Polycaro VAKTIJDSCHRIFT VOOR NATUURSTEEN, KERAMIEK & KWARTSCOMPOSIET - NR 48 DECEMBER JANUARI FEBRUARI

Polycaro - € 7

Afgiftekantoor Gent X - P309201

VAKTIJDSCHRIFT VOOR NATUURSTEEN, KERAMIEK & KWARTSCOMPOSIET - NR 48 DECEMBER 2014 - JANUARI FEBRUARI 2015

Outdoor Grey 175x75x2cm rett POLYCARO

GREEN C 40 M0 Y 100 K0

BROWN C 40 M0 Y 100 K0

Quartz Surfaces

Meer kleuren Meer ontwerpen Meer inspiratie Om u te inspireren hebben we meer kleuren, texturen en ontwerpen ontwikkeld. Wat u ook wil weergeven, met Caesarstone kan dat.

Distributor Benelux.

KLEIN RAVELS 87 B-2380 RAVELS T +32 (0) 14 - 65 44 44 [email protected] www.tuytelaers.be www.caesarstone.com

Waar wacht u op?

Wie vandaag nog durft beweren dat keramiek en natuursteen niet samengaan op één beursvloer is duidelijk niet mee met zijn tijd. Tegelhandelaars laten in hun toonzaal doorgaans een ruim assortiment natuursteen zien en omgekeerd vind je in België nog weinig natuursteenbedrijven die geen keramische tegels verkopen. Daar is voor alle duidelijkheid niets mis mee. Mijn punt is: de beursorganisator die het reeds in 2006 (intussen 9 jaar geleden!) aandurfde beide ‘concurrerende’ materialen onder één dak te brengen, moet wel een visionair zijn. U kent de man trouwens: Erwin Ooghe, de ‘geestelijke vader’ van Stone Expo. Je wilt niet weten hoeveel tegenwind hij in die beginperiode heeft gevoeld! Van natuursteenmannen die toen in geen geval de beursvloer wilden delen met hun concullega’s uit de keramische en vice versa. En wat zien we anno 2015? Dat bijna ieder natuursteenverwerkend bedrijf in dit land kwartscomposiet- en keramische platen op stock heeft staan.

in de boosheid, ik vind het vooral getuigen van moed en lef. Trouwens, welk alternatief heeft u vandaag op de Benelux-markt? Het antwoord is heel simpel: geen enkel! Er bestaat geen plan B! Hoe verklaar je dan de afwezigheid van heel wat ‘toonaangevende’ bedrijven uit de Belgische keramische tegelwereld? Dat net zij ontbreken op dé afspraak van 2015, zegt meer over hen dan over het Stone & Tile Event. Chapeau voor de ondernemers die zich wel achter dit project hebben geschaard. Wat moet er nog meer gebeuren opdat anderen hun voorbeeld volgen? En begin alsjeblieft weer niet over de crisis…. Ondernemen. Groei. Welvaart. Dit is de volgorde! Alexander Bouckaert Hoofdredacteur

Stone Expo bestaat niet meer, daar bent u intussen al achter. Maar met het Stone & Tile Event (22 & 23 januari 2015 in Flanders Expo Gent) staat nu een minstens evenwaardig alternatief op de beurskalender. En bewijst diezelfde Erwin Ooghe dat een dergelijk sectorevent nog steeds minstens evenveel bestaansreden heeft. U noemt het misschien volharden

3 POLYCARO

SOLID

60X60 / 90X90

ACTIE GRATIS LUNCH BIJ

HERTOG JAN *** ACTIEVOORWAARDEN TE VERKRIJGEN BIJ UW VERTEGENWOORDIGER

STYLETECH WOOD/STYLE

skinn.be

20X120 / 26,5X180

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

4 POLYCARO

INHOUD COLOFON

06 JOOP UTENS

DIRECTIE EN REDACTIE OMICRON bvba Hoornstraat 16B • 8730 Beernem Tel: 050/250 170 • Fax: 050/250 171 [email protected] www.omicron-media.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Erwin Ooghe HOOFDREDACTIE Alexander Bouckaert MEDIA MANAGER Christophe De Clercq

12 TEGELS CORTVRIENDT

REDACTIE Kristof Dams Peter Goegebeur Geert Legein Dominique Abbeloos PRODUCTIE Robbie Vosté COORDINATIE Trui Blomme LAY OUT Simon Ooghe VERTALING JOALIS bvba

22

PERIODICITEIT maart - juni - september - december

POTIER STONE

ABONNEMENTEN Hoornstraat 16b • 8730 Beernem Tel. 050/250 170 vier uitgaven: € 40 per jaar DRUKWERK Perka Industrielaan 12 • 9990 Maldegem Tel.050/716 071 RECLAME ACQUISITIE OMICRON bvba Tel. 050/250 170 Fax. 050/250 171

42 CASTELLI & CALLEWIER

Cover: Bstone Outdoor Grey 75x75x2 Rett COPYRIGHT POLYCARO © 2014 Dit tijdschrift is auteursrechtelijk beschermd: uit deze uitgave mag analoog of digitaal niets gereproduceerd, verspreid of meegedeeld worden zonder schriftelijke toestemming van Omicron nv (tel. 050 250 170) www.presscopyrights.be

84 IVAN KEPPENS

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

5 POLYCARO

Ze droomden ooit van groter en meer maar toen Michel en Daniella Utens er tijdens een weekendje weg nog een laatste keer goed over nadachten, besliste het Nederlandse echtpaar de uitbreidingsplannen die op dat moment al op tafel lagen letterlijk te verscheuren. Ze brachten Beeld- en Steenhouwers atelier Joop Utens terug naar de basis, waar alles ooit begon. Een bijzonder verhaal over een familiebedrijf dat kleinschaligheid verkiest boven grote volumes seriewerk. DRASTISCH Het financiële plaatje was volledig rond. Bouwplannen, vergunningen,…, alles lag klaar om de schaalvergroting door te voeren. De nieuwe productiehal was voorzien op 8 tot 10 man. Maar zover kwam het dus nooit. Omdat Michel (42)

en Daniella (41) Utens in 2006 alsnog beslisten hun ambitieuze investeringsplannen definitief op te bergen. Een drastische beslissing was het zeker en vast. Het personeel moest afvloeien. Want voor het echtpaar uit Echt, NederlandsLimburg, was het een uitgemaakte zaak

6 POLYCARO

dat ze enkel met hun tweetjes zouden verdergaan. “Met de crisis had onze beslissing hoegenaamd niks te maken, want die was er op dat moment nog niet”, vertelt Michel Utens. “Achteraf gezien ben ik er nog

Terug naar de essentie van steenkappen MET HAMER EN BEITEL TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: BEELD- EN STEENHOUWERS ATELIER JOOP UTENS

Iets met de hand creëren uit een stuk natuursteen vraagt vooral tijd. Dat moet je in alle rust en met een leeg hoofd kunnen doen.” “Toen we nog personeel hadden, voelde ik me op den duur meer directeur dan steenkapper. Het ambachtelijk natuursteen bewerken deed ik nog wel, maar enkel in het weekend of ’s avonds laat. meer van overtuigd dat we de juiste weg zijn ingeslagen. Want beeld je maar eens in dat we nu nog steeds 8 tot 10 man aan het werk moesten houden. Wellicht zouden we dan, zoals veel natuursteenbedrijven, in de problemen zijn gekomen.” BACK TO BASICS Op 18-jarige leeftijd stapte Michel in het bedrijf van zijn vader, Joop Utens. De man die hem van jongs af aan de stiel leerde en ook de liefde voor het vak doorgaf. “Als je jeugdig bent, denk je enkel maar aan groei. Maar naarmate ik ouder werd, vergrootte de behoefte om terug te keren naar hetgeen ik van m’n vader had geleerd: het verfijnde, artistieke handwerk. Al gauw kwam ik tot de vaststelling dat massaproductie enerzijds en ambachtelijk steen- en beeldhouwwerk anderzijds niet samengaan omdat je dan een bedrijf wordt met twee snelheden.

UITDAGEND WERK “We wilden, net zoals in de tijd van m’n vader, terug een klein ambachtelijk bedrijf zijn dat zich vooral toelegt op ‘moeilijk werk’. Dat kan van alles zijn, zoals een restauratie van een Heilig Hart beeld, een grafmonument met handgehakte familiewapens, een replica van een oude fontein of dikke, geprofileerde, handgefrijnde raamdorpels met vaste dam en neuten. Afhankelijk van wat de klant wil. En zolang er maar voldoende uitdaging in zit.” “Nu we de boel draaiende houden met ons tweetjes -Daniella doet het klantencontact, maakt onder andere de 3D-scans, programmeert en houdt de administratie bij- valt de druk weg om steeds weer die grote omzetten te moeten halen. De manier van werken is gewoon heel anders: vroeger kregen we aan de lopende band orders binnen van aannemers met het expliciet verzoek die zo snel mogelijk klaar te hebben. Terwijl

7 POLYCARO

men mij nu eerst vraagt of ik tijd heb voor een nieuwe opdracht. In een tijdperk waarin klanten steeds ongeduldiger en soms zelfs onrealistisch zijn geworden, is dat een ongeziene luxe.” CONTROLEFREAK Beeld- en Steenhouwers atelier Joop Utens levert werk voor diverse opdrachtgevers, zoals particulieren, bedrijven, (gemeentelijke) overheden en (kerkelijke) instellingen. “Ook tal van gerenommeerde

kunstenaars laten hun werk geheel of gedeeltelijk bij ons uitvoeren. Zo geven we advies over een passende sokkel voor het beeld, plaatsen we met name de zware beelden en sokkels op locatie of vervaardigen we het gehele kunstwerk naar het ontwerp van de klant. Zo maakte ik ooit een sneeuwman in witte marmer.” Net als z’n vader wil Michel Utens zich liever geen kunstenaar noemen.”Ik werk eigenlijk altijd in opdracht. En zie mezelf eerder als steenhouwer, die dan wel het ambachtelijke werk graag combineert met technische inzicht. Uitdagingen aangaan en grenzen aftasten, daar is het mij om te doen. Alles van tevoren uitdenken zodat achteraf alle puzzelstukjes in elkaar passen. De perfectionist in mij heeft alles graag volledig onder controle. Dat is ook de reden waarom ik zelf de plaatsing van de moeilijkere werken voor mijn rekening neem. Ik ben ooit vervroegd uit China teruggekeerd om een bronzen beeld van een goede klant te plaatsen. Een bronzen plastiek van 6 meter hoog. Het beeld moest kunnen draaien op de wind en werd tevens in een waterbassin geplaatst. Amper 24 uur nadat ik op Schiphol was geland, zat ik alweer in het vliegtuig richting China.”

IDEALISME “Niet alleen betrekken wij onze klanten graag bij het hele proces, we worden zelf ook graag vroegtijdig bij het project van de klant betrokken. Heeft die nog geen idee van wat hij wil, dan gaan we samen rond de tafel zitten om aan de hand van de eerste schetsjes een ontwerp uit te werken.” “Is dat niet voldoende, dan wordt het ontwerp in klei of was geboetseerd. Je kan toch niets verkopen wat niet tastbaar is?! De reden waarom ik mensen er graag bij betrek, is dat ze daardoor net zo gepassioneerd geraken door de materie en de creaties die daaruit kunnen ontstaan. Bij de keuze van een materiaal uit de stock ga ik, in aanwezigheid van de klant, met hamer en beitel een stukje bewerken. Dan merk je dat mensen vaak verwonderd zijn dat de afwerking nog met de hand wordt gedaan.”

“Tweede keus materiaal, daar begin ik zelf niet aan. Alleen de beste kwaliteit, ook daarin ben ik perfectionist.”

Net als zijn vader vroeger geeft Michel Utens elke vrijdagnamiddag les aan particulieren die in hun vrije tijd willen beeldhouwen. “Een stukje idealisme, ik wil het vak graag doorgeven. Voor mij is dat de ideale manier om ontspannen het weekend in te gaan.”

8 POLYCARO

CNC-MACHINE In 2013 schafte het bedrijf zich een CNCmachine aan. Het werd een 5-assig bewerkingscenter type Blade 5 van Omag, die hij kocht via Projectburo PB. “Twee jaar geleden, toen onze oude brugzaag z’n kuren begon te krijgen, zijn m’n vrouw en ik beginnen nadenken over de aankoop van een andere machine. De beslissing van destijds om zonder personeel verder te gaan, heeft zeker mee gespeeld in ons besluit.” “Tien jaar terug had men tegen mij niet moeten beginnen over CNC-technologie. Maar vandaag kan ik daar niet meer om heen. Bij ons moet zo’n computergestuurde machine in de eerste plaats het werk verlichten zodat niet alles meer manueel hoef te gebeuren. Wij zien dat echter als een toegevoegde waarde, niet ter vervanging van. Een groot blok voorbewerken, dat kan zo’n machine beter en sneller. Het grote voordeel is dat je die ’s nachts gewoon kan laten draaien, wat mij een enorme tijdwinst oplevert. Echter, de handmatige afwerking zorgt ervoor dat het object gaat leven, het juiste karakter en de nodige uitstraling krijgt.” “In de zoektocht naar een geschikte machine was moeilijk freeswerk het meest doorslaggevende criterium, eerder dan dat ze goed kon zagen. De Blade 5 van Omag scoort goed op beide vlakken. Eén probleempje: hij paste niet in onze hal. Het gevolg was dat we ons atelier eerst moeten uitbreiden alvorens de machine kon worden geïnstalleerd. Een flinke investering, maar ik weet zeker dat wij die op lange termijn wel terugverdienen. Wij zijn geen groot natuursteenbedrijf dat

Showroominrichting en displays

Contacteer ons voor de vernieuwing van uw showroom

Dermul Moortelstraat 5 B-9160 Lokeren +32 9 348 23 27 [email protected] www.dermul.com

Innovatie is

Adv Polycaro-Dermul.indd 1

29/08/14 10:48

ook buiten de norm nieuwe oplossingen vinden.

Schlüter®-BEkotEc-tHERM Het innoverende en unieke verwarmingssysteem “de klimaatregelende tegelvloer” vermindert de bouwtijd, bespaart energie en verbetert het wooncomfort. De beperkte opbouwhoogte van de modulaire bekledingsconstructie en de bijbehorende verwarmings- en regeltechniek vormen een perfecte basis voor een snel reagerende vloerverwarming met een bijzonder lage aanvoertemperatuur.

9 POLYCARO

Schlüter -BEkotEc-tHERM. Vertrouw alleen op het origineel. ®

www.schlueter.be

PRIMA MATERIA

60X60 / 80X80 / 80X180

OUTDOOR

skinn.be

75X75X20

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

10 POLYCARO

om de paar jaar nieuwe machines aankoopt. Ik zie het als een investering voor het leven.” BLAUWE HARDSTEEN Niet zo gek lang geleden voerde Michel Utens nog een huzarenstukje uit: de volledige productie en plaatsing van een grafkapel, waarin maar liefst 40 ton -grotendeels handmatig afgewerkte- Belgische blauwe hardsteen verwerkt zit. “Omdat die kapel op een oude begraafplaats kwam te staan, heb ik de architect geadviseerd om te kiezen voor een authentiek, regionaal materiaal. Belgische Blauwe Hardsteen leek mij de meest voor de hand liggende keuze. Die ben ik zelf gaan selecteren in de Carrières du Hainaut, onze vaste leverancier. Het is een materiaal waar ik heel vaak en graag mee werk, en waar we dus een grote stock van hebben staan. Om de eenvoudige reden dat de beste kwaliteit in een groeve niet altijd voorradig is. Daar heb ik begrip voor. Wie de beste kwaliteit wil, moet zijn leverancier ook de tijd gunnen om die te kunnen ontginnen.”

bezig geweest. Uiteindelijk hebben we onze vooropgestelde termijn van tien weken gehaald. Het frijnwerk alleen al duurde meer dan zes weken. En om het allemaal geplaatst te krijgen op het kerkhof, kregen we welgeteld 6 weken.” BIJZONDERE PROJECTEN Een ander bijzonder project dateert van 2007 en was in opdracht van Bataviastad, een outlet center in Lelystad. “Er werd mij gevraagd een 7,5 meter lange potvis in graniet te produceren naar een ontwerp van architectenbureau Handle with Care uit Amsterdam. Die hebben we letterlijk uit de rotsen in China gekapt, zo’n 90 ton in totaal. Uiteindelijk bleef

daar 25 ton van over. Deze mastodont werd per boot naar Nederland gebracht waarna ik in het atelier alles kon afwerken. Ambachtelijk of wat had u gedacht?! Alles bij elkaar ben ik daar een dik halfjaar mee bezig geweest. Verspreid over verschillende periodes vertoefde ik verschillende weken in China. Die vrijheid heb ik, nu we geen personeel meer hebben.” Af en toe produceert het natuursteenbedrijf uit Echt nog wat dorpels en dergelijke. “Waar deze activiteit vroeger de hoofdmoot vormde, is ze nu een aanvulling op onze core business maar voor de continuïteit kan het natuurlijk nooit kwaad. Of we ook keukenbladen produceren? Misschien twee per jaar. En onlangs kregen we een order binnen voor het verzagen van een grote partij tegels. Daar heb ik meteen vriendelijk voor bedankt. Anderen zijn daar beter in dan wij. Op het moment dat het een keiharde concurrentiestrijd wordt, haak ik vaak af omdat ik weet dat er vroeg of laat concessies moeten worden gedaan. Om de prijs te drukken, kiest men bijvoorbeeld tweede keus materiaal. Daar begin ik zelf niet aan. Ik wil alleen de beste kwaliteit. Ook daarin ben ik een perfectionist.”

Michel & Daniella Utens

“Diabas is een andere steensoort waar ik heel graag mee werk, omdat je er net als bij blauwe hardsteen veel structuur in kan aanbrengen. Alleen jammer dat dit basaltachtig gesteente zo moeilijk verkrijgbaar is.” De grafkapel dus. Die moest op tien weken tijd geproduceerd zijn. “Wat zonder die OMAG uiteraard onmogelijk was geweest. Bovendien moest ik de hulp inroepen van collega-steenkappers, want op m’n eentje was ik waarschijnlijk nog

11 POLYCARO

Tegels Cortvriendt: “Investeren was de beste keuze” De vernieuwde showroom van Tegels Cortvriendt oogt strak en modern, maar straalt vooral rust, warmte en sfeer uit. Dat de inrichting en presentatie anders zou zijn dan wat in de doorsnee toonzaal te zien krijgt, lag in de lijn der verwachtingen. Het familiebedrijf uit Tielt is altijd al een buitenbeentje geweest en dat bedoelen we uiteraard positief. Met een zorgvuldig geselecteerd aanbod natuursteen- en keramisch en materiaal, gekoppeld aan een uitstekende service, positioneert Tegels Cortvriendt zich als een tegelspeciaalzaak in het midden- en hogere segment. TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: TEGELS CORTVRIENDT

12 POLYCARO

TE VEEL HOEKJES EN KANTJES Dat traditie en vernieuwing hand in hand kunnen gaan, laat Tegels Cortvriendt in zijn (ver)nieuw(d)e showroom zien. De 200m2 extra toonzaal, die tegen het bestaande pand werd gebouwd, kreeg een betonnen buitengevel. Binnenin is gekozen voor een gietvloer wat mooi contrasteert met de gepresenteerde tegels in keramisch materiaal of natuursteen. Er werd gekozen voor een strak, modern concept dat de doorsnee toonzaal overstijgt en waarin de materialen ten volle tot hun recht komen door ze op een iets andere manier te laten zien. De oudere presentatieruimte was toe aan een opfrisbeurt, en dus zette de familie Cortvriendt het licht op groen voor deze flinke investering. Twee bestaande gedeeltes bleven echter behouden waardoor de showroom nu uit drie zones bestaat. “In het nieuwe gedeelte laten we vooral de laatste nieuwe trends zien, en presenteren we ook een mooi aanbod natuursteen”, vertelt Nancy Cortvriendt. ”Deze investering was nodig, in die zin dat het grondplan van onze oude toonzaal niet meer beantwoordde aan onze manier van presenteren: te veel hoekjes en kantjes. Terwijl nu vooral het strakke karakter opvalt. Ook onze inkom en ontvangstbalie waren aan vernieuwing toe, sinds de verbouwing oogt de volledige ruimte een stuk moderner.” DURVEN MODERNISEREN “Ik moet zeggen dat we heel tevreden zijn met het resultaat. Tegels Cortvriendt wil vooral geen grijze muis zijn, eenheidsworst is er al genoeg in onze sector. Het feit dat er 200m² bij kwam, betekent niet dat we meer producten tonen. Heel bewust werd de toonzaal niet volgestouwd met kasten en boxen, het open karakter vonden wij een must. Het is een dynamische showroom, die permanent gaat evolueren, wat naar presentatie toe veel mogelijkheden geeft.” “Toen de mensen lucht kregen van de verbouwplannen aan onze bestaande toonzaal was een veel gehoorde reactie: ‘Waarom nog op jullie leeftijd zo’n investering doen?’ Maar stilstaan is achteruitgaan, zeker in onze branche kan het heel snel bergaf gaan. Wie wil uitblinken, moet durven moderniseren. Half werk is sowieso niet aan ons besteed. Investeren was daarom de beste keuze. Als er al een andere opties was.”

Cortvriendt, de huidige zaakvoerders, rekenen op de diensten van dochter Céline. “Voorspellen wat de toekomst gaat brengen, kan niemand. Het klopt dat de ligging niet ideaal is, in een straat met weinig passage. Mensen komen meer via via bij ons terecht, door mond-tot-mondreclame van tevreden klanten of ze worden doorverwezen door hun architect, decorateur of vloerder.” RENOVATIEMARKT Al 50 jaar is Tegels Cortvriendt gespecialiseerd in verkoop en plaatsing van tegels. Zowel keramisch materiaal als natuursteen. “Natuursteen als binnenmateriaal welteverstaan. Buitentoepassingen zijn een heel ander verhaal, aangezien de import van goedkope Aziatische massaproducten die markt dusdanig verstoort zodat het een segment is waar je liever uit wegblijft.” “Omdat we niet in een vechtmarkt wilden eindigen waar het enkel om de laagste prijs draait, hebben wij er altijd alles aan gedaan om niet in het laagste segment te belanden. In mindere mate laat de crisis zich ook voelen in het middensegment,

OPVOLGING? Het familiebedrijf, gegroeid uit een steenbakkerij en later bouwmaterialenhandel, gaat al drie generaties mee . Of moeten we zeggen vier? Sinds enkele maanden kunnen Dirk en Nancy

13 POLYCARO

“Toen de mensen lucht kregen van onze verbouwplannen was een veel gehoorde reactie: Waarom nog op jullie leeftijd zo’n investering doen?”

waar we dan weer wel actief zijn. Daar krijg je te maken met kandidaat-bouwers en -kopers die hun plannen even uitstellen. Gelukkig houdt de renovatiemarkt vrij goed stand. We krijgen veel mensen over de vloer die budget bijeen hebben gespaard om hun woning te renoveren.” EIGEN PLAATSING “In veel gevallen gaan we ook plaatsen bij de klant. Onderschat het belang van een eigen plaatsingsdienst zeker niet, het maakt het serviceplaatje compleet! Er komt veel bij kijken, dat is zo, want je moet steeds stand-by staan voor als er zich een probleem zou voordoen. Maar zo’n plaatsingsservice heb je nu eenmaal nodig om aan klantenbinding te doen. Je moet de mensen een totaalconcept kunnen bieden, hen begeleiden van het

moment dat ze onze toonzaal binnenwandelen tot en met de plaatsing. Dat is wat ik bedoel met een goede klantenservice. Dat doen wij door kwaliteit te brengen, in het assortiment maar dus ook in onze service en plaatsing!” “Wij plaatsen ook natuursteen, wat extreem veel precisie vereist. Of Kerliteplaten, een materiaal waarmee we al heel lang werken maar dat toch enige oefening vraagt. Doordat we dat 3mm dunne materiaal quasi wekelijks plaatsen, beschikken we over een aantal vloerders die daar heel bedreven in zijn.” HUIZEN EN BANKEN “Tegels Cortvriendt mag behoorlijk veel architecten, interieurvormgevers en bouwpromotoren tot zijn trouw cliënteel

14 POLYCARO

rekenen. Dat maakt dat we zowat overal in Oost- en West-Vlaanderen zitten. Ook aan de kust hebben we al veel projecten kunnen uitvoeren.” Het familie bedrijf positioneert zich graag als tegelspeciaalzaak met een sterk aanbod van mooie en specialere materialen. Veel aandacht gaat ook naar de manier van presenteren, die is toch net iets anders dan wat je in de meeste toonzalen te zien krijgt. “Iemand die hier voor de eerste keer binnenwandelt, heeft snel door dat wij ook garant staan voor kwaliteit en service. Uiteraard moet ik er mij zelf ook goed in voelen, uiteindelijk is dit mijn dagelijkse werkterrein. De inrichting en manier van presenteren sluiten mooi aan bij onze persoonlijke smaak en stijl. Ongetwijfeld zal de klant dat ook zo aanvoelen.”

HARDER KNOKKEN Het programma stelt Nancy Cortvriendt helemaal zelf samen. Het feit dat er vandaag op de tegelmarkt een groot aanbod is, maakt dat het voor de consument vaak moeilijk kiezen is. “Het gevolg is dat wij als tegelhandelaar ook meer tijd voor de klant moeten vrijmaken, zodat die ach-

teraf 100% tevreden is met zijn keuze van de materialen.” “Uit ervaring weet ik dat je de mensen moet begeleiden in hun keuze. Wanneer iemand onze toonzaal binnenwandelt, zal ik die bij wijze van spreken meteen bij de hand nemen. Dat persoonlijk contact is belangrijk. Wat ik wel meer ervaar dan

15 POLYCARO

vroeger, is dat mensen meerdere keren langskomen alvorens de definitieve aankoopbeslissing valt. Toonzaalverkoop is iets wat ik nog steeds heel graag doe. Het vraagt meer energie dan vroeger. Niets komt vanzelf.”

Goede eerste stappen op weg naar 100% verantwoord natuursteen

Met ondersteuning van het Initiatief Duurzame Handel werd in 2005 de WerkGroep Duurzaam Natuursteen opgericht waar veel Nederlandse importeurs van natuursteen zich bij aansloten. Drie jaar geleden is de WGDN opgegaan in het Responsible Stone Program van de internationale non-profitorganisatie TFT. Toon Huijps, voorzitter van bestuur Responsible Stone TFT Benelux, is enthousiast over de resultaten die tot nu toe zijn behaald.

ADVERTORIAL

TEKST + FOTO: TFT

WAT IS TFT? De TFT is een Engelse non-profit organisatie met leden over de hele wereld, die zich bezighoudt met de ecologische en sociale duurzaamheid van producten die in groten getale uit Derde Wereldlanden worden geïmporteerd. Het begon ooit met tropisch hout, om te zorgen dat dit op een duurzame en verantwoorde ma-

nier voor mens en milieu wordt gekapt. Inmiddels zijn de productgroepen uitgebreid met papier, katoen, leer, palmolie en sinds drie jaar natuursteen. CHINA EN INDIA Is natuursteen dan geen verantwoord product? Niet op alle vlakken, maar dat zijn maar weinig producten. Het winnen

16 POLYCARO

van natuursteen gebeurt vaak niet op een milieubewuste wijze. Er komen veel schadelijke stoffen vrij, er wordt veel water bij gebruikt dat ongezuiverd wegloopt in de grond, en de groeves kunnen een aanslag zijn op de omringende natuur. Maar met name voor de arbeiders valt er nog erg veel te winnen. In het Responsible Stone Program werken wij

ven middels audits. De leden betalen niet alleen een lidmaatschap, ze betalen ook alle audits zelf en gaan vervolgens met de productiebedrijven om tafel om het opgestelde plan van aanpak uit te rollen. Naast de inzet van de leden mag het belang van het Initiatief Duurzame Handel niet worden onderschat. Het IDH heeft net als bij de werkgroep bijna tien jaar geleden, nog steeds een initiërende, coördinerende en financieel ondersteunende rol. Want 100% verantwoord natuursteen kost geld en tijd, veel tijd. We verwachten op zeer korte termijn dat het eerste Chinese productiebedrijf gaat voldoen aan de gedragscode. Voor 2015 denken we dat nog eens tien tot vijftien productiebedrijven en groeves aan de normen gaan voldoen. WHAT’S NEXT? Wij hopen binnenkort te kunnen voldoen aan de criteria van het Erkend Keteninitiatief. Dit Initiatief is een instrument van het Ministerie van Binnenlandse Zaken waarbij het Responsible Stone Program moet aantonen dat het zich inzet om de arbeidsomstandigheden en sociale voorwaarden in China en India te verbeteren conform de strenge voorwaarden van het Erkend Keteninitiatief. Overheden en andere opdrachtgevers die in hun bestekken Verantwoord Natuursteen als een van de inkoopcriteria hebben opgenomen, kunnen dan verantwoord inkopen bij leden van het Responsible Stone Program; immers het Erkend Keteninitiatief ontzorgt als het ware de aanvrager als het gaat om Verantwoord Natuursteen. Een zeer belangrijke stap voorwaarts voor het Responsible Stone Program. Voor meer informatie, kan u altijd terecht op www.duurzamenatuursteen.nl GEDRAGSCODES TFT vraagt van hun leden, natuursteen importerende bedrijven, zich actief en financieel in te zetten om samen met hun productiebedrijven daar, verbeteringen tot stand te brengen. TFT stelt gedragscodes op voor de productie aangaande milieu, arbeidsomstandigheden en -voorwaarden, en toetsen de productiebedrij-

17 POLYCARO

TFT zal op 22 en 23 januari aanwezig zijn op het Stone & Tile Event in Gent. Geïnteresseerde bedrijven kunnen op de stand terecht voor meer informatie over het Responsible Stone Program. ADVERTORIAL

samen met productiebedrijven en groeves in China en India. De werkomstandigheden zijn daar nu eenmaal nog niet conform de arbeidsstandaard die bij ons geldt. Te lange werkdagen, in sommige gevallen kinderarbeid, onveilige werksituaties en slechte hygiëne komen nog steeds voor. Er is nog een lange en lastige weg te gaan.

Europese tegelzettersfederatie schuwt moeilijke thema’s niet

Het Technisch Comité van de Europese tegelzetterfederatie EUF hield tijdens de Cersaie-beurs in Bologna een rondetafelgesprek. Onder meer de problematiek rond plaatsing van de alsmaar grotere keramische tegels kwam er uitvoerig aan bod. TEKST + FOTO’S: PETER GOEGEBEUR

BELGISCHE INPUT De conferentie die de Europäische Union der Fliesenfachverbände (EUF) tijdens Cersaie 2014 hield met als slogan “Fit for the Future”, zorgde ervoor dat de Sala Concerto van de Fiera di Bologna op woensdag 24 september aardig vol liep. Onder de aanwezigen de tien nationale voorzitters die er elk de kans kregen om de werking van hun beroepsfederatie kort toe te lichten. Ook enkele heikele thema’s werden daarbij niet uit de weg gegaan. Denk maar aan de buitenlandse concurrentie, zowel op vlak van productie als wat betreft de uitvoering (problematiek rond sociale dumping!).

Uiteraard kwamen ook de nieuwe plaatsingstechnieken van dunne, steeds groter wordende tegelplaten uitgebreid aan bod. Onthouden we vooral de leerrijke uiteenzetting van Peter Goegebeur (nationaal voorzitter van Fecamo) die pleitte voor een nauwere samenwerking met fabrikanten. Naast zijn toelichting over de actieve werking van het Technisch Comité van het EUF, ging onze landgenoot dieper in op de nieuwste technieken, inclusief aangepast gereedschap, die een correcte plaatsing van dunwandige XXL-tegels mogelijk maakten. Hij wees daarbij op de noodzaak om samen met producenten technische richtlijnen op te

18 POLYCARO

stellen, zodat de Europese tegelzetterbedrijven efficiënter, sneller, en vooral onder garantie de juiste plaatsingsmethode van nieuwe producten -zoals gigantische keramische platen- kunnen toepassen. VOOR- EN NADEEL Wat zou op dit moment een definitie kunnen zijn van een dunne keramische XXL-tegel? Volgens de informatie die we op Cersaie 2014 verzamelden en onder voorbehoud van officiële technische voorschriften (in wording) zou een dunne tegel ≤ 6,5 mm dik zijn. Concreet betekent dit dat een keramische tegel van 7 mm dikte als normaal of standaard wordt

aanzien. Een tegel krijgt pas het ‘XL’-etiket opgekleefd van zodra die minstens 1 m² (vb. 100 cm x 100 cm) groot is. En vanaf 3 m² (vb. 100 cm x 300 cm) mag een tegelplaat het ‘XXL’-label dragen. Interessante weetjes dus waar ergens wel enige logica in zit. Deze evolutie heeft uiteraard zijn impact op de verhandeling en verwerking van dergelijk materiaal. Maar wegen de voordelen nog wel op tegen de nadelen? NADELEN 1) Doorgangen: houd er steeds rekening mee dat je met XXL-tegels niet altijd overal door kan. Daarom raden wij tegelzetters aan vooraf een kijkje te gaan nemen op de werf en zich niet blindelings te baseren op het grondplan. 2) Transport-volume: de meeste vrachtwagens kunnen het grootste volume halen bij het laden van Europallets. Ultragrote keramiektegels worden vervoerd in kisten die veel (verloren) plaats innemen. 3) Manipulatie: XXL-formaten haalt men misschien wel makkelijk uit de kist met een goed zuignapsysteem, maar in de verdere verhandeling (snijwerk, dubbele verlijming, plaatsing) dient men wel goed rekening te houden met het gewicht + het extra aantal kilo’s tegelijm bij de ‘buttering’ dubbele verlijming (320/160/6 = ± 77 kg!). 4) Kans op (hoek)breuk: door de grote oppervlakken is het zicht van de tegelzetter bij het manoeuvreren met dergelijke tegelplaten eerder beperkt. Een ongelukje is dan ook gauw gebeurd. De hoeken zijn bijgevolg de zwakke (onzichtbare) plaatsen, waarbij men zeer nauwlettend te werk dient te gaan. 5) Plaatsingstechniek: dat de kunst van het vakmanschap dient te primeren hoeft geen betoog. Om grote tegelplaten met de minimale overdracht te plaatsen, is een correcte techniek vandoen. De dubbele verlijmingstechniek moet worden toegepast met de vertanding aan beide oppervlakten (buttering/floating). Parallelle inschuiving onder de nodige duwdruk is hierbij noodzakelijk. Het gebruik van een vloerdershamer is hier niet meer op z’n plaats. 6) Duur: Behalve het transportprobleem is het vooral zo dat bij de plaatsing van de supergrote formaten de tegelzetter zijn werk niet meer alleen kan uitvoeren. Meestal is een tweede helper nodig om de taak van de stielman tot een goed einde te brengen. Veelal gaat dit gepaard met een verlies aan rendement, wat zich dan weer vertaalt in een hogere prijs per m²!

19 POLYCARO

VOORDELEN 1) Architecturaal top: er is de laatste jaren enorm geïnvesteerd in de meest vooruitstrevende technologie om keramische gianttegels te kunnen produceren. Een spectaculaire evolutie die door de meeste (binnenhuis)architecten wordt toegejuicht. 2) Lichtgewicht: tegelplaten van 3 en 3,5 mm dik wegen amper 7 kg/m², wat voor de tegelzetter niet alleen het transportgewicht gevoelig vermindert maar zeker ook de werfmanipulatie een stuk aangenamer maakt. 3) Weinig voegen: hoe groter de tegelformaten, hoe minder voegen men heeft. Alhoewel men beseft dat tegelvoegen de spanningsverdeling van een wand- of vloerwerk bevorderen, wordt naast het gebruik van soepele tegellijmen de voegen elastisch opgekit om mogelijke bouwbewegingen op te vangen. 4) Matig lijm- en voegverbruik: daar men de strengste tolerantie voorschrijft voor de te betegelen ondergrond (maximum 3 mm onder een lat van 2 meter) zal het lijmverbruik zeker niet hoger zijn dan bij plaatsingen van tegels met een gemiddeld formaat. Dat het gemiddelde verbruik van de voegmortel een pak lager ligt, is evident. 5) Symmetrie hoeft niet: elk werf is anders, iedere ruimte verschillend. En

toch dient men de sterk aanbevolen symmetrie bij plaatsing van XXL-tegels enigszins met een korreltje zout te nemen. Indien de tegelzetter bijvoorbeeld wandplaten van 1 meter op 3 meter symmetrisch moet bevestigen, kan dit een verlies van om en bij de 50% betekenen. Een correcte symmetrische plaatsing vereist snijstukken van minstens een halve tegelmaat, wat bij een uitvoering met XXL-tegels eerder uit den boze zal zijn. Smalle snijstukken kan men heel eenvoudig op de minst opvallende plaatsen voorzien.

6) Minder concurrentie: aangezien vooral oudere tegelzetters vaak hun neus ophalen voor evolutie in grootformaattegels, biedt dit extra mogelijkheden voor tegelzetters die zich wel wensen te specialiseren in het plaatsen van dunne reuzentegels. Zo sluiten ze verdere competitie van traditionele werven uit en kunnen ze een interessante (lees: duurdere) plaatsingsprijs vragen. Daartegenover staat dan weer de investering in speciaal gereedschap, waar meestal een stevig prijskaartje aan vast hangt, maar die kunnen (boekhoudkundig) op relatief korte termijn worden afgeschreven.

20 POLYCARO

INTERNATIONAAL SIGNAAL Het is niet alleen in onze contreien zo dat men zich ernstig bezint over nieuwe technologieën rond transport, manipulatie en technische organisatie van dit brandend actuele thema. Men denkt er zelfs aan om binnenkort de Europese norm 14411 aan te passen en de nodige wetenschappelijk/technisch verantwoorde richtlijnen hieromtrent op te nemen. Wij kijken alvast reikhalzend uit naar een definitieve handleiding, bij voorkeur in duidelijke (Europese) tegelzetterstaal…

Hier is Coba. Wie durft?

Ontdek het compacte assortiment afwerkingsproducten voor de vloerder Coba. Een nieuwe naam? Nee hoor. Wel een gloednieuw assortiment in België. Topkwaliteit tegen een eerlijke prijs. Exact afgestemd op de wensen van de vloerder. Lijmen, voegen, egaliseren, cementeren en de noodzakelijke toebehoren. Alles wat een echte vakman nodig heeft. Niets meer, maar zeker ook niets minder. Coba kent de praktijk. Denkt mee. En maakt uw werk gemakkelijk. Met een compleet, maar overzichtelijk assortiment. Zo vindt u meteen wat u nodig hebt. Want een vakman wil snelle leveringen, duidelijke afspraken, correcte prijzen. En dat is Coba. Zonder meer. Durft u ons testen? Eenvoudig: neem even contact op. Onze producten en een héél verleidelijk testaanbod vindt u op cobazondermeer.be.

21 afwerkingsproducten voor de vloerder. Zonder meer. POLYCARO

MEUBELMAKERS MET STEEN

De wedergeboorte van Potier Stone

TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: POTIER STONE

22 POLYCARO

De nieuwe wind die nu al ruim een jaar door Potier Stone waait, blijft tot op vandaag goed voelbaar. Het natuursteenbedrijf uit Maldegem vaart opnieuw een zelfstandige koers en is zich terug vooral gaan toeleggen op fijn interieur- en exterieurwerk. Met de originele slogan ‘Meubelmakers met steen’ en een nieuwe huisstijl kreeg de wedergeboorte van Potier Stone extra glans. De beoogde verhuis naar een nieuw onderkomen moet de kers op de taart worden. 23 POLYCARO

NIEUWE ROL Op het eerste zicht lijkt er weinig veranderd bij Potier Stone. Maldegem is nog altijd de thuisbasis en een vertrouwd gezicht als Henk Potier (53) bleef op post. Niet meer als bedrijfsleider, maar in de rol van sales executive. Het bedrijf behield zijn naam, omwille van de hoge naamsbekendheid en de sterke reputatie die het in al die jaren opbouwde. Natuursteenbewerking is een kunst die door de familie Potier werd doorgegeven van vader op zoon. En dat al vier generaties lang. Maar dit geheel terzijde. Want sinds de herfst van 2013 waait er een nieuwe wind door het familiebedrijf. Terwijl Potier Stone in 2007 nog het nieuws haalde als een nieuwe dochterfirma van Bouwgroep Van de Walle,

ging het zeven jaar later weer een zelfstandige koers varen. Dat doet het onder de dagelijkse leiding van Wim Nelis (46), jarenlang manager van de vastgoedafdeling binnen Bouwgroep Vande Walle en nu één van de twee vennoten van Potier Stone. Het was op zijn aangeven dat de natuursteenfirma misschien wel zijn belangrijkste verandering doorvoerde. “Ik leerde Potier Stone kennen als een bedrijf met heel veel potentieel. Meteen viel me op dat het talent van de marmerbewerkers niet altijd optimaal werd benut. Het was te vaak bandwerk, vooral door de serieproductie van keukenwerkbladen, waardoor het ambachtelijke karakter van het steenkappen een beetje ondergesneeuwd geraakte. Doodzonde, want in dit bedrijf lopen ervaren vaklui rond die

24 POLYCARO

als geen ander hun métier tot in de puntjes beheersen. Die troef wilde ik maximaal gaan uitspelen door ons, zoals in het verleden, opnieuw te gaan positioneren in dat mooiere en fijnere maatwerk.” MINDER CONCURRENTIE “Niet voor niets noemt men ons ‘meubelmakers met steen’, we hebben er zelfs een bedrijfsslogan van gemaakt. Het is een belofte aan de klant die wij elke dag moeten waarmaken. Mikken op het hogere segment heeft enkel zin als je afwerkingsgraad voldoende hoog ligt. Verfijnd tot in de kleinste details, dat is wat Potier Stone nastreeft. De kwaliteitsstandaard heeft hier altijd al hoog gelegen, en toch willen we nog een stapje verder gaan. Onze trouwe klanten zijn hiervan op de

hoogte, maar het is onvoldoende gekend in de markt. Al onze klanten krijgen een persoonlijke begeleiding die start vanaf de studiefase. We adviseren bij de keuze van het materiaal en stemmen de technische mogelijkheden af op de architecturale vraag. Met vier teams van telkens twee man verzorgen we ook de plaatsing, wat maakt dat Potier Stone een totaalservice kan bieden.” NIEUWE HUISSTIJL Hij mag dan wel uit de bouwwereld komen, voor Wim Nelis ging dit jaar een compleet nieuwe wereld open. “Gelukkig was ik omringd door ervaren rotten die de sector door en door kennen. Bovendien klikt het goed met Henk Potier, met zijn ervaring en knowhow is

hij de geschikte man om ons sales team te leiden.” Zelf stuurt de zaakvoerder de productie en de planning, maar op de eerste plaats wil hij een people manager zijn. “Iets waarin deze firma vroeger te kort schoot.” Marketing is nog zoiets waar Nelis zwaar wil op inzetten. Er werd gekozen voor een nieuwe huisstijl. “Met een sterk logo dat onze topkwaliteit moet bekrachtigen.” Daarnaast bracht Potier Stone recent een stijlvolle folder uit, mooi geïllustreerd met sprekende beelden van uit het atelier en afgewerkte realisaties. “Het zal u wellicht zijn opgevallen dat we met dit bedrijf meer naar buiten willen treden. Onze aanwezigheid op bouwen interieurbeurzen in binnen- en bui-

25 POLYCARO

tenland past in die strategie. Meestal staan we daar niet met een eigen stand, maar via opvallende realisaties die we voor partners mogen uitvoeren. Op de voorbije editie van de Bis-Beurs in Gent was Potier Stone op die manier vertegenwoordigd op zeven verschillende standen. Op Interieur te Kortrijk waren wij ook van de partij. De reacties van het publiek waren overweldigend. Op Horeca Expo in Gent werd daar nog een vervolg aan gebreid.” GRENZEN VERLEGGEN Uiteraad zijn er nog wel meer leuke referenties waar Potier Stone prat op gaat. Zo mocht het bedrijf maatwerk in natuursteen produceren voor het sanitaire gedeelte in driesterrenrestaurant Hertog

Jan. En mocht het zijn steentje bijdragen aan het Mercure Hotel in Roeselare. Een andere vermeldenswaardige realisatie, maar dan uit een iets verder verleden, is Hotel Reylof in Gent waar de barmeubels in het restaurant en in de cocktailbar zijn bekleed met plaatmateriaal waarin

“Mikken op het hogere segment heeft enkel zin als je afwerkingsgraad voldoende hoog ligt. Verfijnd tot in de kleinste details, dat is wat Potier Stone nastreeft. halfedelstenen verwerkt zijn. “Als ik me niet vergis, waren wij de eerste in Europa die zo’n grote werf met dit exclusieve materiaal hebben uitgevoerd”, vertelt Henk Potier. “Het feit dat we dit materiaal zelf nog ook nooit verwerkt hadden, in 3 cm dik, was al een uitdaging op zich.” “Maar het hoeft dus zeker niet altijd zo’n exclusief materiaal te zijn. Door pakweg een Carrara-marmer op een vakkundige manier toe te passen, krijg je eveneens een resultaat waar iedereen van versteld staat. Potier Stone probeert grenzen te verleggen. Geen enkele uitdaging gaan we uit de weg. Ontwerpen die op het eer-

ste zicht onmogelijk lijken, spreken ons nog het meest aan. Ook als dat moet in materialen die moeilijk te verwerken zijn. Door traditioneel vakmanschap te koppelen aan een modern machinepark kunnen we de meest complexe realisaties aan, steeds verfijnd tot in de kleinste details. De slogan ‘meubelmakers met steen’ slaat op het feit dat we zo sterk zijn in het iets specialere werk.” KEUKENMARKT In 2007 werd het machinepark van Potier Stone volledig vernieuwd, met als resultaat dat het natuursteenbedrijf beschikt over alle moderne CNC-technologie die nodig is om de meest uiteenlopende bewerkingen te kunnen doen. “En toch zijn het vooral onze marmerbewerkers die het verschil maken”, benadrukt Wim Nelis. Momenteel heeft Potier Stone 25 mensen op de payroll staan. Dat is niet weinig, wat maakt dat het bedrijf volume nodig heeft om voldoende omzet te kunnen draaien. “Het is een verklaring waarom we naast het fijnere maatwerk ook nog steeds serieproductie doen, vooral keukenbladen in natuursteen en composiet. Dankzij onze CNC-machines kunnen we dat soort werk er makkelijk bij nemen, zonder dat het onze marmerbewerkers extra belast. Qua professionaliteit, zowel in de planning als in de uitvoering, behoren wij tot de top. Zeker in de keukenmarkt waar je vaak met kortlopende opdrachten zit, is dat een grote troef. Het is een segment waar we behoorlijk wat trouwe klanten hebben, grote en kleinere bedrijven die boven alles kwaliteit en service willen. Anderzijds voel je wel dat die markt onder druk staat.”

26 POLYCARO

REVIVAL VAN NATUURSTEEN Productie van serieproducten zoals tegels, vensterbanken of dorpels, heeft de nieuwe zaakvoerder definitief afgezworen. “Omdat een topbedrijf als Potier Stone in een segment waar iedereen elkaar voor de voeten loopt, weinig te zoeken heeft”, is zijn uitleg. “Zoals eerder gezegd wil ik de sterke punten van weleer uitspelen: het fijnere interieur- en exterieurwerk! Ook in keramiek en composiet, al blijft een magnifiek materiaal als natuursteen onze voorkeur wegdragen. In de keukenmarkt, waar de composietbladen over hun hoogtepunt heen lijken, zien we naast een stijgende vraag naar keramische werkbladen ook een revival van natuursteen. De enorme keuze aan oppervlaktebewerkingen heeft dat proces mee in gang gezet omdat het materiaal daardoor terug meer uitstraling krijgt.”

VERHUIS IN 2017? De blokken worden aangekocht in platen in uiteenlopende diktes. Voor de specialere marmersoorten is Hullebusch onze belangrijkste leverancier. Je wordt meteen gewaar dat de site, waar Potier Stone in 1995 neerstreek en in 1999 een tweede gebouw neerzette, momenteel optimaal gebruikt wordt. Door de grote stock dringt een verhuis zich op. “Er is haast bij, want in de zomer van 2017 zou ik willen verhuizen”, zegt Wim Nelis. Afsluiten doen we met Henk Potier die nog één ding kwijt wil. “In jullie magazine las ik ooit met veel interesse een artikel over Lanssens in Brugge. Toen kende ik de zaakvoerders nog niet persoonlijk, maar intussen kan ik zeggen dat we heel goede collega’s zijn. Ik heb altijd respect gehad voor mensen die ambassadeur zijn voor ons vak. Ik hoop dat anderen dat ook van Potier Stone zeggen.”

27 POLYCARO

ADVERT045

28 POLYCARO

Leren siliconeren tijdens Dag van de Afwerking

Een demonstratie bijwonen kan best leuk zijn, maar de vraag is of mensen er ook echt iets van opsteken. Uit de vele enthousiaste reacties viel af te leiden dat de workshop ‘Leren siliconeren’, georganiseerd tijdens Dag van de Afwerking op de stand van Fecamo/ WTCB, in ieder geval zijn effect niet heeft gemist. TEKST: PETER GOEGEBEUR FOTO’S: SOUDAL

een goed actueel thema te vinden. Een onderwerp dat zoveel mogelijk professionele tegelzetters kan boeien. Uit een reeks voorstellen vanuit het IWT-project ‘Innoveren met tegels’ dook plots het werkwoord ‘siliconeren’ op. De zoektocht naar een nieuw thema kon meteen gestaakt worden!

ken. Dat is ook zo met een kit, kitvoeg of silicone. Want wat is nu eigenlijk het verschil? ‘Kitvoegen’ is eigenlijk een algemene benaming van verschillende soorten voegkitten, waaronder silicone, MS Polymeer, Butyleen, Polyurethaan, Acrylaat, enzovoort.

SILICONEREN OF OPKITTEN? Het is niet altijd evident om de juiste productnaam in de juiste context te gebrui-

“Siliconen” zijn polymeren (synthetische molecules) met zeer goede eigenschappen, zoals onder andere perfecte water-

29 POLYCARO

FEDERATIONS

BOEIEND THEMA Een hardwerkende tegelzetter krijg je tijdens de week niet zo makkelijk naar een of ander evenement, en al zeker overdag niet. Of het moet echt de moeite zijn. Deze boodschap hebben de demonstrateurs van de tandem FECAMO/WTCB, die zelf nog dagelijks op de werkvloer staan, maar al te goed begrepen. Gezien de tsunami van innovatieve producten die tegenwoordig in de markt worden gezet, was het echter geen makkelijke missie om

dichtheid en enorme kleefkracht. Ze zijn gemakkelijk aan te brengen als elastische voegdichting en afwerking. SOORTEN SILICONES Siliconen kunnen ingedeeld worden in drie verschillende groepen: - Zuurhoudende silicones zijn blijvend elastisch en hebben een zure geur, wat wijst op een polysiloxane basis. Deze soorten zijn meestal schimmelwerend. - Neutrale silicones zijn evenzeer elastisch van aard. Ze worden meestal gebruikt bij toepassingen met vlekgevoelige natuursteen. Let evenwel op het feit dat niet alle neutrale silicones hiervoor altijd geschikt zijn. Vooraf goed informeren en vooral de richtlijnen lezen is hier dan ook de boodschap! - Acrylaatkitten worden gekenmerkt door fysische droging. Meer- of tweecomponente systeem duiden normaal op een systeem waar de componenten net voor gebruik gemengd worden en reageren. We onderscheiden nog: • Plastische: bij het indrukken met de vinger vervormt het materiaal niet. • Elastische: bij het induwen of uitrekken keert het materiaal terug naar zijn oorspronkelijke toestand. Deze voegkitten zijn overschilderbaar. MS POLYMEREN Meer en meer wordt gezocht naar universele afdichtingsmiddelen die bovendien een hoge kleefkracht bezitten. Indien de kit ook nog UV-bestendig dient te zijn, blijvend elastisch, overschilderbaar en tevens geschikt voor toepassingen bij afwerking van natuursteen, dan is het antwoord MS Polymeer. MS Polymeren zijn innovatieve klevers, dichten perfect af en blijven rekbaar. Ze zijn daardoor bijzonder geschikt als elastische afdichtingsmiddel en worden onder andere gebruikt voor de montage van dilatatievoegen in vloer (bijvoorbeeld uitzettingsvoeg) en wand (bijv. hoekafdichting). UITVOERINGSVOORWAARDEN In de wetenschap dat er richtlijnen bestaan die de tegelzetter wegwijs maakt in het opdelen van vlakken of dilateren van hoeken, zijn er toch enkele praktische aandachts-

punten in acht te nemen alvorens men een kitvoeg gaat aanbrengen. Vooreerst dient de ondergrond waarop men silicone wenst aan te brengen droog, veten stofvrij te zijn. Poreuze ondergronden moeten met een primer voorbehandeld worden om een goede hechting te verzekeren. Ook de voegbreedte is van belang. Men raadt een minimale breedte aan van 3 mm. De voegdiepte is het best ongeveer 2/3 van de voegbreedte. Let wel op tijdens de uitvoering! Enkel tweepuntshechting is toegestaan om een maximale uitzetting en/of krimp te kunnen bekomen. Een plint opspuiten tot tegen de muur wordt ten stelligste afgeraden. Enkel de onderkant van de plint mag verbonden worden met de bovenkant (lees: loopvlak) van de vloertegel. Vooraf een ondervoeg of rugvulling plaatsen kan hierbij een handig hulpmiddeltje zijn. Het siliconeren zelf hangt af van de juiste uitvoering- en afwerkingstechniek. Voor dit laatste zijn er tal van nieuwe modellen afwerkplaatjes op de markt beschikbaar. Misschien eens uitproberen tijdens de volgende Dag van de Afwerking in 2015?

FEDERATIONS

Speciaal voor de gelegenheid werd een PowerPoint-cursus samengesteld die de vakman wegwijs maakt in de vele soorten kitten en siliconen en hun specifieke toepassingen. Deze cursus kan u geheel gratis verkrijgen door een mailtje te sturen naar [email protected]

30 POLYCARO

MATERIE HIGH TECH 60X60 / 75X75

I TA LY

STUCCHI

skinn.be

60X60

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

31 POLYCARO

PROJECTS

32 POLYCARO

Een GREEN op de rand van polders en duinen De (gemeentelijke) overheid die een golfterrein aanlegt: het gebeurt niet iedere dag. Maar Koksijde kreeg het voor mekaar. In juni 2014 opende Golf Ter Hille. In het clubhuis/restaurant (open voor allen) schittert natuursteen. TEKST: KRISTOF DAMS FOTO’S: CAFEINE.BE

GEMEENTELIJK GOLFTERREIN “Het hele project werd gedragen door het autonoom gemeentebedrijf,” legt ir. Siska Stockelynck uit, hoofd van de technische dienst van Koksijde, die het project van nabij opvolgde. “Het initiatief kwam van burgemeester Marc Vanden Bussche. Hij vond de afwezigheid van een golfterrein een tekort in de streek, zeker omdat hij vaststelde dat heel wat mensen daarvoor de grens over staken.” Internationaal studiebureau Antea maakte de aanvankelijke plannen op, en dan begon de zoektocht naar partners. Niet zo simpel. “We moesten natuurlijk de wet op overheidsopdrachten volgen. terwijl golf veelal in de privé-sector zit. Maar uiteindelijk is het gelukt om de juiste partner te vinden.” Het project werd gerealiseerd door de tijdelijke vereniging van Aclagro (bekend om wegenwerk en grondverzet) met AHA de Man (een Nederlandse firma gespecialiseerd in aanleg van golfterreinen). Stockelynck: “Aclagro deed het grof grondvezet -vijvers graven en terrein ophogen- en AHA De Man zorgde voor de finetuning, het fijnere grondverzet en de zogenaamde shaping: de opbouw van de green. De baan zelf is een ontwerp van Jeremy Pern, een vermaarde Britse golf course architect.”

blijfselen van een domeinhoeve uit de zestiende-zeventiende eeuw, met wortels nog verder terug in de tijd.” EEN OUDE DOMEINHOEVE Deze hoeve, Hof Ter Hille, was deel van de vroegere abdij Ten Duinen paste wonderwel in het oorspronkelijke concept. “Mijn idee

ONTWERP CLUBHUIS Uiteraard moest er een clubhuis komen, alsook een onderkomen voor administratie en logistiek (met name de elektrische karretjes). De opdracht ging uiteindelijk naar architectenbureau Xavier Donck & Partners uit Deinze, dat een mooie referentie kon voorleggen: “In de jaren negentig hebben wij de golf van Sint-Martens Latem ‘verherbouwd’, met een aantal nieuwe bijgebouwen,” vertelt Xavier Donck. “Voor Koksijde hebben we dan een schetsontwerp gemaakt, met een klein model. Uit goede bron weet ik dat dit model jarenlang op het bureau van de burgemeester heeft gestaan. Omdat hij heel blij was met het voorstel.” Uiteindelijk kreeg Xavier Donck & Partners groen licht om hun mock-up ook in het echt neer te zetten. Al wijzigden de oorspronkelijke plannen nog, zegt Donck; “Oorspronkelijk was het de bedoeling om tabula rasa een nieuw clubhuis te zetten. Maar uiteindelijk werd gekozen voor het integreren van de overPROJECTS

33 POLYCARO

is: als je in de polder op een tafel gaat staan, dan is heel de polder van jou. We wilden het clubhuis dus één meter boven de grond bouwen. Nu, het historische hoevetje had een voutekamer (een hoger gelegen kamer in een hoeve, meestal met half verzonken kelder; nvdr.) ook op één meter twintig hoog. Dat kwam dus goed uit.” Voor alle vloerbekledingen en trappen koos de architect voor natuursteen. Wie binnenkomt, ziet eerst een Italiaanse travertijn, de Pietra dei Medici, geleverd door Hullebusch uit Ardooie. “De kleur en textuur van de steen waren de leidraad bij de keuze”, legt Xavier Donck uit. “Het is een warme zandkleur. Hij is ook een beetje ruw, niet volledig gepolijst, maar licht gekorreld. Dit zorgt voor een soort visueel checkpoint met het duinengebied. We zitten hier immers pal op de grens van duinen en polders. In het restaurant en bar kozen we voor een ander materiaal, met een wat diepere kleur, wat een beetje veiliger is voor restaurantgebruik, met alle mogelijke ongelukken.” UITVOERINGSWERKEN De meeste vloerwerken werden uitgevoerd door Stone Creation uit Schepdaal. “Stone Creation bestaat bijna 20 jaar,” aldus verantwoordelijke Loes Deblaere. “We zijn gespecialiseerd in exclusieve natuursteen, al doen we daarnaast ook keramische tegels en parketvloeren. In Golf Ter Hille plaatsten we niet enkel de Pietra Dei Medici, we werkten ook alle trappen uit in Belgische blauwsteen, dit volgens de ontwerpen van architect Xavier Donck. In het sanitaire blok plaatsten we de Chambolle poco vecchio vloerte-

© Dirk Van Hove, Gemeente Koksijde

gels en muurtegels uit de Mosa Colors Collection.” Technische problemen stelde de werf niet. “Alle natuursteen werd verlijmd met een dikbedflex. Hiervoor gebruiken wij steeds de Ardex X32, door toevoeging van ‘Ardurapid plus’ is er geen risico op verkleuring of uitbloeiing.” “Het clubhuis heeft tevens een mooi restaurant met aangenaam terras”, aldus Sophie Bekaert van Hullebusch. “Daar is gekozen voor ‘pierre de varennes’ in donsato-afwerking.” Deze muschelkalk werd aangeleverd door Tegelhuis Windels uit Ingelmunster. “De robuuste uitstraling met natuurlijke kleurschakeringen past perfect op deze locatie. ‘Donsato’ is een typische Hullebusch-bewerking die ervoor zorgt dat de natuursteen extra karakter krijgt”, weet Sophie Bekaert. TEGEN DE KLOK Golf Ter Hille is ook een ecologisch bewust project; naast zonnecollectoren voor de douches betekent dat ook een

34 POLYCARO

vloerverwarming via warmtepomp met geothermische boringen achter het terras. Op advies van Stone Creation werd het ontwerp in deze nog wat bijgestuurd. “Er is uiteindelijk gekozen voor een formaat 60x60 cm in rechtverband. De voorkeur ging naar een 90x60 cm in halfsteensverband, maar om het risico op scheurvorming te voorkomen werd dan toch voor een kleiner formaat geopteerd.” De tegelwerken werden in twee fases uitgevoerd, eerst het sanitaire blok, na enkele weken het hoofdgebouw. “Op het einde werd het wel wat stressen!”, aldus Deblaere. “De deadline kwam eraan, de opening stond voor de deur, we hebben dan ook in juni ons volledige team erop gezet. De dag voor de opening was iedereen nog druk in de weer: nog een plintje hier, tabletje daar… Allemaal heel nipt!” VOOR IEDEREEN Een gemeentelijk golfterrein: dat wil ook zeggen dat de sfeer van exclusiviteit, zo

“Donsato is een typische Hullebusch-afwerking die ervoor zorgt dat de natuursteen extra karakter krijgt”

kenmerkend voor golf, in Koksijde doorbroken wordt. Siska Stockelynck: “Je moet niet voorgedragen worden om lid te worden, geen peter of meter hebben. Het jaarlijks lidgeld, dat is alles. En wat meer is: alle Koksijdse jongeren onder de 18 jaar golfen gratis.” Het ledental is op korte tijd dan ook opgelopen tot duizend: de helft daarvan zijn Koksijdenaars en tweedeverblijvers, de overigen zijn spelers van buiten de gemeente. En ook belangrijk”, benadrukt Siska Stockelynck, “is dat de bar en restaurant niet alleen toegankelijk zijn voor de golfer, maar ook voor de toevallige passant, wandelaar of fietser. In veel golfterreinen is de horeca niet rendabel, precies omdat het een zeer gesloten clubje is. Dat is hier expliciet niet de bedoeling.” TRAVERTIJN Iedereen welkom dus, voor een magnifiek zicht over de polders. En voor het bewonderen van een geslaagde mix van natuursteen, waaronder de klassieke Pietra dei Medici, die een zodanige favoriet is van Xavier Donck dat hij wel eens zijn handelsmerk wordt genoemd. “De Pietra dei Medici is een zeer veelzijdig materiaal”, zegt de architect. “Sommigen vinden hem misschien wat passé, maar ik kan hem niet los zien van zijn enorm rijke, Italiaanse geschiedenis. Ik ben een groot Italië-minnaar. Ik heb er veel gereisd, veel rondgehangen. En al die gebouwen uit travertijn, aan de binnen en buitenkant, hebben een enorme indruk op mij gemaakt. En je weet het: een architect maakt, als hij kan, altijd een beetje zijn dromen waar.”

35 POLYCARO

Plaatsing van buitenvloeren op tegeldragers: VOOR- EN NADELEN

Op initiatief van de Technische Comités Steen en marmer en Harde muur- en vloerbekledingen heeft het WTCB een werkgroep in het leven geroepen die zich toelegt op de voorbereiding van een Technische Voorlichting (TV) over buitenterrassen op de volle grond. Dit artikel belicht de voor- en nadelen bij plaatsing van buitenvloeren op tegeldragers.

FEDERATIONS

TEKST: WTCB FOTO’S: GUMO BLOCKS / SOLIDOR / BUZON

36 POLYCARO

1. VOORDELEN Bij deze techniek wordt de vloerbedekking opgelegd op tegeldragers en worden de voegen tussen de vloerelementen opengelaten om de regenwaterafvoer mogelijk te maken. Deze tegeldragers bestaan doorgaans uit kunststof en kunnen een vaste of regelbare hoogte hebben. Tegeldragers met een regelbare hoogte laten toe om de helling van of de vlakheidsgebreken in de draagvloer op eenvoudige wijze te compenseren. We willen erop wijzen dat het bij bepaalde tegeldragers mogelijk is om de hoogte achteraf bij te stellen zonder demontage van de be-

geeft de aanbevolen minimale diktes van een aantal natuursteentypes weer en dit, voor tegels met een courant formaat, bestemd voor een belasting door voetgangers en fietsers. In de praktijk wordt er doorgaans uitgegaan van een minimale dikte van 4 cm voor kalksteen en van 3 cm voor graniet. In het geval van tegels uit beton of keramisch materiaal is het aan de fabrikant om de dikte van de tegels te bepalen in functie van hun afmetingen. Voor tegels uit beton is de dikte in de regel begrepen tussen de 30 en de 60 mm, terwijl keramische tegels meestal een dikte van om en bij de 20 mm vertonen.

tegeling. Nog andere tegeldragers beschikken over een verstelbare kop of voet of laten toe om de hoogte van de tegels die ze ondersteunen, afzonderlijk te regelen. De plaatsing op tegeldragers uit mortel, die doorgaans op hun plaats gehouden worden door stijve stapelbare kunststofelementen die dienst doen als verloren bekisting, wordt soms weerhouden uit economische overwegingen, maar biedt geen mogelijkheid om de hoogte later bij te stellen. De nominale breedte van de voegen ligt gewoonlijk om en bij de 5 mm, maar kan lager of hoger zijn naargelang van de dimensionale toleranties op de geplaatste tegels en de wensen van de bouwheer.

37 POLYCARO

FEDERATIONS

Bij natuursteentegels wordt de dikte meestal berekend met de formule uit de norm NBN EN 1341. De hierin voorgestelde vereenvoudigde benadering laat toe om de dikte van vierkante of rechthoekige natuursteentegels te bepalen en geldt voor tegels met maximale afmetingen van 900 x 900 mm. Onderstaande tabel

Een plaatsing op tegeldragers heeft de volgende voordelen te bieden: • in tegenstelling tot bij een plaatsing met gesloten voegen is er door de aanwezigheid van de open voegen geen risico op scheurvorming • doordat er geen contact is met een legmortel, kan men de vorming van kalkuitbloeiingen of kalkafzettingen vermijden • doordat de tegels op niet-destructieve wijze gedemonteerd kunnen worden, kunnen deze eventueel hergebruikt worden en heeft men op balkons en dakterrassen makkelijk toegang tot het dichtingsmembraan en de tapbuizen (onderhoud, opsporen van eventuele lekken ...) • het hoogteverschil tussen de tegelvloer en de dorpel van de deuren en vensterdeuren kan beperkt worden.

Fabrikant van tegeldragers voor tegels van keramiek, graniet, natuursteen... Snelle en nauwkeurige installatie op alle soorten ondergrond Verstelbaar van 15 tot 965 mm

PB-00 15 mm

PB-01 28>42 mm

PB-1 42>60 mm

PB-2 60>90 mm

Buzon Pedestal International s.a. Tél. +32 4 248 39 83 - [email protected] - www.buzon.eu

DE SUPRAFLEX

“Box on Box”

Stone-Set

FLEX POWER TOOLS TEL.: 014/22 05 69 [email protected] www.flex-tools.be

De SUPRAFLEX SE 14-2 125. De performante schuur-specialist voor steen, metaal, gelakte oppervlakten en hout... all-in-one! Deze 1400 W sterke schuurmachine kan kaal aangeschaft worden, en verder aangevuld worden met volgende sets: STONE SET, PAINT SET en INOX SET. De machine wordt standaard geleverd in de nieuwe “Box on Box” koffer. De sets worden ook zo geleverd, dus geen opbergproblemen meer. In combinatie met onze stofzuigers werkt u quasi stofvrij.

2. NADELEN De schaarse schadegevallen die ons gemeld werden in verband met dit plaatsingssysteem hebben betrekking op de beweging van bepaalde tegels ten opzichte van hun dragers, het gedrag in de tijd van bepaalde tegelvloeren uit natuursteen, een zekere vlekvorming en het optreden van waterophopingen ter hoogte van de hoeken. Bij een beperkt aantal dakterrassen, gelegen op of in de buurt van een hoog gebouw, werd er eveneens melding gemaakt van de opwelving en verplaatsing van de tegels op tegeldragers. Dit duidt op de noodzaak om in dergelijke gevallen over te gaan tot een controle van de windstabiliteit. 2.1 Beweging van bepaalde tegels De vlakheidstoleranties voor tegels uit natuursteen, keramisch materiaal en beton zijn respectievelijk opgenomen in de normen NBN EN 1341, NBN EN 14411 en NBN B 21-211. Naargelang van het type en de afmetingen van de betrokken tegels, wordt er doorgaans een vlakheidsafwijking van 2 tot 3 mm toegelaten.

Bij een verlijmde plaatsing of een plaatsing in een mortelbed komen de gebeurlijke vlakheidsafwijkingen gewoonlijk tot uiting door kleine hoogteverschillen tussen de tegels (zie TV 213 en TV 237). Bij een plaatsing op tegeldragers kunnen de vlakheidsafwijkingen zich manifesteren onder de vorm van een kromtrekking (vervorming door torsie), die ertoe leidt dat de tegels niet langer correct opgelegd zijn aan hun vier hoeken. Hierdoor kunnen de tegels beginnen te bewegen ten opzichte van de tegeldragers. In voorkomend geval dient men de hoeken van de tegels vast te zetten met behulp van een hulpstuk uit kunststof of dient men tegeldragers te voorzien waarvan de hoogte voor elke hoek afzonderlijk verstelbaar is. 2.2 Kleurverschillen tussen de hoeken en het midden van de tegels Bij bepaalde kalksteen- of graniettegels die opgelegd worden op tegeldragers uit mortel stelt men soms een verdonkering ter hoogte van de hoeken vast. Dit fenomeen treedt vooral op bij tegels met een

lichte kleur. Door het gelokaliseerde contact met de mortel ter hoogte van de tegeldragers blijven de tegels vochtiger aan hun hoeken, met alle kleurverschillen van dien. In het geval van vlekgevoelige steensoorten die rechtstreeks in contact komen met de mortel, kan dit -zelfs gedeeltelijke- contact aan de grondslag liggen van een bruinachtige verkleuring die geconcentreerd is ter hoogte van de hoeken van de tegels. Bij tegels die bekend zijn voor hun vlekgevoeligheid dient men er dus op toe te ziendat er geen rechtstreeks contact met de tegeldragersuit mortel kan ontstaan. 2.3 Breuk van tegels met een heterogene structuur Alle natuursteentypes kunnen structurele verzwakkingen vertonen die te wijten zijn aan hun geologische formatie. Bij bepaalde natuursteentegels kunnen deze verzwakkingen bij een blootstelling aan buigkrachten dermate veralgemeend en omvangrijk worden dat het gebruik ervan op tegeldragers -zelfs voor binnentoepassingen- uitgesloten is. Dit geldt met name voor breccies, zoals Crema Marfil, Marron Emperador en bepaalde rode, roze of grijze ‘marmers’. Voor deze steensoorten doet men er zelfs bij een traditionele plaatsing goed aan om een verstevigingsnet op de achterzijde te verkleven.

39 POLYCARO

FEDERATIONS

Andere niet-vorstbestendige steensoorten kunnen gebreken vertonen zoals microscheurtjes, te wijten aan de afkoeling van vulkanische gesteenten (bv. G684Twilligh, zie TV 228), de aanwezigheid van diaklazen (d.i. zeer fijne, slecht gelaste breuken die moeilijk zichtbaar zijn met het blote oog), bepaalde slecht gevulde aders in sedimentaire gesteenten (bv. steen van Vinalmont, zie TV 163 - Bijlage 2) of de

ALLEEN DE KWALITEIT TELT! Montresor kantenpolijster Serie Lola & Luna voor rechte kanten, ronde kanten en vele andere profielen • Werkstukdikte van 10 tot 100 mm • Aftastsysteem voor perfecte chanfreinbreedte • Oscillatiebeweging voor frontaalkoppen

NIEUWE OPTIE: PNEUMATISCHE AANDRUKROLLEN VOOR HET BEWERKEN VAN O.A. GEKLEEFDE VERSTEKKEUKENS.

TIE:

NIEUWE OP

DE OFFICIËLE DEALER IN BELGIË EN NEDERLAND

POLY 48-14 adv. 136 x 190 mm:Opmaak 1

BELGIË • Schemkensstraat 1 • 3583 Paal-Beringen • T +32 (0)11 421 775 • E [email protected] www.pieterman-steentechniek.com 05-12-2014

09:44

Pagina 1

SOLIDOR adjustable pedestals will significantly reduce the installation time to adjust the height of your terrace!

New plate CP forwo wooden New N ewsupport s support upport pl plate ate C CP+ P++for wooden oden beams (Patent Pending) beams ((Patent Patent Pending) Pe nding)

• Remarkably stable • Fast and easy installation • Very robust • Modular system

Sl ope c orrectoHS3 rH S3 Slope corrector HS3 Slope corrector (Pa tent Pe nding) (Patent Pending) (Patent Pending)

Tel.: T el.: + +32 32 (0)56 (0)56 4 41 1 35 35 70 70

Tel.: 35 Fax:+32 + 32(0)56 (0)541 64 0 37 370 7 68 68 Fax: +32 (0)56 40 Fax: +32 (0)56lid 40o37 68 www.solidor.be www.so r.be

www.solidor.be

• door het optreden van spanningen die resulteren uit een temperatuurverschil tussen het buitenvlak en de kern van de tegels (en die aanleiding zouden kunnen geven tot schuifspanningen in de tegels) • door de aanwezigheid van restvocht in het geval van licht concave tegels of tegels met een ontoereikende helling.

aanwezigheid van fijne zwarte aders (bv. Doornikse steen, zie TV 163 - Bijlage 1). Door deze gebreken kunnen deze steensoorten plaatselijk zeer bros worden. Het gebruik ervan zou dus niet weerhouden mogen worden voor een plaatsing op tegeldragers, gelet op het feit dat de tegels zouden kunnen bezwijken bij een blootstelling aan een te grote buigkracht, tenzij er in de steengroeve een grondige selectie doorgevoerd wordt waardoor men dit plaatsingstype wel in overweging zou kunnen nemen (wat normaalgesproken het geval is in steengroeven die over een ATG beschikken). We willen erop wijzen dat de aanwezigheid van aders in de meeste kalksteensoorten (Belgische blauwe hardsteen, steen van Longpré ...) gewoonlijk geen noemenswaardige problemen oplevert. Deze aders zijn in de regels perfect gelast en vormen bijgevolg geen verzwakking in het materiaal.

voor vermelde norm NBN EN 1341. Het gebruik van dergelijke tegels is dan ook afgeraden voor een plaatsing op tegeldragers, gelet op het feit dat de vereiste dikte in voorkomend geval veel hoger zou zijn dan deze, aanbevolen voor de steenstructuur. 2.5 Beschadiging van dikke kalksteentegels door vorst Soms stelt men bij dikke op tegeldragers geplaatste kalksteentegels een oppervlakkige afschilfering vast die symptomatisch is voor vorstschade en dit, terwijl deze plaatsingswijze de tegels a priori zou moeten beschermen tegen de aanwezigheid van vocht en zodoende ook tegen een blootstelling aan vorst. Dit fenomeen kan op verschillende manieren verklaard worden:

41 POLYCARO

L. Firket, arch., adjunct-afdelingshoofd, afdeling Technisch advies, WTCB D. Nicaise, dr. wet., laboratoriumhoofd, laboratorium Mineralogie en microstructuur, WTCB Uit: WTCB-Contact 2014/3

FEDERATIONS

2.4 Splijting van schisttegels Schisttegels of tegels met een uitgesproken schistvorming (fylliet, kleisteen, schalie ...) vertonen vaak een splijting in de dikte. Deze splijting treedt op ter hoogte van een hoofdsplijtvlak (dat zich gewoonlijk tussen de 15 en de 18 mm bevindt). Er bestaat dus een inadequatie tussen de maximaal toelaatbare dikte voor dit materiaaltype en de dikte die berekend werd volgens de rekenregels uit de hier-

Dit schadebeeld lijkt vooral voor te komen bij kalksteen waarbij de geologische formatie vaker leidt tot heterogeniteiten in de steen. Deze laatste kunnen tot uiting komen onder de vorm van een gewijzigde porositeit of poriëngrootte, waardoor de steen -zelfs bij een geringe blootstelling- vorstgevoeliger kan worden. Er is op dit ogenblik een onderzoek aan de gang dat tot doel heeft om de invloedfactoren voor deze schade te identificeren.

Herwig Callewier & Rinaldo Castelli

Nieuwe Febenat-voorzitter zet in op communicatie en marketing Het zou ons niet verbazen mocht Rinaldo Castelli een zucht van opluchting hebben geslaakt, toen hij na 13 jaar voorzitterschap bij Febenat eindelijk de fakkel kon doorgeven. De eigenaar en managing director van Stone wijdde zich steeds met volle overgave aan zijn taak, maar liet de laatste jaren meermaals verstaan dat het gezond zou zijn moest er een opvolger komen. “Omdat die binnen onze federatie voor nieuwe impulsen kan zorgen.” Herwig Callewier is er klaar voor om het roer over te nemen.

FEDERATIONS

TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: BELTRAMI / STONE

42 POLYCARO

“Natuursteen blijft een edel materiaal, terwijl het jarenlang is herleid tot een gebanaliseerd product.”

43 POLYCARO

Wanneer Febenat vandaag een standpunt inneemt, gaat men daar naar luisteren! Ook internationaal, bij buitenlandse leveranciers, wordt onze federatie als waardevol erkend. Eén van de grootste verdiensten van Febenat is overigens dat we hebben bijgedragen tot de professionalisering van de sector, in België maar ook daarbuiten.” BENELUX-VERHAAL De professionalisering kwam er ook binnen de federatie, vooral dan met het aanwerven van een voltijdse directeur. Castelli: “We zochten een onafhankelijk persoon met een technische achtergrond en kennis van de natuursteenmarkt. De keuze viel op Geert Legein, die in de zomer van 2009 de rangen kwam versterken. Nadien is de rol van de voorzitter niet echt veranderd, maar het maakt zijn taak wel een stuk lichter. Aangezien we nu een directeur hebben die de zaken aanstuurt en waar je permanent kan op terugvallen.” In de loop der jaren kwamen er een aantal leden bij, met Michel Oprey & Beisterveld uit Nederland als opvallendste nieuwkomer. “Daar zijn we heel blij om, want het is een grote naam in de sector”, zegt Castelli. “Het toont aan dat Febenat ook in Nederland een zeker aanzien heeft. Het resultaat is dat we niet langer een federatie zijn van louter Belgische natuursteengroothandels zijn maar van de hele Benelux-markt.” MARKETINGCOMMISSIE Net zoals je al een technische commissie had, werd in de schoot van de natuursteenfederatie recent ook een marketing-

FEDERATIONS

GEMOTIVEERDE OPVOLGER ERKENNING Met Herwig Callewier, chairman van En dan ziet de nieuwe Febenat-voorzitter Beltrami, nam op 1 januari 2015 een zijn kans schoon om de loftrompet boven nieuw gezicht plaats op de voorzitters- te halen. “Het pionierswerk dat Rinaldo stoel. De eerste keer dat binnen de fe- in de beginjaren heeft verricht, mag niet deratie van natuursteengroothandels onderschat worden. Toen we 14 jaar gede fakkel werd doorgegeven aangezien leden voor het eerst rond de tafel zaten, Rinaldo Castelli (Stone) sinds de oprich- waren de stichtende leden in de eerste ting in mei 2001 plaats concurde enige was die renten. Terwijl deze functie ooit we elkaar nu heeft aanvaard. als conculleNet als zijn ga’s beschouvoorganger bewen. Rinaldo hoort de kersis iemand die verse voorzitter met veel diplotot het selecte matie en tact kransje stichdeze groep bijtende leden. een bracht. Castelli is blij En ook al gaat met de keuze het er in moeivan zij opvollijke tijden soms ger. “Herwig is hard aan toe, Herwig Callewier altijd een zeer we blijven alleactief lid gemaal ‘on speaweest. Toen ik king terms’. Dat enkele jaren terug mijn mandaat ter be- vind ik een zeer grote verdienste van mijn schikking stelde, voelde niemand zich ge- voorganger.” roepen. De leden waren tevreden over mijn rol als voorzitter, waarom dan een “We hebben in al die jaren een aantal nieuwe aanstellen, was hun redenering. belangrijke zaken gerealiseerd, dat was Toch bleef ik ervoor pleiten dat iemand ook nodig om onze federatie een zekere het roer zou overnemen, omdat dit bin- sérieux te geven”, pikt Rinaldo Castelli in. nen een federatie voor nieuwe impulsen “Ik denk aan de technische commissie, zorgt. Niet alleen heeft Herwig als stich- ons vademecum met technische fiches ter van Beltrami een behoorlijke staat inclusief plaatsing- en onderhoudsvoorvan dienst in de natuursteenwereld, hij is schriften, en recent nog het kwaliteitslaook heel gemotiveerd om onze federa- bel voor natuursteen. Het doet plezier tie naar een hoger niveau te brengen. Als vast te stellen dat onze publicaties veelbestuurslid blijf ik mij uiteraard inzetten, ik vuldig worden geconsulteerd. Niet enkel denk dat onze nieuwe voorzitter dat ook in de natuursteenbranche, maar ook verwacht van de andere leden.” door architecten en zelfs voor expertises.

commissie opgericht. Herwig Callewier legt uit. “Daarin zetelen marketingspecialisten uit de verschillende bedrijven die bij Febenat zijn aangesloten. Zij gaan nu onderzoeken op welke manier we natuursteen nog sterker kunnen promoten. Zeker gezien de huidige evolutie in de tegelbranche, waar het aantal natuursteenimitaties niet meer bij te houden is, zullen we de publiciteit moeten opvoeren en de troeven van onze producten beter gaan uitspelen. Op dat vlak lopen we immers kilometers achter op concurrerende sectoren zoals keramiek, tapijt, hout of beton.”

FEDERATIONS

“In de laatste decennia werden door binnen- en buitenlandse instanties en federaties gigantische budgetten uitgegeven aan technisch-wetenschappelijk onderzoek. Daar is op zich niks mis mee, al blijft het zonde van het geld dat veel van die studies verschillende keren zijn uitgevoerd, telkens in een ander land. Terwijl ik vind dat we nu volop moeten gaan inzetten op communicatie en marketing.” IN HET DEFENSIEF “Het is belangrijk dat er in de pers veel verschijnt over natuursteen, op voorwaarde dat de informatie juist is. Want daar zit vaak het probleem, dat mensen niet weten waarover ze schrijven of spreken”, aldus Callewier. “Febenat is al in 2013 de goede weg ingeslagen, door een aanzienlijk budget vrij te maken voor onze

vernieuwde website, het maken van filmpjes, enzovoort. Los van deze investering, pleit ik er voor dat elk individueel lid extra marketingbudget voorziet voor publiciteit allerhande. Of dat nu in de vakpers, dan wel in consumentenbladen verschijnt, maakt mij niet zoveel uit. Zolang er maar over natuursteen gesproken en geschreven wordt! Het hoeft zelfs niet altijd geld te kosten. Je kan bijvoorbeeld ook leuke

“Achter elke natuursteen zit een verhaal dat mensen zeker kan boeien, maar dan moet je dat verhaal wel goed brengen.” Rinaldo Castelli beelden verspreiden over spectaculaire realisaties met natuursteen. Dat soort van projectartikels kan zowel architecten als consumenten inspireren.” Vanuit de concurrerende sectoren wordt handig ingespeeld op het feit dat natuursteen zogezegd moeilijk te plaatsen en onderhouden is. “Als wij die vaak gebruikte argumenten niet snel van tafel vegen, bestaat het gevaar dat we in een hoek worden geduwd. Dat is een evo-

44 POLYCARO

lutie die zich al even voordoet in de keukenbranche, waar natuursteen in de keukenwerkbladen misschien nog maar 20% marktaandeel overhoudt. Hetzelfde zie je nu gebeuren in buitentegels. Het is duidelijk dat natuursteen in het defensief wordt gedrukt, en dat mogen we in geen geval laten gebeuren. Gebruik de juiste natuursteen voor de juiste toepassing en je sluit al veel problemen uit.”

45 POLYCARO

NIEUWE MARKTSPELERS “Binnen Febenat zijn we ons goed bewust van een aantal verschuivingen in de markt: zoals de komst van nieuwe spelers in de sector of kleinere bedrijven die sterk zijn gegroeid. We zijn nu aan het bekijken hoe we die bedrijven kunnen betrekken in ons verhaal. Het is echter niet zo dat iedereen zomaar onze club kan vervoegen, dat zou niet fair zijn naar de stichtende leden toe die al vele jaren geld en tijd in onze werking hebben gestoken. Een mogelijkheid zou kunnen zijn de structuur van onze vzw aan te passen, bijvoorbeeld volgens een systeem van premium members, geaffilieerde leden en partners. Maar dat moet dat eerst statutair worden vastgelegd. Nogmaals, onze eerste prioriteit is algemene promotie van natuursteen.” “Natuursteen is een duurzaam materiaal, men moet het zien als investering op lange termijn”, start Rinaldo Castelli zijn pleidooi. “Een versleten keramische

FEDERATIONS

BUDGETTEN BUNDELEN “Wat de zaak zeker niet vooruit helpt, is het feit dat je op de Belgische natuursteenmarkt te maken hebt met een versnippering van federaties. Naast Febenat is er ook de Unie van Marmergroeven en Zagerijen van België, de Confederatie Bouw Natuursteen, en Pierres et Marbres de Wallonie. Moesten we er in slagen om al die budgetten te bundelen, denk ik toch dat we een mooi bedrag kunnen spenderen aan communicatie en marketing. Ook bij de andere federaties is er veel goodwill aanwezig. Het feit dat we eindelijk met elkaar in dialoog zijn, doet het beste verhopen voor de toekomst. Op het komende Stone & Tile Event in Gent zullen we tijdens de ‘Dag van de Natuursteen’ trouwens een gezamenlijk seminarie houden met als thema ‘CE-markering & Quality label’. Febenat gaat dus niet al zijn pijlen richten op de consument, maar blijft ook op de professionele markt focussen.” De kersverse Febenat-voorzitter onderhoudt goede contacten met WONASA,

de wereldnatuursteenfederatie waar hij sinds 2013 trouwens in het bestuur zit. “Ik heb die mensen laten weten dat ik voorzitter van Febenat zou worden en mij daarom verplicht zie de activiteiten bij WONASA op een laag pitje te zetten. De contacten zijn er, ook met de Europese federatie Euroroc, wat zeker een voordeel is. Maar laat ons eerst in eigen land de krachten bundelen alvorens te beginnen dromen van Europese of mondiale partnerships.“

TASTEDESIGN.BE

NIEUW Mini Panels Geraffineerd

Back to nature

Stijlvol

Uniek

Meerwaarde

Beschikbaar in volgende materialen:

Ardesia Nera

Uitbreiding STONESKIN GAMMA

Rusty Slate

Grey Pearl

White Quartz

www.beltrami.be Venetiëlaan 22 - 8530 Harelbeke T 056 23 70 00 - [email protected]

vloer is het bekijken niet waard en moet je uitbreken. Terwijl een natuursteenvloer mooier wordt met de jaren, en altijd nog in zijn oorspronkelijke staat kan worden hersteld. En net zoals je voor de natuur zorg moet dragen, dien je ook een natuurproduct met de nodige voorzichtigheid te behandelen. Maar je krijgt er ontzettend veel voor terug!” “Achter elke natuursteen zit een verhaal dat mensen zeker kan boeien maar dan moet je dat verhaal wel goed brengen. We stellen vast dat veel van onze distributeurs het commercieel interessanter vinden om keramische tegels aan te prijzen, in de veronderstelling dat ze daar een hogere marge mee halen. Als tegenwoordig 10% van de toonzaalruimte wordt vrijgehouden voor natuursteen, mogen we al blij zijn. Voor ons is het duidelijk: willen we de consument bereiken, dan zullen we rechtstreeks met de eindgebruiker moeten communiceren.”

GEBANALISEERD PRODUCT “Natuursteen blijft een edel materiaal, terwijl het jarenlang is herleid geweest tot een gebanaliseerd product. In onze communicatie moeten we de schoonheid van natuursteen opnieuw onder de aandacht brengen. Positief is dat je het vandaag ook aan democratische prijzen kan vinden, omdat het drempelverlagend werkt. Wel is het zo dat men natuursteen best koopt via een betrouwbaar kanaal, bijvoorbeeld een Febenat-lid, omdat dit garantie biedt rond oorsprong, selectie,… Om die reden hebben we een kwaliteitslabel in het leven geroepen.” Duurzaam ondernemen is een ander stokpaardje van kersvers voorzitter Herwig Callewier. “China heeft op dat vlak belangrijke stappen gezet, de overheid treedt er heel streng op. Wanneer de burgemeester beslist een groeve gewoon te sluiten, heb je daar als eigenaar geen enkel verhaal tegen. Maar in India dient er nog veel te veranderen. Daar gebeurt het al te vaak dat natuursteen in mensonwaardige omstandigheden wordt ontgonnen. Zoiets kunnen wij als invoerder niet tolereren.” ERVAREN CO-PILOOT “Voor ik mijn jawoord heb gegeven om de fakkel van Rinaldo over te nemen, wou ik eerst weten in hoeverre mijn beleidsprioriteiten werden gedragen door de andere leden. Aan mijn verkenningsronde hield ik een goed gevoel over. Ongetwijfeld zal mijn voorzitterschap gepaard gaan met een aantal nieuwe initiatieven. Met Julien Vanhollebeke (de nieuwe vice-voorzitter; nvdr) als ervaren co-piloot wordt het hoe dan ook een leuke en boeiende rit. Ik kijk er alvast heel erg naar uit.”

FEDERATIONS

47 POLYCARO

Revolutionaire bescherming voor poreuze bouwmaterialen

Uniek, hoogtechnologisch, ademend, langdurig en moleculair. Dry-Treat ontwikkelt en produceert innovatieve, toonaangevende hoogtechnologische sealers voor de bescherming van poreuze bouwmaterialen zoals natuursteen, gevelsteen, klinkers, tegels, gewapend beton, voegen,...

ADVERTORIAL

TEKST: JESSE VAN DAELE FOTO: SEALER

Dankzij deze superieure impregneermethode dringen de sealers veel dieper door en blijven ze permanent aanwezig in de poriën van het behandelde materiaal. Hierdoor ontstaat een aanzienlijke olie- en waterafstotende barrière, maar

blijven de bouwmaterialen toch ademen. De sealers van Dry-Treat bieden zo een uitmuntende bescherming tegen vaak voorkomende bedreigingen zoals vlekken, water- en zoutschade, efflorescentie, vries/dooischade, lijstvorming, graffiti

48 POLYCARO

en schimmelgroei. Bovendien maken ze de behandelde oppervlakken makkelijker reinigbaar en onderhoudbaar. INNOVATIEVE SEALERS Dry-Treat startte in 1991 met de ont-

wikkeling van gespecialiseerde sealers om betonnen structuren in onherbergzame omgevingen te beschermen. “De laatste decennia ontwikkelde Dry-Treat een moleculaire technologie om innovatieve sealers te creëren voor een brede waaier aan poreuze oppervlakken, zoals natuursteen, straatsteen en tegels”, vertelt Jan Herbots van Sealer. “Vele bruggen, kades, hoge gebouwen, stadions en honderdduizenden woningen zijn nu beschermd met onze sealers.” HOE WERKT HET? “Alle materialen hebben oppervlakte-energie; zo meten we hoeveel moleculen van een vloeistof of vaste stof bij elkaar wil blijven. Een vloeistof met een lage oppervlakte-energie (zoals olie) is in staat om een materiaal met een grote oppervlakte-energie (zoals stenen) nat te maken. Dry-Treat beschermers werken door het veranderen van de oppervlakte-energie aan de oppervlakte van het bouwmateriaal, zodat het lager wordt dan die van de vloeistof die de oppervlakte probeert nat te maken. Door een semi-permanente chemische reactie tussen de Dry-Treat beschermer en de atomen van de bouwmaterialen worden vloeistoffen zoals olie en water niet langer aangetrokken tot dat oppervlak.”

bouwmateriaal verandert. Het fungeert niet meer als ‘harde spons’ die vloeistoffen absorbeert. In plaats daarvan stoot het de vloeistoffen af. SCHADE “Zouten moeten zich in water bevinden om zich te verplaatsen in een poreus materiaal via capillaire zuigkracht. De ionen in zout water zijn omringd door een schelp van watermoleculen. Deze gehydrateerde ionen zijn te groot om zich door de waterafstotende barrière, veroorzaakt door de DryTreat beschermer, te bewegen. Het materiaal stoot dus het water en de opgeloste zouten af. In het bijzonder de zeer schadelijk chloride-ionen.”

In het kort: water en/of olie worden afgestoten, maar waterdamp kan nog ontsnappen

49 POLYCARO

“Het vries/dooi-effect treedt op wanneer de oppervlakteporiën van een poreus materiaal zich vullen met water. Wanneer dit water bevriest, zet het uit en zal het oppervlak kraken. Een beschermer die weerstand biedt tegen zoutaanvallen, be-

ADVERTORIAL

CHEMISCHE REACTIE In de Dry-Treat beschermers zitten speciaal ontwikkelde moleculen -gemodificeerde silanen en flourine polymeren- die veel dieper doordringen in de behandelde steen en een permanente verbinding maken door een chemische reactie. Deze innovatieve en aparte technologie geeft de beschermers hun superieure eigenschappen en unieke voordelen, waaronder hun langere levensduur in vergelijking met andere beschermers. “De moleculen hebben twee belangrijke onderdelen met tegenovergestelde eigenschappen: een deel van het molecuul is water- en olieafstotend, terwijl de andere net aangetrokken wordt tot water.
Wanneer de

beschermer wordt aangebracht op het oppervlak van poreuze stenen of bouwmaterialen gaat het onmiddellijk reageren met vocht in de lucht en in het materiaal. Deze reactie veroorzaakt dat het deel met de beschermingsmoleculen, die worden aangetrokken tot water, afbreken. Waardoor een gewijzigde molecuul achterblijft die in staat is om te reageren met de oppervlaktelagen van het metselwerk. Dit gewijzigde molecuul verbreekt de verbinding tussen het metselwerk en de zuurstofen waterstofatomen en komt vervolgens rechtstreeks in hun plaats in het rasterwerk. In tegenstelling tot oppervlaktecoatings, die afhankelijk zijn van een zwakke waterstof binding of mechanische verbinding, is deze chemische binding zo sterk als de verbindingen die het bouwmateriaal bij elkaar houden. Deze speciale moleculen worden in feite deel van het materiaal zelf. Zonder haar uitzicht, antislipeigenschap of ademende vermogen te beïnvloeden. De band zorgt ervoor dat het contact tussen water en

schermt het bouwmateriaal ook tegen het vries/dooi-effect.” DIEPTE VAN INDRINGING “Door een goede diepte-indringing is er voldoende bescherming tegen verwering en efflorescentie. Het zorgt er ook voor dat de zoutuitslag het oppervlak niet kan bereiken.”

ADVERTORIAL

“De diepte van indringing van de behandelde stenen kan je testen door ze in twee te breken en dan gedurende enkele minuten onder te dompelen in een waterkleurstof. De diepte zal variëren afhankelijk van de oppervlakteabsorptie en de hoeveelheid sealer die aangebracht werd. Bovendien, bevatten Dry-Treat sealers een relatief traag bewegende reactieve vloeistof, met een viscositeit vergelijkbaar met die van water. Dit betekent dat zelfs op lichtjes vochtige bouwmaterialen de sealer na verloop van tijd het water kan

verplaatsen en toch diep kan doordringen in het materiaal. Dit is nuttig voor de behandeling van onderdelen van een maritieme structuur die zich bevinden in een zone met getijden.”

behandeld met Dry-Treat impregneerders na de behandeling maximaal blijven ademen.
In het kort: water en/of olie worden afgestoten, maar waterdamp kan nog ontsnappen.

ALKALISCHE AANVALLEN “Cement gebaseerd materialen zijn zeer alkalisch omwille van de aanwezigheid van calciumhydroxide. In tegenstelling tot andere beschermingsproducten, weerstaat de chemische binding van de Dry-Treat sealers sterke alkali aanvallen van calciumhydroxide”, aldus Miranda Marechal van Sealer.

De reden voor dit verschijnsel is gerelateerd aan de waterstofbinding. De watermoleculen plakken aan elkaar als een vloeistof en worden zo afgestoten door de sealer. Waterdamp blijft niet plakken aan elkaar en kan hierdoor het materiaal verlaten. Dit betekent dat vocht dat in het materiaal opgesloten zit, kan verdampen na verloop van tijd en de reststoffen uitdrogen.”

ADEMEND VERMOGEN “De speciaal ontwikkelde Dry-Treat vloeistofafstotende moleculen zijn duizend keer kleiner dan de moleculen in standaard impregneerders op basis van siliconen hars of fluorpolymeer. Zij blokkeren de poriën niet zodat oppervlakken

50 POLYCARO

5 axis waterjet full option

camera + nesting / KMT technology 4000 x 2000 area à 45° stainless steel RVS

OMAG TERZAGO ECS EICH EMMEDUE PRODIM CEI ZIPOR ELEPHANT DONATONI MARMO MECCANICA

PROMO ! 135.000 euro*

machines montage training & service ...

5 axis cutting line full option : camera nesting optimalisation drilling Projectburo PB bvba

[email protected]

00 32 - 495 340 330

B-2990 Wuustwezel België—Grens

Weber voegmortels, waar techniek en esthetiek elkaar ontmoeten !

Weber biedt u een uitgebreid gamma voegmortels voor tegels aan. De Weber voegmortels zijn flexibel, waterwerend en afgestemd voor toepassing op verschillende en ook veeleisende ondergronden, of het nu gaat om brede of smalle voegen, op muren of vloeren, binnen of buiten. Ontdek ook het uitgebreide gamma aan harmoniërende kleuren met bijbehorende siliconen, en laat uw creativiteit de vrije loop. Deze ontmoeting tussen techniek en esthetiek maakt de Weber voegmortels voeg voor voeg uniek !

www.weber-belgium.be

Belgische pakt brons op EK Tegelzetten Drie keer goud, drie keer zilver en drie keer brons. Een mooie medailleoogst voor 26-koppige de Belgische delegatie op EuroSkills 2014, de tweejaarlijkse Europees Kampioenschappen voor beroepen die begin oktober in Rijsel plaatsvonden. De Luikse Chloé Moury pakte brons in het tegelzetten. TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: EUROSKILLS

26 BELGEN EuroSkills 2014, van 2 tot en met 4 oktober gehouden in de Noord-Franse stad Rijsel, zit er alweer al een tijdje op. Drie dagen lang streden maar liefst 450 jongeren (tot 25 jaar) uit 25 landen, elk in hun eigen beroepscategorie (42 in totaal), voor de titel ‘Beste Vakman of Vakvrouw van Europa’. Ons land stuurde 26 deelnemers (18 jongens en 8 meisjes) en keerde met 9 medailles (drie keer goud, drie keer zilver en drie keer brons) terug naar huis. Een puike prestatie, wat België in het landenklassement een gedeelde negende plaats opleverde. TEGELZETTEN Chloé Moury, een 24-jarige jongedame uit Luik, pakte in de categorie ‘Tegelzetten’ een bronzen medaille. Een andere Luikse, Charlotte Martin (25), viel buiten de prijzen in het ‘Steenhouwen. Toch opmerkelijk dat ons land in deze twee typische

mannelijke beroepen werd vertegenwoordigd door iemand van het vrouwelijke geslacht. Chloé Moury genoot een opleiding als tegelzetter aan ConstruForm in Grâce-Hollogne. Ze mocht meteen aan de slag bij Leduc-Malaise, een traditierijk tegel(zetters)bedrijf uit Elch, in de provincie Luik. STEENHOUWEN Charlotte Martin woont in Trois-Ponts en staat al jaren haar mannetje als steenkapper. Net als Chloé Moury liep zij school aan de ConstruForm in Grâce-Hollogne. Voordien kon ze al een diploma in restauratie van kunstwerken op zak steken. Dat deze jongedame talent heeft voor steenhouwen werd duidelijk tijdens haar praktijkstages in het buitenland. Zo werkte ze onder andere mee aan de restauratie van de kathedralen van York en Freiburg. “In België wordt dit beroep bijna uitsluitend door mannen beoefend, maar in landen

53 POLYCARO

zoals Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland is de helft van de steenkappers van het vrouwelijk geslacht”, aldus de Waalse. WK 2019 IN BELGIË? De volgende grote afspraak is in São Paulo (Brazilië), waar in augustus 2015 de WorldSkills of Wereldkampioenschappen voor beroepen worden georganiseerd. België is trouwens kandidaat voor de organisatie van de WorldSkills (de wereldkampioenschappen voor beroepen) in 2019, die zouden dan in Charleroi plaatsvinden.

Van der Wee Bouwmachines: dé specialist voor de specialist Van der Wee Bouwmachines in Lier is dé toeleverancier die zich 100% focust op de specifieke noden van vloerders en tegelzetters. En VDW komt naar je toe, voor leveringen, demonstraties en dépannages op de werf. TEKST: KRISTOF DAMS FOTO’S: VAN DER WEE BOUWMACHINES

Er waren eens twee vertegenwoordigers, Sven De Roeck en Koen Nuyts, die graag hun eigen baas wilden zijn. De ene was van Limburg, de andere van OostVlaanderen. Dus besloten ze de zaak van Piet Van der Wee over te nemen ergens tussenin, in Lier: Van der Wee Bouwmachines. Dat was mei 2011.

ADVERTORIAL

EEN UNIEKE AANPAK Bijna vier jaar later zijn we intussen en en de zaken lopen goed, legt mede-zaakvoerder Sven De Roeck uit. “Wat ons onderscheidt, zijn twee zaken. Eén: een zeer ruim aanbod specifiek gericht op de professionele vloerder en tegelzetter. Van accessoires als knielappen over meetapparaten tot tegelsnijders: wij hebben alles. En twee: een vloerder zit natuurlijk de hele dag op de werf en heeft weinig tijd om naar hier te komen. Dus leveren we op de werf of aan huis.” Inderdaad,” knikt Koen Nuyts. “We hebben hier in Lier ook wel een winkelruimte annex toonzaal, maar dat is meer voor mensen uit de buurt. Al komen ze ‘s zaterdags ook van verder, zoals uit Limburg. Maar belangrijker is: wij komen naar je toe. En we doen dat ook zelf. Ik neem Limburg, Antwerpen en een deel van Vlaams Brabant voor mijn rekening, Sven doet Oost- en West-Vlaanderen en ook een stukje Vlaams-Brabant. Zo kunnen we constant leveren terwijl er ook steeds een zaakvoerder aanwezig is in de winkel.” PAKKET Leveringen, demonstraties, dépannages. Hoe werkt het? “Als ze ons zeggen: breng

eens vijf bouwplaten mee, een rol afdichtingsfolie en een lijmkam, dan maken we daar een pakketje van,” zegt Sven. “En binnen de drie dagen komen we ermee langs. Als het sneller moet, dan sturen we het op via post.nl. Express-levering is aan kosten, vanaf €300 leveren we franco.” “We doen ook méér dan alleen maar leveren,” vervolgt Koen. “We komen ook als er een probleem is op de werf. Stel: een klant raakt niet door een tegel, overigens een steeds vaker voorkomend probleem. Dan nemen we een paar types tegelsnijders en we komen ermee langs. Meestal blijft er dan wel een modelletje ter plekke... En lukt het niet met een tegelsnijder, dan hebben we ook nog zaagmachines van 44cm tot 1m50; natte zaagtafels of duikzagen.” Sven: “We hebben hier overigens ook wat demo’s op stock liggen om mensen mee uit de penarie te helpen. Stel: je digitale waterpas is stuk: wij helpen je uit de nood. Daarnaast runnen we ook een eigen hersteldienst voor zaken die niet langer in garantie zijn. We pikken de defecte toestellen op en proberen ze steeds binnen de vijf à zes werkdagen te retourneren op de werf.” ZEER RUIME KEUZE Sven: “We zijn heel goed gekend in de vloerderswereld als een echte specialist, maar toch zijn er absoluut nog vloerders die ons niet kennen. Laatst was ik op een mega-werf waar meerdere vloerders actief waren. Eén ervan was al een klant van ons, en de andere twee vloerders hadden hem gevraagd waar hij al dat materiaal vandaan had. Veel vloerders kopen

54 POLYCARO

bij een lokale ijzerwarenhandel. Hebben ze daar één soort lijmkammetje, wij hebben er acht. Hebben ze één tegelsnijder, wij hebben negen merken. En ga zo maar door.” Koen: “De laatste jaren is het technische gedeelte ook belangrijk geworden: afdichtingsfolie, ontkoppelingsmatten, drainagematten, bouwplaten, tegeldragers... Ook siliconen is een heel uitgebreid gamma geworden. Kerlite wordt nu ook veel gebruikt, en ook daarvoor hebben we alles binnen; zowel voor snijden als heffen. Met de toenemende hardheid van de materialen wordt het schoon boren van gaatjes in tegels ook steeds moeilijker: daarom speelt ook het assortiment boren en diamantzagen (van 6 tot 120, nat of droog) meer en meer een hoofdrol in ons aanbod. Wat ook bijzonder goed loopt, de laatste tijd, is het Raimondi nivelleersysteem voor grootformaat tegels. Dat wordt echt interessant vanaf 60/60, en je hebt het nu ook al voor verschillende types voegen: 1,2,3 en 4. Ook het Dustco systeem voor stofvrij werken, sinds 2012 een vaste waarde in ons aanbod, is een hit.” CONFORM DE MARKTVRAAG Hoe stellen Koen en Sven het aanbod samen? Hoe weten ze wat de vloerder precies nodig heeft? “Via diverse kanalen,” aldus Koen. “We volgen opleidingen, en krijgen ook vele vertegenwoordigers van leveranciers over de vloer: mensen van Flex Power Tools, Sigma, Montolit.... Die zijn toch zeer vooruitstrevend op technisch vlak. Op technisch vlak werken we ook veel samen met Blanke, een gekend

MEER WETEN? De catalogus 2015 komt er weer aan: “Een echt werkinstrument voor in de camionette of op het bureau,” zegt Sven. Het is ook altijd mogelijk om ons te bezoeken of een afspraak te maken in onze toonzaal Ondernemersstraat 1, Lier); dit kan ook buiten de openingsuren. Vloerders en tegelzetters kunnen zich ook abonneren op het VDW-krantje. Catalogus, afspraak of VDW-krant abo? Een mail naar [email protected] (Antwerpen & Limburg & Vlaams Brabant ) of [email protected] (Oost- en WestVlaanderen, Vlaams Brabant) volstaat.

merk in de branche. En nog een solide partner is Den Braeven, voor de siliconen.”

Begin 2015 gaat ook een volledig nieuwe website online op www.vdwbouw.be.

55 POLYCARO

ADVERTORIAL

“Maar onze belangrijkste informatiebron zijn toch onze klanten,” aldus Sven. “Ons aanbod is gegroeid uit de noden in de praktijk. Als mensen iets zoeken en we hebben het niet, dan zoeken we er samen naar, en komt het vervolgens vast in ons aanbod. Bedoeling is dat vloerders bij ons 99% vinden van alles wat ze nodig hebben. Er zijn ook vloerders die totale renovaties erbij doen; ook daarvoor kunnen ze de benodigdheden bij ons vinden. Wij hebben bijvoorbeeld machines van Flex, Eibenstock, Makita en Hitachi op stock, maar kunnen alle andere merken zonder probleem en aan gunstige tarieven leveren”

Architect Gino Debruyne over werken met keramische materialen

Gino Debruyne is niet het type architect voor wie een gebouw alleen een mentaal concept is. Hij is een man die houdt van materialen: tastbaar, kleurrijk, kunstig, technisch. En de keramische industrie biedt hem steeds meer keuzemogelijkheden. TEKST: KRISTOF DAMS FOTO’S: GINO DEBRUYNE & ARCHITECTEN

SPECIALITEIT: ZORGSECTOR Gino Debruyne is eindverantwoordelijke van het Brugse bureau Gino Debruyne & Architecten. “De afgelopen jaren hebben we een compact vast team van gemiddeld 10 à 12 architecten. We nemen diverse opdrachten aan zoals privéwoningen, kantoren, groepswoningbouw, scholenbouw… Toch voeren we vooral opdrachten uit in de brede zorgsector. Dat gaat over heel diverse projecten: voor niet-aangeboren hersenletselpatiënten, meervoudig beperkt, doven, doofblinden,...” Een specifiek doelpubliek, dat ook een bijzondere architecturale aanpak vergt. “Je dient je echt procesbereid in te leven in hun leef- en mobiliteitswereld. Tactiliteit is daarbij niet onbelangrijk. De betrokkenheid bij dit soort projecten is erg groot. De gebruiker is heel sterk aanwezig in het

56 POLYCARO

verhaal, vanaf het ontwerp, tijdens de uitvoering en bij de afwerking.” Gino Debruyne & Architecten is ook selectief. “We gaan niet zomaar in op alle opgaves. Daarmee maak je je het misschien niet altijd even makkelijk als de bouwsector een mindere conjunctuur doormaakt. Maar dan is dat maar zo. Consequentie en kwaliteit zijn prioritair. We kiezen onze projecten en volgen ze dan ook op van A tot Z. We zien het project als een totaalproject: alles juist zetten en opvolgen tot de laatste

details. Makkelijk is dat niet: het is vaak vechten om kwaliteit te krijgen. Het lukt nog steeds, maar het vraagt enorm veel energie.” SLIMME MATERIAALKEUZE Onlangs won het bureau een architectuurwedstrijd voor de bouw van het woon- en zorgcentrum SintPietersmolenwijk in Brugge. Andere recente projecten in dezelfde sector waren het woon- en zorgcentrum Engelendale (Brugge, 2014), een nursingtehuis voor

gehandicapten (Brugge, 2012), een centrum voor personen met niet aangeboren hersenletsels (Brugge, 2009) en vele anderen. In zorg-projecten maakt Debruyne vaak gebruik van keramische materialen, veelal op verzoek van de bouwheer. “Voor mij is keramisch materiaal nog altijd het makkelijkst in onderhoud, meer dan gietvloeren of kunststofvloeren. Maar dat alleen is geen reden om ermee te werken. Je moet er ook puur architecturaal iets mee kunnen doen.” Een voorbeeld? Patronen. Zeer belangrijk in de sector

57 POLYCARO

waarin Debruyne werkt. “Die patronen zijn ook looplijnen, herkenningspunten in de publieke straat, om bijvoorbeeld woonruimtes te onderscheiden van gemeenschappelijke zones. We vulden in het project Engelendale groene geëmailleerde kopse steentjes in het parement op een bepaalde hoogte, om zo een begeleiding te maken naar de hoofdtoegang. Het toegangsportiek van het gebouw is een ‘wit doosje’, het wit dat je terugvindt in de keramische lambrisering -een beschermende verhoogde plint die we wel

THINK BIG THINK SLIM La nouvelle dalle de Crema Marfil Coto® 61x61 cm est maintenant disponible en 1.2 cm d’épaisseur. Ce format est le choix préféré de tous les architectes et designers. De nieuwe tegel Crema Marfil Coto® 61x61 cm is nu beschikbaar in 1.2 cm dikte. Dit formaat draagt de voorkeur weg van alle architecten en designers.

En partenariat avec: In samenwerking met:

TUYTELAERS N.V. Klein Ravels 87 B-2380 Ravels. Belgium t +32 (0) 14 65 44 44 [email protected] www.tuytelaers.com

vaker gebruiken- die je vanuit het inkomsas geleidt naar de kamers.” WOONZORGCENTRUM Het woonzorgcentrum waarvan sprake, Engelendale, is eigenlijk een verbouwing annex uitbreiding van een eerder project van Debruyne, een klooster voor de Zusters Dominicanessen in de Brugse binnenstad. “Toen ik in 1995 startte met het ontwerp van het klooster hadden de zusters die reconversie eigenlijk

werkt met verschillende prints. “Waar ik niet van hou, is imitatie-natuursteen met telkens dezelfde print, zodat de ‘ader’ in elke tegel een zelfde spot is. Hier wordt gebruik gemaakt van een tiental verschillende prints: als je die door elkaar plaatst, krijg je een veel natuurlijker effect.” DETAILWERK MET KERAMIEK “De vloer van het klooster dat we hier destijds bouwden is in grijze natuursteen, maar dat is niet voor elke toepassing evi-

“Voor mij is keramisch materiaal nog altijd het makkelijkst in onderhoud, meer dan gietvloeren of kunststofvloeren. Maar dat alleen is geen reden om ermee te werken. Je moet er ook puur architecturaal iets mee kunnen doen.” al in gedachten, gelet op het feit dat ze almaar minder talrijk worden. Vandaag blijven de zusters er in beperkte groep wonen.” Het woonzorgcentrum illustreert ook een ander kenmerk van Gino Debruyne: werken met een beperkt aantal materialen, dat in de hele architectuur wordt doorgetrokken. “Je krijgt een veel grotere homogeniteit, alles hangt aan elkaar. Door één materiaal te gebruiken, bijvoorbeeld van de corridor naar de kamer toe maak je alles ruimtelijker.” In Engelendale werkte Debruyne daarom met één type tegel, geleverd door de Spaanse topfabrikant Porcelanosa. “Deze tegel heeft de look van de natuursteen Pietra Piasentina. Lichtjes bruin-grijs, getextureerd.” Wat Debruyne sterk waardeert bij deze tegel, is dat de fabrikant

dent in onderhoud. We zijn in hetzelfde kleurenpalet verder gegaan in keramisch materiaal, met een voegpatroon waarbij de tegels telkens 1/3 in de lengte verschoven zijn. Als het baksteen was zou ik het een klezoorverband noemen: in de inloopdouches ligt een antislip-tegel van hetzelfde gamma. En met het warm bruine dat ook in de oorspronkelijke natuursteen zit -een Pietra Piasentina- hebben we doorgewerkt in de portieken die naar telkens twee kamers leiden. Je vindt de bruine touch in de eiken toegangsportieken en deuren van de bewonerskamers en in vast meubilair. Die warme materialen combineren we met het wit van de faience-lambrisering die doorloopt in de eiken handgreep. Ik wil maar zeggen: de keuze van een vloer gaat verder

59 POLYCARO

dan alleen maar een tegeltje leggen en gedaan. Het moet één geheel vormen.” HEDENDAAGSE KUNST De man drijft het spel van nuances zo ver dat kunst niet veraf meer is. “Inderdaad, hedendaagse kunst is heel erg belangrijk voor mij, het geeft me energie” zegt Debruyne, die ook curator is van het IN4 kunstproject voor Kiwanis in Brugge, in maart 2015. “Ook als architectenbureau werken we graag samen met kunstenaars. In de (semi)-publieke gebouwen waaraan we werken dient dit voorzien binnen de procedure overheidssubsidies, maar het geeft een enorme meerwaarde. Zo werkten we, voor een instituut voor doven en blinden ‘De Vlier’ in Oostkamp samen met kunstenaar Robin Vermeersch. We

22 & 23 januari 2015

2- DAAGS VAKEVENEMENT VOOR NATUURSTEEN - KERAMIEK - KWARTSCOMPOSIET

© Viva Acustico 12 White 60x60

MET DIVERSE SYMPOSIA

donderdag 22 januari 2015 : “Dag van de Keramiek” vrijdag 23 januari 2015 : “Dag van de Natuursteen” www.stone-tile.be • [email protected]

22 & 23 januari 2015

ontwierpen er een tegelpatroon waarmee de kunstenaar rekening hield om verder te werken met plastische vormen, ook met keramische materialen. Robin maakte een wand in keramische getextureerde platen en ook sculpturen in polyester en keramiek. Per kamer een unieke sculptuur als herkenningspunt. Zodat de bewoner kan voelen waar zijn kamer is.”

markt steeds meer keramische materialen, die het Debruyne mogelijk maken om zijn architecturale visie ook te materialiseren. “Je hebt er nu ook veel die je buiten kan plaatsen, die voldoende vorstvrij zijn en antislip. Vroeger had je dat niet. Nu kan je dus hetzelfde materiaal laten doorlopen naar het terras, zoals wij dat graag doen, om eenheid en verruiming te bekomen.”

HET TECHNISCHE ASPECT Debruyne is echter niet enkel een kunstminnaar, hij is ook ingenieur(-architect). Dat wil concreet zeggen dat het technische aspect van de tegel evenzeer zijn aandacht wegdraagt. “Zo staan we bijvoorbeeld erg lang stil bij aansluitingen. Hoe sluit je iets aan? Hoe ga je keramisch materiaal in een hoek precies aanbrengen? Als je het in verstek maakt, is het broos en kan het kraken. Maar een profiel dat de tegel beschermt, is niet altijd even oogstrelend. Dus hoe ga je ervoor zorgen dat het allemaal technisch stevig is, maar ook esthetisch? Als je werkt met keramisch materiaal, moet je dat allemaal op voorhand voorzien. Alle vloeren, alle patronen moeten heel precies worden uitgetekend.” Gelukkig komen er op de

EEN RIJKER AANBOD Het moge duidelijk zijn dat Debruyne aan keramische tegels, zoals aan alles, hoge eisen stelt. En de industrie komt hem daarin, zegt hij, meer en meer tegemoet. “De laatste vijf, zes jaar is het aanbod nog enorm verbeterd. En je kan de situatie al helemaal niet meer vergelijken met zo’n dertig jaar geleden. Alle procédés zijn anders, veel

maatvaster. Vroeger was er een dikkere voeg bij plaatsing noodzakelijk. Je hebt nu ook grote formaten. Porcelanosa is daar bijvoorbeeld heel sterk in. Maatvast tot op de millimeter. Je zal geen geschotelde tegels krijgen. Ik ben een paar keer met het bureauteam naar de fabriek in Spanje geweest. Het productieproces is indrukwekkend. Porcelanosa heeft ook een bijzonder groot gamma van getextureerde tegels, waar een aantal prachtige tussen zitten. Ze zoeken steeds verder; het is knap om zien hoe technisch die tegels soms zijn. En hoe verschillend van kleurenpalet.” ALTIJD GEÏNTERESSEERD Met alles wat er op de markt aanwezig is, hoe maakt Gino Debruyne & architecten zijn keuze? “We weten dat we binnen bepaalde formaten moeten werken. We kiezen ook op textuur. Ik werk graag met het contrast tussen mat en glanzend. Er is eens een trend geweest van glanzende vloertegels, maar daar ben ik nooit in meegegaan. Voor vloeren vind ik dat onnatuurlijk. Maar voor de wand kan het wel, zeker in een spel met mattere tegels. Enfin, als we keuzes maken met de bouwheer en weten wat wij willen, dan gaan we op zoek bij diverse fabrikanten.” Debruyne is nieuwsgierig naar elk nieuw materiaal. “Als ik weet dat iemand langskomt om nieuwigheden voor te stellen, dan probeer ik daar altijd bij aanwezig te zijn, want voor mij is het concreet materialiseren van een project zeer belangrijk. We krijgen veel input, bijvoorbeeld van Gavra uit Geel, die verschillende interessante Italiaanse fabrikanten importeert. Of de man van Mosa komt langs, of Porcelanosa... Er mag zeker en vast een ruim spectrum op ons afkomen. Wij zijn steeds geïnteresseerd!”

“Er is eens een trend geweest van glanzende vloertegels, maar daar ben ik nooit in meegegaan. Voor de wand kan het wel.”

61 POLYCARO

Vlnr: Jongerenvoorzitter Toon Beernaert, vice-voorzitter Alexandre Garcia Postigo en secretaris Tom Verstaen

Fecamo wil meer jongere tegelzetters bereiken Zeggen dat er heel wat beweegt binnen de Belgische tegelzettersfederatie klinkt bijna als een understatement. Beslissingen worden er unaniem genomen, en vervolgens zo snel mogelijk in de praktijk omgezet. Niets anders dan positieve signalen voor de toekomst dus. De kers op de FECAMO-taart 2014 kwam dit keer uit onverwachte hoek.

FEDERATIONS

TEKST + FOTO: PETER GOEGEBEUR

OCTOPUSWERK Het beheren en managen van een federatie wordt door velen onderschat. Nochtans omhelst het takenpakket van een voorzitter veel meer dan het leiden van vergaderingen of bijwonen van lunchmeetings. Achter de schermen zijn verschillende activiteiten gaande die de vergelijking met een vol-

waardig bedrijf doorstaan. Leden (klanten-informatievragers) en partners (leveranciers-informatiegevers) bieden de zuurstof die noodzakelijk is om een dergelijke idealistische vereniging levendig te kunnen houden. Het aanbod van een uitgebreid dienstenpakket impliceert dikwijls het stand-by staan van een volwaardig team medewerkers. Niet alleen techni-

62 POLYCARO

sche maar ook administratieve en soms juridische ondersteuning maken deel uit van de service naar leden toe, die in ruil daarvoor een jaarlijkse bijdrage betalen. DREMPELVREES Vreemd genoeg ondervindt het secretariaat van FECAMO (sinds jaar en dag professioneel gerund door vaste waarde

de agenda, schrijven van verslagen, opmaken van uitnodigingen voor technische infosessie in samenspraak met de lokale FECAMO-afdelingen, en natuurlijk ook niet te vergeten de traditionele boekhouding. Een logisch gevolg zou kunnen zijn dat het iets langer duurt vooraleer bepaalde aanvragen behandeld worden. De ervaring leert echter dat technische en juridische vragen veelal tijdsgebonden zijn en bij voorkeur direct behandeld moeten kunnen worden. VERNIEUWDE WEBSITE Als antwoord op deze vaststelling zal FECAMO zijn website in 2015 een facelift geven, waardoor die te raadplegen zal zijn door zowel de professioneel als particulier. Het is zeker en vast een manier om aan heel wat noden tegemoet te komen. Via een forum zullen vraag en antwoord bijvoorbeeld klaarheid kunnen scheppen rond specifieke thema’s. Toch blijft er nog altijd een grote groep over

die minder snel geneigd zal zijn informatie in te winnen via een website van een beroepsfederatie. Dan hebben we het niet alleen over oudere maar ook heel wat jongere tegelzetters! JONGERENCLUB Nationaal FECAMO-Voorzitter Peter Goegebeur kwam op 9 oktober 2014

63 POLYCARO

KERSVERS VOORZITTER Toon Beernaert, mede-zaakvoerder van DUREZZA Floor Concepts en reeds geruime tijd actief lid van de FECAMO Bestuursraad, was meteen bereid de voorzitterstaak van de Club Jonge Tegelzetters (afgekort als CJT) op zich te nemen. Hij werd op korte termijn ook lid van het WTCB Technisch Comité ‘Harde muur- en vloerbekledingen’ en maakt re-

cent deel uit van het examinatorenteam van de Centrale Examencommissie. Op vrijdag 5 december 2014 leidde de kersverse jongerenvoorziter zijn eerste meeting en werd hij met het nodige enthousiasme officieel ingehuldigd. Wij wensen hem alvast alle succes toe! FEDERATIONS

Sabine Piedboeuf) nog steeds dat vooral jonge en startende tegelzetters enige drempelvrees hebben om met hun vragen op de deur van ‘die grote federatie in Brussel’ aan te kloppen. Hoe dan ook heeft ‘den buro van Fecamo’ nu al de handen vol met dagdagelijkse taken zoals het beantwoorden van e-mailberichten, samenstellen van cursussen, bijhouden van

met een niet-alledaags voorstel op de proppen. Vanuit zijn visie dat de gemiddelde leeftijd van de Raad van Bestuur nogal aan de hoge kant is (met alle respect voor de ervaren rotten!) opperde hij het idee om binnen de Confederatie Bouw FECAMO een club van jonge tegelzetters op te starten. Die zou ongetwijfeld de deuren van de tegelzettersfederatie openzetten voor jongere aannemers. “Wij moeten investeren in jonge energie om de toekomst van FECAMO te verzekeren”, aldus Goegebeur.

Aandachtspunten bij de plaatsing van leisteen tegels

Natuursteentegels plaatsen zonder juist te weten over welke soort het gaat is niet zo’n goed idee. Zeker als het een steen betreft die extra aandacht vergt, zowel vóór als tijdens de plaatsing. Leisteen tegels bijvoorbeeld plaats je best niet zonder enige voorkennis, en al zeker niet voor buitenbevloering. Een leerrijke case. TEKST + FOTO’S: PETER GOEGEBEUR

PROJECTS

PROBLEEM We bezochten een werf waar een beduidend aantal vierkante meters natuursteentegel van het type ‘Black Slate’ 60 cm x 60 cm x 1,5 cm op een cementgebonden zwevende dekvloer moest worden verlijmd. De binnenvloeropbouw bestond uit ongeveer 8 cm gespoten PUR-isolatie (polyurethaan) en circa 4 cm dekvloermortel, die rechtstreeks op de isolatielaag zonder tussenliggende folie aangebracht werd. Daarop plaatste men gekalibreerde Braziliaanse leisteen tegels. Wat typeert een gekalibreerde natuursteentegel nu eigenlijk in vergelij-

king met een gekalibreerde keramische tegel? Welnu, een natuursteentegel wordt steeds in dikte op maat gezet, terwijl men een keramische tegel kalibreert op zijn afmetingen (op maat geslepen, meestal rechte boorden, noemt men dan ‘gerectificeerd’). Kort na de uitvoering van de werken ontdekte de bouwheer op meerdere plaatsen een hol klinkende tegel. Deze vielen nog onder garantie en werden door de vloerlegger dan ook gewillig opnieuw geplaatst. Tijdens deze herstellingswerken merkte de aannemer echter op dat

64 POLYCARO

de dekvloer op de meeste plaatsen de noodzakelijke dikte niet haalde, bijgevolg staakte hij onmiddellijk de werkzaamheden. Gezien later ook de andere tegels onthechtend gedrag vertoonden, werd overwogen om het volledige tegelwerk te verwijderen en opnieuw te gaan betegelen. OORZAAK Een drastische ingreep, dus besloot de bouwheer dan maar de vier betrokken partijen op de werkvloer samen te roepen: de tegelzetter, de dekvloerlegger, de uitvoerder van de isolatielaag, en de

Bovendien werd tijdens de controletesten vastgesteld dat de holklinkende tegels onvoldoende aan hun ondergrond hechtten. Na gezamenlijk overleg werd besloten om de herstellingskosten te delen en het volledige tegelwerk op te breken tot aan de isolatielaag, waarbij de toplaag op dikte zou worden vlakgeschuurd. De chapist beloofde een nieuwe en voldoende rijke (250 kg cement per m² grof rijnzand) gewapende dekvloer aan te brengen en de tegelzetter om (na het respecteren van de droogtijd) nieuwe tegels te plaatsen.

architect. Na wat discussie en overleg werd gezamenlijk beslist een opening in de onderliggende lagen te maken om alle laagdiktes te controleren. Wat bleek? De isolatiespuiter had zijn laag slordig en bijgevolg te dik geplaatst, met als gevolg dat de chapist zijn laagdikte op verschillende plaatsen diende te beperken (beneden de WTCB-norm van minimum 50 mm) opdat de vloerder voldoende ruimte zou behouden om de tegels vloerpas te kunnen houden.

TECHNIEK Om dergelijke types natuursteen, zijnde leisteen, op een correcte manier te plaatsen, dient de uitvoerder enkele aandachtspunten in acht te nemen. Door de gelaagde structuur van dit type leisteen kan zich een interne splijting voordoen door een drukvermindering na de ontginning. Indien er water tussen de samengestelde lagen zijn weg vindt, bestaat vooral bij buitenbevloering het risico op vorstschade in de vorm van splijting of afschilfering. Om dergelijke fenomenen tegen te gaan, is het aan te raden de tegeldiktes te beperken tot maximum 10 à 15 mm. Dit was ook het geval bij de hierboven beschreven binnenbevloering, waarop ook de volgende vier aandachtspunten van toepassing zijn. AANDACHTSPUNTEN 1) Het restvocht van de dekvloer mag voor tegels met een geringe wateropname maximum 2,5% bedragen. Meestal geldt de vuistregel voor het bepalen van een voldoende droogtijd 1 week per cm dekvloerdikte + 1 extra week. Voor een dekvloer van bijvoorbeeld 6 cm betekent dit dat men pas mag vloeren na de 7de droogweek. Hier dient men evenwel rekening te houden met het seizoen en de omgevingsomstandigheden waarin de dekvloeractiviteiten plaatsgevonden hebben. Een restvochtmeting, bij voor-

VERANTWOORDELIJKHEID Tijdens een expertisevergadering is het niet ongewoon dat er veel paraplu’s opengaan en iedereen elkaar de zwarte piet toeschuift. In voorkomend geval was dit net iets anders, in de positieve zin welteverstaan. De eerste gedachtegang, na enkele praktische steekproeven, was het volgen van de logica die de leidinggevende architect als volgt formuleerde: - De plaatser van de isolatie respecteerde de vooropgestelde dikte niet en schuurde al evenmin de toplaag. - De dekvloerlegger aanvaardde zijn ondergrond en zodoende ook de uitvoering (lees: te weinig dikke druklaag), en verzaakte bovendien aan zijn meldingsplicht. - De tegelzetter kon tijdens de tegelwerken op bepaalde plaatsen de geringe dikte van de dekvloer vaststellen (plaatselijke scheurvorming, maar betegelde toch bewust over deze verzwakkingen. PROJECTS

65 POLYCARO

keur met de carbidefles, is voor de plaatsing van (vlekgevoelige) natuursteentegels nooit een overbodige luxe.

PROJECTS

2) Wanneer dergelijke schistrijke steensoorten gekloven worden, kunnen ze vooral bij toepassing van traditionele plaatsingmethodes (met witte stelmortel) hechtingsproblemen met zich meebrengen. Deze worden enerzijds veroorzaakt door het lage waterabsorptievermogen van de splijtvlakken, en anderzijds door de aanwezigheid van een vetfilm op de legvlakken. Het is bijgevolg belangrijk om bij plaatsing van tegels die uit deze steensoorten worden vervaardigd, ze vóór de plaatsing van een stof- en vetvrij gereinigde legzijde te voorzien. Het realiseren van een versterkte hechtbrug kan bijvoorbeeld door de legzijde vooraf (24 uren) in te strijken met vervuilingsvrije witte cementbarbotine of een vloeibaar synthetisch polymeer zijnde een PVA-kunsthars, gemengd met gewassen rijnzand of witzand (Ref. WTCB TV 213 - Hfst.5).

3) Het contactoppervlak tussen dekvloer en tegel dient voldoende groot te zijn, net als de hechtlaagdikte (richtlijnen van het WTCB opvolgen!) 4) Indien de verlijmingtechniek wordt aangewend, is dubbele verlijming onontbeerlijk om een veilige hechting te verzekeren. Gebruik bij voorkeur een witte of trasgebonden tegellijm van het type C2F-S1. Tras is vervaardigd uit gemalen tufsteen (vulkanisch materiaal), dat zorgt voor een meer waterdichte mortelspecie en is minder gevoelig voor aantasting van gevoelige natuursteen. AFWERKING In voorkomend geval werden na een voldoende droge en correct aangebrachte dekvloermortellaag, versterkt met 600 gr/m³ kunststofvezels en een wapeningnet van minimum 50/50/2, de leisteen tegels deskundig verlijmd. Hierbij werd een schuine lijmkam gebruikt van 12 mm voor de ‘floating’ en 8 mm voor de ‘buttering’.

66 POLYCARO

Beide lijmrillen werden met een torsbeweging parallel op elkaar gedrukt, zodat de lijmkanalen makkelijk gevuld raakten en ongeveer 90% contactoppervlak werd gehaald. Vaarwel hol klinkende tegels!

VERVE 60X60

LIFE

skinn.be

25X70

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

FEDERATIONS

“Wij leiden niet zomaar steenkappers op” In de haven van Gent worden langdurig werklozen intensief klaargestoomd voor een eerste of nieuwe kans op de arbeidsmarkt. Onder de cursisten niet enkel sierdsmeden en houtbewerkers in opleiding maar ook een tiental toekomstige steenkappers. In het atelier wordt naarstig gewerkt, met geconcentreerde blik, al valt op dat bij elke tik van de hamer het plezier er van af spat. Het is duidelijk dat deze jongens in zichzelf een nieuw talent hebben ontdekt. Liefst van al willen ze snel aan de slag in de natuursteenbranche, maar eerst nog drie maanden stage. TEKST + FOTO’S: ALEXANDER BOUCKAERT

68 POLYCARO

keuze op jonge leeftijd. Meestal zijn dat langdurig werkzoekenden met een atypisch curriculum vitae. Daarvoor werken we nauw samen met de stad Gent, het OCMW en de VDAB.”

Waalse steengroeves, of aan fabrikanten van lijmen en andere benodigdheden.” We worden voorgesteld aan Bernard Cnockaert, CFO van de Cocom Group. Cocom staat voor Competentie centrum Ode aan de Mens en is de overkoepelende Gentse organisatie waartoe ook Goca (afkorting van Gents OpleidingsCentrum voor Ambachten) behoort. “Je moet dit zien als een reactiveringsproject”, zegt Cnockaert. “GOCA richt zich tot mensen die moeilijk de weg vinden naar de arbeidsmarkt, of die zich willen heroriënteren na een foute studie-

69 POLYCARO

FEDERATIONS

LOVENSWAARDIG PROJECT Samen met Patrick Noë, general manager van de Confederatie Bouw Natuursteen, bezoeken we GOCA, een Gents opleidingscentrum in semi-industriële ambachten voor langdurig werklozen. “Een hele tijd geleden hebben we als federatie beslist mee onze schouders onder dit lovenswaardige project te zetten. Enerzijds willen we onze leden engageren om stageplaatsen aan te bieden, anderzijds gaan we onze vele contacten in de sector aanspreken om te kijken in welke mate zij hun steentje kunnen bijdragen aan dit privé-initiatief. Ik denk spontaan aan de

MENSEN MET ATYPISCH CV “Om ons toch enigszins te onderscheiden van andere opleidingscentra, stomen wij mensen klaar voor specifieke nichemarkten in de bouw: steenkappers, houtbewerkers en siersmeden. Kortom, stielmannen waar grote vraag naar is.” Voor iemand aan de opleiding mag beginnen, wordt die eerst grondig gescreend: aan de hand van een intake gesprek polst GOCA naar motivatie, doelstellingen, ambities… “Attitude is iets waar veel cursisten nog moeten aan werken op het moment dat ze hier beginnen”, aldus Cnockaert. “Stiptheid, striktheid, snelheid van uitvoering,…, dat zijn zaken die mensen die lang niet meer in de arbeidsmarkt actief zijn geweest allemaal opnieuw moeten aanleren. Daarnaast heb je het aspect veiligheid: het is belangrijk dat ze de gewoonte aanleren om steeds de juiste beschermkledij dragen alvorens ze in een bedrijf tewerkgesteld worden. We proberen in alles zeer praktijkgericht te handelen, voor een optimale overgang naar het echte arbeidsleven. Zo leren we de cursisten ook samenwerken in een groter productieproces, aan een hoger ritme, want ook dat is vaak nieuw voor hen. GOCA leidt dus niet zomaar steenkappers, smeden en schrijnwerkers

Stoneasy? kinderspel! surf nu naar:

www.stoneasy.com

Stoneasy maakt het rechtstreeks importeren van natuursteen tot kinderspel. Via een intuïtieve, eenvoudige website kan u zonder kopzorgen noch administratie aan zeer concurrentiële prijzen natuursteen bestellen.

Download ook de app.

Deerlijksesteenweg 12 | B-8530 Harelbeke Uw aanspreekpunt: Gosia Andrusiuk Tel: +32 473 98 92 34 - [email protected]

“Telkens starten we vanuit de basis -het puur manueel werken met hamer en beitel- waarbij sterk wordt ingespeeld op materiaalkennis en techniek”

op. Wij scholen kathedralenbouwers, mensen met beroepsfierheid! Vandaar dat de docenten -mensen uit de praktijkwereld- niet enkel een grote stielkennis hebben maar ook over de nodige sociale vaardigheden beschikken.” MATERIAALKENNIS Naast een eigen houtbewerkingsatelier en siersmederij heeft GOCA dus nog een derde afdeling, eentje waar mensen worden opgeleid tot steenkapper en bewerker van natuursteen, vooral met het oog op restauratie. “Geen artistieke beeldhouwers, daar heb je kunstopleidingen voor”, zegt Bernard Cnockaert. In het natuursteenatelier worden gemiddeld 15 tot 17 werkzoekenden door GOCA opgeleid. “Telkens starten we vanuit de basis -het puur manueel werken met hamer en beitel- waarbij sterk wordt ingespeeld op materiaalkennis en techniek. Het is belangrijk dat de cursisten, die zonder enige voorkennis aan dit traject beginnen, de verschillende soorten natuursteen ontdekken. Zo komen ze proefondervindelijk te weten dat je harde en zachtere materialen hebt, en er verschillende bewerkingen en afwerkingen mogelijk zijn.” “Bij GOCA wordt relatief weinig machinaal gewerkt, om de eenvoudige reden dat wij niet over de financiële middelen beschikken die ons toelaten telkens de laatste nieuwe CNC-machines aan te kopen. In het natuursteenatelier staan twee zaagmachines, een kleiner en iets groter model. Alvorens onze cursisten die mogen bedienen, dienen ze eerst een examen af te leggen. Maar zoals gezegd leren we de mensen hier vooral technieken voor het steenkappen aan, en hoe ze

een pneumatische hamer of haakse slijper moeten gebruiken.” THEORIE EN PRAKTIJK We krijgen te horen dat een opleiding gemiddeld 900 uren duurt, wat neerkomt op 7 tot 8 maanden. “Dat lijkt misschien kort maar je mag niet vergeten dat het heel intensief is, van ’s morgensvroeg tot ’s avonds laat. In de eerst vier maanden krijgen ze van ons een basisopleiding, daarna lopen ze een maand stage bij een bedrijf. Vervolgens gaan we een eerste keer evalueren en volgt een belangrijke beslissing: of we nemen afscheid van de cursist, of we nemen hem mee naar een volgende fase, het werkplekleren. Daarvoor voorzien we acht weken omdat het de laatste recht lijn is richting

De stagebedrijven zijn zeer divers, gaande van specialisten in restauratie en gevelbekleding tot natuursteenbedrijven die in de eerste plaats de schoonheid van het materiaal willen opwaarderen door ze te op een speciale manier te bewerken. “Van Den Weghe in Zulte is daar een mooi voorbeeld van”, aldus Cnockaert. “Ons opleidingscentrum werkt samen met nog andere gerenommeerde bedrijven in bouw en restauratie, zoals Wyckaert, Redevco, Vinci, Denys en Monument, Entreprises De Keyser, Beddeleem, Vandekerckhove, Nijs,... Het enige wat

FEDERATIONS

71 POLYCARO

arbeidsmarkt. Wat we vaak zien, is dat veel van onze leergasten na drie maanden gewoon mogen blijven bij het bedrijf waar ze stage liepen.”

wij vragen, is een beperkte opleidingsvergoeding omdat we uiteindelijk toch veel tijd en geld steken in het klaarstomen van de stagiairs.” Het opleidingsproject geniet ook de steun van de Stad Gent. “Zo mochten we al verschillende renovatie- en restauratieopdrachten uitvoeren, waaronder het Gravensteen en een muurkapel in SintDenijs-Westrem. Het is mooi om te zien hoe onze cursisten fier zijn dat ze aan dat soort van realisaties hun steentje kunnen bijdragen.” Wie de cursisten van GOCA graag eens aan het werk wil zien, kan altijd een kijkje komen nemen op het Stone & Tile Event in Gent waar ze twee dagen lang (op donderdag 22 en vrijdag 23 januari 2015) op de beursvloer live demonstraties zullen geven.

FEDERATIONS

73 POLYCARO

Tegels plaatsen op verwarmde dekvloer: do’s & don’ts Vloerverwarming zit meer en meer in de lift. Het zorgt voor een gelijkmatige verwarming van de kamer, wat een aangenamer gevoel geeft in vergelijking met de stralingswarmte van een radiator. Esthetisch gezien is vloerverwarming onzichtbaar waardoor een ruimte anders kan ingedeeld worden. We onderscheiden verschillende systemen. TEKST: FEMO FOTO’S: SCHLÜTER-SYSTEMS

De meest gebruikte toepassing is een warmwaterbuizensysteem dat in de dekvloer wordt geplaatst. Veel recenter kwam er ook elektrische vloerverwarming op de markt (zie kader). In dit artikel focussen we ons op het traditioneel vloerverwarmingssysteem (warm water). OPBOUW Vooreerst wordt er een uitvullaag aangebracht, bestaande uit een zand/cement mengsel of PUR. We onderscheiden dan een nat en een droog systeem. Bij een droog systeem worden de buizen in een voorgevormde constructie van piepschuim of polystyreen geleverd, waarin de verwarmingsbuizen komen te liggen met daarop een geleider (bv. aluminium platen). Hierop komt een cementdekvloer (meestal 6-8 cm). Bij een ‘nat systeem’ wordt er na de uitvullaag een isolatielaag aangebracht. Daarna wordt er een dekvloer geplaatst met daarin de verwarmingsbuizen (meestal 6 cm dikte).

FEDERATIONS

Een alternatief voor de traditionele cementdekvloer is een vloeichape, op basis van anhydriet of cement (minimale dikte van 4 cm). Globaal zal een vloerverwarmingssysteem minimaal 13 tot 20cm dik zijn. DILATATIEVELDEN Bij de aanmaak van de cementdekvloer zal er ook een toeslagstof worden toegevoegd die zorgt voor een verdichting van

74 POLYCARO

de dekvloer én dus een betere warmtegeleiding. Bij het plaatsen van de dekvloer is het uitermate belangrijk dat de correcte dilatatievelden worden gemaakt. Ideaal zijn rechthoekige vlakken van maximum 8m x 5m met een lengte/breedteverhou-

ding van maximum 2. Houd rekening met de mogelijke verbanden. Stem het plaatsen van de slangen van de vloerverwarming af op de geplande dilatatievlakken. Enkel een tegelverband is toegestaan op vloerverwarming. Vochtpercentages alvorens te betegelen: • Een cementdekvloer: max 4% vochtgehalte; • Een anhydriet vloeichape: max 0.5% of 1% indien een aangepaste lijm wordt gebruikt. Hiervoor verwijzen we naar een eerder artikel over het plaatsen van tegels op anhydriet. Het is verplicht om de vloerverwarming op te starten alvorens de tegelwerken aan te vatten. Elke vloerverwarmingfabrikant heeft hiervoor een opstart -en afkoelprotocol dat stipt dient gevolgd te worden. De dekvloer krijgt zo de gelegenheid om de thermische spanningen op te vangen én de buizen kunnen gecontroleerd worden op lekkage.(kaderstuk is een voorbeeld van opstartprotocol) ONTKOPPELEN OF NIET? Om het dilatatiepatroon in de dekvloer te omzeilen kan een ontkoppelingsmembraan geplaatst worden op de dekvloer. Hierdoor kunnen ook tegels in andere verbanden worden gelegd, wat esthetisch handig is bij bijvoorbeeld een keramische parketimitatie. Afhankelijk van de ontkoppelingsmat kunnen zelfs dilatatievelden vergroot/vermeden worden. Raadpleeg hiervoor uw fabrikant. Wanneer u ontkoppelt, kan u ook de initiële opstart vermijden en onmiddellijk aanvangen met het betegelen. Respecteer na het plaatsen van de tegelwerken het opstook -en afkoelprotocol.

75 POLYCARO

DE VOEGMORTEL Gebruik geen zand/cement maar een industriële gemodificeerde voegmortel van het type CG2. De noodzakelijke breedte is afhankelijk van de grootte van de tegel, de kleur van de tegel en de te betegelen oppervlakte. Ga nooit smaller dan 3mm, ook niet omwille van esthetische redenen. De nominale voegbreedte mag nooit kleiner zijn dan tweemaal de toegelaten tolerantie op de tegels. De plinten, die los staan van de tegelvloer, en de eventuele dilatatievoegen worden opgekit met een kit die voldoet aan de ISO 11600 en/of EN 15651, indien van toepassing. In elk geval is een duurzame toelaatbare vervorming van 25 % gewenst ingeval van bewegende voegen. OPSTARTPROTOCOL Minimum 7 dagen (14 dagen bij dikbedlijm) na het betegelen kan de vloerverwarming opnieuw worden opgestart. In geval van snelverhardende lijm en voegmortel kan dit natuurlijk sneller. Hiervoor

FEDERATIONS

KEUZE TEGELLIJM De minimumeis voor het plaatsen van tegels op vloerverwarming is een C2-

lijm. S1 lijmen zijn flexibel en dus meer aangewezen bij grotere formaten, en bij grotere temperatuurschommelingen veroorzaakt door onder andere grote raampartijen(rechtstreeks zonlicht), grotere mechanische belastingen (bijvoorbeeld in showrooms). Van groot belang is dat er moet gestreefd worden naar 100% lijmoverdracht. De tegellijm fungeert namelijk ook als warmtegeleiding en op die manier wordt het vloerverwarmingssysteem ten volle benut. Holle (lucht)ruimtes zijn dan een nadelige isolatie en beïnvloeden de warmtegeleiding negatief. Om voldoende contactoppervlak te verkrijgen zijn de geijkte methodes gekend: dubbele verlijming of een vloeibedlijm. Houd natuurlijk de tegels vrij van kolommen, kozijnen en andere verticale bouwdelen en werk passend af met een kit.

Praktijkvoorbeeld

Elektrische vloerverwarming

OPSTART- EN AFKOELPROTOCOL VLOERVERWARMING

Naast warmwaterverwarming bestaan er ook elektrische vloerverwarmingssystemen. Veelal worden deze dunne systemen rechtstreeks op de dekvloer geplaatst en in de tegellijm ingebed. Bij dergelijke systemen zal de temperatuurschommeling groter zijn. Hier is dan ook een C2 S1 lijm aangewezen. De wachttijd voor de ingebruikname van dit soort systemen is minimum 4 weken. Ook hier dient men het WTCB of fabrikant eigen opstartprotocol te respecteren.

gebruikt u weer het door de fabrikant voorgestelde opstartprotocol. We verwijzen hierbij naar de TV 179: de vloerverwarming mag vervolgens op een laag regime werken. Dit is op een temperatuur van 5°C tot 10° C; men dient dan minstens drie weken te wachten alvorens de vloerverwarming naar een normaal

• Plaatsen chape 1/1 • Opstart vloerverwarming 7/1 bij 0° C • 8/1: 5°C daarna de temperatuur geleidelijk verhogen met +5°C /24h tot een maximale temperatuur van 50°C is bereikt. Deze temperatuur wordt 3 dagen constant gehouden, daarna wordt de temperatuur elke 24h met 5°C verlaagd tot 10°C. Deze blijft tijdens de plaatsing constant. • Pas na 1 week terug de temperatuur stapsgewijs verhogen met 5°C /24h tot maximum 50°C.

regime te brengen. (telkens met stappen van +5°C/dag) Op die manier zal u jaren plezier hebben van uw tegelwerk én van uw vloerverwarming. Opgelet, vloerverwarming zal steeds een langzame op-en afkoeling vereisen. Dit bekent dat ook na een aantal jaar, na een periode van inactiviteit,

Met dank aan de leden van FEMO (Bostik, Cantillana, Ceresit, Diamur, Forbo, Knauf, Mapei, Omnicol, Sika en Weber)

FEDERATIONS

77 POLYCARO

telkens zal worden opgestart via het gekende opstartprotocol. Dit om spanningsschade te vermijden.

‘Innoveren met tegels’ de slogan van 2014 Wanneer de Federatie voor de Tegelzetter en Mozaïekwerker en het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf de handen in elkaar slaan, krijg je gegarandeerd vuurwerk. Dat werd in 2014 nog maar eens duidelijk. De workshops die de geroutineerde tandem Tinne Vangheel (WTCB) en Peter Goegebeur (FECAMO) in het voorbije jaar organiseerden, brachten in totaal bijna 450 tegelzetters op de been! TEKST+FOTO: PETER GOEGEBEUR

FEDERATIONS

79 POLYCARO

IWT-PROJECT FECAMO, in de jaren ’60 opgericht door een groepje Franstalige vloerleggers en mozaïekbewerkers, ging in 2014 met het WTCB in zee om te bouwen aan een gezamenlijk innovatieproject dat (voorlopig) loopt tot eind 2015. Onder het motto ‘Innoveren met tegels’ sloegen beide verenigingen de handen in elkaar met als doel de tegelzetters op de meest efficiënte manier bij te scholen over het gebruik van materialen die vandaag nog (te) weinig gebruikt of systemen die nog onvoldoende gekend zijn. Het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie, kortweg IWT, keurde het dossier zonder de minste aarzeling goed. Tinne Vangheel (WTCB) en Peter Goegebeur (FECAMO) werden aange-

verantwoorde toepassingen te bevestigen en indien mogelijk te verbeteren. Fabrikanten en groothandels/importeurs worden nauw betrokken bij deze interactieve workshops, met één gemeenschappelijk doel: leergierige tegelzetters en mozaïekplaatsers vertrouwd maken met innovatieve producten en systemen. ‘Plaatsing van dunne grootformaattegels’ is een thema dat als een rode draad door alle voorbije events heen loopt. SCHOT IN DE ROOS Steeds weer nieuwe aantrekkelijk thema’s vinden, is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Echter, gezien de problemen en twijfels rond plaatsing van dunne grootformaattegels vonden de projectleiders het opportuun om vooral te werken rond de

FECAMO, in de jaren ’60 opgericht door een groepje Franstalige vloerleggers en mozaïekbewerkers, ging in 2014 met het WTCB in zee om te bouwen aan een gezamenlijk innovatieproject dat (voorlopig) loopt tot eind 2015

FEDERATIONS

duid om samen alles te concretiseren en coördineren. Zij vonden het belangrijk zoveel mogelijk belanghebbenden bij het IWT-project te betrekken: niet enkel vloerders, maar ook tegelimporteurs, opleidingscentra en -last but not least- de architecten. RODE DRAAD Het einddoel bestaat erin correcte richtlijnen en technisch/wetenschappelijk

juiste bevestigingstechnieken van de zogenaamde dunne XXL-platen. De grote opkomst tijdens het startevent in Gent toonde aan dat ze het bij het recht eind hadden. Voorafgegaan door een technische uiteenzetting aan de hand van een PowerPoint-cursus, wordt tijdens interactieve workshop aangetoond hoe in de praktijk gewerkt wordt met verschillende materialen zoals ondergrondtypes, lijmen en voegmortels. En vooral ook wat nu de

80 POLYCARO

beste snij- en manipulatiegereedschappen zijn om dat soort tegels (onder garantie) te kunnen plaatsen. Hierbij wordt verwezen naar niet alleen de reeds bestaande Technische Voorlichtingen (TV’s) van het WTCB, maar ook naar toekomstige plaatsingsmanieren om vooral superdunne XXL-tegels met een maximum percentage overdracht aan hun ondergrond te hechten. JONG DEMOTEAM Mede dankzij de ondersteuning van verscheidene leveranciers zoals tegelimporteurs, lijmfabrikanten en producenten van manipulatie- en snijgereedschappen, kunnen de praktische demonstraties worden verzorgd door een uitgelezen team van professionals. Vermelden we zeker ook het jeugdig enthousiasme en de tomeloze inzet van James De Smet en diens jongere collega Tom Verstaen (beiden ooit opgeleid door Peter Goegebeur bij Syntra) die hun kennis tot in het kleinste detail graag overdragen. We zagen hen reeds aan het werk in Gent (Universiteit), Wondelgem (Eurocaro), Brussel (Dag van de Afwerking), Gullegem (Inter-Ceram), Temse (Tegel.Punt Van Der Gucht) en Lanaken (Tegels Keulen). TIPS & TRICKS In de wandelgangen valt te horen dat in 2015 zeker al West-Vlaanderen, Antwerpen en Vlaams Brabant aan de beurt zijn. Of de workshop nu plaatsvindt aan de kust, in Brussel dan wel in Limburg, het jonge demoteam staat steeds paraat om met de nodige tips en tricks zijn ervaringen te delen met andere tegelzetters. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat men ook in Wallonië al vragende partij is. Wordt zeker vervolgd.

99 VOLTE

30X60 / 60X60 / 80X80

ON SQUARE

skinn.be

30X60 / 60X60 / 80X80

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

Specialist in het versnijden van plinten ontdekt inloopdouche TEKST: KRISTOF DAMS FOTO’S: DG DECOUPES

ADVERTORIAL

Sedert jaren is DG Découpes een autoriteit in het versnijden van plinten. Vandaag lanceert de firma uit Mettet zich ook in design inloopdouches. Nieuwe fabrieksruimtes, een nieuwe showroom, een nieuw partnership,... Het verhaal van een firma die een grote omwenteling doormaakt. ABSOLUTE EREZAAK “Ik weet even goed als wie dan ook in welke conjunctuur we zitten,” zo steekt zaakvoerder David Legendre van wal in zijn fonkelnieuwe toonzaal. “Als we niet met zijn allen investeren, komen we er nooit uit.” En in het versnijden van plinten, dé specialiteit van de firma sinds de oprichting in 2001, was het plafond bereikt. “Het voorbije decennium hebben we daarin een aanzienlijke groei gekend.

Dit is hoe we werken: we pikken de tegels op bij de klant en binnen de week heeft hij ze terug, in de vorm van plinten.” Een pick-up & return service die geheel gratis is. “Het respecteren van de leveringstermijnen, daar maken we een absolute erezaak van. Een week, en geen dag meer!” SUPERSERVICE, SUPERFANS De consciëntieuze service en de stijgende diversificatie in dienstverlening (rectificeren, insnijden, emailleren, frezen,...) leverde de firma algauw een stevige klantenportefeuille op. “Vrij snel verwierven we een groot marktaandeel in België, zowel in Wallonië als in Vlaanderen, maar ook in het Groot Hertogdom Luxemburg en in Noord-Frankrijk.” De klanten werden, in marketingtermen, eerst ‘return customers’, dan ‘fans’ om uiteindelijk ‘superfans’ te worden. David Legendre: “Dat is natuurlijk bemoedigend, en zegt ook iets over de kwaliteit van onze service. We proberen onze trouwe klanten altijd te helpen, ook bij dringende problemen. Als ze ergens in de knel zitten of op een werf een race tegen de klok moeten voeren, dan proberen we hun probleem

82 POLYCARO

meteen op te lossen. Indien mogelijk dezelfde dag nog. In die zin runnen we hier eigenlijk een depannnagedienst!” PLAFOND BEREIKT Maar na verloop van tijd zat DG Découpes tegen het plafond aan. Versnijden van plinten is in dit land namelijk een superniche, die volledig wordt ingenomen door een klein aantal spelers. “Met vier of vijf verdelen we die markt onder elkaar.” Diversificatie moest raad brengen. “De firma was aanvankelijk gesticht door twee personen: een partner en mezelf,” zo legt David Legendre uit. “Die partner is er in 2012 uitgestapt.” Dit was hét moment om een balans op te maken, en het steven richting toekomst te wenden. “Een paar jaar eerder waren we al begonnen met tabletten: een aanvullende bezigheid de wat in de marge bleef, die meekabbelde in het zog van de plinten. Tot we beslisten om de zaak ernstig te nemen.” EEN NIEUWE WIND En de zaak ernstig nemen, dat wou in de eerste plaats zeggen: investeren. Om te beginnen in de juiste technologie. “Onze

dien het verspreiden van bacteriën. Ideaal materiaal voor de betere inloopdouche, met andere woorden, maar ook voor werkbladen en trappen.

voor inloopdouches,” aldus Legendre. “En die zijn verkrijgbaar in alle mogelijke dimensies, ook niet-standaard. We bieden alle types graniet en blauwe steen.” Maar de firma verdeelt ook (en daarmee komen we uit bij het nieuwe partnership) Compac, een kwartscomposiet van het Spaanse merk Cromarbro, waarvoor het de exclusieve distributierechten heeft in België. Een sterke troef: Compac, dat voor 93 à 95% uit pure kwarts bestaat, combineert schoonheid en luxe met uitzonderlijke hardheid en krasvrijheid. Het gebrek aan poreusheid voorkomt boven-

te kunnen verwerken, zijn we bezig met een grote verbouwing: de afdeling steenbewerking zal een aparte ruimte krijgen van 2.000 vierkante meter, voor machines en stock.” In juni 2014 opende ook al de nieuwe showroom, met nadruk op inloopdouches. “Het bedrijf maakt een grote omwenteling door, dat mag je wel zeggen,” aldus Legendre. “De perspectieven zien er veelbelovend uit. De conjunctuur is niet briljant, dat is voor iedereen hetzelfde. Maar wij doen hier een serieuze inspanning.”

GROTE OMWENTELING Het plan is klaar, de strategie is helder. Legendre: “Wat we nu moeten doen is ons marktaandeel in plinten behouden, en intussen ons marktaandeel in steenbewerking maximaal opdrijven.” Tot dusver wil dat aardig lukken: in de laatste zes maanden is het volume in de “marbrerie” vermenigvuldigd met 3,5. “Dat betekent wel dat we hier uit onze voegen aan het barsten zijn,” zegt Legendre. “We zitten tegen de muren aan. Om de volumes

83 POLYCARO

DE BAAN OP De infrastructuurwerken naderen stilaan de voltooiing. Blijft nog één zaak over: spread the word. “Vele van onze trouwe klanten in plinten weten niet eens dat we ook heel wat te bieden hebben in tabletten,” besluit Legendre. “Dus zullen we hen dat moeten vertellen.” De nieuwe handelsvertegenwoordiger, Paolo Martorana, doorkruist daartoe al een klein jaar lang het hele land. Om de trouwe klanten op het hart te drukken dat de bedrijfsfilosofie die van DG Découpes een marktleider maakte in verzagen van plinten, ook wordt doorgezet voor tabletten in graniet en kwartscomposiet. “Ook hier leveren we binnen

de week. Al zijn we hier in principe wel afhankelijk van de stock, natuurlijk.” De communicatie-inspanning zal binnenkort ook worden ondersteund door een nieuwe catalogus en een nieuwe website. “De catalogus zal een overzicht brengen van ons volledig aanbod: plinten vanzelfsprekend, en EEN volledig hoofdstuk gewijd aan DG Stone, die de tabletten zal distribueren. De website zal meer gericht zijn op douchebakken. Want daar zitten de expansiemogelijkheden.” ADVERTORIAL

machines waren voor tabletten verzagen niet performant genoeg, dus hebben we beslist van te investeren in een CNC machine. Deze werd geïnstalleerd door GMT, het bedrijf van Joeri Decatelle. Terzijde gezegd, zijn we meer dan in onze nopjes, zowel over het materiaal als de installatie en service van GMT.” De zaak ernstig nemen, dat wilde ook zeggen: een niche uitkiezen (in niches is de firma, zo hadden ze al bewezen, uitmuntend) en daarvoor een partnership aangaan. De niche waar DG Découpes voor koos was design inloopdouches. Een markt waarin de laatste tijd redelijk wat volume omgaat, en waar de rek nog niet uit is. “We hebben een twintigtal modellen van bakken

De onvoorwaardelijke trouw van ‘Mister Kerlite’ Niemand die de naam ‘Kerlite’ zo mooi kan uitspreken als Ivan Keppens (68): met die sappige Gentse ‘r’ zoals het een rasechte Gentenaar betaamt. Sinds hij in oktober officieel met pensioen ging, is de Belgische tegelwereld weer een kleurrijk figuur armer. De interieurarchitect van opleiding debuteerde in de tegelsector bij groothandel Ri.Pa. en hielp daarna, als zelfstandig onderagent in samenwerking met Carimar, het Italiaanse topmerk Cotto d’Este mee op de kaart zetten. TEKST + FOTO: ALEXANDER BOUCKAERT

DEBUUT IN TEGELWERELD Voor alle duidelijkheid: Ri.Pa. was niet de eerste werkgever van Ivan Keppens. Meteen na het behalen van zijn diploma van interieurarchitect in 1968, kon hij beginnen bij het architectenbureau van één van zijn profs. Toen die zes maanden

later onverwacht overleed, was het uitkijken naar een nieuwe job. Deze vond Ivan Keppens bij een bekend groot Gents studiebureau Knops. Na een jaar of twee werd de interieurarchitect er weggeplukt door een grote meubelzaak met een eigen productie-

afdeling voor keukens. Jaren nadien, in 1974, kwam Ri.Pa. Belgium hem halen en zette Ivan Keppens zijn eerste stappen in de tegelwereld. Hij zou er uiteindelijk 20 jaar blijven, in de rol van commercieel directeur met 5 vertegenwoordigers onder zijn vleugels. “Ri.Pa. was toen een

FEDERATIONS

“De wereldpremière van de serie Bluestone in Brussel was zonder twijfel één van de hoogtepunten uit mijn carrière.”

84 POLYCARO

CLUNY

60X60 / 75X75 / 14mm

EXTRO

skinn.be

30X60 / 60X60

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

TECEdrainline douchegoten Kies voor méér succes en méér marge

7 exclusieve dessins van inox (gepolijst of mat)

3 roosters van duurzaam glas

Roosters voor “eigen” tegels

Speciale goten voor natuursteen

Extra lage afvoer, ideaal voor renovatie

100 % waterdicht dankzij Seal System

Voor montage direct tegen de wand

Brandveilige oplossingen

TECE Belgium BVBA Tel: +32 2 401 61 37 [email protected] www.tece.be

heel jong bedrijf, ik heb nog de beginjaren meegemaakt. Een heel spannende tijd was dat.” Na 20 jaar voor Ri.Pa. te hebben gewerkt was Keppens echter toe aan een nieuwe professionele uitdaging. Eind 1994 ging hij samenwerken met Paul Ribant, die toen als tweede generatie tegelimportbedrijf Carimar leidde. “Op zelfstandige basis, dat was mijn enige voorwaarde”, zegt Keppens die onder de naam Ar Deco een eigen bvba oprichtte. Hij startte in het Gentse met een eigen toonzaal waarin de verschillende merken, verdeeld door Carimar ,werden gepresenteerd. “Carimar stond sterk in Wallonië maar kwam in Vlaanderen niet echt van de grond. Daar moest ik dus verandering in brengen.” NATUURSTEENIMITATIE Op de eerste Cersaie-beurs die Ivan Keppens en Paul Ribant samen bezochten, maakte het Belgische duo kennis met het nieuwe Italiaanse merk Cotto d’Este. “Niettegenstaande er op hun stand niets anders dan rustieke tegels te zien waren -aan de basis ben ik een modernist- had ik meteen door dat het een fabriek was met de juiste aanpak die vooral kwaliteit bracht. Paul en ik hebben toen beslist met Cotto d’Este in zee te gaan. Het was een naam die op dat moment nergens een belletje deed rinkelen, dus was het onze taak ervoor te zorgen dat de mensen de producten van Cotto d’Este leerden kennen. Dankzij de periode bij Ri.Pa. kende ik heel veel architecten en tegelhandels, wat uiteraard een voordeel

© Cotto d’Este - Bluestone

was. Heel wat jaren later -het moet eind 1998 geweest zijn- kwam Paul Ribant met het idee voor een keramische imitatie van Belgische blauwe hardsteen. Het jaar nadien, in 1999, werd er veel gependeld tussen België en Italië. De fabriek was bezig met de ontwikkeling van het nieuwe product en wij, als ‘geestelijke vaders’ wilden het geboorteproces op de voet volgen en eventueel bijsturen waar nodig.” WERELDPREMIÈRE In september 1999 vond de wereldpremière van de nieuwe serie ‘Bluestone’ plaats in een oud cinemacomplex in Brussel. Voor Keppens één van de absolute hoogtepunten uit zijn lange carrière. “In mijn hele carriére heb ik tijdens één evenement nooit zoveel paletten verkocht als die avond. De serie ‘Bluestone’ was zo realistisch van uitzicht dat mensen tijdens de presentatie dachten dat ze op echte Belgische Blauwe Hardsteen stonden. Terwijl het wel degelijk ging om Bluestone tegels in de uitvoering ‘Lappata’. Het product sloeg in als een bom en heeft ervoor gezorgd dat Cotto d’Este vanaf dat moment een hoge vlucht kende. Doordat de verkoop in België liep als een trein, en de serie Bluestone daarna ook in andere Europese landen succes oogstte, is de fabriek doorgegaan met het plan om natuursteen na te bootsen in keramisch materiaal. Cotto D’Este heeft onlangs weer een topper op de markt gezet, de serie Cluny. Het betreft een geslaagde imitatie van een Bourgondische natuursteen die enorm in de smaak valt.”

87 POLYCARO

AANTREKKINGSKRACHT Zijn onvoorwaardelijke trouw aan het merk wordt treffend geïllustreerd door de zwarte Kerlite-tegels waarmee de buitengevel van zijn woning in Gent is bekleed. “Het grote voordeel dat het product Cotto d’Este in mijn ogen heeft, is de mogelijkheid tot combineren van 14mm en 3,5mm dikke tegels met hetzelfde uitzicht. Dankzij de snelle printtechnologie konden ook de productiekosten worden gedrukt, waardoor de materialen nu ook qua prijs beter zitten.” Ivan Keppens staat naar eigen zeggen nog steeds versteld van de aantrekkingskracht die Cotto d’Este en Kerlite hebben op de mensen. “Bij elke deelname aan een beurs valt het ontzettend op. Tijdens de laatste Interieur 2014 in Kortrijk werd de stand tien dagen lang platgelopen door architecten en andere geïnteresseerden. Dat Cotto d’Este ooit zo’n hoge naambekendheid bij een breed publiek zou hebben, had niemand kunnen voorspellen. Zelfs ik niet (lacht).” FEDERATIONS

KERLITE Cotto d’Este kende een tweede boom na de introductie van het 3mm-verhaal onder de naam ‘Kerlite’. Ivan Keppens: “Toen ze me dat product voor de eerste keer toonden, was ik er rotsvast van overtuigd dat het een succes zou worden. Zeker toen ik inzag hoe breed de waaier van toepassingsmogelijkheden waren: als vloer en wandbekleding, maar ook te gebruiken voor tafelbladen en keukentabletten. De voordelen waren ongezien: snelle renovatie, grote oppervlakken van 1x3m die eenvoudig te versnijden en te doorboren zijn, douchewanden zonder voe-

gen,… En toch werd in het begin met de nodige scepsis tegen dit innovatieve materiaal aangekeken en moesten wij vooral opboksen tegen allerhande vooroordelen. Mensen waren vooral bang dat de flinterdunne platen zouden breken. En in het begin, toen die keramische platen nog zonder glasvezelversterking werden geleverd, kregen de sceptici vaak gelijk. Platen die bij het manipuleren braken, nadat er gaten voor de leidingdoorgangen in werden geboord. Je wil niet weten hoeveel uren ik in die periode op werven heb gespendeerd om vloerders met raad en daad bij te staan.” Ondanks die problematiek bleef Ivan Keppens sterk geloven in het 3mm verhaal. Hij heeft er zelfs zijn bijnaam ‘Mister Kerlite’ aan te danken. Toen fabrikant Cotto d’Este besliste om de platen op de achterzijde te verstevigen met een glasvezelnet, haalde de Gentse binnenhuisarchitect dan toch zijn slag thuis. De vooroordelen waren daardoor direct van de tafel geveegd.

jaar

tot uw dienst

MEER DAN 150 COMANDULLI’s IN 10 jAAR!

OPLEIDINg, sERVICE EN TEChNIsChE OPVOLgINg

COMMERCIELE ONDERsTEUNINg VAN KwALITEITsMAChINEs

ONZE sUCCEsVOLLE KANTENsLIjPERs COMANDULLI

MUSA

Ideale bandpolijstmachine voor alle interieurwerk met diktes van 8 mm tot 80 mm. Volautomatisch gestuurd via PLC controle. Kantenbreker controle met TMM2 aftasters. Plintjes vanaf 5 cm breedte. NIEUW: nauwkeurige aftasting werkstuklengte via infrarood sensoren.

COMANDULLI

EDILUX

De oerkantenpolijster voor alle interieur- en grafwerk. Volledige sturing via PLC controle. Kantenbrekers met TMM2 aftasters of met SERVO-aandrijving.

COMANDULLI

SPEEDY

De ideale duizendpoot voor het bewerken van alle zijkanten! Volautomatische slijpprogramma’s met voorprogrammatie en automatische toolchange tot 12 posities. Makkelijk laden en draaien van grote werkstukken via hef/draaitafel. Minimum 3 cm werkstukbreedte en max. 12 cm werkstukdikte. Rechte afwerking, ronde afwerking, Pencil round ...

10.000

wOrkINg MAChINES ArOUND thE wOrLD

Gotevlietstraat 20, 8000 Brugge T +32 50 72 05 87 - F +32 50 72 05 89 [email protected] www.viek-machines.com

“ Met referenties bij de grootste bedrijven in de Benelux zijn we volledig ingewerkt in de materie van kantafwerking. Onze jaren ervaring met alle materialen in combinatie met de bijzonder performante machines van Comandulli is onze sleutel van het succes van dit verhaal ...”

Worden alle meerwerken automatisch vergoed?

Om na te gaan of uitgevoerde meerwerken moeten worden vergoed, is het van belang in eerste instantie de bepalingen van de contractuele documenten na te gaan: daarmee bedoelen we zowel de offerte, als het aannemingscontract, bepalingen van het lastenboek, orderbevestiging, enzovoort. TEKST: DOMINIQUE ABBELOOS

2. ABSOLUUT FORFAIT Bij een absoluut forfait, wat in praktijk minder voorkomt, wordt de overeenkomst gesloten tegen een vaste absolute prijs. Dit vereist wel een duidelijk omschreven werk dat moet uitgevoerd worden volgens een definitief plan. Er kunnen geen wijzigingen meer aangebracht worden, behalve mits een gezamenlijk akkoord tussen klant en aannemer.

We maken een onderscheid tussen 3 mogelijkheden: 1. VERMOEDELIJKE HOEVEELHEDEN (VH) Wanneer u als aannemer een offerte heeft opgesteld met vermoedelijke hoeveelheden en de overeenkomst met de klant wordt gesloten op basis van deze offerte, dan zijn alle verrekeningen mogelijk. De werken moeten dan aangerekend worden in functie van de werkelijk uitgevoerde hoeveelheden. Ook wijzigingen en meerwerken kunnen gefactureerd worden. Dit is een overeenkomst tegen prijslijst of een overeenkomst tegen vermoedelijke hoeveelheden.

3. RELATIEF FORFAIT Bij een relatief forfait verbindt de aannemer zich eveneens om een bepaald werk uit te voeren tegen een vaste prijs maar met

89 POLYCARO

opdrachtgever en wanneer een prijs is overeen gekomen. Deze bepaling geldt enkel bij een absoluut forfait. Voor de andere soort contracten is er in principe geen schriftelijke goedkeuring nodig doch dit verdient uiteraard de voorkeur. Anderzijds zijn er ook veel contracten of lastenboeken die uitdrukkelijk voorzien dat meerwerken, wijzigingen of veranderingen schriftelijk moeten besteld worden.

het verschil dat de opdrachtgever zich het recht voorbehoudt om wijzigingen aan te brengen die dan zullen verrekend worden aan de hand van een lijst met eenheidsprijzen. Bij een relatief forfait worden enkel de posten verrekend waar de opdrachtgever een wijziging heeft aangebracht. Alle andere posten blijven forfaitair zoals voorzien in de offerte of in de overeenkomst. SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING In praktijk komt het vaak voor dat meerwerken mondeling worden bevolen zonder dat er voorafgaandelijk een prijs is overeen gekomen of zonder dat er een schriftelijke bestelling is gebeurd. Op de werf is het uiteraard niet evident om tijdens de uitvoering van de werkzaamheden een schriftelijke bevestiging te krijgen van gevraagde meerwerken. Artikel 1793 van het Burgerlijk Wetboek voorziet dat meerwerken enkel kunnen aangerekend worden wanneer hiervoor schriftelijke toestemming is verleend door de

90 POLYCARO

CONTRACTUELE BEPALINGEN Aannemers moeten dus waakzaam zijn en de contractuele bepalingen vooraf nakijken. Zeker wanneer men aanzienlijke meerwerken moet uitvoeren die een belangrijke meerprijs met zich meebrengen, is het aangewezen een schriftelijke bevestiging te vragen. Opdrachtgevers die niet ter goeder trouw zijn, kunnen zich immers verschuilen achter dergelijke clausules wanneer de factuur moet betaald worden en meestal nadat het (meer)werk reeds is uitgevoerd. Sommige rechtbanken passen deze clausules ook streng toe in het nadeel van de aannemer. Een gewaarschuwd aannemer is er twee waard…

Úw vertrouwenspersoon, in natuursteen en keramiek! NIJST NATUURSTEEN BVBA Taunusweg 12 B-3740 Munsterbilzen +32 (0)89 41 62 79 [email protected]

Visit us at Booth: 3147

A first class service ! Diamant Boart beschikt over gespecialiseerde servicetechnici met veel praktijkervaring die u kunnen adviseren bij het optima­ liseren van het gebruik van uw gereedschappen en het bereiken van de beste productiemetho­ den voor uw sector.

Diamant Boart dispose d’un per­ sonnel technique hautement qualifié dont l’expertise est en mesure de vous proposer des solutions qui optimisent la vie de vos outils pour vous permettre d’ atteindre des objectifs de pro­ ductivité élevés.

Avenue des Artisans, 50 - Z.I. 2 7822 Ghislenghien (Ath) Tél : +32 (0) 68 25 12 93 Fax : +32 (0) 68 25 14 12 www.diamantboart.com

La Pierre Bleue Belge gezien vanuit de lucht

bij de ontgonnen zones in de flitsen van vuurwerk voor speciale silhouet effecten zorgden.

Zo’n 300 genodigden -steenbewerkers uit zowel Vlaanderen als Wallonië maar ook heel wat buitenlandse klanten- kregen op vrijdag 5 september de unieke kans om in de buurt van Soignies (provincie Henegouwen) een helikoptervlucht te maken boven de drie steengroeves van La Pierre Bleue Belge. Het familiebedrijf onder leiding van Julie Abraham had daarvoor twee helikopters ingehuurd die van 15 tot 20 uur non-stop opstegen en landden. TEKST + FOTO’S: ALEXANDER BOUCKAERT

DRIE GROEVES Plaats van afspraak: Tellier des près, de jongste van de drie blauwsteengroeves die ‘Les Carrières de La Pierre Bleue Belge’ (zoals de eigenaar voluit heet) exploiteert. In de herfst van 2006 startten op deze site de werkzaamheden, de eerste blok blauwsteen werd er pas ontgonnen in de loop van 2008. Tellier des près is een 167 hectare groot ontginningsgebied dat op termijn de afnemende productiviteit van de oudste (sinds 1668)

carrière, Gauthier & Wincqz, moet opvangen. De derde site waar de helikopters over vlogen, is Carrière du Clypot (sinds 1898). Na deze unieke ervaring kregen de genodigden, zo’n 300 in totaal, de kans om de shuttlebus te nemen voor een rondleiding op de site van Clypot. In de vooravond was er uitgebreid aperitief gevolgd door een feestelijk avondmaal De klantendag werd afgesloten om 22uur met een spectaculair vuurwerk in de ontginningszone van Tellier des près, waar-

93 POLYCARO

PETIT GRANIT De steengroeven ‘Les Carrières de la Pierre Bleue Belge NV’ behoren tot de wereldtop op het gebied van het ontginnen, zagen en bewerken van blauwe hardsteen in Europa. Onze drie exploitatiesites gelegen in de regio Soignies in België produceren jaarlijks meer dan 50.000 m3 blokken Belgische Blauwe Hardsteen (ook wel ‘Petit Granit’ genoemd). De reserves, de ontginningstechnieken en de verwerkingsinstallaties verzekeren de leverbaarheid van Belgische Blauwe Hardsteen op lange termijn. DUURZAME ONTWIKKELING Wat Tellier des près zo bijzonder maakt, is dat er een project rond duurzame ontwikkeling loopt. Met als doel de oude groeve van Perlonjour, zo’n anderhalve kilometer in vogelvlucht, een nieuwe bestaansreden geven. Door deze grotendeels weer op te vullen met aarde wordt een nieuw ecoysysteem gecreëerd dat gunstig is voor de ontwikkeling van de biodiversiteit. Concreet wordt de afgegraven kleigrond van Tellier-des-Prés vermengd met water. Dit moddermengsel wordt vervolgens via een speciaal daarvoor ontworpen installatie door een ondergrondse pijpleiding gepompt. Wat indertijd een wereldwijde primeur was! Deze techniek heeft tal van voordelen: minder vrachtverkeer, minder geluidshinder, minder stofuitstoot en ook de landbouw hoeft er niet onder te lijden. Het hele rehabilitatieproces zou in totaal een twintigtal jaar duren.

FEDERATIONS

POLYCARO

94

Afscheid van een natuursteenmonument Op 1 april 2015 gaat een monument uit de natuursteenbranche met pensioen. Etienne Ponet -wie kent hem niet- stond mee aan de wieg van Febenat. Tien jaar na zijn vuurdoop, in 1976 bij Marmers Van Reyn, ging hij aan de slag bij Den Dam om zijn carrière verder te zetten bij Tuytelaers waar Etienne Ponet zich bijna een kwarteeuw lang verdienstelijk maakte als purchasing manager. TEKST + FOTO: GEERT LEGEIN

WTCB Etienne Ponet introduceerde mij, nog in een vorige eeuw, bij het Technisch Comité Steen & Marmer van het WTCB. Het WTCB kennen we vooral van de Technische Voorlichtingen (TV). Zelf schreef hij mee aan de TV-213 voor Binnenvloeren. Het is nu mijn beurt om mijn steentje bij te dragen aan een TV over buitenvloerbekledingen (trappen, terrassen, opritten). PARTNERSHIP “Een partner vinden is in elke sector belangrijk, maar in een levende sector als die van de natuursteen onontbeerlijk”, vertrouwde Etienne me ooit toe. Dat heb ik altijd goed onthouden en vooral in de praktijk omgezet. Zo werken we momenteel samen met de Federale Overheidsdienst (FoD) Economie aan de samenstelling van de STS 71-2 over de buitenisolatie van gevels. Febenat zetelt in deze commissie waar het de belangen van alle natuursteensoorten behartigt. Het OCW (Opzoekingscentrum voor de wegenbouw), zeg maar het WTCB voor de wegen, werkt momenteel aan een handleiding voor natuursteenbestratingen. Niets te vroeg. Febenat is ook in deze werkgroep goed vertegenwoordigd met een ruime delegatie.

AFSCHEID Eén van de sterkhouders en oprichters van Febenat gaat dus binnenkort met pensioen. Wie graag persoonlijk afscheid neemt van Etienne Ponet, komt best naar het Stone & Tile Event in Gent want hij (voor de laatste keer) te vinden zal zijn op de stand van Tuytelaers. We werkten ooit -weliswaar met enige jaren verschilin hetzelfde natuursteenbedrijf (Marmers Van Reyn). We schuimden samen beurzen af, hadden meestal dezelfde opvattingen en ideeën en heel af en toe botste het ook eens. Steeds met één zelfde doel voor ogen: de promotie van natuursteen.

95 POLYCARO

In een volgende editie laten we Etienne zelf aan het woord. In zijn functie van purchasing manager bij de firma Tuytelaers kwam hij vaak in contact met groeves. Wellicht zal hij veel te vertellen hebben over de pioniersjaren. Eindigen doe ik graag met een uitspraak die we allemaal wel eens van hem gehoord hebben. Hoe selecteert men volgens Etienne de beste groeve? “Er moet een goed restaurant in de buurt zijn.” Waarvan akte.

EENGEMAAKTE TECHNISCHE SPECIFICATIES STS’en (afkorting van ‘Spécifications Techniques Unifiées of in het Nederlands: Eengemaakte Technische Specificaties’) zijn documenten die technische voorschriften bevatten met als doel de opdrachtgever van een bouwproject of architect te helpen bij de opstelling van het lastenboek. Het uiteindelijke doel van deze STS’en Specificaties’ is promotie te voeren rond het gebruik van kwaliteitsvolle producten, met extra aandacht voor plaatsing volgens de regels van de kunst. Op die manier tracht men het werk van de verschillende actoren uit de bouwsector te vergemakkelijken. FEDERATIONS

GASTSPREKER Nog een uitspraak van Etienne: “Laat U bijstaan door experten uit de sector.” Af

en toe nodigen we in onze Technische Commissie een specialist uit om ons wegwijs te maken in een domein waar we te weinig van af weten. De laatste gastspreker was Marc De Poorter van het NBN (Bureau voor normalisatie). Het bleek toch allemaal simpeler dan gedacht. De wet is de wet. Maar wat wil hij daarmee zeggen? Het bureau voor normalisatie is verantwoordelijk voor de creatie van normen waar vraag naar is en de correcte omzetting van de Europese regelgeving naar nationale richtlijnen. De man was zeer duidelijk: enkel wat in de wet staat, is verplicht (KB’s of decreten). Aan andere documenten refereren, is optioneel. Men verwijst automatisch naar een norm omwille van juridische redenen, maar evengoed kan men andere documenten aanbevelen zoals de technische fiches van Febenat.

Innovatieve schroefdraadankers voor natuursteen, keramiek en composiet

Dun, dunner, dunst: zo lijkt de trend wel te zijn in gevelbekleding. Hoe hem nog blind bevestigen? Juno Industries weet raad, met de distributie van schroefdraad-ankers van Specialinsert.

ADVERTORIAL

TEKST: KRISTOF DAMS FOTO’S: SPECIALINSERT

Thierry Soenen, zaakvoerder van Juno Industries uit Zomergem (nabij bij Gent) heeft 16 jaar ervaring inzake bevestigingstechnieken, in het bijzonder in schroefdraadinserts. Sinds vier jaar werkt hij exclusief samen met Hans Brügmann GmbH, de Duitse fabrikant van het merk Rampa die schroefdraadinserts aanbiedt voor hout. In 2014 kwam daar Specialinsert bij, ook een familiebedrijf, gevestigd in Turijn en Venetië, met een vijftigtal medewerkers. Onlangs presenteerde deze fabrikant twee oplossin-

gen om metalen schroefdraad te kunnen voorzien in dunne natuursteen- en composietmaterialen. Maak kennis met de ‘Keep-nut en de ‘Master-plate’. VERTROUWENSRELATIE Juno Industries wist de exclusieve rechten van Specialinsert in de wacht te slepen voor de Benelux. “Grote distributeurs zijn in dit soort oplossingen niet geïnteresseerd: het is voor hen veel te technisch, enkel voor niches bestemd en de volumes zijn vaak te klein. Specialinsert

96 POLYCARO

hield een exclusieve samenwerking eerst nog wat af, aangezien ze dat nog nooit hadden gedaan. Maar toen ze zagen hoe ernstig ik hun producten neem, hoezeer ik er in geloof, zijn er toch voor gegaan”, aldus Thierry Soenen. “Ik volg hun bedrijf al zestien jaar en wist na mijn eerste bezoek in 2013 dat deze samenwerking ‘a perfect match’ was.” KEEP-NUT “Voor wie zeer dunne composiet en natuurstenen panelen blind wil bevestigen, is

de Keep-nut een mooie oplossing,” weet Soenen. “De Keep-nut is een combinatie van een gedraaide schroefdraadbus, waarover vertande rondellen geschoven zijn met tussen elke vertande ring een platte rondelle. Als afsluiter wordt dan door Italiaanse dames de nylonring eroverheen geperst, om het geheel samen te houden. Standaard zijn de volgende hoogtes beschikbaar: 5,5mm, 6,5mm, 8,5mm en 13,5mm. De verankering is enorm krachtig. De M6X8,5mm versie met de vier tanden komt al snel aan een 300 tot 450 kilo uittrekkracht. Maar het grote voordeel is de eenvoud. Gewoon een cilindrisch gat boren en de insert daar met een hamer intikken…en je bent klaar.” Straf? Zeker, en je kan daarvan een demo bekijken via het Specialinsert kanaal op YouTube! DE GEKSTE TOEPASSINGEN Waar kan de Keep-nut overal worden ingezet? “Gevelpanelen van diverse materialen, zeker, maar ook andere toepassingen zoals meubels. Je kan het eigenlijk zo gek niet bedenken. Zo hebben we een natuursteenbewerker die ze gebruikt om natuurstenen spoelbakjes te bevestigen. Vroeger moesten ze een speciaal gat frezen. Nu kunnen ze snel een gat boren en de insert erin slaan. Daar zijn geen speciale tools voor nodig. De toepassingen zijn echt legio, vaak komen klanten met ideeën waar ik zelfs nog niet aan had gedacht.” Eind november 2014 zijn de tests voor een ETA-norm (European Technical Agreement) uitgevoerd: weer- en windtesten voor gemonteerde Keep-nut’s bij de dunste panelen van Graniti Fiandre. “Het is een heel proces, maar we verwachten de norm binnen te halen tegen de lente van 2015. Dan kunnen ook meer onderbouwde redenen geven waarom onze Keep-nut zo’n goede oplossing is. Intussen bieden we klanten de mogelijkheid om in Venetië uittrektesten te laten uitvoeren op hun materialen.”

BESCHUTTE WERKPLAATS De oplossingen die Juno Industries aanreikt, zijn zeer specifiek en gespecialiseerd. Zelden gaat het om echt grote volumes. Voor het magazijnbeheer koos Juno Industries daarom voor een wel heel bijzondere oplossing: de beschutte werkplaats Ryhove in Gent. Niet alleen een kwestie van maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar ook gewoon efficiënt, zo benadrukt Thierry Soenen. “Toen ik startte van nul, vier jaar geleden, had het geen zin om meteen een opslagruimte te huren en personeel aan te werven. Anderzijds, als ik de voorziene groei zou halen, zou ik al snel met niets anders bezig geweest zijn dan inpakken en verzenden.”

97 POLYCARO

Als oplossing kwam de beschutte werkplaats uit de bus. “Ik heb speciaal daarvoor software laten ontwikkelen, die in de cloud zit. Ik voer de bestellingen in, zij scannen die en de juiste doos schuift automatisch naar voren uit een Kardexsysteem. Die moeten ze dan uitgieten op een weegschaal, die het referentiegewicht van de bestelling kent. Hetzelfde met het volgende artikel, enzovoort. En dan is het een kwestie van insnoeren en het transport-etiket erop te plakken, zodat ik alles kan volgen in de cloud. Dit systeem is uitermate efficiënt: bestellingen geplaatst tot ‘s middags, gaan om halfdrie al buiten.” STONE & TILE EVENT 2015 Efficiëntie was het eerste doel, maar tegelijk is het meer dan dat. “Werken met mensen met een beperking was echt wel een eye-opener voor mij. Ik ga er minstens elke week langs, het is een verrijking. Plus: bedrijfseconomisch gezien beantwoordt hun service op maat aan de hedendaagse eisen: klein en flexibel, zonder zware overhead.”

Binnenkort worden de Keep-nut en de Master-Plate gelanceerd tijdens het Stone & Tile Event in Flanders Expo Gent. Het aangewezen moment om deze oplossingen voor te stellen aan ontwerpers, architecten, bewerkers en installateurs. ADVERTORIAL

DE MASTER-PLATE Soms is het materiaal zo dun dat er te weinig body is om een blind gat te voorzien. Ook daarmee weet Specialinsert raad. “De enige oplossing is dan de Master-Plate. Bedoeling hier is om het contactoppervlak met het materiaal zo groot mogelijk te maken, via een ge-

perforeerde metalen basisplaat. Je brengt de lijm aan, drukt de basisplaat erin, houdt even vast en laat uitharden, meer is het niet. De lengte van de schroefdraad kan je kiezen, voor buitenschroefdraad van 12 tot 40mm en voor binnenschroefdraad van 5 tot 22mm. De Master-Plate bestaat uit verzinkt staal of inox 316 en is inzetbaar bij natuursteen, keramiek, glas tot composiet. Eigenlijk bij eender welk materiaal dat verlijmbaar is. Als de klant nog geen ervaring heeft met lijmen, doen we hiervoor een beroep op de externe expertise van specialisten zoals Mavom. Zij hebben de know-how en de mogelijkheid om alle evoluties op dat vlak te volgen en aan te bieden.”

Stone & Tile 2015: een niet te missen B2B event! Wie op 22 & 23 januari, tijdens het Stone & Tile Event in Gent, de gelegenheid te baat neemt om kennis te maken met de nieuwste tendensen in de sectoren natuursteen, keramiek & kwartscomposiet, zal zich dit zeker niet beklagen. Liefst 75 toonaangevende bedrijven presenteren er hun producten, technieken en systemen binnen een totaal vernieuwend, architecturaal concept. Met strakke en overzichtelijke standruimtes in drie verschillende kleurenzones (wit, zwart en goud). Zeker de moeite waard dus om eens langs te komen! EVENTS

TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT

98 POLYCARO

“Ondernemen, groeien, welvaart. Dat is de volgorde.” (Pieter Timmermans - Hoofd Verbond Belgische Ondernemingen)

UNIEK IN BELGIË Na lange tijd krijgen voorschrijvers, uitvoerders en handelaren op Belgische bodem eindelijk (opnieuw) een uniek B2B-platform aangereikt, waarbij uitsluitend op de materialen natuursteen, keramiek en kwartscomposiet wordt gefocust. En bij uitbreiding ook de bijhorende machines, gereedschappen en toebehoren, zoals douchegoten, mortels, afbouwelementen, onderhoudsproducten, dichtingsmiddelen, inkommatten, verlijmingstechnieken, voegmaterialen, en zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Wat meteen opvalt op de exposantenlijst voor de eerste editie van het ‘Stone & Tile Event’ is dat de Benelux topaanbieders in het domein van natuursteen allen aanwezig zijn. Alle 10 Febenatleden hebben zich immers ingeschreven met een aparte stand: Bauma Stone, Beltrami, BMB, Brachot-Hermant, Maris Natuursteen, Michel Oprey & Beisterveld, Stone, Stone Senses, Tuytelaers en Westvlaams Tegelhuis (Febenat-leden). Nooit eerder presenteerden deze natuursteengroothandels zich samen op één beursvloer. Een unicum voor de

Stone & Tile Event • Donderdag 22 januari en vrijdag 23 januari 2015 (telkens van 11u tot 20u) • Hal 3 in Flanders Expo Gent • Organisator Expocom bvba T: +32 (0)50 250 170 of E: [email protected] • Meer info? www.stone-tile.be

EVENTS

99 POLYCARO

PRAKTISCHE INFO

Nieuwe kleuren bij Diresco Zo uitgebreid de eigenschappen en de toepassingen van Diresco Engineered Stone, zo gevarieerd is het kleurengamma. Door de ingenieuze samenstelling van kwarts, hars en kleurenpigmenten is de nieuwe kleurenkaart nagenoeg onbeperkt.

Herontdek Diresco op: Stone & Tile Event, Flanders Expo Gent 22 - 23/01 Batibouw, Brussel 26/02 - 08/03 I hal 11, stand 319

engineered stone

Industrieweg-Noord 1134, BE 3660 Opglabbeek +32(0)89 85 69 44 [email protected] www.diresco.be

DEELNEMERSLIJST Akemi Benelux Aqua Color Ardex GmbH BASF Nederland / PCI Augsburg Bauma Stone Beltrami Berdy BMB Bostik Benelux Brachot-Hermant Breton Buzon Pedestal International Carrodrain Cedexsa (Cotto d’Este, Floorgres, Viva, Ariostea, Kronos, Emil, Cerdomus, ... ) CNC-Techniek BAS Confederatie Bouw Natuursteen Dégami France Diamant Boart Diresco DS Vloerrenovatie (Moeller) ECS Eich (Projectburo PB) Emco Benelux Eurosil Febenat Fecamo Fila Surface Care Solutions

Gani Marble Tiles Grubau (Weha, Vacu Stone Lift, Ghines) Gumo-Blocks Hoogenberg Natuursteen Imbema Cleton Ingemar Group iSox Isuzu Benelux Jackon Insulation GmbH Juno Industries Keope Ceramiche Kerakoll Knauf Belgium Lecot-Raedschelders Ligne Pierre Mapei Benelux Maris Natuursteen Michel Oprey & Beisterveld Nordceram-Grohn Omag (Projectburo PB) Omnicol Pieterman Steentechniek (Intermacc, Montresor, Noat, Italmecc, ... ) Pierre Actual Plint-Service Prodim Rodiam

Rosco Rubi Benelux Saint-Gobain Weber Belgium Schlüter-Systems GmbH Seal-Guard Benelux Sealer Sika Sto Stone Stone Senses Stoneasy Technicel (Rywa, TECE, ... ) Tecnema Tehalux Thibaut TFT Responsible Stone Program Tuytelaers Unipro Van der Wee Bouwmachines Vigotec-Akatherm VIEK Machines (Comandulli, Denver, Ferrari & Cigarini, Donatoni, Manzelli) VietBlueStone VigotecAkatherm Vilvordit (Techlam) Westvlaams Tegelhuis WTCB * Stand DD 15.12.2014

Belgische B2B-markt! Maar ook andere trendsetters zijn van de partij, waaronder Hullebusch en Ingemar Group. Dit uitzonderlijk brede aanbod zorgt er dan ook voor dat iedere ontwerper, (interieur)architect, plaatser of natuursteenverwerker zich twee dagen lang ten volle kan laten inspireren!

koos er voor om aanwezig te zijn op het Stone & Tile Event. De vele mogelijkheden die dit materiaal biedt bij diverse architecturale (interieur)projecten in keuken, badkamer, trappenbouw of andere toepassingen, zijn nog niet genoeg gekend en worden daarom nog eens extra

kwartscomposiet? Echter ook de plaatsing van deze diverse materialen vereist een aparte kennis en techniek. Welke de uitdaging of opdracht ook moge zijn, u vindt straks in hal 3 van Flanders Expo Gent zeer zeker een antwoord op al uw vragen. De drie kleurenzones op de beurs-

MOEILIJKE KEUZE(S) Ook op het vlak van keramische materialen en kwartscomposiet zal op 22 en 23 januari in Flanders Expo Gent heel wat nieuws te rapen. Zo is er in première voor de Benelux-markt de presentatie van een 12-tal Italiaanse topmerken in keramiek (ook grootformaattegels) en worden voor het jaar 2015 de allernieuwste series en trends voorgesteld van topmerken als Cotto d’Este, Floorgres, Kronos, Ariostea, Emil Ceramiche, Techlam, Cerdomus, en Viva. Ook één van de marktleiders in kwartscomposiet, Diresco,

“Wie wil innoveren, moet zich niet gedragen als een oppervlakkige toerist” (Frans Johansson - Zweeds-Amerikaans auteur) onder de aandacht gebracht. Wanneer het gaat om vloer-, wand- of gevelbekleding (zowel voor interieur als exterieur), rijst telkens weer de vraag : kies ik bij het ontwerp voor natuursteen, keramiek of

EVENTS

101 POLYCARO

vloer wijzen u alvast de juiste richting aan: in de zwarte zone bevinden zich de aanbieders in natuursteen, wit staat voor toebehoren en de gouden zone leidt u tot bij de bedrijven uit de keramische wereld.

De juiste keuze Zagen frezen boren draaien polijsten en graveren. Complete CNC machine tot 9 assig. OMAG is bekend als leider op zijn gebied, dankzij constante ontwikkeling om de mogelijkheden van zijn machines uit te breiden en aan de wensen van de klant te voldoen.

Le bon choix Scier, fraiser, tourner polir, forage et gravure.

Technologie CNC jusqu’à 9 axes interpolantes. OMAG, le “leader” sur son domaine gràce à ses développements selon les besoins et désirs du marbrier.

www.omagspa.it

www.luigifacchinettiforlani.com

Via Stezzano, 31 - 24050 Zanica (Bg) Italy Tel. +39 035 670070/+39 035 675140/+39 035 675111 Fax +39 035 670259 - Internet: www.omagspa.it - Email: [email protected]

MACHINES & GEREEDSCHAPPEN Onderhouden, renoveren, plaatsen, verwijderen of bewerken van natuursteen, keramiek en/of kwartscomposiet wordt een stuk makkelijker indien u op ‘Stone & Tile’ ook de deelnemers met machines, gereedschappen & toebehoren even opzoekt en te woord staat. Die zullen namelijk ook ruim vertegenwoordigd zijn op deze eerste editie: met Pieterman Steentechniek (Intermac), Viek-Machines (Comandulli), Projectburo PB (Omag), Thibaut, Breton, Grubau, Diamant Boart, Rubi Benelux, CNC Techniek, Vander Wee Bouwmachines…. Evenals Mapei Benelux, SG Weber, Kerakoll, Ardex, Omnicol, Sika, Technicel, Akemi, Moeller, Lithofin, Berdy, Sealer en nog vele anderen. DAGPROGRAMMA SEMINARIES Gloednieuw initiatief naar aanleiding van dit event zijn de ‘Dag van de Keramiek’ en ‘Dag van de Natuursteen’ op respectievelijk donderdag 22 en vrijdag 23 januari. Iedere dag komen vijf verschillende topics aan bod, die door diverse gastsprekers op wetenschappelijk-technisch niveau worden toegelicht. In apart kaderstuk vindt u het overzicht van de 10 boeiende sessies, over 2 dagen verspreid. Bijwonen is gratis, mits online registratie vooraf via www.stone-tile.be. Gelijktijdig met het event vindt het officieel Belgisch Tegelzetterskampioenschap plaats onder de leiding van TileXpert Peter Goegebeur. Het is een publiek geheim dat het voor veel aannemers verdomd moeilijk blijft om goeie tegelplaatsers te vinden. Misschien ontdekt u in Gent wel een paar witte raven. Op hetzelfde ogenblik verzorgt Cocom Group een non-stop live demonstratie over hoe je blauwe hardsteen op de juiste manier bewerkt. Behoorlijk veel om naar uit te kijken dus en genoeg redenen om op 22 en/of 23 januari 2015 eens naar de Arteveldestad af te zakken.

© Marmommac

EVENTS

103 POLYCARO

Programma seminaries Dag van de Keramiek

Dag van de Natuursteen

Sessie 1: Buitengevelbekleding in keramiek Uur: 11u15 - 12u00 Thema: Buitengevel bekleding en dakopbouw plat en/of hellend in keramiek: een reeks wetenschappelijk-technisch onderbouwde oplossingen. Gastspreker: Hans De Schinkel (CEO Tehalux) & (Sto). Organisatie: Tehalux, gespecialiseerd in keramische gevelbekleding. Werkte eerder al in opdracht van architectenkantoren Stephane Beel en Jaspers & Eyers en realiseerde grote projecten oa Delhaize, Kinepolis, Mc Donalds etc.

Sessie 1: Plaatsing grootformaattegels Uur: 11u15 - 12u00 Thema: Plaatsing grootformaattegels natuursteen: plaatsingstechnieken & case study. Gastsprekers: Peter Goegebeur (Nationaal Voorzitter Technisch Comité WTCB) & Bruno Roten (Directeur Omnicol Belgium) Organisatie: Febenat, Federatie Benelux groothandels in natuursteen

Sessie 2: Verwarmde dekvloeren: nieuwe normen Uur: 13u00 - 13u45 Thema: Verwarmde dekvloeren: aandachtspunten en richtlijnen omtrent huidige certificering en implementatie van nieuwe Europese normen. Gastsprekers: Bruno Roten (Directeur Omnicol Belgium) & Jean-Philippe Dumont (Market Manager Tile Fixing & Floor SG Weber). Organisatie: FEMO, Federatie Belgische Producenten van Industriële Cementgebonden Mortels.

Sessie 2: Onderhoud & renovatie natuursteen Uur: 13u00 - 13u45 Thema: Onderhoud & renovatie van natuursteen: de juiste keuzes maken en aandacht voor speciale renovatietechnieken Gastspreker: Peter De Ryck (Zaakvoerder Eurosil Tegeldokter)

Sessie 3: Creatief gebruik van kwartscomposiet Uur: 14u45 - 15u30 Thema: Creatief gebruik van kwartscomposiet als materiaal in diverse architecturale projecten interieur & exterieur: wat u nog niet wist. Gastspreker: Chris Schelfhout (Voorzitter A.St.A Europe en CEO Diresco). Organisatie: A.St.A EUROPE, European Association of Manufacturers of Agglomerated Stones.

Sessie 3: Historische natuursteen: een bedreigd erfgoed Uur: 14u45 - 15u30 Thema: Historische natuursteen: een bedreigd erfgoed Gastsprekers: Roland Dreesen (Doctor Belgische Geologische Dienst) & Veerle Bams (Geologe WTCB) Organisatie: Confederatie Bouw - Afdeling Belgische Federatie Aannemers van Natuursteenbewerking

Sessie 4: Innoveren met tegels Uur: 16u30 - 17u15 Thema 1: Toelichting IWT project: een revolutionaire omwenteling bij binnen- en buitentoepassingen. Thema 2: Plaatsing grootformaattegels in keramiek: maximum size, minimum thickness. Gastsprekers: Tinne Vangheel (ir. Afdeling Materialen) & Peter Goegebeur (Voorzitter Fecamo Nationaal en Nationaal Voorzitter Technisch Comité WTCB HMV) Organisatie: WTCB, Wetenschappelijk & Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf en FECAMO, Nationale Federatie van Tegel- & Mozaïekbewerkers.

Sessie 4: CE-markering & Quality label Uur: 16u30 - 17u15 Thema: CE-markering & quality label: noodzaak van CE, toepassen van normen & attesten bij het voorschrijven en verhandelen. Gastsprekers: Geert Legein (Directeur Febenat), Kristof Callebaut (Doctor in de Geologie - Technische Commissie Febenat) & Francis Tourneur (Geoloog Waalse Gemeenschap) Organisatie: Febenat, Federatie Benelux groothandels in natuursteen

Sessie 5: Gebruik van keramisch materiaal in hedendaagse architectuur Uur: 18u15 - 19u00 Thema: Het gebruik van keramisch materiaal in hedendaagse architectuur: toegelicht met casestudies en realisaties in recente projecten. Samengaan van materiaal, kleur en detaillering. Gastspreker: ir. Architect-Zaakvoerder Gino Debruyne Organisatie: Ontwerpburo Gino Debruyne & Architecten Brugge

Sessie 5: Verantwoord natuursteen Uur: 17u45 - 18u30 Thema: Verantwoord natuursteen: wat houdt dit in en hoe gaat men er concreet mee aan de slag in de praktijk? Gastsprekers: Toon Huijps (Oud-Directeur Michel Oprey & Beisterveld en Bestuursvoorzitter Verantwoord Natuursteen TFT Benelux) & Bram Callewier (Managing Partner Beltrami) Organisatie: TFT Responsible Stone Program - Duurzame Natuursteen

EVENTS

Donderdag 22.01.2015

Vrijdag 23.01.2015

REGISTREER U VOOR EEN OF MEERDERE SEMINARIES VIA ticketing.stone-tile.be ! 104 POLYCARO

STEEL

ELLIS GOURMET BURGER

50X100 / 50X50 100X100 / 100X300 3mm+

skinn.be

V_GLASS V_CEMENT

Toonzaal & magazijn Zuiderlaan 12, B-1731 Zellik (Ring afrit 10) • T +32 2 257 17 57 [email protected] • www.vilvordit.be

EVENTS

105 POLYCARO

agentuur en official dealer

STONEAGE FUNGEERT ALS AGENT VOOR DE MERKEN NIRO GRANITE EN ZIRCONIO. Deze fabrikanten van keramische tegels kiezen voor kwaliteit, design en betaalbaarheid.

Niro Granite

Niro Granite

Niro Granite

Zirconio

Zirconio

Zirconio

CONTACTPERSOON IN UW REGIO  Vlaanderen /Vlaams Brabant - Peter De Smedt - 0474 84 11 33 - [email protected]  Limburg/Antwerpen - Patrick Henderieckx - 0498 16 30 08 - [email protected]  Wallonië - Juliette Cuppens - +33 625 74 55 57 - [email protected]

Armoedestraat 15 | B-8800 Rumbeke-Roeselare | België | T +32 51 35 71 71 | F +32 51 35 71 70 E [email protected] | W www.stoneage.be

Nieuwe tandemformule Marmomacc slaat aan

De organisatie van Abitare il Tempo (Italiaanse design- en interieurbeurs) heeft er goed aan gedaan haar wagonnetje te haken aan de sterke locomotief die Marmomacc vandaag nog steeds blijkt te zijn. Want met circa 65.000 bezoekers uit 145 verschillende landen steeg het aantal bezoekers ten opzichte van vorige editie met zomaar eventjes 15%. TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: MARMOMACC

TRIPLE-WIN SITUATIE Of is het net andersom en moeten we zeggen dat de organisatie van Marmomacc zo slim is geweest de hand uit te steken naar de collega’s van Abitare il Tempo? De design- en interieurbeurs trekt sowieso een pak minder volk dan het belangrijkste event van het jaar voor de internationale natuursteenwereld, laat daar geen twijfel over bestaan. Echter, door beide evenementen simultaan te laten plaatsvinden, krijgt de bezoeker een rijker aanbod voorgeschoteld en kunnen exposant zich richten tot een nog breder (kenners)publiek. Een triple-win situatie heet dat dan. BUITENLANDSE INTERESSE En er is nog goed nieuws want uit analyse van de laatste bezoekerscijfers blijkt dat Veronafiere, het beurscomplex in Verona, tijdens Marmomacc 2014 een pak meer buitenlandse professionelen over de vloer kreeg dan in 2013: 4.000 om precies te zijn. Uit niet minder dan 145 verschillende landen, wat ook

meer is dan de 143 vorig jaar. Dat de internationale status van de Italiaanse B-to-B beurs hierdoor extra glans krijgt, daar hoeven we wellicht geen tekening bij te maken. 1.500 EXPOSANTEN Qua buitenlandse bezoekers was Indië op de voorbije editie het sterkst vertegenwoordigd, gevolgd door Duitsland, Turkije, Spanje, Frankrijk, China, de Verenigde Staten, Brazilië, Rusland en Egypte. Aan exposantenzijde kon Marmomacc dit jaar rekenen op 1.502 deelnemende bedrijven uit 58 landen. Onder hen ook zeven Belgische exposanten. Intussen zijn ook de data bekend voor de volgende editie van Marmomacc (Abitare il Tempo): die vindt plaats van woensdag 30 september tot zaterdag 3 oktober 2015. EVENTS

107 POLYCARO

Cersaie krijgt (ietsje) meer volk over de vloer

De organisatie van Cersaie kan met een relatief goed gevoel terugblikken op de 32ste editie. Zeker geen uitschieter qua bezoekersaantal -in vergelijking met vorig jaar bleef het cijfer status quo- maar we onthouden vooral dat de negatieve spiraal is doorbroken en de buitenlandse interesse verder toeneemt. TEKST: ALEXANDER BOUCKAERT FOTO’S: CERSAIE

MEER UNIEKE BEZOEKERS Na vijf dagen (van 22 tot en met 26 september 2014) klokte de grootste tegel- en sanitairbeurs ter wereld af op exact 100.985 geregistreerde bezoeken (waarvan 46% niet de Italiaanse nationaliteit had). Dat lijkt op het eerst zicht veel, maar het cijfer ligt slechts 0,2% hoger in vergelijking met het jaar daarvoor. Verwaarloosbaar dus. Veel belangrijker is het aantal unieke bezoekers (elke professioneel telt voor één beursbezoeker, ook als die meerdere keren zijn persoonlijke streepjes-of QR-code aan de ingang scant), want daar is de stijging een tikkeltje groter: +3,6%, wat de totale opkomst in 2014 op 66.096 professionelen brengt.

EVENTS

BUITENLANDSE EXPOSANTEN Een vaststelling waarmee de organisatie zich nog veel gelukkiger mag prijzen, is dat het aantal buitenlandse gasten voor het tweede jaar op rij groeit: +4,1%, goed voor een totaal van 23.363 niet-Italiaanse bezoekers. Ook qua exposanten -945 in totaal uit 39 landen- scoorde Cersaie 2014 goede punten. Want: 45 meer deelnemers dan in 2013. Van die 945 exposanten kwamen 339 bedrijven uit het buitenlan, dat zijn er 37 meer dan in 2013. Onder hen 3 Nederlandse (Bellavita Tile, Frame en Sphinx) en 7 Belgische (Buzon en Impex Build) ondernemingen.

BELANGRIJKSTE TRENDS Dat de tegels in de keramische wereld al lang de 100x100cm ontgroeid zijn, wisten we al, maar op Cersaie trok vooral de afmeting 75x75cm onze aandacht. Het ‘formaat van de toekomst’ volgens velen omdat deze tegels nog net te manipuleren zijn door één persoon. In de categorie ‘keramische imitaties’ lijken veel fabrikanten in te pikken op de stijgende populariteit van beton, als esthetische oplossing voor vloer- of wandbekleding. En uiteraard blijven ook de natuursteen- en parketimitaties het goed doen. De keramische interpretatie van witte marmer is er enorm op vooruit gegaan. Chapeau, want goed kopiëren is ook een kunst! Dat op de beursvloer voor het eerst ook leveranciers van echte parket en natuursteen stonden, werd door de habitués als vreemd ervaren. Alle begrip daarvoor trouwens. Of is het zo dat -bij wijze van wederdienst- Marmomacc op haar beurt de deuren gaat openzetten voor de tegelfabrieken? Wat hebben we in 2014 nog geleerd? Dat de natuursteenwereld nu ook in het buitensegment de hete adem uit keramische hoek (buitentegels van 2cm dik) in de nek begint te voelen. De kans is bijzonder klein dat men die innovatie volgend jaar in Veronafiere te zien krijgt…

108 POLYCARO

Onze beste wensen

skinn.be

Ook in 2015 kunt u bij ons terecht voor de mooiste kwaliteitsmerken en een ongeziene service.

BEZOEK CEDEXSA OP STONE & TILE 22 & 23.01.15

KOM EN ONTDEK HET COLORKER GAMMA 26 & 27.01.15

Op deze b2b vakbeurs in Flanders Expo te Gent tonen wij al onze nieuwste collecties voor 2015 met bijhorende displays. Een must voor elke professionele tegelzaak.

De nieuwste collecties van Colorker presenteren wij jullie in avant-première tijdens een twee-daags event in de Wild Gallery te Vorst (Brussel). Meer info op onze website of bij uw vertegenwoordiger.

Industriezone Nijverheidsdok Z12 • Pathoekeweg 150, B-8000 Brugge T +32 50 45 00 45 • [email protected] • www.cedexsa.be

CARRODRAIN

Nieuwe Business Unit Manager Sinds de lancering van CarroDrain in 2009 zijn veel vloerders en loodgieters verkocht voor deze op en top Belgische douchegoot, vooral omwille van de eenvoudige plaatsing. Vijf jaar later mag CarroDrain zich de best verkochte goot in ons land noemen. “Voor ons is dat een extra motivatie om met ambitie naar de toekomst te kijken”, zegt zaakvoerder Peter Steylaerts. “We investeerden dan ook stevig het voorbije jaar. De uitbreiding van ons team met Gert Wouters als nieuwe Business Unit Manager is daar een uitstekend voorbeeld van. Wij willen CarroDrain in 2015 naar een hoger niveau tillen en investeerden daarom in de ontwikkeling van een aantal nieuwe modellen. In de loop van de komende maanden hopen we de productie op te starten.” “Mijn taak bestaat erin onze professionele partners en plaatsers maximaal te ondersteunen”, aldus Gert Wouters. “Wij zijn aanwezig tot op de werfvergadering en streven naar een zo kort mogelijke communicatielijn met de plaatser, wat zowel voor de vakman als voor onszelf een meerwaarde is.” “Meer dan ooit is een betegelde inloopdouche de standaard in een hedendaagse badkamer. Wat CarroDrain gerealiseerd heeft, in volle crisistijd, is knap. Jaar na jaar groeiden we fors en wonnen we het vertrouwen van onze dealers en de plaatsers. Dat toont dat het Carrodrain-concept een antwoord bracht op de verzuchtingen en noden van de vloerder. Iets waar we als Belgische fabrikant trots op mogen zijn.”

Belgisch succesverhaal “De vaklui zijn onze trouwste fans, maar ook onze belangrijkste bron van informatie”, laat Peter Steylaerts weten. “Dankzij de vloerders is CarroDrain destijds ontstaan! En dankzij de feedback van onze klanten hebben we destijds ons gamma uitgebreid met de Carrodrain 800. Een schot in de roos, als dé oplossing voor een betegelde douche van 90cm.” “In mijn vorige leven als Project Manager voor internationale projecten leerde ik dat een sterk idee niet hoeft te stoppen aan onze landsgrenzen”, besluit Gert Wouters. “Met de uitbreiding van ons team en van het gamma beschikken we over voldoende munitie. Alleszins belooft 2015 een boeiend jaar te worden voor CarroDrain!”

INFO

www.waterline.be

110 POLYCARO

AFVOERGOOT IN NATUURSTEEN BASALT / GRANIET / CHINESE HARDSTEEN

Industriezone Plassendale 3 Kuipweg 6, 8400 OOSTENDE [email protected] www.blauwsteentegels.be

waterdic ht

garantie DE MEEST VERKOCHTE DOUCHEGOOT IN BELGIË ! De CarroDrain douchegoot is een enorm succes dankzij zijn recept van extreme eenvoud in plaatsing en waterdichting. Maar ook de inbouwdiepte van slechts 75 mm is een enorme troef! Deze knappe en moderne douchegoot werd ontwikkeld vanuit de logica van de tegelzetter, die doorgaans de douchegoot in z’n vloer moet inwerken. De CarroDrain kan makkelijk een debiet van 28 liter per minuut verwerken, hetgeen zelfs ruim voldoende is voor een forse regendouche met zijsproeiers! Ook logistiek gezien blijft de CarroDrain geniaal in z’n eenvoud, want met slechts drie modellen op voorraad heeft u nu voor elke inloopdouche een waterdichte oplossing voor uw klanten !

815 mm 700 mm

915 mm 800 mm

1015 mm 900 mm

CARRODRAIN 700

CARRODRAIN 800

CARRODRAIN 900

CarroDrain • [email protected] • www.carrodrain.be

Visit us at Booth: 3121

WATERZUIVERING VMP – ZONDER FLOCCULANTEN CAP 170 – 1250 L/MIN Hoogrendementsbezink­ unit met vuilwaterpomp Kamerfilterpers met slibpomp Hoogrendementsbezinkunit

Automatische sturing met Siemens plc Optie: watervoedings­ pomp Optie: schoonwater­ buffertank

Filterpers

Hall: 3

INFO

Booth n°: 3432 22 & 23 janvier

2015

ECS Eich GmbH Zur Dornhecke 10 (Industrial Area East), D­35764 Sinn POLYCARO

112

Tel.: +49 (0) 2772­57250 Fax: +49 (0) 2772­572525

info@ecs­eich.com www.ecs­eich.com

POLYCARO.BE

Onze nieuwe website al bezocht? Om haar lezers nog sneller en beter te kunnen informeren, besliste de redactie van Polycaro om naast het printed medium ook te investeren in een responsive website. Voortaan kan u dus alle belangrijke nieuws uit de sector altijd en overal volgen, 24/7. Actua heet van de naald, interviews, bedrijfsvoorstellingen, projectartikels, federatienieuws, beursverslagen, productinfo’s, juridische en fiscale tips & tricks,… u vindt het allemaal op www.polycaro.be. De bezoeker kan er telkens ook de laatste uitgave van het magazine downloaden. Bijna dagelijks zal de nieuwswebsite van Polycaro verse content bevatten, geheel gratis, zodat u niets hoeft te missen van wat er vandaag allemaal leeft in de markt en een beter inzicht krijgt in de evoluties van morgen. Surf dus snel naar www.polycaro.be en kom het als eerste te weten. Opmerkingen en suggesties zijn steeds welkom bij hoofdredacteur Alexander Bouckaert. U kan hem bereiken via telefoonnummer 050/25 01 70 of via email: [email protected]

| CREATIVE CONCRETE

SCHLÜTER-KERDI

Snijraster voor betere verwerking De contactafdichting Schlüter®-KERDI, al meer dan 25 jaar de maatstaf bij plaatseing van keramische tegels en natuursteen, is nu nog beter te verwerken. Het opgedrukte snijraster is handig bij het eenvoudig en juist op maat snijden van de rolwaren. Dankzij een doorlopende indicatie van het aantal resterende meters op de rol, weet de vakman steeds hoeveel materiaal er nog beschikbaar is. Een ander voordeel van het raster: het is een praktisch hulpmiddel voor het gelijkmatig aanbrengen van overlappingen en afdichtingsbanden. Nieuw is ook de opdruk van het chargenummer op elke rol. Het zorgt voor verhoogde transparantie en toont dat het materiaal de strenge kwaliteitscontrole voor contactafdichting succesvol heeft doorlopen. De nieuwe rasteropdruk wordt geleidelijk ingevoerd en zal spoedig voor alle rollengtes van de afdichtingsmat Schlüter®KERDI-200 beschikbaar zijn.

BEVERSESTRAAT 85 | B-8530 HARELBEKE T +32 (0)56 65 34 34 | F +32 (0)56 65 34 32 | [email protected] | WWW.CERABOS.BE

AGROB BUCHTAL ChromaPlural

Alles weer schoon… …voor een goed gevoel

Voor meer informatie en service contacteer: (B) 0800 90 92 (NL) 0800 022 7245 www.lithofin.com

AZ 142-B,NL3.12

Of het nu keramische tegels of natuursteen vloeren zijn - met de professionele producten van LITHOFIN is het dagelijks onderhoud eenvoudig en snel. Zo heeft u meer tijd voor de belangrijke dingen.

Op Bau 2015 lanceert de Duitse tegelfabrikant Agrob Buchtal onder de toepasselijke naam ‘ChromaPlural’ een innovatief tegelsysteem met een modulaire structuur dat architecten en planners meer vrijheid biedt bij het ontwerpen van gebouwen. In de wereld van architectuur zijn de kleur- en formaatsystemen Chroma en Plural Plus een fenomeen. Ze bevatten een uitgebreid gamma aan producten en staan bekend om hun duurzaamheid en flexibiliteit. De enige manier om deze twee producten te verbeteren was door ze te combineren. Dankzij een gesofisticeerd proces en zorgvuldige aanpassingen van de technische en visuele aspecten van beide producten ontstond ChromaPlural. Dit combineert de stevigheid en het octametrische systeem van Chroma met het decimale systeem van Plural Plus. De ChromaPlural-lijn bestaat uit 50 kleuren en zeven contrasterende kleuren. Het modulair systeem heeft ongeveer 30 decimale en octametrische formats.

HULLEBUSCH

Biënnale Interieur

INFO

Eind oktober liep in Kortrijk de 24e editie van de internationale Biënnale Interieur. Natuursteengroothandel Hullebusch was er voor de vierde keer bij. Sophie Bekaert legt uit waarom. “Deze beurs is heel belangrijk voor ons omdat ze druk wordt bezocht door binnenhuisarchitecten die vaak HB-producten uit het hogere segment voorschrijven. Een alternatief in België voor deze beurs is er niet echt, en ze trekt bezoekers tot in Nederland of Parijs. Wij zijn één van de weinige natuursteenhandelaars op de exposantenlijst, en komen er steeds vernieuwend uit de hoek.” “Voor elke editie werken we samen met een befaamde architect, dit jaar stelde de Braziliaan Marcio Kogan van Studio MK27 een nieuwe mozaïeklijn voor. We hadden ook excentrieke marmers in gedurfde kleuren -groen, bordeaux- die aansluiten bij trendy kleuren uit de meubelindustrie. Maar ook klassiekere materialen vergeten we niet, zoals een nieuwe travertijn, de ‘Muzillac veine’ met een typische HB-bewerking ‘agripa fijn’. Het geeft hem een moderne look en maakt dit materiaal tijdloos!”

114 POLYCARO

master in stone.

pierre de varennes – donsato

exclusive natural stone

een natuurlijke kijk op schoonheid

hullebusch Brugsebaan 4a - 8850 Ardooie - Belgium +32 (0)51 46 78 67 - www.hullebusch.com

115 POLYCARO

Dendermondsestwg 60-62 9270 Kalken-Laarne By Ri.Pa. Belgium

www.slimfitceram.be [email protected]

SlimFit Ceram by Ri.Pa. Belgium is de service op maat voor uw project in keramische dunne platen. Uw droom van renovatie of nieuwbouw in 3,5 mm platen volgens plan op maat laten aanleveren met nauwkeurige uitsnijdingen op maat... Dat kan!

SlimFit Ceram zal op basis van de gedetailleerde doorgestuurde plannen van uw project een berekening maken en het maatwerk installatieklaar aanleveren.

ANTWERPEN | GOOIK | ROESELARE

KALKEN-LAARNE www.ripa.be

116 POLYCARO

www.tiletradecenter.be

(opening voorjaar 2015)