Project Ontologie. Informatiemanagement in de Bachelor of science opleidingen bedrijfskunde en economie

Project Ontologie Informatiemanagement in de Bachelor of science opleidingen bedrijfskunde en economie

ir Hans Hofstee Open Universiteit Nederland Faculteit managementwetenschappen 31 oktober 2006

Inhoud 1

Inleiding .......................................................................................................................................... 3 1.1 Aanpak .................................................................................................................................... 3 1.2 Enkele relevante raamwerken over informatiemanagement ................................................... 3 1.3 Het Amsterdamse model voor informatiemanagement ........................................................... 5 2 Lijst van hoofdonderwerpen............................................................................................................ 7 2.1 Taaktype 1 Passief cognitief.................................................................................................... 8 2.2 Taaktype 2 Actief cognitief ..................................................................................................... 8 2.3 Taaktype 3 Analytisch............................................................................................................. 9 2.4 Taaktype 4 Ontwerpgericht ................................................................................................... 11 2.5 Taaktype 5 Integratief/onderzoeksgericht ............................................................................. 13 3 Per taaktype en bijbehorende activiteit een invulling van de vereiste leerresultaten voor het deeldomein informatiemanagement ...................................................................................................... 15 3.1 Taaktype 1 Passief cognitief.................................................................................................. 15 3.2 Taaktype 2 Actief cognitief ................................................................................................... 16 3.3 Taaktype 3 Analytisch........................................................................................................... 17 3.4 Taaktype 4 Ontwerpgericht ................................................................................................... 19 3.5 Taaktype 5 Integratief/onderzoeksgericht ............................................................................. 21 4 Samenvatting en conclusie ............................................................................................................ 22 5 Referenties..................................................................................................................................... 23 6 Bijlage Taaktypen.......................................................................................................................... 24

Team Informatiemanagement

Hans Hofstee

2 van 24

1 Inleiding Ons is gevraagd een overzicht te geven van 10 tot 15 hoofdonderwerpen binnen het deeldomein informatiemanagement. De bedoeling is om vervolgens daaraan een taaktype te koppelen en uitspraken te doen over het gewenste leerresultaat. Het opleidingsniveau of fase waarop de uitspraken betrekking hebben is de bachelor of science bedrijfskunde en economie.

1.1 Aanpak Om deze vraag te beantwoorden hebben we eerst globaal gekeken naar wat we konden vinden in opleidingsoverzichten van andere universiteiten. Dat gaf een zeer divers en niet op één noemer te brengen beeld van een veelheid aan opleidingen. Behalve dat het syntactisch allemaal over ‘business’, ‘informatie’, ‘technologie’ en ‘management’ gaat, lijkt de semantiek vrijwel altijd verschillend. Volgens (Maes, 1999) is informatiemanagement een stevig ‘gevestigde’, maar slecht gedefinieerde management subdiscipline. Onze waarneming onderschrijft deze bevinding. Ook kwamen we het begrip ‘kennismanagement’ heel vaak tegen. In een kritisch artikel (Wilson, 2002) trekt de auteur de conclusie dat kennismanagement een ‘containerbegrip’ is voor een grote verscheidenheid aan organisatorische activiteiten, waarvan er volgens de auteur geen één ook maar iets te maken heeft met het ‘managen’ van kennis. Deze organisatorische activiteiten, die bovendien ook geen verband houden met het ‘managen’ van informatie, hebben voornamelijk te maken met het management in en van de dagelijkse praktijk. De impliciete verwachting daarbij is, dat verandering in communicatiepraktijken het ‘delen van informatie’ bevordert. Volgens Wilson kan je ‘kennis’ als iets aparts of objectiefs niet ‘managen’, informatie daarentegen wel. In het vervolg van dit document praten we bij voorkeur alleen over informatiemanagement. Vervolgens zijn we in de literatuur over informatiemanagement op zoek gegaan naar relevante raamwerken. Het doel daarvan was om een raamwerk te kunnen kiezen dat voldoende abstract is om overzicht te houden en toch voldoende concrete aanknopingspunten biedt om de in de Inleiding gestelde vraag te kunnen beantwoorden.

1.2 Enkele relevante raamwerken over informatiemanagement We hebben de volgende raamwerken 1 globaal bekeken. • Het IRMA/DAMA Curriculum Model (Cohen, 2000). Dit model heeft betrekking op opleidingen op academisch niveau op het gebied van Information Resource Management (IRM). Naast de traditionele technische, informatiekundige en bedrijfskundige topics in de ‘oude’ curricula wordt aanbevolen (in de 21e eeuw) aandacht te besteden aan Interpersonal Skills & Communication, Team Work, Understanding Human and Organizational Behavior, Legal, Ethical, and Social impacts of IRM, Global Information Issues, Integration of IRM into all business functions, Information Security & Quality, Topical Relevance (“…teach to make school more relevant to the job market…” en PC/Internet/Intranets/E-commerce. Dit algemene model beschrijft een mogelijke opbouw van een volledig IRM-curriculum. De diverse modulen waaruit het curriculum kan bestaan worden op topic-dimensie beschreven en niet op kennis- of procesdimensie, zoals in het taaktypenmodel is gedaan. IRM zoals hier gepresenteerd, is qua topics veel- (zo niet alles) omvattend. De modulen lopen van principes van IRM, tot systeemontwerp, gegevensstructuren, databaseontwerp, programmabouw, etc. 1

Dit is geen uitputtend overzicht.


Hans Hofstee

3 van 24

•

•

•

•

Informatiemanagement maakt deel uit van het curriculummodel; niet helder is aangegeven hoe dit in het model is verweven. A Systemic Framework in The Field of Information Systems (Bacon and Fitzgerald, 2001). In deze paper is een integratief raamwerk beschreven, bestaande uit vijf hoofdgebieden van Information Systems. De auteurs onderscheiden: (1) IS development, acquisition & support (2) people & organization, (3) information & communications technology, (4) operations & network management, and (5) information for knowledge work, customer satisfaction & business performance, en de onderlinge verbindingen tussen deze hoofdgebieden. Het laatste gebied wordt gezien als het centrale, onderscheidende thema voor het vakgebied Information Systems. Het raamwerk is bedoeld als een hulpmiddel om bijvoorbeeld specifieke modules uit een curriculum, of een praktijkactiviteit op het gebied Information Systems te positioneren in het vakgebied, zoals beschreven in dit raamwerk. De auteurs stellen dat informatiemanagement ook in dit model te plaatsen is, maar geven niet aan hoe dat zou kunnen. Het IIM (Information Infrastructure Management) raamwerk (Uijttenbroek, Tan et al., 2000). Dit raamwerk “…beschrijft een methode om bedrijfsactiviteiten te managen, ontwikkelen, onderhouden en gebruiken, en met behulp van een klantgerichte en breed ingevoerde informatie-infrastructuur die coördinatie, communicatie en beoordeling van activiteiten aanzienlijk te verbeteren…” Het gaat hierbij om het realiseren van organisatorische doelstellingen door middel van een geschikte architectuur van processen en middelen. De IIM-methode omvat volgens de auteurs een breder werkterrein dan de traditionele methoden (zoals SDM, ITIL, etc.). IIM gaat om meer dan één enkele informatiefunctie, zoals planning, ontwikkeling of beheer van informatiesystemen. Het raamwerk is geschikt voor het daadwerkelijk strategisch, tactisch en operationeel ontwerpen van een passende informatie-infrastructuur. Het geeft een beschrijving van de generieke processen die daarbij aan de orde (moeten) komen. Het raamwerk lijkt daarmee een werkbaar hulpmiddel voor praktische ontwerpprocessen die nodig zijn voor de ontwikkeling van een passende informatie-infrastructuur. Het lijkt minder geschikt om er opleidingsprogramma’s mee te ontwerpen, ondanks de precieze beschrijvingen van processen. Het strategic alignment model (Henderson, Venkatraman et al., 1996). Dit model beschrijft een raamwerk voor functional integration tussen business en IT en strategic fit tussen business strategy/IT-strategy en organizational infrastructure and processes en IT infrastructure and processes. Het model is gericht op de integratie van informatietechnologie in de ondernemingstrategie door het bevorderen van alignment (afstemming, ‘fit’) tussen de vier domeinen waaruit het model is opgebouwd. Dit raamwerk is door Maes gebruikt als vertrekpunt voor de ontwikkeling van het Generic Framework for Information Management (ook wel: Amsterdamse negenvlak voor informatiemanagement) (Maes, 1999) Het Amsterdamse negenvlak voor informatiemanagement (Maes, 1999; Maes, 2003). In deze papers ontwikkelt Maes een raamwerk of ‘landkaart’ voor degenen die zich op het terrein van informatiemanagement willen begeven. Dit raamwerk omvat (onderdelen) van enkele hierboven besproken raamwerken, zij het op een hoger abstractieniveau, dan wel voortbouwend op, of een verdere uitbouw van deze raamwerken. Het ontwikkelde raamwerk toont een heldere visie van het ‘wat’ van informatiemanagement en toont het de verbindingen van de business met IT op strategisch niveau (‘richten’), infrastructureel niveau (‘inrichten’) en operationeel niveau (‘uitrichten’). Het raamwerk kan volgens deze auteur descriptief/oriënterend, inrichtend/ontwerpend en prescriptief/normatief (als diagnose-instrument) worden gebruikt. Het lijkt daarmee geschikt voor het beantwoorden van de in de Inleiding gestelde vraag.

We hebben het Amsterdamse model voor informatiemanagement gekozen als raamwerk voor het Team Informatiemanagement

Hans Hofstee

4 van 24

ontwikkelen van een lijst van hoofdonderwerpen en die te koppelen aan taaktypen en gewenste leerresultaten. We hebben het stramien aangehouden dat in het voorbeelddocument (‘Instructie voor werkcommité’) is gegeven. Hierbij is het gepast op te merken dat keuzen voor het onderbrengen van bepaalde topics in dit stramien vaak arbitrair is. Voor een juist begrip van het gebruikte raamwerk presenteren we hieronder een korte beschrijving ervan. Voor een meer diepgravende onderbouwing verwijzen we naar de genoemde referenties.

1.3 Het Amsterdamse model voor informatiemanagement Het gebied van informatiemanagement is de afgelopen jaren uitvoerig verkend en onderzocht. Toch komt de wetenschap volgens (Maes, 1999; Maes, 2003) niet veel verder dan bijvoorbeeld het opnieuw benadrukken van de scheidslijn informatiemanagement en “boek – en bibliotheekwetenschappen”, het verrichten van beperkt effectieve activiteiten als het verder aanscherpen van begrippen die geen heldere betekenis hebben, zoals strategic alignment (Henderson, Venkatraman et al., 1996) en het afbakenen van halfoverlappende gebieden, zoals in het geval van kennismanagement (Wilson, 2002). Men zou volgens Maes kunnen spreken van een zekere desoriëntatie. Ondanks deze constatering is informatiemanagement in de afgelopen jaren alleen maar belangrijker geworden. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de volgende (Maes, 2003). De transactiekosten van informatie zijn als gevolg van de sterk verbeterde ict enorm verlaagd. Het gevolg is dat organisaties zowel in strategie als inrichting veel sterker van informatie afhankelijker geworden dan voorheen (Applegate, Austin et al., 2007). Iedereen kent de gevolgen: een tegelijkertijd optredend informatie-overaanbod én informatieondergebruik. Informatie ‘vraagt’ dus om management. Daarnaast is ict ‘volwassener’ geworden, waardoor men verwacht te kunnen verdienen op schaaleffecten. ICT kan ‘op afstand van de organisatie’ worden gezet en gestuurd worden op resultaat. De steeds vaker voorkomende keuze voor ict-outsourcing is hiervan een duidelijk voorbeeld. Als de ict-functie al dan niet geheel of gedeeltelijk is uitbesteed, blijkt er aan de vraagzijde behoefte te zijn aan een nieuwe betrouwbare gesprekspartner of een stevig tegenwicht voor de ict-service-organisatie. De eventuele confrontatie met een dan optredend gebrek aan inzicht in - en organisatie van de eigen informatieprocessen, zijn voldoende reden om gericht aandacht te gaan besteden aan informatiemanagement. Informatiemanagement kan als volgt worden omschreven: • het managen van informatie als bedrijfs “resource”, • het managen van de business – en ict-relatie. Het Amsterdamse model voor informatiemanagement vertrekt vanuit de tweede omschrijving. Via het model van business-ict relatie van Henderson & Venkatraman (Henderson, Venkatraman et al., 1996) wordt gekomen tot het volgende IM-raamwerk (zie Figuur 1).


Hans Hofstee

5 van 24

Figuur 1 Het IM-raamwerk

Vraagstukken van informatiemanagement hebben betrekking op strategie (richten), structuur (inrichten) en operations (verrichten): de verticale middelste kolom in het raamwerk. Informatiemanagement relateert vervolgens de processen van en de ondersteunende technologie voor (intern en extern) informeren en communiceren aan algemene bedrijfsaspecten: de horizontale middelste rij in het raamwerk. De definitie van informatiemanagement volgens dit raamwerk luidt: “het gebalanceerd managen van de centrale componenten van het raamwerk met inbegrip van hun onderlinge en externe relaties.”

Figuur 2 Een definitie van informatiemanagement

De gestippelde grenzen zijn situationeel bepaald en betekenen transparantie; hierin komt de gedachte tot uiting dat informatiemanagement geen losstaande discipline is. De vier hoekpunten van het


Hans Hofstee

6 van 24

raamwerk zijn grensgebieden van informatiemanagement (de vier componenten van het model van Henderson & Venkatraman). Informatiemanagement legt als het ware de verbindingswegen tussen deze gebieden en is daarmee enabling. De volgende interpretaties hebben betrekking op de drie kolommen van het raamwerk (Maes, 2003). • Van rechts naar links wordt informatie geproduceerd, geïnterpreteerd en gebruikt. In de rechterkolom spreken we van data, in de middelste van informatie en in de linkerkolom van kennis. Informatiemanagement houdt zich met al deze drie verschijningsvormen bezig. • Elke kolom heeft specifieke expertise nodig. Van links naar rechts: domeinexpertise, informatie-expertise en technologie-expertise. Informatiemanagement is geconcentreerd op informatie-expertise, maar kan niet zonder (kennis van) beide andere expertisegebieden. • Technologie introduceert in een ict-toepassing een nieuwe syntax. De business kolom representeert de pragmatiek van de toepassing. Informatiemanagement heeft in deze optiek veel weg van betekenisgeving: semantiek. Informatiemanagement is niet een in zichzelf gekeerde activiteit. Het raamwerk bevat relaties met een zakelijke, informatie/communicatie en I/C T(echnologie) omgeving. Eén van de functies op strategisch niveau is het maken van organisatiespecifieke keuzen in deze omgevingen. Verder is informatiemanagement gegrondvest in de hulpbronnen van de organisatie (daarvan is I/C T er één). In het primaire proces van de organisatie wordt gebruik gemaakt van deze hulpbronnen; hier vinden de activiteiten van de organisatie plaats waarmee (in het geval van zakelijke activiteiten) het geld wordt verdiend. Ten slotte onderscheidt Maes in navolging van andere auteurs, drie zogenaamde resource based learning loops (Maes, 1999). Door middel van deze drie loops transformeert IC/T zich van een gestandaardiseerde hulpbron (commodity) tot een strategisch productiemiddel (een core competence). De routinazion learning loop betreft het ‘eigen maken’ van het gebruik van standaard hulpbronnen, leidend tot efficiënte werkpraktijken. I/C T dient in hierbij als standaardhulpbron of als ondersteunende bron voor andere hulpbronnen. De tweede learning loop combineert de werkpraktijken met organisatorische regelingen. Hiermee worden de competenties van de organisatie ontwikkeld en voortdurend verbeterd (capability learning loop). I/C T neemt hier de vorm aan van infrastructuur; integratie met de organisatorische infrastructuur is een direct management - en ontwerp aandachtspunt. De strategic learning loop geeft betekenis aan de competenties van de organisatie in de context van concurrentie en de bedrijfsmissie: de core competences. Informatie en communicatieprocessen zijn hierbij extern gericht en hebben betrekking op het vormgeven en gemeenschappelijk maken van de ondernemingsvisie.

2 Lijst van hoofdonderwerpen Uit het Amsterdamse raamwerk voor informatiemanagement hebben we de belangrijkste beslissingsgebieden (en inhoudelijke invulling) overgenomen als hoofdonderwerpen van het deeldomein informatiemanagement. Deze hoofdonderwerpen hebben we vervolgens aan de taaktypen proberen te koppelen (zie 6 Bijlage Taaktypen voor een schema). Het resultaat daarvan is opgenomen in de paragrafen 2.1 t/m 2.5.


Hans Hofstee

7 van 24

2.1 Taaktype 1 Passief cognitief 1.1

Opsommen/samenvatten van feiten Hoofdonderwerpen: • Algemene relevante bedrijfskundige, informatiekundige en informatietechnologische strategische issues (richten) • Algemene relevante bedrijfskundige en organisatiekundige issues (inrichten) • Algemene relevante bedrijfskundige, informatiekundige en informatietechnologische operationele issues (verrichten)

1.2

Beschrijven/interpreteren van begrippen en concepten Hoofdonderwerpen: • Gangbare relevante bedrijfskundige, informatiekundige en informatietechnologische strategische begrippen en concepten • Gangbare relevante bedrijfskundige en organisatiekundige begrippen en concepten • Gangbare relevante bedrijfskundige, informatiekundige en informatietechnologische operationele begrippen en concepten

2.2 Taaktype 2 Actief cognitief 2.1

2.2

Classificeren van feiten Hoofdonderwerpen: • Ondernemingsstrategie • I/C strategie • Technologie strategie • • •

Ondernemingsstructuur I/C structuur Technologiestructuur

• • •

Primaire zakelijke processen Primaire I/C processen Primaire technologie processen

Experimenteren met begrippen en concepten Hoofdonderwerpen: • Scope van de onderneming • Kerncompetenties van de onderneming • Governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) • • •

I/C scope I/C kerncompetenties Governance van I/C (strategische partnerships voor de verwerving van informatie)

• •

Technologie scope Technologische kerncompetenties


Hans Hofstee

8 van 24

•

Governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing)

• •

Zakelijke (bedrijfs-)architectuur Zakelijke kerncompetenties

• •

I/C architectuur I/C kerncompetenties

• •

Technologie architectuur Technologie kerncompetenties

• •

Bedrijfsprocessen Bedrijfscompetenties (skills)

• •

I/C operationele processen I/C competenties (skills)

• •

Technologie operationele processen Technologie competenties (skills)

2.3

Groeperen van relaties/structuren/methoden Hoofdonderwerpen: • Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement (op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau) • Relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen • Relaties met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, routinization loop)

2.4

Berekeningen uitvoeren op basis van relaties/structuren/methoden Hoofdonderwerpen: • nvt

2.3 Taaktype 3 Analytisch 3.1

Ordenen van feiten Hoofdonderwerpen: • Ondernemingsstrategie • I/C strategie • Technologie strategie • • •


• •

Primaire zakelijke processen Primaire I/C processen


Hans Hofstee

9 van 24

• 3.2

Primaire technologie processen

Verklaren van begrippen en concepten Hoofdonderwerpen: • Scope van de onderneming • Kerncompetenties van de onderneming • Governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) • • •

I/C scope I/C kerncompetenties Governance van I/C (strategische partnerships voor de verwerving van middelen)

• • •

Technologie scope Technologische kerncompetenties Governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing)

• •


• •


• •


• •


• •


• •


3.3

Onderscheiden van relaties/structuren/methoden Hoofdonderwerpen: • Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau • Relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen • Relaties met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, Routinization loop)

3.4

Herkennen van raamwerken/perspectieven Hoofdonderwerpen: • Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de producten en diensten van een organisatie • Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende strategische


Hans Hofstee

10 van 24

• • • • • •

3.5

Construeren van raamwerken/perspectieven Hoofdonderwerpen: • Raamwerken/perspectieven voor positionering van de organisatie in de markt • Raamwerken/perspectieven voor positionering van de organisatie op basis van haar algemene I/C strategie • Raamwerken/perspectieven voor bepaling van het beleid van een organisatie aangaande strategische buy/make-beslissingen en I/C T standaard keuzen • • • • • •

3.6

kerncompetenties Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene interneen externe I/C strategie van de organisatie Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene strategie van de organisatie op het vlak van kennismanagement (aspect van informatiemanagement) Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende competenties voor het gebruiken en delen van informatie en kennis Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene I/C T strategie van de organisatie Raamwerken/perspectieven voor de vaststelling van opkomende technologieën Raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende I/C T competenties van de organisatie

Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van het ondernemingsmodel (business model) van de organisatie Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van de ‘strategic architecture’ van de organisatie Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van de/het informatie, communicatie en kennis architectuur/model Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van een op leren gerichte I/C infrastructuur Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van de technologische architectuur van de organisatie (data, systemen, configuratie en ondersteunende I/C organisatie (de technologische ‘blueprint’) Raamwerken/perspectieven voor de ontwikkeling van een op leren gerichte I/C T infrastructuur

Inrichten van raamwerken/perspectieven Hoofdonderwerpen: • Keuze van het passende niveau van operational excellence, product differentiatie en klantenbetrokkenheid.

2.4 Taaktype 4 Ontwerpgericht 4.1

Plaatsen van feiten Hoofdonderwerpen: • Ondernemingsstrategie • I/C strategie


Hans Hofstee

11 van 24

4.2

4.3

•

Technologie strategie

• • •


• • •


Beoordelen van begrippen en concepten Hoofdonderwerpen: • Scope van de onderneming • Kerncompetenties van de onderneming • Governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) • • •

I/C scope I/C kerncompetenties Governance van I/C (strategische partnerships vóór de verwerving van middelen)

• • •


• •


• •


• •


• •


• •


• •


Concluderen over relaties/structuren/methoden Hoofdonderwerpen: • Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau


Hans Hofstee

12 van 24

• •

4.4

Herinrichten van raamwerken/perspectieven Hoofdonderwerpen: • Besluitvorming over fusies, partnerships en strategische samenwerkingsverbanden • Besluitvorming over strategische partnerships voor informatieverwerving • Besluitvorming over strategische partnerships met key technology providers • •

Bepaling en (her)ontwerp van kritieke bedrijfsprocessen Selectie en ontwikkeling van veelbelovende zakelijke competenties

• •

Bepaling en (her)ontwerp van kritieke informatie- en communicatieprocessen (informatie- en communicatie logistiek) Selectie en ontwikkeling van veelbelovende informatie- en communicatie competenties

• • •

Bepaling en (her)ontwerp van kritieke I/C T processen Besluitvorming over legacy systemen Selectie en ontwikkeling van veelbelovende technologische competenties

• •

(Her)ontwerp, uitvoering en monitoring van bedrijfsprocessen (bijv. met gebruik van de balanced score card) Invoering en monitoring veranderingen in bedrijfsprocessen

• •

(Her)ontwerp, uitvoering en monitoring van I/C processen (Her)ontwerp, levering en monitoring van informatie- en communicatie diensten

•

(Her)ontwerp, uitvoering en monitoring van I/C T processen (ontwikkeling, onderhoud, …) Operationeel I/C T management (ITIL)

•

4.5

Relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen Relaties met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, Routinization loop)

Integratieve aspecten met andere deeldomeinen • Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau • Het in relatie met elkaar beschouwen van alle onderdelen van het raamwerk • Verwerving, training en ontwikkeling van de competenties van business professionals • Verwerving, training en ontwikkeling van de competenties van I/C professionals • Verwerving, training en ontwikkeling van de competenties van I/C T professionals

2.5 Taaktype 5 Integratief/onderzoeksgericht 5.1

Combineren van feiten Hoofdonderwerpen:


Hans Hofstee

13 van 24

5.2

5.3

• • •

Ondernemingsstrategie I/C strategie Technologie strategie

• • •


• • •


Ontwerpen van begrippen en concepten Hoofdonderwerpen: • Scope van de onderneming • Kerncompetenties van de onderneming • Governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) • • •


• • •


• •


• •


• •


• •


• •


• •


Samenstellen van relaties/structuren/methoden Hoofdonderwerpen:


Hans Hofstee

14 van 24

• • •

Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau) Relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen Relaties met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, routinization loop)

5.4

Theoretiseren over raamwerken/perspectieven Hoofdonderwerpen: • Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau) • Beschrijving, verklaring, voorspelling en toetsing van/met het algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement • Transformatie van het ”wat” van algemene integratieve raamwerken van informatiemanagement in het “hoe” van het informatiemanagement van iedere dag.

5.5

Uitvoeren van zelfstandig wetenschappelijk onderzoek Hoofdonderwerpen: • Informatie - en communicatie issues • Architecturale en infrastructurele issues • Issues op het vlak van implementatie en verandering

3 Per taaktype en bijbehorende activiteit een invulling van de vereiste leerresultaten voor het deeldomein informatiemanagement Op basis van de koppeling van hoofdonderwerpen met taaktypen hebben we geprobeerd uitspraken te formuleren over te behalen leerresultaten in het deeldomein informatiemanagement. Het resultaat daarvan is opgenomen in de paragrafen 3.1 t/m 3.5.

3.1 Taaktype 1 Passief cognitief 1.1

Opsommen/samenvatten van feiten

Vereiste leerresultaten 1 kunnen aangeven wat wordt verstaan onder een bepaald begrip op het vlak van algemene relevante bedrijfskundige, informatiekundige en informatietechnologische strategische, tactische en operationele issues 2 de eigenschappen van en de verschillen tussen verschillende relevante begrippen kunnen aangeven 3 kunnen verwoorden wat de doelstellingen van informatiemanagement op het grensvlak van enerzijds business en technologie en anderzijds strategie en operaties, kan zijn 1.2

Beschrijven/interpreteren van begrippen en concepten

Vereiste leerresultaten 1 kunnen beschrijven van gangbare relevante bedrijfskundige, informatiekundige en Team Informatiemanagement

Hans Hofstee

15 van 24

informatietechnologische strategische, tactische en operationele begrippen en concepten 2 kunnen beschrijven van activiteiten rond informatiemanagement 3 kunnen beschrijven van een samenhang van de verschillende subsystemen waar informatiemanagement betrekking op, of mee heeft

3.2 Taaktype 2 Actief cognitief 2.1

Classificeren van feiten

Vereiste leerresultaten 1 onderscheid kunnen maken tussen ondernemingsstrategie, I/C strategie en technologiestrategie 2 onderscheid kunnen maken tussen ondernemingsstructuur, I/C structuur en technologiestructuur 3 onderscheid kunnen maken tussen primaire zakelijke processen, primaire I/C processen en primaire technologie processen 2.2

Experimenteren met begrippen en concepten

Vereiste leerresultaten 1 kunnen toepassen van de volgende begrippen in praktische beslissingssituaties op strategisch niveau • Scope van de onderneming • Kerncompetenties van de onderneming • Governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) • • •


• • •

Technologie scope Technologische kerncompetenties Governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing) 2 kunnen toepassen van de volgende begrippen in praktische beslissingssituaties op infrastructureel/tactisch niveau • Zakelijke (bedrijfs-)architectuur • Zakelijke kerncompetenties • •

3 niveau


• Technologie architectuur • Technologie kerncompetenties kunnen toepassen van de volgende begrippen in praktische beslissingssituaties op operationeel • •



Hans Hofstee

16 van 24

2.3

• •


• •


Groeperen van relaties/structuren/methoden

Vereiste leerresultaten 1 kunnen onderscheiden van verschillende onderdelen/componenten van een algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau) 2 kunnen aangeven van belang en plaats van relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen (resources) 3 kunnen oplossen van specifieke problematiek bij het gebruik van resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, routinization loop) 2.4

Berekeningen uitvoeren op basis van relaties/structuren/methoden

Vereiste leerresultaten 1 nvt

3.3 Taaktype 3 Analytisch 3.1

Ordenen van feiten

Vereiste leerresultaten 1 inzicht in de vooronderstellingen / randvoorwaarden van • Ondernemingsstrategie • I/C strategie • Technologie strategie • • •


• • •


waardoor de beperkingen van onderwerpen voor de praktische toepassing duidelijk worden 2 kunnen aangeven welke ondernemingsstructuur, I/C structuur en technologiestructuur gebruikt kan/moet worden om een specifiek probleem op te lossen 3 kunnen aangeven op welke wijze primaire zakelijke processen, primaire I/C processen en primaire technologie processen (her) ingericht moeten worden om een specifiek probleem op te lossen 3.2

Verklaren van begrippen en concepten

Vereiste leerresultaten Team Informatiemanagement

Hans Hofstee

17 van 24

1 kunnen verklaren wat de relatie is tussen de scope van de onderneming, de kerncompetenties van de onderneming en de governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) 2 kunnen verklaren wat de relatie is tussen I/C scope, I/C kerncompetenties en governance van I/C (strategische partnerships voor de verwerving van middelen) 3 kunnen verklaren wat de relatie is tussen technologie scope, technologische kerncompetenties en governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing) 4 kunnen verklaren op welke wijze de zakelijke (bedrijfs-)architectuur en zakelijke kerncompetenties, de I/C architectuur en I/C kerncompetenties, de technologie architectuur en technologie kerncompetenties de verbindende schakel vormt tussen strategie en uitvoering 5 kunnen verklaren op welke wijze bedrijfsprocessen en bedrijfscompetenties (skills), I/C operationele processen en I/C competenties (skills), technologie operationele processen en technologie competenties (skills) optimaal kunnen presteren

3.3

Onderscheiden van relaties/structuren/methoden

Vereiste leerresultaten 1 kunnen onderscheiden van specifieke betekenis van en dwarsverbanden tussen componenten van een algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau 2 kunnen onderscheiden van relaties van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen (resources) 3 kunnen onderscheiden van relaties met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, routinization loop) 3.4

Herkennen van raamwerken/perspectieven

Vereiste leerresultaten 1 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de producten en diensten van een organisatie 2 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende strategische kerncompetenties 3 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene interneen externe I/C strategie van de organisatie 4 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene strategie van de organisatie op het vlak van kennismanagement 5 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende competenties voor het gebruiken en delen van informatie en kennis 6 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de algemene I/C T strategie van de organisatie 7 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de vaststelling van opkomende technologieën 8 kunnen herkennen van raamwerken/perspectieven voor de bepaling van de onderscheidende I/C T competenties van de organisatie 3.5

Construeren van raamwerken/perspectieven

Vereiste leerresultaten 1 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op positionering van de organisatie


Hans Hofstee

18 van 24

in de markt 2 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op positionering van de organisatie op basis van haar algemene I/C strategie 3 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op bepaling van het beleid van een organisatie aangaande strategische buy/make-beslissingen en I/C T standaard keuzen 4 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van het ondernemingsmodel (business model) van de organisatie 5 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van de ‘strategic architecture’ van de organisatie 6 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van de/het informatie, communicatie en kennis architectuur/model 7 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van een op leren gerichte I/C infrastructuur 8 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van de technologische architectuur van de organisatie (data, systemen, configuratie en ondersteunende I/C organisatie (de technologische ‘blueprint’) 9 kunnen construeren van raamwerken/perspectieven gericht op de ontwikkeling van een op leren gerichte I/C T infrastructuur 3.6

Inrichten van raamwerken/perspectieven

Vereiste leerresultaten 1 kunnen inrichten van raamwerken/perspectieven gericht op een keuze van het passende niveau van operational excellence, product differentiatie en klantenbetrokkenheid.

3.4 Taaktype 4 Ontwerpgericht 4.1

Plaatsen van feiten

Vereiste leerresultaten 1 kunnen beschrijven van de onderlinge beïnvloeding van ondernemingsstrategie, I/C strategie en technologie strategie 2 kunnen beschrijven van de onderlinge beïnvloeding van ondernemingsstructuur, I/C structuur, technologiestructuur 3 kunnen beschrijven van de onderlinge beïnvloeding primaire zakelijke processen, primaire I/C processen, primaire technologie processen 4.2

Beoordelen van begrippen en concepten

Vereiste leerresultaten 1 in onderlinge samenhang kunnen beoordelen van de scope van de onderneming, kerncompetenties van de onderneming en governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) 2 in onderlinge samenhang kunnen beoordelen van I/C scope, I/C kerncompetenties en governance van I/C (strategische partnerships vóór de verwerving van middelen) 3 in onderlinge samenhang kunnen beoordelen van technologie scope, technologische kerncompetenties, governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing) 4 in onderlinge samenhang kunnen beoordelen van zakelijke (bedrijfs-)architectuur, zakelijke


Hans Hofstee

19 van 24

kerncompetenties, I/C architectuur, I/C kerncompetenties, technologie architectuur, technologie kerncompetenties 5 in onderlinge samenhang kunnen beoordelen van bedrijfsprocessen, bedrijfscompetenties skills), I/C operationele processen, I/C competenties (skills), technologie operationele processen en technologie competenties (skills) 4.3

Concluderen over relaties/structuren/methoden

Vereiste leerresultaten 1 gegeven de beperkingen van een praktijksituatie het kunnen samenvatten en in beeld kunnen brengen van een vakinhoudelijke discussie, door gebruik te maken van een algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau 2 kunnen concluderen hoe de wisselwerking eruitziet van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen 3 kunnen concluderen hoe de wisselwerking eruitziet van het raamwerk met resource-based learning loops (strategic loop, capacity loop, Routinization loop) 4.4

Herinrichten van raamwerken/perspectieven

Vereiste leerresultaten 1 kunnen beschrijven van manieren waarop besluitvorming concreet vorm kan worden gegeven over fusies, partnerships en strategische samenwerkingsverbanden 2 kunnen beschrijven van manieren waarop besluitvorming concreet vorm kan worden gegeven strategische partnerships voor informatieverwerving 3 kunnen beschrijven van manieren waarop besluitvorming concreet vorm kan worden gegeven over strategische partnerships met key technology providers 4 in onderlinge samenhang kunnen selecteren en (uit)ontwikkelen van • veelbelovende zakelijke competenties • veelbelovende informatie- en communicatie competenties • veelbelovende technologische competenties • legacy systemen 5 Kunnen kiezen en (her)ontwerpen, daar waar van toepassing: en/of invoeren, en/of uitvoeren en/of monitoren van • kritieke bedrijfsprocessen • kritieke informatie- en communicatieprocessen (informatie- en communicatie logistiek) • kritieke I/C T processen • bedrijfsprocessen (bijv. met gebruik van de balanced score card) • veranderingen in bedrijfsprocessen • I/C processen • informatie- en communicatie diensten • I/C T processen (ontwikkeling, onderhoud, …) • operationeel I/C T management (ITIL) 4.5

Integratieve aspecten met andere deeldomeinen

Vereiste leerresultaten 1 het kunnen onderscheiden van de belangen van participanten in de organisatie en het gebruik van Algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en


Hans Hofstee

20 van 24

individueel niveau daarbij 2 kunnen onderkennen van de samenhang tussen alle onderdelen van het raamwerk 3 kunnen onderkennen wat nodig is voor de verwerving, training en ontwikkeling van de competenties van business professionals, I/C professionals en I/C T professionals

3.5 Taaktype 5 Integratief/onderzoeksgericht 5.1

Combineren van feiten

Vereiste leerresultaten 1 zinvolle en betekenisvolle combinaties kunnen maken van ondernemingsstrategie, I/C strategie en technologie strategie 2 zinvolle en betekenisvolle combinaties kunnen maken van ondernemingsstructuur, I/C structuur en technologiestructuur 3 zinvolle en betekenisvolle combinaties kunnen maken van primaire zakelijke processen, primaire I/C processen en primaire technologie processen 5.2

Ontwerpen van begrippen en concepten

Vereiste leerresultaten 1 in onderlinge samenhang kunnen ontwerpen van modellen over de scope van de onderneming, kerncompetenties van de onderneming en governance van de onderneming (fusies, partnerships, strategische samenwerkingsverbanden) 2 in onderlinge samenhang kunnen ontwerpen van modellen over I/C scope, I/C kerncompetenties en governance van I/C (strategische partnerships vóór de verwerving van middelen) 3 in onderlinge samenhang kunnen ontwerpen van modellen over technologie scope, technologische kerncompetenties, governance van technologie (strategische partnerships met aanbieders, in- of outsourcing) 4 in onderlinge samenhang kunnen ontwerpen van modellen over zakelijke (bedrijfs-) architectuur, zakelijke kerncompetenties, I/C architectuur, I/C kerncompetenties, technologie architectuur, technologie kerncompetenties 5 in onderlinge samenhang kunnen ontwerpen van modellen over bedrijfsprocessen, bedrijfscompetenties skills), I/C operationele processen, I/C competenties (skills), technologie operationele processen en technologie competenties (skills) 5.3

Samenstellen van relaties/structuren/methoden

Vereiste leerresultaten 1 gegeven de wetenschappelijk stand van zaken op een bepaald onderzoeksgebied het kunnen samenvatten en in beeld brengen van een vakinhoudelijke wetenschappelijke discussie, door gebruik te maken van een algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau 2 gegeven de wetenschappelijk stand van zaken op een bepaald onderzoeksgebied het kunnen samenvatten en in beeld brengen van hoe de wisselwerking eruitziet van het raamwerk met omgeving en hulpbronnen 3 gegeven de wetenschappelijk stand van zaken op een bepaald onderzoeksgebied het kunnen samenvatten en in beeld brengen van hoe de wisselwerking eruitziet van het raamwerk met resourcebased learning loops (strategic loop, capacity loop, Routinization loop) 5.4

Theoretiseren over raamwerken/perspectieven


Hans Hofstee

21 van 24

Vereiste leerresultaten 1 kunnen relativeren van de (communicatieve) waarde die een algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement op bedrijfs-, afdelings-, team- en individueel niveau kan hebben 2 het kunnen beschrijven, verklaren, voorspellen en toetsen van verschijnselen van/met het algemeen integratief raamwerk van informatiemanagement 3 het kunnen transformeren van het ”wat” van algemene integratieve raamwerken van informatiemanagement in het “hoe” van het informatiemanagement van iedere dag. 5.5

Zelfstandig uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek

Vereiste leerresultaten: 1 kunnen analyseren van overeenkomsten en verschillen tussen wetenschappelijke artikelen op het vlak van informatie en communicatie issues, architecturale en infrastructurele issues en issues op het vlak van implementatie en verandering 2 zelfstandig in staat zijn nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied te volgen, te interpreteren en toe te passen

4 Samenvatting en conclusie In een Bachelor of Science opleiding zou het informatiemanagement domein naar zijn strategische, (infra)structurele en operationele aspecten aan de orde moeten komen. Bij informatiemanagement gaat het volgens het Amsterdams model voor informatiemanagement tenslotte om management op basis van kennis van en inzicht in de business – I/C – Technology relatie op drie niveaus: strategie, structuur en operations. Daarnaast zou het accent moeten liggen op onderzoek dat op dit terrein en naar deze aspecten plaats vindt (met name informatie - en communicatie issues, architecturale en infrastructurele issues, issues op het vlak van implementatie en verandering). In deze notitie is op basis van het Amsterdamse raamwerk een poging gedaan om te komen tot een keuze en opsomming van hoofdonderwerpen en leerresultaten die daaraan voldoen. Gezien de modulaire opbouw van veel curricula, kunnen wij ons voorstellen dat kennis en inzichten die betrekking hebben op de vier hoekpunten van het Amsterdamse raamwerk voor informatiemanagement door andere disciplines dan ‘informatiemanagement’ zelf worden verzorgd. Wij denken in dit verband aan business-strategy, I/C T-strategy, business operations en I/C T operations. ‘Informatiemanagement’ kan zich dan richten op het in onderling verband plaatsen en benaderen van alle componenten van het raamwerk (uitgaande van bij studenten reeds aanwezige disciplinaire ‘kennis op de hoekpunten’). In de aanpak komt de nadruk komt te liggen op kennis en inzicht van de middelste kolom en de middelste rij van het raamwerk. In die zin zien wij ‘informatiemanagement’ in het curriculum van een Bachelor of science bedrijfskunde- of economieopleiding als een ‘integratievak’. Voor het begrip van de genoemde strategische, infrastructurele en operationele aspecten is naast kennis en inzicht ook vaardigheid nodig. Studenten moeten leren om analysemodellen toe te passen in concrete bedrijfssituaties en leren voorstellen te formuleren om tot verbeteringen te komen. Een voorbeeld daarvan is het kunnen uitvoeren van een TOWS-analyse (Weihrich, 1982). Bovendien lijkt het ons van belang dat aan de in het IRMA/DAMA Curriculum Model (Cohen, 2000) genoemde onderwerpen, die niet traditioneel technisch, informatiekundig of bedrijfskundig van aard zijn, ook voldoende aandacht wordt besteed (zie paragraaf 1.2).


Hans Hofstee

22 van 24

5 Referenties Applegate, L. M., R. D. Austin, et al. (2007). Corporate Information Strategy and Management. Text and Cases. New York, McGraw-Hill Irwin. Bacon, C. J. and b. Fitzgerald (2001). "A Systemic Framework fot the Field of Information Systems." The Data Base for Advances in Information Systems 32(2): 46-65. Cohen, E. (2000). "Curriculum Model 2000 of the Information Resource Management Association and the Data Administration Managers Association." from http://gise.org/IRMA-DAMA2000.pdf. Henderson, J., N. Venkatraman, et al. (1996). ‘Aligning Business and IT Strategies’. Competing in the Information Age, Strategic Alignment in Practice. J. Luftman. New York-Oxford, Oxford University Press: 21-42. Maes, R. (1999). Reconsidering Information Management Through a Generic Framework, Universiteit van Amsterdam, Primavera Working Paper Series, 99-15: 1-27. Maes, R. (2003). Informatiemanagement in kaart gebracht, Afdeling Bedrijfswetenschappen Faculteit der Economische Wetenschappen & Econometrie Universiteit van Amsterdam: 1-18. Uijttenbroek, A. A., D. S. Tan, et al. (2000). IIM Information Infrastructure Management IT Enabled Business Development & Management. Leiderdorp, Lansa Publishing BV. Weihrich, H. (1982). "The TOWS Matrix -- A Tool for Situational Analysis." Long Range Planning 15(2): 54-66. Wilson, T. D. (2002). "The nonsense of 'knowledge management'." Information Research 8(1).


Hans Hofstee

23 van 24

6 Bijlage Taaktypen Cognitieve procesdimensie 1 2 Kennis Toepassing Inzicht Kennisdimensie 1 Feiten

3 Analyse Synthese

Opsommen Classificeren Ordenen Samenvatten Beschrijven Experimenteren Verklaren Interpreteren Groeperen Berekenen Onderscheiden Voorspellen

2 Begrippen Concepten 3 Relaties Structuren Methoden 4 Raamwerken Herkennen Perspectieven

Construeren

Inrichten

4 Evaluatie Selectie Ontwerp

5 Integratie Onderzoek

Plaatsen

Combineren

Beoordelen

Ontwerpen

Concluderen Samenstellen

Herinrichten

Theoretiseren Onderzoek

Taaktype 1 Taaktype 2 Taaktype 3 Taaktype 4 Taaktype 5


passief cognitief actief cognitief analytisch ontwerpgericht integratief

Hans Hofstee

24 van 24

Project Ontologie. Informatiemanagement in de Bachelor of science opleidingen bedrijfskunde en economie

Recommend Documents