Prentenboeken serie KIJK en BELEEF
Gebruiksmogelijkheden in het kader van Waarnemen > Begrijpen > plannen > realiseren
Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs
November 2010
ZIEN! is een product van Driestar Onderwijsadvies, in samenwerking met ParnasSys
Inhoudsopgave Welbevinden WB _______________________________________________ 3 Betrokkenheid BT ______________________________________________ 6 Sociaal initiatief SI _____________________________________________ 7 Sociale Flexibiliteit SF ___________________________________________ 8 Sociale Autonomie SA __________________________________________ 10 Impulsbeheersing IB ___________________________________________ 12 Inlevingsvermogen IL __________________________________________ 13
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
2
ALGEMEEN:
Prentenboeken kunnen goed functioneren als uitgangspunt voor gesprekken met kinderen. Vooral voor jonge kinderen is dit een uitstekend middel om inzicht te krijgen in gedrag en beleving van kinderen. Suggesties voor gebruik van prentenboeken en het handelingsgericht inzetten van prentenboeken kun je vinden in de Handelingswijzer bij het gebruik van prentenboeken. In deze handelingswijzer is het handelingsgericht waarnemen, begrijpen en plannen ingezet. Voor meer informatie over deze serie boeken zie http://www.kwintessens.nl/sociale-competentie/prentenboeken/kijk-en-beleef/ Van sommige boeken is ook een digitale versie beschikbaar bij de uitgever, voor gebruik op een digibord. Zie bovengenoemde site voor meer informatie.
Welbevinden WB Prentenboek uit de serie: Kijk en Beleef
o
“Jaloers zijn”
Inhoud van prentenboek
Jaloezie is een moeilijk te verwerken gevoel, zelfs voor volwassenen. Een kleuter kan er veel moeite mee hebben, vooral omdat het niet precies begrijpt wat er aan de hand is. Kinderen hebben grote behoefte aan liefde en aandacht. Daar ligt dan ook meestal de oorzaak van jaloezie. In dit boek heeft de zus van Emma haar been gebroken. Ze wordt door iedereen verwend, maar niemand heeft meer oog voor Emma. Daar wordt ze boos van. Zo boos dat ze zelfs doet of haar been ook pijn doet.
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
3
o
“Verhuizen” In dit boek gaat Roel verhuizen. Op de laatste dag op zijn oude school neemt hij een foto mee van het nieuwe huis. Alle kinderen kijken naar de foto, alleen Mirte kijkt niet. Ze vraagt aan Roel: Vind je het niet jammer dat je ons niet meer ziet? Roel zegt van niet. Maar in het nieuwe huis en op school met een nieuwe juf en een groep vol nieuwe kinderen mist Roel Mirte toch. Alles is ineens ook zó anders.
o
“Jezelf presenteren”
Als Roel met Mirte belt, staan er buurkinderen voor de deur Op de weeksluiting dansten vier kinderen uit groep 7 zo goed en ze zongen erbij, net als op tv. Dat wil Simon ook wel, samen met zijn vriendje Jamal. Dat durven ze best. Natuurlijk moeten er ook twee meisjes meedoen. Want dan is het pas echt net als op tv! Simon, Jamal, Ella en Pien studeren een dansje in en mogen in de klas hun dansliedje laten zien. Wat doen ze het alle vier goed. Iedereen klapt wild enthousiast. Maar als de vier kinderen zich omkleden voor hun optreden in de weeksluiting, begint Simons buikt te bibberen. En als ze op het podium staan voor een volle zaal, wat gebeurt er dan met Simon? En wat doet de kleine verlegen Pien?
o
“Verlegen zijn” Ester en papa gaan samen boodschappen doen. Maar eerst belt Ester oma. Dat vindt Ester leuk en ze praat gezellig met oma. Even later bij papa achterop de fiets zwaait en lacht Ester naar de buurvrouw en bij de supermarkt praat ze met Jeroen die ze kent uit de straat. In de supermarkt is daar ineens Femke, het nieuwe meisje in Ester’s klas, met haar moeder. Ester kent femke’s moeder niet. Wat moet ze zeggen tegen die vreemde mevrouw? Toch raken Femke’s moeder en Ester aan de praat. Ester ziet hoe Femke praat en lacht met de kassajongen. Femke vindt dat dus niet
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
4
eng. Wat gebeurt er als Ester zelf bij de kassa komt?
o
“Faalangst”
Roel heeft zin om naar school te gaan. Totdat hij hoort dat het die dag sport-en-speldag is. Dat was hij helemaal vergeten. Bah! Hoog in het klimrek klimmen. Dat vindt hij eng! Ineens voelt Roel zich niet zo lekker. Roel leert op deze sport-en-speldag dat iedereen wel ergens goed in is en dat het helemaal niet erg is als je iets niet goed kunt. Als papa Roel ’s middags komt halen, vertelt Roel trots dat hij toch in het klimrek is geklommen. Zal Roel zich de volgende sport-en speldag weer niet lekker voelen? Nee hoor, Roel heeft een leuke dag gehad!
o
“Iemand missen” Juf Mieke is vandaag voor het laatst op school, want ze krijgt straks een baby. Daarom komt meester Roel in de klas. Meester Roel maakt vaak grapjes en speelt goed accordeon. Niek geniet van meester Roel, tot hij op een dag op het schoolplein valt. Waar is Juf Mieke nu met de berenpleister? Niek en de andere kinderen ontdekken dat ze juf Mieke missen. Gelukkig heeft meester Roel een goed idee. En juf Mieke, mist zij ‘haar’ kinderen in klas?
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
5
Betrokkenheid BT o
“Verveling”
De meeste kinderen zal het wel eens overkomen: er is niemand om mee te spelen. Er is zoveel speelgoed dat er geen keus kan worden gemaakt. De behoefte aan afleiding, aandacht en amusement brengt het kind vaak tot negatieve activiteiten, zoals zeuren, rondhangen, plagen. Tot irritatie van de omgeving. Toch is verveling een goede zaak. Zo leert het kind zich alleen bezig te houden. Zelf iets ondernemen of bedenken, leidt vaak tot nieuwe, nog niet ontdekte bezigheden. In dit boek verveelt Kim zich op de verjaardag van oma. Er zijn geen andere kinderen, het is saai. De televisie mag niet aan en niemand heeft tijd voor haar. Dan zegt oma dat ze maar eens op zolder moet kijken. Daar ligt oud speelgoed van papa. Daar ontdekt Kim hoe leuk ze knutselen vindt.
“Regels en afspraken”
Jacco en Simon zijn vriendjes. Simon komt woensdag graag bij Jacco spelen. Die middag ontdekken Jacco en Simon dat sommige regels en afspraken bij de één thuis anders zijn dan bij de ander. Handen wassen voor het eten, zelf de hagelslag op het brood strooien, speelgoed meteen opruimen, wachten bij oversteken, wat mag en moet wel, wat mag of hoeft niet?
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
6
Sociaal initiatief SI o
Jeroen en Maartje gaan in de speeltuin spelen, achter hun huis. Jeroen holt vooruit en verstopt zich. Als
“Aardig doen”
Maartje hem zoekt, laat hij haar schrikken. Hoe vindt Maartje dat? Samen zitten ze in de speelhut en vertellen elkaar griezelverhalen. Dan steekt een onbekend meisje haar hoofd naar binnen. Mag Aïsha meedoen? Met z’n drieën spelen is leuk. Maar op de wip kun je maar met z’n tweetjes. Wat nu? En als Maartje valt, troost Aïsha haar dan? Aan het eind valt Maartjes bellenblaas om. Wat jammer. Of heeft Jeroen een goed idee?
o
“Vrienden worden”
Jesse had een heel leuk vriendje, Bjorn. Maar Bjorn is verhuisd en woont nu ver weg. Jesse en Bjorn kunnen niet meer samen spelen. Op school vindt Jesse het nu niet meer zo leuk. Hij heeft niemand meer op mee te spelen, want Luuk is veel te saai, Niels te klein, Sadik te wild en met Minke, een meisje notabene, wil Jesse al helemaal niet spelen. Maar dan heeft mama een afspraak gemaakt met de mama van Luuk: Luuk komt die middag bij Jesse spelen. Is Luuk echt zo saai als Jesse dacht?
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
7
Sociale Flexibiliteit SF o
“Ruzie”
Jonge kinderen komen regelmatig in conflict met hun omgeving. Conflicten horen erbij, ze zijn in het dagelijks leven niet te vermijden. Zonder conflicten is er geen ontwikkeling mogelijk. Conflicten kunnen echter ook belemmerend werken. Daarom is het belangrijk dat kinderen leren nadenken over conflicten; over het ontstaan ervan, over verschillende soorten conflicten en over het creatief zoeken naar oplossingen. In dit boek spelen Jonathan en Philip piraatje op het schoolplein. Ze bouwen een schip van het klimrek. Ruben en Remco doen ook mee. Ze willen een plank hebben als loopplank. Maar dat was de wipplank van Tessa en Petra...
o
“Van fouten kun je leren” Naarmate een mens ouder wordt, lijkt het geduld te verminderen, ook geduld met anderen. Maar kleuters en oudere kinderen hebben het volste recht om fouten te maken. Fouten maken gaat hand in hand met leren. Kinderen hebben van nature de drang om dingen proefondervindelijk te onderzoeken. Daarom raken kinderen sneller vertrouwd met een computer dan volwassenen. Wie van geijkte paden durft af te wijken ontdekt vaak onverwachte dingen. Dat daarbij fouten worden gemaakt is volkomen natuurlijk. In deel 20 van Kijk en Beleef gaat Jordi voor het eerst naar school. Alles is nieuw voor hem. Hij kiest het verkeerde stoeltje. En als hij heel nodig moet plassen, roept hij 'mama!' tegen de juf. En met al die knopjes op de computer gaat er ook al iets mis...
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
8
o
“Samenwerken”
In het deel Samenwerken gaat juf Els trouwen. Daarom leren de kinderen een cadeautje inpakken. Als Tirza haar pakje in wil pakken, heeft ze niet genoeg handen. Het mooie inpakpapier wordt lelijk als ze met één hand probeert een plakbandje op te plakken. Maar als Tirza samen met Souad haar pakje inpakt, wordt het heel mooi. Daarna gaan alle kinderen een kaart maken voor juf Els. Zal Tirza nu weer samen werken met Souad?
o
“Jongens en meisjes Ronja krijgt een prinsessenkast. Ze helpt haar vader om de kast in elkaar te zetten en dat vindt ze super. Jannes mag van zijn moeder zijn babyzusje een schone luier omdoen. Op school kiest Ronja voor de constructiehoek en later wil Jannes in de huishoek. Gaat dat meteen goed? Aan het eind van die dag hebben Ronja en Jannes veel geleerd.
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
9
Sociale Autonomie SA o
“Doorzetten”
Doorzetten is niet gemakkelijk. Toch krijgt ieder mens ermee te maken. Sommigen gaan er van nature tegenaan. Anderen moeten hun best doen om het te leren. De meeste jonge kinderen zullen er moeite mee hebben. Ze zullen nog snel opgeven als iets niet meteen lukt. Ieder jong kind zal op een gegeven moment iets willen bereiken waar moeite voor gedaan moet worden. Het zal moeten leren doorzetten. Dan pas bereik je iets. In dit verhaal zitten de tweeling Flip en Floor op zwemles. Floor kan het heel goed, maar Flip vindt het moeilijk en soms eng. Zijn vader besluit hem te helpen. Samen gaan ze naar het zwembad om te oefenen. Dan blijkt het toch minder eng dan Flip dacht.
Kiezen… wil je dit of wil je dat? Het leven zit vol met keuzes. Het is belangrijk goede keuzes te maken in je leven, voor je toekomst, je veiligheid, je welbevinden. Het nemen van weloverwogen beslissingen geeft rust, o
“Kiezen”
zelfvertrouwen en zekerheid. Kinderen leren met keuzes om te gaan is dus een belangrijk aandachtspunt. In dit boek volgen we een dag uit het leven van Eva. Ze vindt kiezen moeilijk. Welke schoenen trekt ze aan? Wil ze in de bouwhoek spelen, of toch in de poppenhoek?
Vanaf jonge leeftijd worden kinderen geconfronteerd met de keuze: durf ik dat wel of durf ik dat niet? Moet ik dat proberen of een andere oplossing kiezen. Het kind moet het besef ontwikkelen dat het de afweging
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
10
maakt: welk risico loop ik? Breng ik mezelf in gevaar? Voel ik me zeker en durf ik de uitdaging aan? Door o
“Durven”
kinderen hierbij te stimuleren, zonder bang te zijn om af te gaan, helpen we ze een zelfbewuste keuze te durven maken. In dit verhaal volgen we Thomas en Judith die soms allebei iets durven, maar vaker heel verschillend zijn in hun durf-gedrag.
Luuk komt vrolijk op school. Straks komt Amid bij hem spelen! Voor het eerst. Wat zal het leuk zijn om Amid de boomhut te laten zien of lekker samen te voetballen. Maar net vandaag is Amid ziek. Wat vindt Luuk dat nu jammer! Hij heeft ineens nergens meer zin in. Maar als Tom een paard gaat kleien voor een ridder verandert er iets bij Luuk… o
“Teleurstelling”
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
11
Impulsbeheersing IB o
“Boos zijn”
Peuters staan om hun enorme driftbuien bekend. Ook wel de 'peuterpuberteit' genoemd! Op deze leeftijd ontdekken kinderen steeds meer dat ze een individu zijn met eigen behoeften en wensen. Voor het kind en ook voor de volwassene kan het heel moeilijk zijn met deze boze buien om te gaan. Dit boek gaat over Guido. Hij is boos omdat hij van mama zijn nieuwe laarzen niet aan mag. En in de klas mag hij niet in de bouwhoek spelen. Juf legt uit dat je niet altijd je zin kunt krijgen en dat boos worden niet helpt. Maar als Gwen, het kleine zusje van Guido, wordt geplaagd, wordt hij pas echt boos. En juf ook. Helpt boos worden nu wel? Mees beleeft een dag vol grote en kleine ongelukjes. Zoals het zo vaak gaat bij Mees. Hij kan het niet
o
“Onhandig zijn”
helpen, het gebeurt gewoon: steeds gaat er iets mis. Verdrietig voor Mees, maar ook voor andere kinderen als hun puzzel valt of hun kasteel kapot gaat. Met hulp van juf ontdekt Mees wat hij kan doen om het goed te maken en dat hij niet de enige is die onhandig is!
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
12
o
“Plagen” Floortje vindt het leuk om andere kinderen te plagen. De hele dag door maakt ze grapjes en soms flapt ze een plagerijtje er zo maar uit. Zelf heeft ze er veel plezier om, maar niet ieder kind vindt haar grapjes leuk. Soms worden ze zelfs boos op Floortje! Floortje leert van juf een belangrijke les over plagen.
Inlevingsvermogen IL o
“Verantwoordelijk heid”
Verantwoordelijkheid nemen voor allerlei alledaagse dingen leren kinderen eigenlijk spelenderwijs. In dit boek gaat het specifiek om de verantwoordelijkheid voor een huisdier. Daarbij gaat het niet alleen om de materiële verzorging van het huisdier. Ook andere vormen van aandacht en liefde horen bij verantwoordelijkheid. Kinderen zullen ontdekken dat je niet zomaar een huisdier neemt; het heeft consequenties. Soms moet je er wat voor laten, maar je krijgt er ook veel voor terug.
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
13
o
“Geduld hebben”
Geduld hebben: het juiste moment afwachten, niet overhaast een beslissing nemen, rustig je beurt afwachten... Mensen die zich deze kwaliteit eigen hebben gemaakt, zullen evenwichtiger in het leven staan. Voor jonge kinderen is dit alles nog erg moeilijk. Hun tijdsbesef is nog onvoldoende ontwikkeld. Voor jonge kinderen is 'morgen' al een blik in de toekomst. Als ze iets graag willen, moet het daarom het liefst metéén. Dit deel in de Kijk en Beleef-serie gaat over Maarten die bij zijn tante Nettie een jong poesje mag uitzoeken. Maar mama is nog bezig, hij moet wachten. En als Maarten dan een zwart poesje met witte vlekjes heeft uitgezocht, wil hij het meteen meenemen naar huis. Maar dat kan nog niet. Maarten moet weer... wachten!
Een bruiloftsfeest is een familiefeest. De meeste kinderen maken al jong kennis met dit feest in hun familieo
“De juf gaat trouwen”
of kennissenkring. Als de juf gaat trouwen is dat een grote dag voor de kinderen in haar klas. Ze identificeren zich erg met haar en leven met haar mee. Sommige kinderen zijn zelfs verliefd op de juf. In dit boek spelen de kinderen in de klas de bruiloft na met verkleedkleren. De inval-juf speelt de burgemeester met zijn speech en zijn ambtsketen. Alle kinderen maken bloemen en boogjes als versiering voor het bruidspaar. Hoe zou de juf er morgen echt uitzien?
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
14
o
“Dat lust ik niet”
Dit deel gaat over eten. Als Sem de keuken binnenrent, is mama spruitjes aan het koken. Daar wordt Sem niet vrolijk van. Hij is vijf jaar en krijgt vijf spruitjes op zijn bord. Ja, die moet hij opeten! Zijn zusje Sara van twaalf vertelt aan tafel dat ze vroeger ook niet van spruitjes hield, maar nu wel. In de kring, de volgende dag op school, legt juf uit dat je smaak verandert als je ouder wordt. Zal Sem ooit spruitjes lusten? En zal mama ooit klapkauwgum lekker vinden?”
o
“Anders zijn” Robin gaat met mama naar de kinderboerderij. Daar is een lief konijntje. Robin durft het konijntje niet op te pakken. Een jongen tilt het konijntje op en duwt het in Robins armen. De jongen ziet er een beetje anders uit dan andere jongens en hij praat en loopt ook anders. Hij heet Max en zorgt voor de dieren. Max lacht veel en heeft leuke plannetjes. Robin heeft met Max die middag veel plezier. Als Max vraagt: 'Vriend?' weet Robin het wel: ja, ze worden vriendjes.
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
15
o
“Multicultureel”
Roos gaat spelen bij haar vriendinnetje Selma, voor de eerste keer. Ze heeft haar mooie nieuwe schoenen aan. Maar bij Selma thuis moet ze haar schoenen uitdoen…Die middag ontdekt Roos dat het er bij Selma thuis anders uitziet dan bij haar, dat het eten er anders ruikt, dat Selma puzzels en prentenboeken heeft met andere plaatjes dan zij. Roos en Selma hebben een leuke middag samen. Enkele dagen later komt Selma bij Roos spelen. En dan ontdekt Selma op haar beurt dat het bij Roos thuis ook anders is, maar niet minder gezellig dan bij haar.
o
“Eerlijk zijn”
Bij kleuters lopen fantasie en werkelijkheid nog door elkaar. Ze verzinnen soms dingen die niet waar zijn. Dat is bij kleuters niet alarmerend. Het is geen kwade opzet. Ze geven daarmee blijk van fantasie en stellen zich de werkelijkheid voor zoals zij die wensen. Het is wel van belang dat ze besef krijgen van wat wel en niet mag, zoals dingen afpakken van een ander. Daarmee maak je inbreuk op de gevoelens en de eigendommen van iemand anders. In dit boek krijgt Veerle een sticker van de juf voor haar stempelwerk. De andere stickers zien er zo aantrekkelijk uit, dat Veerle in de pauze stiekem de stickers uit juf's la pakt. Als juf later in de klas vraagt wie de stickers heeft, begint haar geweten te knagen.
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
16
Het is tijd voor Finn om naar bed te gaan, maar wat treuzelt hij! En als hij eindelijk in bed ligt, is Finn bang, o
“Bang zijn”
want hij is helemaal alleen in zijn kamertje. En dat kamertje zit vol met monsters, merkt Finn, want waar komen anders die rare geluiden vandaan? Finn wordt steeds banger, zo bang dat hij heel wat keren hard om papa of mama roept. Wat is er toch aan de hand met Finn? En zal Finn lekker in slaap vallen?
o
“Je alleen voelen”
Laura gaat met haar papa en mama en babybroertje naar de camping. Er zijn andere kinderen aan het spelen maar ze vindt het toch wel eng om daar zo maar op af te stappen. Ze kent ze immers niet. Maar dan komt er een onverwachte bezoeker bij Laura in de tent. Sproet is haar eerste vriendje op de camping maar zeker niet het laatste…
Driestar Onderwijsadvies Gebruiksmogelijkheden prentenboeken KIJK en BELEEF ZIEN! – oktober 2010
17
