Jaargang 2 | 2005 nummer 3
PrivaZorg
magazine
● Infuusbehandeling kan soms net zo goed thuis ● Hoe vind je de weg in zorgland?
● Thuiszorg vanuit eigen taal en cultuur spreekt aan
● Vacuümtherapie voor wondgenezing
PrivaZorg wenst iedereen een zorgzaam 2006 2
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, juni 2005, nr. 2
Voortvarend over de drempel Wanneer dit nummer verschijnt, zit 2005 er al weer bijna op. Een druk jaar omdat er naast de dingen van alledag, voorbereidingen moesten worden getroffen voor de in zorgland op handen zijnde veranderingen. En daarbij gaat het naast allerlei beleidsmatige zaken, ook om praktische dingen. Maar onze organisatie is er klaar voor om zonder drempelvrees naar 2006 over te stappen.
Op praktisch gebied is er ook het een en ander te
Beleidsmatig gezien zijn er al contacten gelegd
We zijn geen toekomstvoorspellers, maar één ding
met diverse gemeenten in het kader van de Wet
is zeker, ook in 2006 kunt u met al uw vragen
Maatschappelijke Ondersteuning.
op het gebied van de thuiszorg en wat daarmee
Daarnaast bouwen wij verder aan ontwikkelingen
samenhangt bij het PrivaZorg-steunpunt in uw regio
die wij reeds eerder in gang hebben gezet en
terecht.
melden: het centrale kantoor van de stichting is verhuisd naar een ruimere locatie, omdat het kantoor op de Algolweg in Amersfoort te klein werd. Om de naamsbekendheid te vergroten rijden er bij wijze van experiment door Apeldoorn twee “PrivaZorgstadsbussen”. Verder zijn er twee steunpunten bij gekomen, namelijk in Doetinchem en in Tilburg.
die met ingang van het nieuwe jaar ook in het beleid van de zorgkantoren als aandachtspunten worden onderkend. Om een paar voorbeelden te noemen: begeleiding aan cliënten met een andere culturele achtergrond, thuiszorg voor (meervoudig) gehandicapten, de gezinscoach en ziekenhuis-
Rob Verzijl
vervangende zorg.
Directeur Stichting PrivaZorg
Inhoud 4
Infuusbehandeling kan soms net zo goed thuis
Colofon
Innovatie in de thuiszorg
6
Hoe vind je de weg in zorgland? Het zorgstelsel (houdt iedereen) in beweging Thuiszorg vanuit eigen taal en cultuur spreekt aan Laat uw stem horen
8 11
Cliëntenraad PrivaZorg Luisteren naar de cliënt, met open oren én ogen
12
Zorgzame thuiszorg Van taboe naar maatwerk
14
Incontinentie Nu ook mogelijk in de thuiszorg
16
Vacuümtherapie voor wondgenezing Blijf bij de les De nieuwe zorgverzekeringswet
18
PrivaZorg Magazine 3 – december 2005 PrivaZorg Magazine is een uitgave van Stichting PrivaZorg en wordt gratis verspreid onder cliënten en werkrelaties. Overname van informatie is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever: Stichting PrivaZorg Hoofdredacteur: Bertien Vries Stichting PrivaZorg Eindredacteur: Gerard Kerkvliet Kerkvliet Journalistiek en Voorlichting Medewerker: mr. Hans Piersma FB – AGT accountants, Inge Orlemans Redactieraad: Tera Stuut, Bertien Vries en Monique Böhm. Lay-out en druk: Drukkerij De Gans Advertenties Voor plaatsing van advertenties en tarieven kunt u contact opnemen met Stichting PrivaZorg. Stichting PrivaZorg Harwareweg 14, 3821 BM Amersfoort tel. 033-455 6762
[email protected] www.privazorg.nl
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
3
Dr. Bakens
Innovatie in de thuiszorg
Infuusbehandeling kan soms net zo goed thuis PrivaZorg De Achterhoek heeft voor het eerst een infuusbehandeling aan huis gegeven voor een orthopedische patiënt met een ernstige gewrichtsontsteking. Normaal gesproken liggen patiënten met gewrichts- of botontstekingen 3 tot 6 tot weken in het ziekenhuis. Met gespecialiseerde thuiszorg blijkt het mogelijk om hen veilig in de thuissituatie te behandelen.
4
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
De nabehandeling van een orthopedische operatie
D
van katheters en pompen. Het gaat om een breed
aan gewrichten of botten duurt doorgaans vrij lang,
scala van medische en technische taken, van de
terwijl de patiënt in feite niet meer “echt ziek” is.
zorg zelf tot het bestellen en beheren van materia-
In elk geval is het niet altijd nodig hiervoor dan
len en medicijnen en tot het onderhouden van
nog een ziekenhuisbed te bezetten. Met gespeciali-
contacten met apotheek en specialist.
seerde verpleegkundige hulp zou het ook mogelijk moeten zijn deze hulp vanuit de thuiszorg te bieden, meende orthopedisch chirurg dr. Bakens van het Slingeland ziekenhuis in Doetinchem. Een gezamen-
“In het project is een aantal
…een goed projectplan waarmee iedereen uit de voeten kan…
zekerheden ingebouwd,” legt Corona van Katwijk uit. “Onze verpleegkundigen zijn door de orthopedische verpleegkundi-
lijk project met PrivaZorg De Achterhoek gaf hem
gen van het Slingeland ziekenhuis speciaal voor dit
daarin gelijk.
project geïnstrueerd voor deze behandeling. Dat heeft het nodige bijgedragen aan het ontstaan
Bij gewrichtsontstekingen worden gewrichten
van wederzijds vertrouwen. Als je een patiënt laat
gespoeld en antibiotica ingebracht. Daarnaast
gaan dan wil je als gespecialiseerd ziekenhuis-
krijgen patiënten via een centraal infuus, in de
verpleegkundige de zorg met een gerust hart
ondersleutelbeenader of de grote halsader, anti-
kunnen toevertrouwen aan collegae in de thuiszorg.
biotica toegediend. Deze behandeling duurt 4 tot 6
Daarnaast hebben we ook geregeld dat de specialist
weken. Soms worden patiënten tussentijds opnieuw
achterwacht is.”
geopereerd om het gewricht te spoelen. “Gemiddeld zouden deze patiënten dus 4 tot 6 weken in het
Ook andere specialismen
ziekenhuis liggen. Maar als ze stabiel zijn, zouden
Inmiddels is de eerste patiënt in de thuissituatie
ze eigenlijk met het infuus naar huis kunnen. Mits
behandeld en wordt met tevredenheid teruggekeken
er deskundige thuiszorg aanwezig is”, aldus
op het project. “Dit is prima verlopen. De verpleeg-
dr. Bakens. “Dat is beter voor de patiënt en efficiën-
kundigen van PrivaZorg De Achterhoek zijn heel
ter voor het ziekenhuis waar een bed vrij komt voor
deskundig en zorgzaam, en ook de patiënt was
anderen.”
uitermate tevreden, heb ik begrepen”, aldus dr. Bakens. Omdat ook in andere specialismen
Voortvarend
langdurige infuusbehandelingen worden toegepast,
In samenspraak met het afdelingshoofd orthopedie
sluit hij toepassing van deze methode door
werd een proef mogelijk met infuusbehandeling
andere collegae niet uit, zoals in de oncologie
aan huis, een innovatie in de thuiszorg. “Corona
en cardiologie. “Wanneer zich een nieuwe
van Katwijk van PrivaZorg De Achterhoek is heel voortvarend met onze vraag aan de slag gegaan”, vervolgt dr. Bakens.
“ook de patiënt was uitermate tevreden…”
patiënt aandient voor deze behandeling of andere vormen van thuiszorg zal ik zeker con-
“Zij heeft een goed projectplan geschreven waarmee
tact opnemen met PrivaZorg. Sommigen van mijn
iedereen uit de voeten kan. Heel belangrijk is, dat
collega’s hebben bij mij al navraag gedaan over
zowel ons afdelingshoofd als onze orthopedische
deze mogelijkheden in de thuiszorg.”
verpleegkundigen de zorg die we in het ziekenhuis geven ook in de thuiszorg met vertrouwen uit handen kunnen geven.” De infuusbehandeling thuis gebeurt op een wat andere manier dan in het ziekenhuis. Er wordt een andere pomp gebruikt. Die loopt in 24 uur gereguleerd leeg en stelt de patiënt in staat volledig mobiel te blijven. Bij deze zorg komt heel wat kijken, en zij beperkt zich niet tot het verzorgen
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
5
door Inge Orlemans
Het zorgstelsel (houdt iedereen) in beweging
Hoe vind je de weg in zorgland? De veranderingen gaan snel, de laatste jaren. Zo spelen kinderen nog met een lappen pop en zo zitten ze het liefst achter de computer. Maar zo snel als de veranderingen in de zorg de laatste tijd gaan, nee, daar kan echt niets tegen op. In dit artikel wordt beschreven wat er in de zorgsector verandert, wat de consequenties voor u persoonlijk zijn en wat PrivaZorg daarin voor u kan betekenen.
tage in de komende 15 jaar oplopen tot 25%. Dat wil zeggen dat dan een kwart van ons inkomen wordt ingehouden om ons zorgstelsel te betalen. De regering is bang dat er daardoor steeds meer arbeid wegvloeit naar landen waar de lonen veel lager zijn. En dat is natuurlijk slecht voor onze economie. En dus heeft men besloten om de bezem door het hele zorgstelsel heen te halen.
Betaalbaarheid op termijn Waarom het zorgstelsel wordt veranderd
Het belangrijkste is dat de zorg betaalbaar moet
Het huidige zorgstelsel heeft zijn wortels in de
H
blijven. Dit wil de regering bereiken door meer
naoorlogse jaren. Na de wederopbouw brak de tijd
concurrentie in de zorgmarkt toe te staan. Dat
aan waarin het goed ging met Nederland en dat er
zou immers ertoe moeten leiden dat de prijzen naar
een sterk besef was van onderlinge solidariteit;
beneden gaan. Ook wil men dat de burger zelf meer
zij die het wat breder hadden droegen bij voor de zwakkeren.
verantwoordelijkheid gaat nemen
Indicatie wordt strenger
Maar al snel werd er van verschil-
voor het eigen welzijn. Als men ondersteuning nodig heeft en
lende kanten gewaarschuwd dat de kosten van dit
men kan dit zelf organiseren, dan is dat volgens
zorgstelsel gevaarlijk hoog zouden worden en dat
de regering de aangewezen weg. Of het nu gaat om
dit een te grote belasting zou vormen voor zowel
het inschakelen van familie en vrienden of om het
de overheid als voor de premiebetalers: dat wil zeg-
zelf betalen van (extra) zorg.
gen voor u. Er was echter lange tijd onvoldoende politiek draagvlak om ingrijpende, kostenbesparen-
U heeft dit de afgelopen periode kunnen merken
de maatregelen door te voeren.
doordat de eigen bijdrage van de thuiszorg werd verhoogd. Maar ook is men strenger geworden bij
6
Maar de afgelopen jaren is het menens geworden.
het indiceren van zorg. Wanneer u thuiszorg nodig
Het belangrijkste argument hiervoor is dat er steeds
heeft, wordt de vraag aan u gesteld of er iemand
meer ouderen komen en dat deze ouderen langer
in uw omgeving is die bijvoorbeeld het huis kan
blijven leven. Hierdoor wordt de vraag naar zorg
schoonmaken als u (tijdelijk) uitvalt; dit wordt
steeds groter. Op dit moment wordt 13,5 % van
gebruikelijke zorg genoemd. En ook of u de financi-
ieders inkomen aan premie voor de AWBZ ingehou-
ele mogelijkheid hebt om (een deel van) deze
den. Wordt er niet ingegrepen dan zal dit percen-
zorg zelf te regelen. Bijvoorbeeld: van een gezin
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
waaronder ook de bekende welzijnsproducten. Dit totale voorzieningenaanbod van de gemeente zal via de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) worden geregeld. Omdat de gemeente verantwoordelijk wordt, kan iedere gemeente de WMO op haar eigen wijze invullen. Er zullen dus verschillen gaan ontstaan tussen gemeenten onderling. Deze verschillen kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de regels die gesteld gaan worden over wanneer u in aanmerking komt voor huishoudelijke verzorging en wanneer niet. In de toekomst zullen naar verwachting, naast de huishoudelijke verzorging, ook de (niet-medische) persoonlijke verzorging en de activerende en ondersteunende begeleiding onder de verantwoordelijkheid van de gemeente gaan vallen. het steunpunt helpt u verder
Wij staan u terzijde met kinderen kan verwacht worden dat de ouders
Het wordt er allemaal niet overzichtelijker op.
zelf kinderopvang regelen.
Want wanneer valt u nu onder de AWBZ? En wanneer onder de dienstverlening van de gemeente, dus de
De WMO
WMO? En op hoeveel uur thuiszorg heeft u recht?
Een belangrijk deel van de veranderingen binnen
En hoeveel eigen bijdrage moet u dan gaan betalen?
het zorgstelsel gaat over dát deel van de zorg dat
En wie moet u bellen voor welke zorg…??!! U zou er uren mee bezig zijn
niet direct medisch is, zoals bijvoorbeeld huishoudelijke verzorging (schoonmaken). Tot nu toe valt ook deze zorg onder
Er komen verschillen tussen gemeenten
om dit allemaal uit te zoeken en u zou er niet vrolijker van worden.
de AWBZ, maar volgens de regering is de AWBZ hier oorspronkelijk niet voor bedoeld. De AWBZ was
Zoals u van PrivaZorg gewend bent, nemen wij ook
bedoeld voor zware (medische) en langdurige zorg;
deze zorg van u over. De zorgcoördinatoren op de
zorg die zo in de papieren loopt dat dit niet meer
PrivaZorg-steunpunten weten als het zover is straks
“gewoon” te verzekeren is door een verzekerings-
precies hoe de nieuwe regelingen in elkaar zitten en
maatschappij omdat het risico bedrijfsmatig gezien
hoe uw gemeente de WMO invult. Als het goed is,
daardoor te groot wordt. En daarom wordt dat ook
dan zal de overgang van de huidige regeling naar de
wel genoemd “het onverzekerbare risico” binnen de
nieuwe voor u met zo min mogelijk ruis verlopen.
zorg. Voorbeelden hiervan zijn gehandicaptenzorg Dus wanneer u uitbreiding of verlenging van zorg
en zorg voor chronisch zieken.
wilt, maar ook wanneer u een nieuwe cliënt bent, De niet-medische zorg zal in de nabije toekomst
dan kunt u het nummer van het steunpunt in uw
niet meer onder de AWBZ vallen. Het is de bedoe-
regio bellen. Daar kunnen ze u adviseren over wat voor u de verschillende moge-
ling dat de gemeente verantwoordelijk wordt voor deze zorg. Als eerste zal de huishoudelijke verzorging door de
Het wordt er allemaal niet overzichtelijker op
lijkheden zijn. Ook zullen ze u helpen met het invullen van de verschillende noodzakelijke
gemeente aangeboden gaan worden. De huishou-
formulieren en met de financiële afwikkeling.
delijke verzorging zal dan onderdeel uitmaken van
PrivaZorg zal er alles aan blijven doen om er voor
het totale voorzieningenaanbod van de gemeente
te zorgen dat u de thuiszorg krijgt die u nodig heeft.
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
7
Thuiszorg vanuit eigen taal en cultuur spreekt aan Het is verheugend dat de zorgkantoren vanaf 2006 meer aandacht gaan besteden aan de thuiszorg voor mensen met een ‘andere’ culturele achtergrond. Dit sluit aan op het eerdere initiatief van PrivaZorg om samen te gaan werken met een bureau voor begeleiding van Antillianen en Arubanen onder leiding van Emely ToeringMarcera. Cliënten uit deze kring krijgen hierdoor op hun specifieke situatie afgestemde thuiszorg, met name op het gebied van ondersteunende en activerende begeleiding. PrivaZorg Arnhem is daarin het aanspreekpunt.
na een moeilijke periode; - begeleiding bij het opbouwen of herstellen van een sociaal netwerk; - coachen bij gedragsproblematiek. In een aantal situaties blijkt de hulpverlening op dit gebied beter verzorgd te kunnen worden door professionele hulpverleners vanuit de eigen taal en cultuur. Met dit doel is het bureau voor hulpverlening aan Antillianen en Arubanen opgezet, het BBAA. Dat werkt sinds medio 2005 nauw samen met PrivaZorg Arnhem voor de indicatie en hulpverlening aan deze doelgroep. Initiatiefneemster is
O
Ondersteunende begeleiding en activerende begelei-
mevrouw Emely Toering-Marcera. Zij is zelfstandig
ding zijn er op gericht met deskundige hulp vanuit
counsellor gespecialiseerd in de behandeling van
de thuiszorg het leven van cliënten weer op ‘poten’
depressieve klachten, posttraumatische stress en
te zetten. Het gaat hierbij om serieuze problemen
borderline problematiek.
die met ambulante hulp niet kunnen worden opgelost. Zo wordt activerende begeleiding geïndiceerd
Duidelijk behoefte
als de cliënt herstellende is en er nieuwe activitei-
Mevrouw Toering-Marcera: “Ik maak deel uit van de Praktijk voor Advies, Begeleiding en
ten aangeleerd moeten worden, bijvoorbeeld een cliënt die na een herseninfarct (CVA) weer moet leren de zelfzorg
Deskundigheid en begrip met elkaar in balans
Counseling, een groep van psychologische en medische deskundigen. Daar kreeg ik steeds meer specifieke vragen naar ondersteuning en bege-
op zich te nemen. Maar ook andere, psychosomatische klachten kunnen aanlei-
leiding uit de kring van Antillianen en Arubanen.
ding zijn professionele begeleiding via de thuiszorg
Er was duidelijk behoefte aan hulpverlening in
in te roepen.
de moedertaal en aan begrip voor de eigen culturele achtergrond. Door onze samenwerking met
De lijst van activiteiten kan moeiteloos worden
PrivaZorg kunnen wij daar nu in voorzien. Als
aangevuld met voorbeelden als:
Antilliaanse zorgverleners kunnen wij cliënten
- dagelijkse routine leren regelen, helpen structuur
letterlijk en figuurlijk goed verstaan.”
aan te brengen;
8
- leren reorganiseren van het huishouden;
Vanwege haar eigen dubbele achtergrond weet
- leren budgetteren en effectief omgaan met geld;
Emely Toering dat de communicatie tussen een
- ondersteuning bij opvoedingsproblemen;
Nederlandse hulpverlener en een Antilliaanse cliënt
- begeleiding bij het maken van een nieuwe start
nogal eens wordt belemmerd door misverstanden
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
en onbegrip. “Als ik een vraag stel aan iemand, ben ik beter in staat het antwoord tussen de regels door te lezen, omdat ik de cultuur begrijp. Ik weet wat ik soms wel of juist niet moet zeggen. In andere culturen wordt immers veel minder direct en confronterend gecommuniceerd dan in de Nederlandse cultuur gebruikelijk is en dat werkt soms heel verwarrend. Dat ik zelf van de Antillen kom en beide culturen ken, is voor de Antillianen en Arubanen heel prettig. Als iemand mij vertelt hoe het er thuis aan toe ging, hoe de mentaliteit was, dan weet ik dat precies. Zo kan ik directer ingaan op de problematiek. De aanpak van BBAA is gebaseerd op de cognitieve
Emely Toering-Marcera: een goed verstaander
therapie van prof. dr. Robert Lealy. Die therapie gaat ervan uit dat mensen leren begrijpen hoe een
lens en gedachten om te gaan. Maar voor het eerst
negatieve manier van denken, hun gedachten en
ervaar ik ook innerlijke rust.”
hun emoties beheerst,” aldus Emely. “Wij werken niet met één wetenschappelijke, medisch-psycho-
“Dit is het beste wat me ooit overkomen is. Na
logische test, maar gebruiken 2.000 technieken
mijn diagnose borderliner wist ik eerst niet wat ik
van de cognitieve therapie om te bepalen welke
nu verder met mijn leven aan moest. Dankzij haar
opdrachten en technieken het beste bij de cliënten
persoonsgerichte begeleiding, aan de hand van een
passen. De therapie wordt dus helemaal afgestemd
van tevoren afgenomen test, weet ik wie ik eigenlijk
op die ene persoon.”
ben, waarom ik reageer zoals ik reageer, en hoe ik het beste met mijn stress om kan gaan.”
AWBZ-voorziening De samenwerking met PrivaZorg maakt het mogelijk
“Door onze gesprekken herken ik voor het eerst
voor het BBAA om ondersteunende en activerende
dingen die ik daarvoor niet begreep. Ik ben zo blij
begeleiding vanuit de AWBZ aan te bieden. Emely Toering: ”Wij vragen de AWBZ-indicatie aan en via PrivaZorg kunnen wij de begeleiding geven. Onze deskun-
met deze begeleiding. Ik zit
In andere culturen wordt veel minder direct gecommuniceerd
digheid staat borg voor de pro-
wekelijks de minuten af te tellen, wanneer zij me weer bezoekt.” “Naast het feit dat je in je waarde gelaten wordt, en het gevoel
fessionaliteit van de testen en de begeleiding, en
krijgt dat je als mens echt meetelt, leer ik ontzet-
PrivaZorg voor de organisatie.”
tend veel van de technieken om mijn negatieve gedachtegang te corrigeren.“
Wat de cliënt ervan vindt Omdat wij als thuiszorgorganisatie veel waarde
“Dankzij de wekelijkse bezoeken begin ik mijn
hechten aan cliëntenraadpleging is een aantal cliën-
zaakjes redelijk op rit te krijgen. Ik leer hoe mijn
ten om hun mening gevraagd. Hieronder volgt een
ziekte te accepteren, hoe mijn financiën te regelen
korte samenvatting van reacties van cliënten afkom-
en hoe ik beter voor mezelf kan zorgen,
stig uit Baarn, Amsterdam en Maarssen, die door
na maanden in een psychose gezeten te hebben.
Emely Toering-Marcera begeleid worden.
Het fijne is dat mevrouw Toering samen met mij naar het RIAGG gaat waar ik om de twee weken
“Dit is werkelijk fantastisch. Ik lijd al jaren aan
kom voor mijn medicijnen en mijn therapie.”
depressiviteit en kon eigenlijk nergens doeltreffend met mijn klachten terecht. Nu leer ik niet alleen op een constructieve manier met mijn negatieve gevoe-
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
9
Geniet van onze maaltijden!
)FSUFOWMFFT
JOFFODVMJOBJSFSPEF XJKOTBVTNFUSPEFLPPM FOBBSEBQQFMFO
7BSLFOTIBBTKF JOFFONJMEFDIBNQJHOPO SPPNTBVT EBBSCJKCSPDDPMJ vOBUVSFMiFOLSJFMBBSEBQQFMFO NFUQFUFSTFMJF
In december kunt u genieten van drie heerlijke nieuwe maaltijden. Apetito heeft drie speciale maaltijden voor u samengesteld, die u vast en zeker zullen aanspreken. Deze nieuwe maaltijden kunt u samen met de wekelijkse bestelling uit de à la carte catalogus doorgeven. U kunt daarvoor gewoon het normale bestelformulier gebruiken. Onze maaltijden zijn van 28 november t/m 31 december 2005 te bestellen (zolang de voorraad strekt).
8JKXFOTFOVGJKOFGFFTUEBHFOFOTNBLFMJKLFUFO 10
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
Laat uw stem horen
Cliëntenraad PrivaZorg
Als cliëntenraad maken wij ons ernstig zorgen over alle veranderingen in de thuiszorg. Wij geloven niet dat er minder regels komen, dat alles overzichtelijker wordt en de zorg toegankelijker. De raad vreest eerder dat cliënten straks door de bomen het bos niet meer zien.
vinden wij in dergelijke situaties ontoereikend. Daarmee gaat heel veel tijd verloren. Gelijke behandeling Cliënten die geïndiceerd zijn voor verblijf, maar geen opnamewens hebben, worden in sommige gevallen door een zorgkantoor flink gekort op hun
D
Door de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)
indicatie. Dit betekent dat sommige mensen die
krijgen de gemeenten er een nieuw en onbekend ter-
thuis willen blijven wonen particulier meer bij zou-
rein bij, de thuiszorg en later ook de ondersteunen-
den moeten betalen dan anderen. PrivaZorg pleit
de en activerende begeleiding. Overal in Nederland
voor één landelijke richtlijn, zodat mensen in elk
zijn ze nog aan het onderzoeken hoe ze die nieuwe
geval aanspraak kunnen maken op een gelijke behan-
taak en verantwoordelijkheid moeten waarmaken
deling. PrivaZorg meent dat de verantwoordelijke
(zie ook het artikel over het zorgstelsel).
minister hier een uitspraak over moet doen en dat
PrivaZorg is hierover al met veel gemeenten in
dit niet aan de zorgkantoren kan worden overgela-
gesprek. Het doel is dat er voor de cliënt niets ver-
ten. Zorgkantoren zijn voor de AWBZ immers uitvoe-
andert en dat de zorg “gewoon” door kan blijven
rende organen en geen beleidsbepalende organen.
gaan. Onze cliëntenraad vindt, net als PrivaZorg, dat
Geen gedwongen winkelnering
iedere cliënt zelf moet kunnen beslissen van wie
Het komt nogal eens voor dat cliënten die al thuis-
hij of zij thuiszorg krijgt; ook in de nieuwe situatie.
zorg hebben na hun verhuizing naar een aanleun-
Wij willen die veranderingen nauwgezet volgen om
woning opeens gedwongen worden thuiszorg af te
goed op de hoogte te kunnen blijven. Het stelt de
nemen van het betreffende woonzorgcentrum. Ook
raad enigszins gerust dat cliënten ook in de toe-
gebeurt het dat cliënten in afwachting van opname
komst met al hun vragen bij hun steunpunt terecht
thuiszorg wordt opgedrongen door een woonzorg-
kunnen en op die manier gespaard blijven voor de
centrum waarvoor zij zich hebben opgegeven, ter-
alom gevreesde, uitzichtloze lokettenparade.
wijl ze tevreden zijn over hun bestaande thuiszorginstelling. In beide gevallen is volgens ons sprake
Brandende vragen
van een soort machtsmisbruik dat te vergelijken
Omdat PrivaZorg landelijk werkt, ziet het centrale
is met gedwongen winkelnering. Hier wordt geheel
kantoor in Amersfoort dat er soms verschillen zijn
ten onrechte in strijd met de keuzevrijheid van de
tussen diverse regio’s die aanleiding geven tot
cliënt gehandeld. In de eerste situatie is bovendien
ongelijkheid voor de cliënten. Het bestuur van de
de scheiding tussen wonen en zorg ook nog eens
Stichting PrivaZorg heeft daarom de cliëntenraad op
geheel weggevallen.
een aantal knelpunten om advies gevraagd. Via het PrivaZorg-magazine leggen wij de meest brandende
Laat van u horen!
vragen ook voor aan alle cliënten. Zou u hierop wil-
Omdat PrivaZorg vindt dat cliëntenraadpleging ver-
len reageren?
der gaat dan tevredenheidsonderzoeken zouden wij als cliëntenraad ook van u graag willen horen hoe u
Second opinion bij indicatie?
over deze vraagpunten denkt. Reacties en sugges-
Hoewel de indicatiecentra in heel Nederland
ties zijn van harte welkom. U kunt ze sturen naar:
dezelfde werkwijze volgen, zien we dat er landelijk in vergelijkbare situaties soms toch heel verschil-
Cliëntenraad PrivaZorg
lend geïndiceerd wordt. Als er sprake is van onac-
p/a Hardwareweg 14
ceptabele verschillen zou een cliënt ergens terecht
3821 BM Amersfoort
moeten kunnen voor een second opinion. De moge-
Of mail naar
[email protected]
lijkheid van het indienen van een bezwaarschrift
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
11
Zorgzame thuiszorg
Luisteren naar de cliënt, met open oren én ogen Waar het Drentse zand overgaat in de Groninger klei ligt in een prachtig uitgestrekt natuurgebied een afgelegen boerenhoeve. Een onverwachte locatie voor een PrivaZorg-kantoor. Hier bevindt zich het kloppende hart van Thuiszorg Comfort, steunpunt PrivaZorg Noord. ”Goedemorgen, PrivaZorg Noord, u spreekt met Harmike Satter, waarmee kan ik u van dienst zijn?”
komer op de thuiszorgmarkt”, aldus Harmike Satter. “Huisartsen, ziekenhuizen, maar ook het indicatie-orgaan zouden de cliënten die thuiszorg nodig hebben goed moeten informeren over de keuzemogelijkheden. Maar in de praktijk wordt de cliënt dikwijls alleen naar de ‘vanouds bekende’ reguliere thuiszorg verwezen. Daardoor wordt de cliënt ten onrechte in zijn keuzevrijheid beperkt. ‘Had ik maar eerder gehoord van jullie bestaan,’ horen wij vaak. Dat is mooi voor ons zo'n compliment, als
H
Harmike Satter, directeur van het steunpunt, lacht
teken dat de cliënt tevreden is, maar tegelijk is het
hartelijk om de opmerking dat haar kantoor wel-
jammer en onnodig.”
haast onvindbaar is. “Ja, zelfs met die navigatieapparaten van tegenwoordig hebben chauffeurs
Mond-tot-mond-reclame
soms moeite met de route naar ons kantoor. Maar
“Nog steeds komen de meeste cliënten bij het
gelukkig verwachten we niet dat de klanten let-
steunpunt terecht via mond-tot-mondreclame. Juist
terlijk bij ons aan de deur kloppen. Eén telefoontje
in de thuiszorg, waar de cliënt vaak in een kwets-
volstaat immers om op bezoek te gaan bij de cliënt
bare situatie verkeert, is vertrouwen in de kwali-
thuis. We bieden niet voor niets thuiszorg.
teit van de zorgaanbieder van essentieel belang,” ervaart Harmike Satter. Mondelinge overdracht van
12
Als we al moeilijk voor cliënten te bereiken zijn
ervaringen door een vriendin, buurman of familielid
dan komt dat doordat de noordelijke instanties
overtuigt beter dan “een advertentie tussen de prijs-
soms nog wat onwennig staan tegenover de nieuw-
krakers en stuntverkopers”, zoals zij het noemt.
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
dan helpen we met het aanvragen daarvan. Maar voor ons blijft een indicatie een indicatie, een aanwijzing van ‘te vergoeden zorguren’ en niet meer dan dat. Samen met de cliënt smeden we een echt persoonlijk zorgplan, op basis van de medische gegevens, maar vooral op basis van de eigen wensen van de cliënt. Met voorrang uitgaan van de wensen van de cliënt. Daarin schuilt de kracht van onze organisatie die werkt met deskundige en betrokken zelfstandige zorgverleners. Bij loondienstbureaus concurreert de zorg voor de cliënt met de zorg voor
Harmike Satter
de werkgelegenheid van “Wij merken wel dat steeds meer klanten ons vinden
het eigen personeel. Die hebben immers moeite het
via het internet. Vaak zijn het de kinderen die voor
zo te plannen dat er zo min mogelijk sprake is van
hun moeder of vader met behulp van de computer
wisselende zorgverleners bij een cliënt. Daar heb-
verschillende zorgaanbieders opsporen en vergelij-
ben wij als PrivaZorg-steunpunt gelukkig geen last
ken. PrivaZorg komt dan al snel boven drijven. De
van. Dankzij de flexibiliteit van onze zelfstandige
naam PrivaZorg is natuurlijk ons entreekaartje. Als steunpunt van PrivaZorg zijn wij in het noorden één van de weinige kleinschalige bureaus die zorg-
zorgondernemers hebben wij de
vertrouwen in kwaliteit van zorgaanbieder is van essentieel belang
in-natura aanbieden die ver-
mogelijkheid de zorgverlening optimaal af te stemmen op de wensen van de cliënt. Het aardige is ook dat steeds opnieuw blijkt dat juist zelfstandig zorg-
goed wordt volgens de AWBZ. Belangrijk is ook dat
verleners bij uitstek gemotiveerd en professioneel
wij als PrivaZorg-steunpunt aan kunnen tonen dat
zijn.
we deel uitmaken van een professionele organisatie die de zaken goed op orde heeft, zoals de financi-
Rekening houden met de wensen van de cliënt
ele afhandeling van de zorg, de kwaliteitszorg, de
begint voor ons met het signaleren daarvan. Veel
klachten- en privacyprocedures en nog meer.”
wensen worden immers niet uitgesproken maar moeten worden ontdekt. Het onrustig draaien in de
Persoonlijk zorgplan
stoel, het voorzichtig schuifelen over de tegelvloer,
Harmike Satter vervolgt: “Op papier kan alles er nog
het verzuchten dat het zulk schitterend weer is.
zo mooi uitzien, uiteindelijk gaat het natuurlijk om
Overal zitten wensen van de cliënt verborgen.
de persoonlijke kwaliteit van de thuiszorg. Daarom gaan we na het eerste telefonische contact zo snel
Zorgzame thuiszorg is een kwestie van goed
mogelijk met de cliënt zelf om de tafel zitten. Vaak
luisteren, met de oren én ogen wijd open.”
beschikt de cliënt al over een indicatie en zo niet
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
13
Incontinentie:
Van taboe naar maatwerk In Nederland hebben meer dan 1 miljoen mensen last van incontinentie. Hoewel je het niet zou verwachten, durven we eigenlijk niet goed over dit onderwerp te praten. En daardoor lijkt het wel of u de enige bent die ermee kampt. Toch is dat zeker niet het geval. Incontinentie is geen ziekte, maar een symptoom
de spieren. Om te leren omgaan met incontinentie
dat verschillende oorzaken kan hebben. Het kan o.a.
is het goed te weten dat heel veel mensen blijvend
optreden door verslapping van de bekkenbodem-
incontinent zijn. De meesten van hen leiden een
spier en van kring- en sluitspieren. Bijvoorbeeld
normaal en prettig leven, zonder noemenswaardige
door overgewicht, na een (baarmoeder)operatie, na
beperkingen.
een bevalling, bij botbreuken van de rug, heup of bekken of gewoon door ouderdom. Men kan er op
Binnen de Nederlandse gezondheidszorg is Medeco
elke leeftijd mee te maken krijgen. Als medicijnen,
een bekende specialist op dit gebied. Het bedrijf
fysiotherapie of een operatie niet helpen, dan is het
ontwikkelt en levert incontinentiematerialen onder
goed te weten dat er incontinentiemateriaal in vele
de namen Absorin en Curion. Deze maken het leven
soorten en maten is. Juist omdat het een veel voor-
met incontinentie gemakkelijker en aangenamer. De
komend probleem is, zijn er tal van oplossingen
producten geven zekerheid, zijn comfortabel en bie-
voorhanden.
den volledige discretie. Wanneer nodig worden zij afgestemd op de veranderende wensen van de cliënt.
Met gebruik van het juiste incontinentiemateriaal
14
en het volgen van een aantal simpele leefregels is
Het is heel begrijpelijk dat niet iedereen weet welk
ook fulltime werken en actief sporten geen enkel
materiaal gebruikt moet worden. Daarom is op uw
probleem. Het probleem bespreekbaar maken, daar
PrivaZorg-steunpunt een deskundige aanwezig die
kunt u niet omheen. Want uw omgeving moet wel
met behulp van een keuzeschema en verschillende
leren begrijpen hoe lastig het leven met incontinen-
incontinentieproducten samen met u kan bekijken
tie kan zijn. Natuurlijk is dat moeilijk en praat men
welk product voor u geschikt is. Veel vragen kun-
er niet snel over als het je zelf overkomt. Maar wie
nen dan ook beantwoord worden. De deskundige
er niet over praat, zal ook niet zo snel hulp zoeken.
komt, als u dat wilt, ook aan huis. Zo is het moge-
Als thuiszorgorganisatie kunnen wij u daar wel bij
lijk verschillende modellen uit te proberen, zodat u
begeleiden.
zelf kunt ervaren welk model het prettigst is.
Steunpunt kan u helpen
Indicatie
Vroeger viel er niet veel te kiezen op het gebied van
Met een medische indicatie komt incontinentiemate-
incontinentiemateriaal, tegenwoordig wel. Omdat
riaal in aanmerking voor vergoeding. Bij de huisarts
niet iedereen hetzelfde postuur en niet iedereen
kan een recept aangevraagd worden. Met dit recept
dezelfde klachten heeft, is er incontinentiemateriaal
vraagt de apotheek een machtiging bij de zorg-
ontwikkeld dat helemaal is toegesneden op de
verzekeraar aan.
persoon; maatwerk dus. Ook u kunt zich onge-
De zorgverzekeraar heeft wel een maximum vastge-
stoord onder de mensen begeven, zonder dat
steld voor het gebruik van materiaal. Dat maximum
anderen opmerken dat u ongewild urine of ontlas-
is vijf stuks per etmaal. Als dit niet voldoende is,
ting verliest.
kan samen met de deskundige gezocht worden naar
Vaak is het zo dat door incontinentieproblemen
een andere oplossing. Het kan bijvoorbeeld zijn dat
mensen zoveel mogelijk thuisblijven om pijnlijke
een ander model wel voldoet.
situaties te voorkomen. Dat is heel jammer. Probeer
Zo is er voor iedereen een oplossing en hoeft incon-
juist zoveel mogelijk actief te blijven. Dit komt de
tinentie voortaan geen reden meer te zijn om thuis
conditie ten goede en voorkomt verslapping van
te blijven.
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
15
de Freedom Roundpad
Vacuümtherapie voor wondgenezing
Nu ook mogelijk in de thuiszorg “De tijd heelt alle wonden” is een eeuwenoud gezegde. Maar soms vergt de genezing van een wond wel erg veel tijd, met als gevolg dat iemand langdurig verpleegd moet worden. Dankzij een nieuwe behandelmethode, ontwikkeld door KCI Medical B.V. kunnen wonden nu sneller worden genezen, ook in de thuiszorg. Het PrivaZorg-steunpunt in Limburg heeft al enige ervaring opgedaan met dit nieuwe systeem. En gezien de goede resultaten is besloten deze vorm van wondbehandeling ook bij andere steunpunten te introduceren.
folie, afvoerslangetje en een opvangbeker vacuüm gezogen. Het wisselen van het verband kan in de meeste gevallen worden beperkt tot drie keer per week. Dit bevordert het genezen van de wond en het comfort van de cliënt.
Hoe gaat de behandeling in zijn werk? De eerste keer wordt de wond schoongemaakt en dode weefselresten en korstjes verwijderd. Meestal doet dit geen pijn. De wond zal daarna drie keer per week verzorgd worden. Tijdens de verzorging wordt een speciaal verband op maat geknipt en zorgvuldig in de wond aangebracht. Dat verband
Het nieuw systeem van wondbehandeling heet
lijkt op een spons (zwart of wit) waar een slangetje
VAC® Therapy™ (VAC staat voor Vacuüm Assisted
uit komt. Daarna wordt het verband met een zelf-
Closure). Het dient om wonden veilig en eenvoudig,
klevende folie toegedekt en via het slangetje naar
maar vooral snel te laten genezen. Deze therapie
een unit geleid die ervoor zorgt dat er een vacuüm
kan nu ook met deskundige verpleging vanuit de
ontstaat in het wondgebied.
thuiszorg plaatsvinden.
16
De meeste wonden kunnen met VAC® Therapy
Wat merkt u van de behandeling?
effectief en snel behandeld worden. Het gaat dan
De eerste keren kan het aanbrengen van het ver-
bijvoorbeeld om: een diabetische voet, een open
band en het starten van het vacuüm wat gevoelig
been, decubitus, huidtransplantaten, open buik,
zijn. Dit is vooral het geval als de wond geïnfec-
brandwonden en traumawonden. Het stadium van
teerd is. Desgewenst kan vooraf een pijnstiller
de wondgenezing speelt geen enkele rol, net zo min
worden ingenomen. Als het vacuüm eenmaal is
als de hoeveelheid vocht die geproduceerd wordt
aangebracht, zal de gevoeligheid in de regel binnen
en of er al dan niet sprake is van infectie.
15 minuten wegtrekken. Vaak zijn de infectiever-
De therapie bestaat uit het vacuüm aanbrengen van
schijnselen na een paar dagen verdwenen en is de
wondverbanden. Deze speciale wondverbanden
verzorging niet meer pijnlijk.
worden in de wond aangebracht en met behulp van
Het verwijderen van het verband kan wat gevoelig
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
de ATS-Seamless
zijn en de wond kan kortdurend iets bloeden. Dit
ook kostenbesparend.
is normaal en meestal zelfs een teken dat de wond
Momenteel worden de voorbereidingen getroffen
goed geneest. Het aanzetten van het vacuüm geeft
voor de training met de VAC® Therapy bij onze
een vreemd gevoel maar is niet pijnlijk. Als de
steunpunten in Limburg, Arnhem en Apeldoorn; in
behandeling wel pijnlijk is, kan de verpleegkundige
2006 komen de andere steunpunten aan de beurt.
of de helpdesk van KCI geraadpleegd worden.
Nu ook in de thuiszorg
VAC® Therapy™ kan bij de specialist en/of huisarts
Naar de effecten van deze behandeling is wereld-
worden aangevraagd en wordt in de meeste situa-
wijd wetenschappelijk klinisch en experimenteel
ties vergoed door de zorgverzekeraar.
onderzoek gedaan. De vele tot nu toe gepubliceerde resultaten hebben ertoe geleid dat de therapie een stormachtige ontwikkeling doormaakt en inmiddels
Voor vragen over de VAC® Therapy™ kunt u
ook in de thuiszorg kan worden toegepast. Speciaal
contact opnemen met KCI Medical B.V.:
voor de behandeling in de thuissituatie is hiervoor
Bergveste 12
door KCI Medical een effectief systeem ontwik-
3992 DE Houten
keld. Het geeft de cliënt vrijheid, flexibiliteit en een
030- 635 58 85
betere kwaliteit van leven. Door optimaal gebruik
www.kci-medical.com
te maken van dit systeem kan het genezingsproces van een wond voortaan plaatsvinden in iemands eigen, vertrouwde omgeving en dat werkt uiteraard
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
17
door mr. Hans Piersma FB
De nieuwe Zorgverzekeringswet:
Blijf bij de les Per 1 januari 2006 wordt de nieuwe Zorgverzekerings-wet van kracht, daar kon niemand de laatste maanden omheen. Door deze wet verdwijnt het verschil tussen ziekenfondsverzekerden en particulier verzekerden. Maar wat voor gevolgen
vergoeden (in 2006: 6,5% met een maximum van € 1.950). De werkgever zorgt vervolgens voor de afdracht van de inkomensafhankelijke bijdrage aan de Belastingdienst. Per saldo merkt een werknemer/uitkeringsgerechtigde niet veel van de verschuldigde inkomensaf-
Onder de naam basisverzekering wordt eigenlijk
O
hankelijke bijdrage. De vergoeding door de werk-
de “oude” ziekenfondsverzekering voortgezet. In
gever wordt echter wel als loon gezien, waarover
de nieuwe situatie mag een verzekeraar niemand
u loonbelasting verschuldigd bent. Het is echter
weigeren voor de basisverzekering. Iedereen is en
mogelijk dat hierdoor een bepaalde groep die nu
blijft dus verzekerd voor de standaardziektekosten.
ziekenfondsverzekerd is er qua inkomen iets op
Ook wanneer u zich niet bij een andere verzekeraar
achteruit zal gaan. Daarentegen zullen in zijn alge-
aanmeldt. De verzekeraar waar u nu verzekerd bent
meenheid gezinnen met kinderen onder de 18 jaar
zal u in dat geval automatisch in de verzekering
erop vooruit gaan doordat de kinderen gratis mee-
opnemen. Dit geldt ook voor het aanbod van een
verzekerd zijn.
aanvullende verzekering. Voor zowel de basisverzekering als de aanvullende
Net als de nominale premie voor de basisverzeke-
verzekering ontvangt u binnenkort een offerte van
ring zullen de premies voor aanvullende verzeke-
uw huidige verzekeraar. Wanneer u hierop niet
ringen direct aan de verzekeraar moeten worden
reageert, neemt de verzekeraar aan dat u hiermee
betaald. Hoe hoog deze premies voor aanvullende
akkoord gaat. Wanneer u niet akkoord gaat en wenst
verzekering zijn, is afhankelijk van de verzekeraar.
over te stappen naar een andere verzekeraar zult u
Het loont dan ook de moeite de premies voor aan-
dit schriftelijk en vóór 1 maart 2006 aan uw verze-
vullende verzekeringen te vergelijken.
keraar moeten melden.
Thuiszorg Voor ziektekosten die niet door het standaardpak-
De nieuwe zorgverzekeringswet brengt geen wijzi-
ket worden gedekt kunt u een aanvullende verzeke-
ging in de wijze van financieren van thuiszorg.
ring bij dezelfde verzekeraar afsluiten. Maar u kunt
Geïndiceerde thuiszorg wordt vergoed via de
hiervoor ook bij een andere (goedkopere) verze-
AWBZ. Maar het kan gebeuren dat er meer thuis-
keraar terecht. Voor deze aanvullende verzekering
zorg gewenst is. De kosten voor deze aanvullende
geldt dat de verzekeraar u mag weigeren. De ver-
(particuliere) thuiszorg worden niet gedekt door de
zekeraar is dus niet verplicht u in de aanvullende
basisverzekering. U kunt zich hier wel voor verze-
verzekering op te nemen.
keren via een aanvullende verzekering. De meeste verzekeraars bieden hiervoor een aantal verzeke-
Kosten voor de verzekering
ringspakketten, waarvan zowel de dekking als de
De kosten voor de basisverzekering bestaan uit een
kosten zeer uiteenlopen. Het is derhalve zinvol bij
nominale premie en een bijdrage die afhankelijk is
een aantal verzekeraars na te vragen in welke mate
van de hoogte van uw inkomen. De nominale premie
de kosten van thuiszorg door de diverse pakketten
bedraagt ongeveer € 1.100 per persoon per jaar.
worden gedekt en deze met elkaar te vergelijken.
Op grond van de wet is een werkgever (of uw uitke-
18
ringsinstantie) verplicht de inkomensafhankelijke
Zoals bekend zal in de tweede helft van 2006 met
bijdrage die u verschuldigd bent, in zijn geheel te
de versmalling van de AWBZ een begin worden
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
gemaakt. De AWBZ zal weer worden toegespitst
denkt u dat u wel recht op deze zorgtoeslag heeft,
op datgene waarvoor deze wet oorspronkelijk
dan adviseer ik u bij de Belastingdienst of via de
bedoeld was, het zogenaamde onverzekerbare
internetsite van de Belastingdienst alsnog zo’n for-
risico in de zorg. Dat wil zeggen langdurige zorg
mulier te vragen. Op grond van de aanvraag krijgt u
voor chronisch zieken, gehandicapten en oude-
maandelijks een bedrag waaruit de (gestegen) pre-
ren. Omdat een deel van de thuiszorg zal worden
mies gedeeltelijk kunnen worden betaald.
overgeheveld naar de gemeente via de nieuwe Wet
Het bedrag dat u ontvangt is een voorlopig bedrag.
Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), kunnen er
Achteraf zal door de Belastingdienst aan de hand
plaatselijk verschillen gaan ontstaan. Een punt dat
van uw jaaropgaaf of aangifte inkomstenbelasting
zeker aandacht verdient wanneer u uw verzeke-
worden gecontroleerd op welk bedrag u daadwerke-
ringspakket samenstelt.
lijk recht heeft, waarna een definitieve afrekening volgt. Het is dan ook mogelijk dat u nog een bedrag
Zorgtoeslag
ontvangt of een bedrag zult moeten terugbetalen.
Om eventuele stijgende kosten van de nieuwe zorg-
De zorgtoeslag is voor alleenstaanden maximaal
verzekeringswet te compenseren, komen mensen
ongeveer € 400 en voor gehuwden maximaal onge-
met een laag inkomen of een uitkering in aanmer-
veer € 1.100 per jaar.
king voor een tegemoetkoming van het Rijk. Dit wordt ook wel de zorgtoeslag genoemd. In de afge-
U komt in aanmerking voor de zorgtoeslag wanneer
lopen maanden heeft de Belastingdienst aan ieder-
uw inkomen over het jaar 2006 minder dan
een, die hiervoor vermoedelijk in aanmerking komt
€ 25.000 op jaarbasis bedraagt. Voor gehuwden
een formulier toegestuurd.
of samenwonenden geldt een inkomensgrens van
Heeft u echter geen formulier ontvangen maar
€ 40.000.
DRUKKERIJ DE GANS B.V.
Uw drukwerk met ZORG omringd Maanlander 31 • 3824 MN Amersfoort • telefoon 033 - 450 10 50 • mail
[email protected] • www.drukkerijdegans.nl
PrivaZorg Magazine – jaargang 2, december 2005, nr. 3
19