Populair Jaarverslag 2012 Terugblikken is ook vooruitzien
Welkom Terugblikken, dat is wat we doen met het jaarverslag 2012. Elk jaar geven wij transparant en helder inzicht in onze prestaties van het voorgaande jaar. Onze missie blijft, ondanks de veranderende economische omstandigheden, onvoorwaardelijk zorgen voor die mensen die zelf niet kunnen voorzien in huisvesting. Dat is wat wij willen laten zien met het Populair Jaarverslag 2012. Hierin vindt u een overzicht van de vele activiteiten die wij hiervoor ondernomen hebben. 2012 was geen gemakkelijk jaar maar zijn de resultaten nog steeds geruststellend. Onze ambitie is zorgen dat Bergopwaarts een gezond bedrijf blijft, zodat onze klanten tevreden kunnen wonen in een goede woning en in een plezierige woonomgeving.
In ons online Populair Jaarverslag vertellen wij u op interactieve wijze u over de hoogtepunten uit het jaar 2012. Klik op icoontjes voor meer informatie, bekijk filmpjes en gebruik de navigatiebalk om naar de volgende pagina te gaan. Wij wensen u daarbij veel luister-, lees- en kijkplezier. Deze pdf bevat dezelfde informatie, waarbij de interactiviteit is uitgeschakeld. Welkom bij het jaarverslag 2012 van Bergopwaarts!
Chris Theuws, directeur-bestuurder
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 2
Organigram Bergopwaarts kent een organisatiestructuur waarin alle elementen voor een goede beleidsvoering zijn vertegenwoordigd. Onze organisatie bestaat achtereenvolgens uit de Ledenraad, de Raad van Commissarissen, en het Bestuur, gevormd door de directeur-bestuurder. Deze organen controleren elkaar en leggen verantwoordelijkheid aan elkaar af. Als woningbouwvereniging met een maatschappelijke doelstelling werken wij vanuit de Corporate Governance Code, die maakt dat er transparant gekeken kan worden naar de integriteit van ons handelen. Doel van de Governance Code is het vaststellen van normen voor goed bestuur en toezicht, transparantie, externe verantwoording en financiële beheersing. Door ons als organisatie te binden aan de Aedescode laten we zien waarvoor we staan, waarop we aanspreekbaar zijn, dat we kwaliteit bieden en dat we ons willen verantwoorden naar de omgeving waarin we werken.
Mevrouw drs. A.E.M. Blokker is met ingang van 20 december 2012 benoemd tot lid van de Raad. Zij volgde daarmee de heer van Beurden op als voorzitter van de Raad. Haar aandachtsgebied is bestuurlijke en maatschappelijke expertise. De heer ir. F.H.P. Gielgens werd met ingang van 26 april 2012 benoemd tot lid van de Raad. Zijn aandachtsgebied is volkshuisvestelijke expertise. Hij was in het verslagjaar voorzitter van de commissie Wonen en lid van de remuneratiecommissie.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 3
Leefbaarheid In 2012 is ook op het gebied van leefbaarheid de gevolgen van de crisis meer zichtbaar geworden. Samenwerkingspartners op dit gebied worden geconfronteerd met bezuinigingen en ook zijn de eerste effecten van veranderde wetgeving, zoals onder andere de WMO, zichtbaar. Focus wordt gelegd op zelfredzaamheid en eigen initiatief van bewoners en betrokkenen. Bergopwaarts blijft zich inzetten voor verbetering van de leefbaarheid.
Naast het leveren van een bijdrage in buurtbemiddeling, woonbegeleiding, beheren van woonwagenlocaties, ontwikkelen van een dorpssteunpunt in Liessel en voortzetten van de exploitatie van De Uitkomst (het onderdak bieden aan regionale sociaal-maatschappelijke partijen), zijn er een aantal projecten die Bergopwaarts een warm hart toedraagt. Lees hier meer over enkele van deze projecten.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 4
Speelpark Heiakker Op zaterdag 13 oktober 2012 staken tientallen buurtbewoners de handen uit de mouwen tijdens een vrijwilligersdag in het Heiakkerpark te Deurne. Er werd keihard gewerkt aan het natuurlijk speelpark. Initiatiefneemster Nancy Goossens vertelt: ‘Het Heiakkerpark bestond uit een weinig uitdagend groot grasveld en een prachtig mooie vijver. Mijn hoofd zat vol met ideeën!’ Onder leiding van landschapsinrichter Jens Hoogendoorn werd een heg geplant en werden er wilgentakkenhutten gecreëerd. Bomen en struiken werden gesnoeid, het speelbos werd opgeknapt en de laatste hand werd gelegd aan de speelberg met tunnel en glijbaan. Met als resultaat: ‘Speelpark Heiakker’ won de provinciale trofee in de leefbaarheidwedstrijd Kern met Pit. Een wedstrijd die mensen uitdaagt om zelf initiatieven te ontwikkelen en niet te wachten tot de overheid iets doet. Op 16 maart 2013 is het Natuurlijk Spelenplan officieel geopend. Bergopwaarts support het project.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 5
Spek je Knip Peter en Annemie Poels uit Deurne wonnen de eerste prijs met energie-besparingswedstrijd Spek je Knip; een initiatief van de gemeente Deurne, ondersteund door Bergopwaarts, Stichting Factor en de wijkraad Deurne-West. Spek je Knip daagde alle bewoners van Deurne-West uit om binnen een jaar zoveel mogelijk energie te besparen. Peter vertelt: “Ik hield mijn meterstanden altijd al goed in de gaten en was benieuwd hoeveel we konden bezuinigen. Op gas bespaarden we in 2012 maar liefst 15 procent en op elektriciteit 11 procent. Maar we hebben hier geen moment in de kou gezeten hoor! Met kleine veranderingen kun je al best wat energie besparen. We hebben in de winter bijvoorbeeld vaak de houtkachel aan gehad en gezorgd dat deuren in huis goed dicht waren. Misschien hadden we ook wel een beetje geluk; de winter van 2012 was minder streng dan die van 2011.”
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 6
Meidenvoetbalmiddag Samen met stichting Move (F)it en SV Deurne zette Bergopwaarts op 25 april 2012 een Meiden voetbalmiddag op touw: een trainingsclinic met voetbalspellen, wedstrijden en nog veel meer sportieve activiteiten voor meiden van 6 t/m 13 jaar. Ruim 90 enthousiaste meiden streden om het binnenhalen van de meeste punten. Onder begeleiding van onder andere profvoetballers van Helmond Sport werd er alles aan gedaan om de jongedames enthousiast te maken voor de voetbalsport!
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 7
Toegankelijkheidsproject Deurne4All In juni 2012 ging toegankelijkheidsproject ‘Deurne 4All’ van start. Een project waarbij Stichting Welzijn en Zet-Brabant samen met tien Deurnese organisaties onderzoek deden naar de toegankelijkheid van de wijk Koolhof. Onder andere Bergopwaarts behoorde tot de deelnemers. Marisca Boer van Zet-Brabant legt uit: “Het streven was om van de Koolhof een wijk te maken waar iedereen zich welkom voelt en op een prettige manier gebruik kan maken van alle voorzieningen. In de schouw is vooral de fysieke toegankelijkheid van de openbare ruimte in kaart gebracht.
Elke organisatie heeft daarbij gekeken naar zijn eigen toegankelijkheid. Voor Bergopwaarts checkte Zet-Brabant bijvoorbeeld een aantal appartementencomplexen. Ook met betrekking tot haar folders en brieven kreeg Bergopwaarts advies over toegankelijke communicatie. Onderdeel van de wijkscan was tevens een vragenlijst die werd ingevuld door 99 buurtbewoners om de beleving van de sociale omgang in de wijk in kaart te brengen. Hieruit bleek dat nagenoeg iedereen (97 personen) zich thuis voelt in de Koolhof.”
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 8
Bijzondere
projecten
Thuishuis De 7-Sprong ‘Oud worden doe je liever niet alleen’. Thuishuis De 7-Sprong in Deurne is er speciaal voor alleenstaande ouderen die niet alleen willen wonen en ervoor gekozen hebben om op een leuke en gezellige manier oud te worden. Veiligheid, huislijkheid, gezelligheid en zelfredzaamheid staan daarbij voorop. Het is een initiatief van Stichting Thuis in Welzijn, Gemeente Deurne en Bergopwaarts. De 7-Sprong bevindt zich in onze voormalige woonwinkel aan de Molenstraat. De locatie is door Bergopwaarts compleet verbouwd naar een gezellige woning die uitnodigt om samen dingen te ondernemen.
De zeven bewoners delen een centrale voordeur. Net zoals in een normaal huis zijn er gezamenlijke ruimtes in Thuishuis De 7-Sprong. Verder heeft iedereen de beschikking over een eigen wooneenheid waarin eigen voorzieningen beschikbaar zijn. Buiten wordt genoten van het nieuwe terras en de aangelegde tuin. Kortom; wonen in De 7-Sprong betekent gezellig samen zijn, maar ook de mogelijkheid om je eigen gang te kunnen gaan.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 9
Bijzondere
Helenaveen Zorggeschikte woningen Een leven lang genieten in het vertrouwde Helenaveen dankzij de komst van tien zorggeschikte woningen. Mensen zo lang mogelijk van hun woonomgeving laten genieten en hen voorzien van de zorg die zij nodig hebben; dat is het doel van de nieuwe zorggeschikte woningen achter gemeenschapshuis de Gouden Helm in Helenaveen. In samenwerking met zorgcoöperatie Helenaveen ontwikkelde Bergopwaarts tien zorggeschikte woningen die speciaal bestemd zijn voor senioren. In mei 2012 werd de bouw gestart. Doordat de woningen hun badkamer, slaapkamer en woonkamer op de begane grond hebben, zijn ze levensloopbestendig.
projecten
In december 2012 overhandigden we de sleutels aan de bewoners en inmiddels zijn de woningen allemaal verhuurd. Als onderdeel van de Gouden Helm werd ook het Huiskamerpaviljoen gerealiseerd; een multifunctionele ontmoetingsruimte die de spil is van de zorg in Helenaveen. Vanuit hier wordt alle zorg georganiseerd en gecoördineerd. Mensen kunnen er bijvoorbeeld samenkomen voor een praatje, om uit te rusten of om deel te nemen aan activiteiten die georganiseerd worden.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 10
Bijzondere
projecten
Steenweg Helmond Wonen in stijl op een toplocatie aan de Steenweg in hartje Helmond. Al decennia lang is de bruisende Steenweg in Helmond de verbindings-straat tussen een villawijk met typische jaren ’50 woningen en het levendige centrum aan de andere kant van het kanaal. Bergopwaarts startte hier in het najaar van 2011 met de bouw van 6 luxe appartementen en 3 luxe maisonnettes. Marlène Drouen van Centrum Management Helmond vertelt: “Het wordt een prachtige plek om te wonen. Een aantrekkelijke locatie op loopafstand van de winkels, het openbaar vervoer, de bioscoop en tal van horecagelegenheden.”
Het is de eerste keer dat Bergopwaarts social media inzette voor een project. Enerzijds om mensen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen en anderzijds voor het werven van bewoners. Met als resultaat dat de eerste huurder zich via Twitter aanmeldde! In februari 2013 overhandigde Bergopwaarts de sleutels aan de nieuwe bewoners. Alle appartementen zijn in korte tijd verhuurd.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 11
Bijzondere
projecten
Nieuwbouwproject De Gitsels Bergopwaarts schreef een prijsvraag uit voor de naam van het nieuwe appartementencomplex op locatie De Wit in het centrum van Asten. ‘Bedenk een nieuwe naam voor het nog te bouwen appartementen-complex op locatie De Wit in Asten’. Zo luidde de prijsvraag van Bergopwaarts. Winnaar Cees Verhagen uit Someren zei meteen: “Dat moet De Gitsels heten.” De locatie is gelegen op de hoek van de Burgemeester Wijnenstraat en de Markt, een fantastische plek midden in het centrum van Asten.
Cees: “Precies op die plek stond vroeger Hotel Gitsels, dat in de negentiende eeuw gerund werd door de familie Gitsels. De nieuwe naam is een eerbetoon aan Hendrika, de dochter van de hoteleigenaar. Ze was onderwijzeres en een feministe. Juffrouw Gitsels kwam op voor de belangen van vrouwen en zij zorgde ervoor dat Asten in de veertiger jaren een katholieke huishoudschool kreeg.” De appartementen worden vanaf september 2013, twee maanden voor de geplande oplevering, aangeboden aan de huurders die bij Bergopwaarts ingeschreven staan.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 12
Woonservicezone Liessel De Gasterij is het gloednieuwe dorpssteunpunt van Liessel waar alle inwoners terecht kunnen voor tal van zorgvoorzieningen. De huisarts, een apotheek, een logopedist, een fysiotherapiepraktijk en het consultatiebureau zijn binnen handbereik. Dankzij 28 royale huurappartementen biedt De Gasterij naast zorgvoorzieningen ook een unieke woonomgeving voor mensen die de stap willen maken naar een moderne, veilige en gelijkvloerse woning. Bijzonder is het aangename terras van de ontmoetingsruimte, dat het middelpunt vormt van de beweging rondom het gebouw. Het terras ligt temidden van alle activiteiten, op de route naar de Wellenshof, met uitzicht op het Processiepark en de basisschool. In het online magazine kunt u een filmpje van de geweldige openingsdag te bekijken!
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 13
Groot onderhoud Prettig wonen begint met een woning die in optimale conditie is. Hiervoor is planmatig onderhoud van groot belang en daarom gaf Bergopwaarts in 2012 weer verschillende woningen een opknapbeurt. Dit hebben we aangepakt. CV-ketels Circa 500 cv-ketels werden in 2012 vervangen door HR-combiketels en circa 100 luchtverwarmingsketels vervingen we door HRluchtverwarmingsketels. De cv-ketels van onze huurwoningen worden na 18 jaar vervangen en luchtverwarmingsketels na 20 jaar. Buitenschilderwerk Buitenschilderwerk beschermt materiaal tegen weersinvloeden. Omdat het toe was aan een likje verf heeft Bergopwaarts het buitenschilderwerk van 259 woningen aangepakt. De bestaande kleurstelling is opnieuw tot leven gebracht waardoor de woningen weer een frisse uitstraling hebben. Het schilderwerk vond voornamelijk plaats in Deurne in de Koolhof (168 woningen) en in de St. Jozefparochie (46 woningen). Buitenverlichting Bergopwaarts verving 75 gevelverlichtingsarmaturen door LED verlichtingsarmaturen aan het Boletenplein te Asten. LED verlichting is milieuvriendelijk en energiezuinig dankzij haar lange levensduur en lager stroomverbruik.
Daken Het onderhoud van daken is van belang om een duurzame waterdichtheid te waarborgen en vroegtijdige schade aan het dak te voorkomen. In de Astense Bloemenwijk is bij 44 woningen het asbesthoudende dakbeschot vervangen en nieuwe geïsoleerde dakplaten en dakpannen zijn geplaatst. Keuken De keuken is een plek die dagelijks intensief wordt gebruikt. Bij 99 woningen in de Koolhof en 19 woningen in de Jeroen Boschstraat in Deurne werd de keuken-inrichting compleet vervangen. Het resultaat: een geheel nieuw keukenblok en nieuw wandtegelwerk. Bewoners hadden keuze uit vijf kleuren voor het keukenblok en het aanrechtblad. Douche en toilet Materialen slijten en na verloop van tijd zijn ze toe aan vervanging. Bij 19 woningen in de Jeroen Boschstraat in Deurne werd de douche- en toiletinrichting compleet vervangen. Zowel het sanitair als het tegelwerk is volledig aangepakt. De bewoners konden kiezen uit vijf kleuren vloertegels en acht kleuren wandtegels met bijbehorende decorstrip.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 14
De weg naar een nieuw ondernemingsplan Van oud naar nieuw Voor Bergopwaarts is 2012 een jaar waarin we onze taken onder een vergrootglas hebben gelegd. Het ondernemingsplan 2009 – 2012 ‘Samen de toekomst bouwen’, ging zijn laatste jaar in. De keuzes en doelen uit dit ondernemingsplan zijn waar mogelijk omgezet in prestatie-afspraken met gemeenten en/of belanghouders. Hierdoor is het plan maatschappelijk ingebed. In 2012 heeft de crisis op de woningmarkt, beleidskeuzes van de rijksoverheid en voortschrijdende inzichten geleid tot actualisering van de doelstellingen. Vooral op gebied van productie en financiën. Toch is er veel gerealiseerd uit het ‘oude’ ondernemingsplan. De resultaten kunt u lezen in een pdf waarvan de link in het online magazine staat. Het nieuwe ondernemingsplan voor de komende vier jaar, moest in de steigers gezet worden. Hoe zorgen we ervoor dat we onze doelgroepen zo goed mogelijk bedienen, en hoe blijven we financieel gezond?
Co-creatie: samen resultaten boeken We hebben er bij de totstandkoming van het nieuwe ondernemingsplan bewust voor gekozen om dit samen met onze stakeholders, onze belanghebbenden, te ontwikkelen. Moeilijke tijden vragen tenslotte om nauwe samenwerking. Om tot het nieuwe ondernemingsplan 2013 – 2016 te komen zijn er rondetafelgesprekken gevoerd met alle organisaties die op een of andere manier bij Bergopwaarts betrokken zijn. Vanzelfsprekend zijn alle medewerkers gevraagd om hun visie. De resultaten van dit proces van ‘co-creatie’ zijn gepresenteerd op het symposium in oktober 2012. Het oog nog scherper op de klant In het nieuwe ondernemingsplan richten we de blik op de toekomst, met het oog nog scherper op de klant. Zijn wensen en behoeften vormen de leidraad voor wat wij doen. Onze missie voor de komende vier jaar wordt ‘Samen ondernemen voor sociaal wonen’. We zoeken de samenwerking om onze maatschappelijke taak uit te voeren.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 15
We spelen in op ontwikkelingen, passen nieuwe producten toe en veranderen ons bestaande bezit. We gaan actief aan de slag voor onze doelgroepen en zorgen voor een goede huisvesting en een leefbare omgeving. Effecten De effecten en doelen die we willen bereiken zijn weergegeven in de strategiekaart die u hiernaast ziet. Samengevat: Bergopwaarts ontwikkelt zich naar een woningcorporatie die toonaangevend is in kwalitatief goed wonen. Werkt effectief en efficiënt. Is proactief, ondernemend en flexibel.
Bergopwaarts kan snel inspelen op ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden en is in staat deze daadwerkelijk te benutten. Bergopwaarts is in balans en staat te boek als integere teamspeler. De komende vier jaar gaan we met verve hiermee aan de slag. We zijn een gezond bedrijf en met de weloverwogen keuzes die we voor de komende jaren maken, blijven we dat.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 16
Nieuwbouw en bezit Hier ziet u een kaart met daarop het werkgebied waarin Bergopwaarts actief is. En daar zijn we trots op. In 2012 zetten we namelijk voor het eerst de schop in Somerense grond en hebben we projecten opgeleverd die nu al rekening houden met veranderende huishouding-samenstellingen richting de komende 20 tot 30 jaar. Bergopwaarts leverde in 2012 in totaal 52 huurwoningen en 5 koopwoningen op. Op de volgende pagina ziet u beeldmateriaal uit het nevenstaande overzicht.
Laarbeek: 12 woningen in Beek en Donk op plan De Beekse Akkers Gemert-Bakel: 1 woning in de geliberaliseerde huur Helmond: 113 woningen in totaal en oplevering van project Steenweg in 2012 Vlierden: 54 woningen Deurne: 2.825 woningen en standplaats van onze woonwinkel en organisatiekantoor (totaal, inclusief kerkdorpen: 3.355) Liessel: 282 woningen. In 2012 opgeleverd De Hovenier en De Gasterij, start bouw van De Courantier en de De Lombardier Asten: 1.154 woningen. Start bouw De Gitsels in Asten, mix van huur en koop Someren: Start bouw 5 huurwoningen project Loovehof Neerkant: 126 woningen Helenaveen: 68 woningen. Oplevering 10 zorggeschikte woningen.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 17
Laarbeek
Someren
Gemert-Bakel
Vlierden
Deurne
Liessel
Asten
Neerkant
Helenaveen
Helmond Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 18
Onderzoeken Om onze dienstverlening zo goed mogelijk te laten verlopen, is het belangrijk om te luisteren naar onze klanten. Regelmatig stellen we huurders vragen over uiteenlopende onderwerpen waarmee zij te maken kregen. We informeren u graag over de resultaten in 2012. Groot onderhoud & renovatie In 2012 hebben onderhoudswerkzaamheden plaatsgevonden aan onder andere toilet, doucheruimte, badkamer en/of keuken. Nadat groot onderhoud is uitgevoerd, ontvangen de betreffende huurders een schriftelijke vragenlijst over hun tevredenheid. Onderwerpen die aan bod komen gaan bijvoorbeeld over de duidelijkheid bij het verstrekken van informatie, het nakomen van afspraken en de werkwijze van de aannemer. De resultaten van de enquête bespreken we intern en met de betrokken aannemer. Dit stelt Bergopwaarts in staat om nog beter te voldoen aan de wensen van de klant. Het gemiddeld rapport cijfer van zeven uitgevoerde groot onderhoudonderzoeken gericht op de dienstverlening van Bergopwaarts ligt in 2012 op 8,2.
Reparatieverzoeken Elke maand vragen we onze klanten bij wie reparatie is uitgevoerd naar hun tevredenheid met behulp van een digitale vragenlijst. Vragen die worden gesteld gaan bijvoorbeeld over het verstrekken van informatie, de tijd waarbinnen de aannemer contact heeft opgenomen, het nakomen van afspraken, tevredenheid over de monteur die de reparatie heeft uitgevoerd en of het probleem naar tevredenheid is verholpen. De resultaten van het maandelijkse onderzoek worden intern besproken. Het gemiddeld rapportcijfer met betrekking tot de tevredenheid na reparatie gericht op de dienstverlening van Bergopwaarts ligt binnen de periode december 2011 - november 2012 op 8,1.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 19
“Welkom nieuwe huurder” Ongeveer zes weken na het ingaan van een nieuw huurcontract van een bestaande woning, ontvangen de nieuwe huurders een brief met het verzoek om digitaal een vragenlijst in te vullen. Vragen gaan bijvoorbeeld over of de huurder zich thuis voelt in de nieuwe woning en of hij tevreden is over onze dienstverlening bij het betrekken van de woning. De resultaten van de enquête bespreken we intern. Het onderzoek stelt Bergopwaarts in staat om nog beter te voldoen aan de wensen van de klant. Het gemiddeld rapportcijfer gericht op het verwelkomen van nieuwe huurders binnen de periode december 2011 - november 2012 ligt op 8,0.
Europese inkomensgrens Wie een huis wil huren van een woningcorporatie krijgt te maken met een inkomenstoets. Om als nieuwe huurder in een corporatiewoning tot € 681 te mogen wonen, moet het gezinsinkomen per jaar onder een bepaald bedrag blijven. In 2012 is deze inkomensgrens naar € 34.089 gestegen. Volgens ons beleid mogen we 10% marge inzetten, met het oog op de doorstroming van senioren en het huisvesten van gezinnen naast herhuisvesters. Dit jaar zijn we ruim binnen de 10% gebleven, het toewijzingspercentage bedraagt 95. In 2012 hebben we van onze accountant een goedkeurende verklaring ontvangen voor onze toewijzingen in 2011.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 20
Sponsoring Bergopwaarts ziet sponsoring als een vorm van samenwerking waarbij de woningbouwvereniging lokale initiatieven ondersteunt die bijdragen aan het woonplezier in een buurt, wijk of gemeente. Hiervoor wordt jaarlijks een budget vastgesteld. Om dat bedrag goed te benutten, worden zorgvuldig afwegingen gemaakt. Hetty Meijer, teamleider communicatie, legt uit: “Aanvragen worden getoetst aan ons vastgestelde sponsorbeleid. Hierin staan de richtlijnen om in aanmerking te komen voor toekenning. Elk jaar maken we daarin opnieuw keuzes. In 2012 hebben we projecten zoals culturele events en festivals, jeugdactiviteiten, muziekevenementen en sportactiviteiten gesteund.
Met name activiteiten waarbij jeugd werd betrokken, zijn gesponsord. Maar we bieden niet alleen financiële ondersteuning. We sponsoren ook met middelen. We hebben bijvoorbeeld aan stichtingen, verenigingen en vrijwilligersorganisatie pc’s geschonken, die vrijkwamen na de aanschaf van nieuwe apparatuur binnen Bergopwaarts. Tijdens de Rolstoelmeerdaagse stelde Bergopwaarts de bedrijfwagen en de aanhangwagen beschikbaar. En daarnaast heeft het Deurnes Mannenkoor een vergoeding gekregen voor het bezorgen van bewonersblad De Sleutel in Deurne. Op deze manier dragen wij ons steentje bij aan het maatschappelijk gebeuren in ons werkgebied.”
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 21
Spel zonder Grenzen Het Spel Zonder Grenzen in Asten wordt ook wel het grootste luchtkussenevenement van Nederland genoemd. In 2012 vond het plaats in het weekend van 22 t/m 24 juni. Bergopwaarts support de festiviteit en draagt hiermee het verenigingsleven van Asten een warm hart toe. Bijna 100 teams doen mee en elke avond is er spectaculair entertainment in de feesttent. Door het inzetten van vrijwilligers van verschillende verenigingen wordt de clubkas van deze verenigingen gespekt. Net als alle teams heeft ook de organisatie van het Spel Zonder Grenzen ieder jaar een speciaal goed doel waaraan een bedrag wordt gedoneerd. Rolstoelmeerdaagse Elk jaar opnieuw maken we bij Bergopwaarts bewuste keuzes in de projecten die we ondersteunen. We willen onze maatschappelijke betrokkenheid het liefst zo breed mogelijk inzetten. Een mooi voorbeeld van zo’n project is de Rolstoelmeerdaagse in Deurne; een initiatief van Cor en Helmie van Dijk en hun dochter Brenda. Deelnemers afkomstig uit het hele land en zelfs uit België komen ieder jaar met Hemelvaart weer naar Deurne voor de Rolstoelmeerdaagse. Cor: “We willen deze mensen een vakantie bieden en hen in de watten leggen.” Bergopwaarts ondersteunt het evenement door het beschikbaar stellen van materialen zoals auto’s en de BERGopBOX. Heilight Parade Bergopwaarts draagt lokale activiteiten, waarbij het ontmoeten en samenwerken van mensen centraal staat, een warm hart toe. Zo ook de Heilight Parade in Deurne, waar sfeer en fantasie samenkomen. Bij het vallen van de avond trok deze optocht op zaterdag 18 februari 2012 weer door de straten van de Sint Jozefparochie. De Heilight Parade is een unieke optocht van verlichte praalwagens en groepen op halfvastenzaterdag. Het publiek trotseerde de kou om getrakteerd te worden op een prachtig verlicht schouwspel van diverse wagens en groepen. Zowel de kinderoptocht als de grote groepen en wagens waren allemaal schitterend uitgewerkt.
Asten 800 jaar ‘Het is Asten wat de klok slaat’. En die sloeg in 2012 maar liefst 800 jaar. Bergopwaarts laat graag haar maatschappelijke betrokkenheid zien en biedt ondersteuning aan lokale activiteiten, ook tijdens het achthonderdjarig bestaan van Asten. Om het jubileum te vieren, organiseerden vrijwilligers een onvergetelijke manifestatie van 17 t/m 20 mei 2012. Vier dagen werden gevuld met festiviteiten voor jong en oud. Daarnaast werd er tijdens het evenement een jubileumboek uitgebracht, waarin diverse invalshoeken de geschiedenis van Asten op een prachtige manier beschrijven. Bergopwaarts is er trots op Asten binnen haar werkgebied te mogen rekenen. Deurne de Dopeste Door middel van sponsoring helpt Bergopwaarts regionale verenigingen, stichtingen en particuliere initiatieven graag bij het verwezenlijken van hun ambities. Een voorbeeld hiervan is Deurne De Dopeste, een festival met dans, muziek, kunst en theater in het centrum van Deurne. Het evenement wordt van begin tot eind voor en door jongeren georganiseerd. Deurne De Dopeste streeft naar zoveel mogelijk culturele diversiteit en biedt een podium aan jong talent. Niet alleen artistiek talent, maar ook economen, grafisch ontwerpers, fotografen, organisatoren en stagemanagers van de toekomst werken mee aan het festival. In 2012 vond de vijfde editie plaats.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 22
Belanghouders eerste ring
Belanghouders tweede ring
Belanghouders Goed contact met belanghebbenden is essentieel voor Bergopwaarts. Onze belanghebbenden variëren van gemeenten en zorgpartijen tot wijkcommissies en ouderenbonden. Maar ook leveranciers, kredietinstellingen, scholen en buurtverenigingen horen hierbij. Met alle denkbare (maatschappelijke) partijen op gebied van wonen, zorg, welzijn en onderwijs in de gemeenten waar wij werkzaam zijn, is het belangrijk voeling te houden. Met klantenpanels die een variatie aan deelnemers vertegenwoordigen, worden specifieke vraagstukken getoetst en bediscussieerd, terwijl met dorps- en wijkcommissies meer ervaringen en ontwikkelingen in de directe omgeving besproken worden.
Belanghouders eerste ring Gemeenten prestatieafspraken HBO De Peel samenwerkingsovereenkomst Belanghouders tweede ring Savant Aedes Corporaties SWD Prodas Onis ORO Politie Kempenhaeghe Vluchtelingenwerk Wijk- en dorpsraden GGZ SMO Zorgboog
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 23
Belanghouders in de eerste ring
Resultaten 2012
In de ‘inner circle’ van belanghouders bevinden zich de huurders en hun organisaties en de gemeenten. De gemeenten en de Huurders Belangen Organisatie (HBO) De Peel zijn belanghouders waarmee het meest intensieve contact is. Zij hebben de meeste invloed op ons en op onze keuzes. De invloed van deze partijen is onder meer vastgelegd in het BBSH en de overlegwet en verder op maat uitgewerkt in samenwerkings- en prestatie-afspraken.
Prestatieafspraken zijn vastgelegd met gemeente Deurne, Asten en Helmond en er vindt op bestuurlijk niveau overleg plaats. • De directeur-bestuurder neemt deel aan het PeelKempenoverleg, waarin een aantal corporaties uit de regio rond Eindhoven ervaringen en standpunten uitwisselen. • In Helmond neemt hij deel aan het directeurenoverleg Helmond waaraan nagenoeg alle corporatiedirecteuren met bezit in Helmond deelnemen. • De eerste ervaringen met de regionale klachtencommissie, samenwerking met Goed Wonen (Gemert), Woningstichting Laarbeek (L • Laarbeek) en Peelrand Wonen (Boekel) zijn eind 2012 gezamenlijk geëvalueerd. • Vanuit het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) is het project Huisvesting Arbeidsmigranten gestart waar de directeurbestuurder namens de corporaties zitting heeft in de stuurgroep. • Met de collega’s woCom, Woonpartners en Wooninc is onderzoek verricht naar het eventueel opzetten van een shared service center. • Met de zorgcoöperatie Helenaveen is succesvol het project Helmhof, 10 zorggeschikte woningen, gerealiseerd. • In de woonservicezone Liessel wordt de ontmoetingsruimte Ons Plekske beheerd door een vrijwilligersverband. • In de rondetafelgesprekken bij de totstandkoming van ons ondernemingsplan zijn we met een delegatie van al onze belanghouders in gesprek gegaan.
Belanghouders in de tweede ring Iets verder weg maar nog steeds dichtbij positioneren we de maatschappelijke organisaties en collega-corporaties waarmee we samenwerkingsafspraken hebben gemaakt of overeenkomsten hebben afgesloten met betrekking tot (zelfstandig) wonen, leefbaarheid, herstructurering en de levering van aan wonen gerelateerde (zorg)diensten. Het gaat hier om organisaties als De Zorgboog, Savant, Kempenhaeghe, MEE, Prodas, welzijnsinstellingen (SWD, Onis), vluchtelingenwerk, organisaties voor maatschappelijke ondersteuning zoals SMO, maar bijvoorbeeld ook de politie. Deze groep belanghouders heeft niet die invloed op het beleid die de HBO en gemeenten hebben, maar er is een wederzijds belang om inzicht te geven in ons beleid en strategie aan deze belanghouders, om zo samen te komen tot het behalen van onze doelstellingen en tot de meest optimale resultaten.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 24
Interne organisatie De wereld om ons heen verandert snel. Van onze medewerkers vergt dit veel als het gaat om flexibiliteit en ondernemerszin. Suzan Beks, Sebastiaan van de Ven, Els van Weele, Roderik Hilckmann en Karlijn Nooyen vertellen over de speciale projecten waar zij zich in 2012 mee bezighielden. Sebastiaan van de Ven Samen bereik je meer dan alleen. Met deze insteek startte Bergopwaarts in 2012 een samenwerking op ICT gebied met woningcorporatie woCom. Sebastiaan van de Ven, systeembeheerder bij Bergopwaarts vertelt: “Bergopwaarts en woCom hadden op ICT niveau al goed contact met elkaar. Tijdens een bezoek aan WoCom ontstond het idee om eens te bekijken waar precies de verschillen lagen tussen de twee ICT omgevingen
en of er, vanuit ICT oogpunt, samen-werkingsmogelijkheden waren. Tot op dit moment is woCom een goede communicatiepartner, waarmee wij ICT zaken kunnen bespreken, zoals telecommunicatie, software-oplossingen, hardwareoplossingen, etc. Dit willen we breder gaan trekken, zodat we voor elkaar kunnen klaar staan bij implementaties, bij vakantievervanging in plaats van externe inhuur, én als sparringpartners. Ook het opzetten van een gezamenlijk datacenter is een doel. Hiermee kan zowel Bergopwaarts als woCom effectiever en efficiënter werken en een hogere kwaliteit leveren.” Els van Weele Els van Weele, coördinator verkoop nieuwbouw bij Bergopwaarts, vertelt over de nieuwbouwprojecten van 2012. Els: “Ik ben erg Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 25
trots op onze prachtige appartementengebouwen De Gasterij en De Hovenier met daarbij het dorpssteunpunt dat we opleverden in Liessel. 39 ruime appartementen met mooie buitenruimtes in combinatie met (zorg-) voorzieningen zoals een huisartsenpraktijk met apotheek, een logopedist, een fysiotherapiepraktijk en een consultatiebureau. In het dorpssteunpunt is tevens ontmoetingsplek ‘Ons Plekske’ gerealiseerd waar, naast de bewoners van de appartementen, iedereen uit Liessel welkom is voor allerlei leuke activiteiten. Ook ben ik trots op onze mooie andere projecten in diverse gemeenten die recent zijn opgeleverd of waar de bouw van is gestart in 2012. Van luxe wonen in hartje centrum aan de Steenweg in Helmond tot 70 sociale huurwoningen in Helmond-Noord voor jong en oud.”
Suzan Beks Goed, helder en vriendelijk klantcontact is voor Bergopwaarts belangrijk. In 2012 hield Suzan Beks zich bezig met de strategiebepaling van de online dienstverlening van Bergopwaarts. Suzan geeft aan: “Het plan was om in 2013 een nieuwe, gebruikersvriendelijkere website te lanceren. Nadat de strategie was bepaald is tot de keuze van een leverancier overgegaan die gespecialiseerd is in het maken van websites voor woningbouwcorporaties. Met deze leverancier is in 2012 intensief gewerkt aan het functioneel ontwerp, interactieontwerp en het grafisch ontwerp van de nieuwe website. In april 2013 lanceerde Bergopwaarts de nieuwe website. De heldere vormgeving en de gewijzigde indeling vallen direct op. Daarnaast speelt het klantenportaal een belangrijke rol; het biedt op de klant afgestemde informatie en huurders en woningzoekenden kunnen er snel met ons zaken regelen. Met het nieuwe klantenportaal maken wij weer een slag om onze dienstverlening te optimaliseren.”
Karlijn Nooyen Tijdens een koffiegesprek gaan twee medewerkers van Bergopwaarts bij huurders op bezoek om te praten over hun woonwensen en -behoeften. Woonconsulent Karlijn Nooyen coördineert de koffiegesprekken en legt uit: ”Waar het om gaat is dat onze medewerkers in gesprek gaan met huurders. Op de eerste plaats om te weten te komen wat er leeft in hun omgeving, maar ook om onze huurders te leren kennen. Onderwerpen zoals woonomgeving, voorzieningen, gevoel van veiligheid en zorg komen aan bod, maar ook hoe lang iemand in zijn woning woont. Tijdens de gesprekken krijgen we veel informatie die wij in toekomstige plannen kunnen vertalen naar concrete acties. Op deze manier kunnen huurders actief meedenken over verbeteringen in hun wijk en woonomgeving. Voor ieder koffiegesprek wordt een bepaald thema of gebied gekozen. Zo zijn we bijvoorbeeld specifiek in de kerkdorpen geweest om te horen wat daar leeft en ook hebben we nieuwbouwwoningen bezocht om te luisteren hoe dat wordt ervaren.”
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 26
Roderik Hilckmann Voor het behouden van kwalitatief goed woningbezit, pleegt Bergopwaarts onderhoud aan haar woningen. Indien er aan een woning iets gerepareerd dient te worden, kunnen huurders hiervoor een reparatieverzoek indienen. Voorheen werd voor een akkoord bevonden reparatieverzoek een werkbon uitgeschreven die per post werd opgestuurd naar de aannemer. In 2012 is de eerste aanzet gedaan om deze reparatieverzoeken te digitaliseren, een project dat Roderik Hilckmann, opzichter woningbeheer, op zich heeft genomen. Roderik: “Het digitaliseren levert voornamelijk tijdswinst op. Voorheen duurde het twee dagen voordat een werkbon bij de aannemer aankwam. Nu kunnen we deze direct na het aanmaken van de opdracht, met één druk op de knop doorsturen. Vervolgens kunnen we in een portal precies zien welke stappen de aannemer heeft ondernomen en wanneer hij een afspraak heeft ingepland met onze huurder. Het werkt veel efficiënter. Daarnaast kunnen we nu meer aandacht schenken aan de klant dan dat we met administratieve zaken bezig zijn.”
Kengetallen Tanja Liebers is manager Bedrijfsvoering bij Bergopwaarts en eindverantwoordelijke voor de disciplines Financiën, ICT, P&O, Communicatie en Facilitaire zaken. Bekijk online het filmpje van Tanja Liebers waarin een korte toelichting wordt gegeven over de keuzes en maatregelen waar Bergopwaarts in 2012 voor heeft gestaan.
Bergopwaarts Populair Jaarverslag 2012 | 27
Kengetallen Boekjaar
Aantal verhuureenheden (VHE) In eigendom
2012
2011
2010
2009
2008
4.533
4.517
4.519
4.541
4.397
129
129
129
129
129
Kamerverhuur
82
12
15
15
15
Garages
90
80
81
71
71
14
9
16
14
1
8
8
5
5
5
Standplaatsen in eigendom
32
30
32
45
45
Standplaatsen met woonwagen in eigendom
24
29
30
12
12
1
1 4.827
4.832
4.675
In eigendom in gemeente Delft
Zakelijke ruimte Woningen in beheer
Bedrijfspanden in beheer Overig onroerend goed Totaal aantal verhuureenheden
2
2
4.915
4.814
Huurklasse (aantal VHE’s) * Goedkope huur
785
964
1.064
1.109
1.197
3.454
3.507
3.484
3.506
3.334
561
246
182
132
72
Verkocht
50
49
99
37
101
Gesloopt
0
0
0
17
14
142
37
56
102
Opgeleverd
52
37
99
174
Aangekocht
10
Betaalbare huur Dure huur In het boekjaar
In aanbouw
Overig
4 2
81 5
-9
Vastgoedwaarde (bedragen x € 1.000.000) Bedrijfswaarde Verzekerde waarde WOZ waarde
379
358
322
308
n.v.t.
n.v.t.
473
351
216 351
965
983
1.003
982
900
Personeelsbezetting (in FTE) Directie/bestuur Wonen
1,00
2,00
2,00
5,70
5,60
16,78
17,89
16,50
18,20
16,50 12,00
Vastgoed
11,16
10,17
12,60
12,70
Bedrijfsvoering
17,88
18,16
16,00
17,70
20,10
46,82
48,22
47,10
54,30
54,20
1.147
1.198
1.311
1.518
9.695
25
28
32
36
38
351
303
348
367
283
Totaal Verhuur en incasso Woningzoekenden Toegewezen met urgentie Verhuringen (nieuwe huurcontracten) Huurmatiging
1.003
1.058
1.110
1.139
1.198
Huurachterstand (% huur december x 12)
0,63%
0,75%
1,27%
0,98%
0,65%
Huurderving (% jaarhuur)
2,24%
2,58%
2,09%
1,41%
1,09%
* Afgelopen jaren zijn de grenzen gewijzigd, maar de klassen zijn hetzelfde gebleven
Kengetallen (vervolg) Boekjaar
Continuïteit Liquiditeit
2012
2011
2010
2009
2008
0,70
0,60
1,62
1,01
2,60
Solvabiliteit (EV / TV)
50,34
49,87
44,75
41,03
34,70
Rendement
-0,2%
-0,2%
6,7%
2,2%
2,6%
2,02
1,65
1,38
1,15
0,99
Loan to value
56,53%
55,41%
48,57%
47,16%
47,50%
Rentabiliteit Eigen Vermogen
-0,34%
-0,46%
14,91%
5,19%
-0,18%
Rentabiliteit Totaal Vermogen
1,34%
1,40%
8,71%
4,20%
1,85%
Serviceonderhoud per vhe
96
90
60
112
102
Mutatieonderhoud per vhe
60
58
47
76
124
Planmatig onderhoud per vhe
981
1.418
1.158
953
1.240
1.325
1.271
1.245
1.310
1.322
36
43
89
29
87
Aantal meldingen overlast
482
524
489
592
525
Aantal adressen overlast
262
307
319
328
427
0
1
0
2
0
5,60%
6,60%
3,30%
4,40%
3,62%
Interest dekking ratio
Onderhoud woningbezit
Overige kengetallen Beheernorm per woning (*1) Koopgarantwoningen verkocht
Aantal gegronde (*2) klachten Ziekteverzuim personeel *1) Vanaf 2011 op basis van CFV systematiek *2) Op basis van het oordeel van de klachtencommissie
Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (na voorgestelde resultaatbestemming x € 1.000) VASTE ACTIVA
31 december 2012
31 december 2011
Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie
348.800
335.271
16.748
10.977
8.277
8.607 373.825
Vastgoedbeleggingen
354.855
Commercieel vastgoed in exploitatie
26.062
20.542
Onroerende zaken verkocht onder Voorwaarden
54.477
54.879
Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie
3.736
Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Latente belastingvordering Leningen u/g Te vorderen BWS subsidies
4.645 84.275
0
80.066 225
512
591
5.000
5.000
130
199 5.642
6.015
VLOTTENDE ACTIVA Voorraden
Vastgoed bestemd voor de verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop
0
553
6.403
9.575 6.403
Onderhanden projecten
10.128
181
693
Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten
252
292
7
77
Overige vorderingen
3.372
2.989
Overlopende activa
1.059
1.140 4.690
Liquide middelen
4.498
3.581
103
478.597
456.358
PASSIVA
Groepsvermogen Eigen vermogen
240.788
Aandeel derden
142
Egalisatierekening
227.594 0 240.930
227.594
104
174
Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen
1.402
3.964
Voorziening latente belastingverplichting
2.102
979
Overige voorzieningen
936
822 4.440
5.765
Langlopende schulden Schulden/leningen overheid Schulden/leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden
5.251
20.415
149.444
120.917
57.104
55.742
112
88 211.911
197.162
Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen
1.162
16.108
Schulden aan gemeenten
12.471
2.381
Schulden aan leveranciers
3.087
2.626
Overlopende passiva
4.492
4.548 21.212
478.597
25.663
456.358
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2012 (x € 1.000) Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen
31 december 2012
31 december 2011
26.064
25.117
666
615
77
77
-175
885
Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille
-1.730
1.039
Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille
17.136
7.613
1.112
1.550
Wijzigingen in voorraad vastgoed bestemd voor de verkoop en onderhanden projecten
Overige bedrijfsopbrengsten
43.150
Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Lonen en salarissen
12.501
36.896 12.187
7.117
3.591
2.413
2.423
Sociale lasten
370
332
Pensioenlasten
486
482
5.577
7.528
Onderhoudslasten Leefbaarheid
383
443
Lasten servicecontracten
663
594
Overige bedrijfslasten
4.064
Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille
4.384 33.574
31.964
-2.313
-537
Opbrengst van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten
120
123
Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten
60
210
Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Aandeel derden in het resultaat Resultaat na belastingen
-7.078
-7.098 -6.898
-6.765
-1.202
1.333
-815
-1.037
22
0
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2012 indirecte methode (x € 1.000) Kasstroom uit operationele activiteiten
31 december 2012
Bedrijfsresultaat
31 december 2011 9.576
4.932
Aanpassingen voor: Afschrijvingen (incl. boekresultaten verkoop mva) Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Vrijval/dotatie egalisatierekeningen Vrijval/dotatie voorzieningen
12.501
12.187
-10.019
-4.022
-70
-68
0
-439 2.412
7.658
11.988
12.590
Veranderingen in werkkapitaal: Voorraden
-3.725
-4.634
Onderhanden projecten
-512
-693
Vorderingen
192
-2.032
Kortlopende schulden (excl bankkrediet)
376
Kasstroom uit bedrijfsoperaties
-4.153 -3.669
-11.512
8.319
1.078
Ontvangen interest
60
210
Opbrengst financiële vaste activa
120
123
Ontvangen belasting naar de winst Betaalde interest Betaalde belasting naar de winst
0
0
-7.078
-7.098
0
Kasstroom uit operationele activiteiten
-213 -6.898
-6.978
1.421
-5.900
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa
-16.248
-17.203
Desinvesteringen in materiële vaste activa
10.048
8.300
-373
-156
Investeringen in financiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten
-6.573
-9.059
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangsten uit langlopende schulden (nw leningen)
31.300
5.000
Aflossing langlopende schulden
-21.148
-5.268
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Toename geldmiddelen
10.152
5.000
-268
-15.227
Bedankt voor uw interesse! Dunantweg 10, 5751 CB Deurne. Postbus 301, 5750 AH Deurne (0493) 327 300
[email protected] Colofon In samenwerking met Bergopwaarts Creatie | Itch Creative Studio Eindredactie | Itch Creative Studio Tekst | Leanne Arts, Hetty Meijer Fotografie | Liane Manders Fotografie Fotostudio Nancy