Policy Research Corporation

Policy Research Corporation CONCRETE OPLOSSINGEN GEBASEERD OP WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

MEER VEILIGE PARKEERPLAATSEN -EINDRAPPORT20 april 2006

© Policy Research Corporation Nederland B.V. Copyright 2006 Parklaan 40 3016 BC Rotterdam (Nederland) tel : +31 10 436 0 364 fax : +31 10 436 1 416 e-mail : [email protected] website : www.policyresearch.nl

Dit rapport waarop het auteursrecht van toepassing is, is bestemd voor intern gebruik door de geadresseerde. Elke vorm van gebruik door derden van dit rapport, volledig of gedeeltelijk, vergt een voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat.

© Policy Research Corporation

2

INHOUD Aanleiding, doel en aanpak onderzoek Definitiebepaling Huidige veiligheidssituatie op parkeerplaatsen Aanbevelingen ter bevordering van de veiligheid op parkeerplaatsen Conclusie Bijlagen © Policy Research Corporation

3

AANLEIDING ONDERZOEK •

• •

• •

•

Het Actieplan ‘Veilig Ondernemen’ is opgesteld vanuit een initiatief van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing en is ondertekend door de ministeries van Economische Zaken, Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, VNO-NCW, MKB-Nederland en het Verbond van Verzekeraars Het Actieplan heeft als doel de criminaliteit in het bedrijfsleven tegen te gaan Eén van de doelstellingen van het Actieplan is om binnen de transportsector de criminaliteit met 25% te doen afnemen. De intentie bestaat om reeds in 2006 een reductie van 10% te bereiken Vanuit het Actieplan is tevens het Convenant ‘Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector’ voortgevloeid Het Convenant is ondertekend door de ministeries van Economische Zaken, Verkeer en Waterstaat, Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, EVO, KNV, TLN, NDL en het Verbond van Verzekeraars In kader van het Convenant is een aantal afspraken gemaakt waaronder de afspraak om binnen Nederland tot ‘meer veilige parkeerplaatsen’ te komen De De deelnemers deelnemers van van het het Convenant Convenant ‘Aanpak ‘Aanpak criminaliteit criminaliteit wegtransportsector’ wegtransportsector’ zijn zijn voornemens voornemens om om de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen te te verbeteren verbeteren © Policy Research Corporation

4

DOEL ONDERZOEK Doel van dit onderzoek is: • Het komen tot invulling van afspraak twee van het Convenant – Inzicht krijgen in aspecten die op de veiligheid van parkeerplaatsen van toepassing zijn – Inzicht krijgen in de criteria waaraan een veilige parkeerplaats dient te voldoen – Bepalen van effectiviteit van genomen maatregelen ten behoeve van de veiligheid op parkeerplaatsen – Inzicht krijgen in nog te nemen maatregelen die de veiligheid op parkeerplaatsen verbeteren •

Het leveren van een optimale mix van maatregelen die de veiligheid op parkeerplaatsen zal verhogen – De aan te bevelen maatregelen zullen niet 100 % veiligheid kunnen garanderen – Niet alle parkeerplaatsen kennen eenzelfde niveau van (benodigde) veiligheid Het Het einddoel einddoel van van het het onderzoek onderzoek is is het het leveren leveren van van een een op op de de korte korte termijn termijn in in te te voeren voeren set set maatregelen maatregelen die die de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen zal zal verhogen verhogen © Policy Research Corporation

5

AANPAK ONDERZOEK Desk Research

Interviews

Inventariseren en analyseren van eerdere onderzoeksresultaten en richtlijnen

• Convenantpartijen • Regionale afdelingen RWS • Branche organisaties

Veldonderzoek parkeerplaatsen • Toetsen richtlijnen en criteria • Aanleggen fotoboek • Enquêtering van gebruikers

Uitvoeren verdiepende analyses • Aanbevelingen over de richtlijn ‘Ontwerp parkeerplaatsen’ • Opstellen van een vernieuwde beheer- en financieringsstructuur

Rapportage © Policy Research Corporation

6


7

WAT IS EEN PARKEERPLAATS? •

Er kunnen drie soorten parkeerplaatsen / verzorgingsplaatsen (in het vervolg van het rapport zal de term parkeerplaats worden gebruikt) worden onderscheiden: – Eenvoudige verzorgingsplaats: verzorgingsplaatsen met alleen een algemene parkeervoorziening en in sommige gevallen enkele picknicktafels en een toilet – Standaard verzorgingsplaats: verzorgingsplaatsen met een algemene parkeervoorziening en de mogelijkheid om te tanken en eventueel gebruik te maken van beperkte restauratieve diensten. Hierbij kunnen aanvullende voorzieningen zijn – Uitgebreide verzorgingsplaats: verzorgingsplaatsen met een algemene parkeervoorziening en de mogelijkheid om te tanken en eventueel gebruik te maken van uitgebreide restauratieve diensten. Hierbij kunnen aanvullende voorzieningen zijn – Aanvullende voorzieningen: de vergunninghouder mag in beginsel aanvullende voorzieningen aanbieden, mits zij een functionele relatie hebben met het weggebruik

•

Er wordt ook onderscheid gemaakt tussen de verschillende locaties van parkeerplaatsen: – Parkeerplaatsen langs de snelweg: hiervan is Rijkswaterstaat de materieel beheerder – Parkeerplaatsen langs het onderliggende wegennet: het beheer ligt veelal in handen van private ondernemingen

Er Er kan kan onderscheid onderscheid worden worden gemaakt gemaakt tussen tussen eenvoudige, eenvoudige, standaard standaard en en uitgebreide uitgebreide verzorgingsplaatsen. verzorgingsplaatsen. Er Er wordt wordt tevens tevens onderscheid onderscheid gemaakt gemaakt tussen tussen parkeerplaatsen parkeerplaatsen gelegen gelegen langs langs de de snelweg snelweg en en het het onderliggende onderliggende wegennet wegennet © Policy Research Corporation

8

WAT IS VEILIGHEID? •

•

Het begrip veiligheid is afgeleid van het Latijnse ‘securitas’, waarbij de bescherming van het leven (met betrekking tot personen) en het eigendom (met betrekking tot goederen) centraal staat Er valt onderscheid te maken tussen ‘objectieve’ en ‘subjectieve’ veiligheid – Objectieve veiligheid heeft betrekking op feitelijke veiligheid en is afhankelijk van de mate waarin men vrij van dreiging of confrontatie met geweld kan handelen. Deze vorm van veiligheid is nauw verbonden met criminaliteit en kan worden gemeten aan de hand van bijvoorbeeld aangiftecijfers – Subjectieve veiligheid heeft betrekking op de beleving van veiligheid. Subjectieve veiligheid is de mate waarin men zich vrij van dreiging of confrontatie met geweld voelt

•

Criminaliteit is een nauw verbonden begrip met veiligheid. Twee belangrijke aspecten die een ‘opportunity’ tot criminaliteit geven kunnen worden onderscheiden: – Target attractiveness: waarde en vervoerbaarheid – Accesibility: mate van zichtbaarheid, fysieke toegankelijkheid en adequate surveillance

In In dit dit onderzoek onderzoek wordt wordt zowel zowel criminaliteit criminaliteit in in relatie relatie tot tot ‘objectieve’ ‘objectieve’ als als tot tot ‘subjectieve’ ‘subjectieve’ veiligheid veiligheid op op en en rondom rondom parkeerplaatsen parkeerplaatsen in in Nederland Nederland onderzocht onderzocht © Policy Research Corporation

9

SCOPE VEILIGHEID Veiligheid / criminaliteit op de parkeerplaats

Haven / Fabriek

Veiligheid / criminaliteit op de parkeerplaats

Groothandel

Diefstal bij open overslaan van goederen

Winkel

Huis

Winkeldiefstal

Inbraak

Bij elke stap in een willekeurige keten komt onveiligheid en criminaliteit voor

Bij Bij het het vervoeren vervoeren van van goederen goederen zijn zijn vele vele mogelijke mogelijke locaties locaties waar waar onveiligheid onveiligheid en en criminaliteit criminaliteit kan kan voorkomen, voorkomen, waaronder waaronder een een parkeerplaats. parkeerplaats. Bij Bij het het vervoer vervoer over over grote grote afstanden afstanden moeten moeten deze deze worden worden gebruikt gebruikt door door chauffeurs chauffeurs © Policy Research Corporation

10

OMVANG PROBLEEM Veiligheid / Criminaliteit

Georganiseerde misdaad

Gelegenheidsdiefstal

Onveiligheidsgevoel

• Er is onvoldoende inzicht in de onveiligheid en omvang van criminaliteit in het algemeen en voor het aandeel van parkeerplaatsen in het bijzonder • Analyse van de omvang, aard, plaats en wijze van criminaliteit in de wegtransportsector vloeit voort uit afspraak 1 van het Convenant ‘Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector’ • Niet alle vormen van onveiligheid en criminaliteit zijn in dezelfde mate oplosbaar

Meer veilige Parkeerplaatsen Ongeacht Ongeacht de de omvang omvang van van de de (on)veiligheid (on)veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen worden worden er er in in dit dit rapport rapport in in overeenstemming overeenstemming met met afspraak afspraak 22 van van het het Convenant Convenant aanbevelingen aanbevelingen tot tot ‘meer ‘meer veilige veilige parkeerplaatsen’ parkeerplaatsen’ gedaan gedaan © Policy Research Corporation

11

VEILIGHEID OP DE PARKEERPLAATS Chauffeur • Veiligheidsgevoelens • Beroven • Mishandelen

Vrachtwagen

Veiligheid / Criminaliteit

• Stelen • Beschadigen

Lading • Stelen • Beschadigen

Veiligheid Veiligheid en en criminaliteit criminaliteit op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen heeft heeft betrekking betrekking op op de de chauffeur, chauffeur, de de vrachtwagen vrachtwagen en en de de lading lading © Policy Research Corporation

12

VEILIGHEID OP DE PARKEERPLAATS

Vrachtwagen Chauffeur Lading

Objectieve veiligheid

Subjectieve veiligheid

De De elementen elementen van van veiligheid veiligheid en en criminaliteit criminaliteit op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen verschillen verschillen onderling onderling qua qua mate mate van van objectiviteit objectiviteit van van veiligheid veiligheid © Policy Research Corporation

13

STAKEHOLDERS Gebruikers • Vervoerders • Verladers • Logistieke dienstverleners

Pomphouders / Restauranthouders

Parkeerplaatsen

Rijkswaterstaat

Politie / Justitie Domeinen

Domeinen Op Op de de stakeholder stakeholder ‘Domeinen’ ‘Domeinen’ na, na, zijn zijn allen allen direct direct betrokken betrokken bij bij de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen © Policy Research Corporation

14


15

AANPAK DESK RESEARCH VEILIGHEID OP PARKEERPLAATSEN

Aspecten

Welke onderwerpen zijn gerelateerd aan de veiligheid op parkeerplaatsen?

Criteria

Welke criteria worden onderscheiden voor deze aspecten?

Richtlijn

Wat is de richtlijn waarmee getoetst wordt of aan de gestelde criteria wordt voldaan?

Maatregelen

Bij de desk research is de effectiviteit van de gestelde maatregelen niet onderzocht of getoetst

Welke maatregelen zijn genomen die betrekking hebben op de gestelde criteria en richtlijnen?

Ten Ten aanzien aanzien van van de de veiligheidsaspecten veiligheidsaspecten wordt wordt geanalyseerd geanalyseerd welke welke criteria criteria te te onderscheiden onderscheiden zijn, zijn, wat wat de de bijbehorende bijbehorende richtlijn richtlijn is is en en welke welke maatregelen maatregelen zijn zijn genomen genomen naar naar aanleiding aanleiding hiervan hiervan © Policy Research Corporation

16

ASPECTEN GERELATEERD AAN VEILIGHEID Inrichting

Voorzieningen

Capaciteit

Veiligheidsaspecten op Parkeerplaatsen

Sociale controle

Beveiliging

Communicatie

Gebruik

Bovenstaande Bovenstaande zeven zeven aspecten aspecten zijn zijn gerelateerd gerelateerd aan aan veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen © Policy Research Corporation

17

DESK RESEARCH Bevindingen veiligheid op parkeerplaatsen (1/4) Aspecten Voorzieningen

Criteria

Huidige Richtlijn •

Uiterlijk verzorgingsplaats

•

Extra voorzieningen (zoals bijv. speeltuin, autowasplaats)

Aantrekkelijk Schoon en verzorgd

Mogelijk zolang er geen extra verkeer wordt gegenereerd

Aanwezigheid benzinestation / restaurant met 24 uurs bemanning

Elders gestelde maatregelen • •

Geen voorzieningen creëren die extra verkeer opleveren •

Gedurende hele jaar dag- en nachtdiensten verlenen

Voldoende afvalbakken Beheer en onderhoud van parkeerplaats is gescheiden

•

Benzinestations: minimale bemanningstijden 7.00u tot 23.00u Weggebonden restaurants: in principe 24 uurs opening, mits veiligheid dit toelaat

Keurmerk

Gebruik

Gebruik als homo ‘ontmoetingsplaats’ Criminele doeleinden

Communicatie

•

Communicatie tussen betrokken partijen

Uitgifte vergunningen

•

Goede afspraken maken tussen partijen Onderbrengen beheerstructuur bij één partij

Bij elke instantie benodigde vergunning aanvragen © Policy Research Corporation

18

DESK RESEARCH Bevindingen veiligheid op parkeerplaatsen (2/4) Aspecten

Criteria

Huidige Richtlijn

Elders gestelde maatregelen

Beveiliging

Cameratoezicht

Cameratoezicht is wenselijk

Gele verlichting doordat wit licht vanaf de rijbaan door weggebruikers als hinderend zou worden ervaren

KLPD / politiedienst heeft een rol

RWS Noord-Nederland: • Afspraken met regionale politie

Menselijk toezicht

Politie toezicht

•

Afsluiten deel parkeerplaats

•

•

Capaciteit

Hoeveelheid parkeerplaatsen

•

Parkeerplaats snelweg is openbaar Parkeerplaats onderliggende net is particulier

Parkeerplaats snelweg: • Gehele voorziening is openbaar • Mag geen vergoeding worden bedongen • Slagbomen niet toegestaan

Capaciteit is afhankelijk van de intensiteit van het vrachtverkeer Capaciteit is afhankelijk van ecologische aanpak Nieuwe niet-weggebonden parkeerplaatsen worden niet aangegeven op bewegwijzering langs de snelwegen

Wegwijzers (zie ook aspect inrichting)


19

DESK RESEARCH Bevindingen veiligheid op parkeerplaatsen (3/4)

Aspecten

Criteria

Huidige Richtlijn

Inrichting

Overzichtelijkheid

Zodanig inrichten dat gebruiker weet waar welke functie is

Inrichting parkeerfaciliteiten

Oriëntatie van parkeervakken moet een duidelijke relatie met rijrichting vertonen •

Beplanting en onderhoud groen

•

Minimaliseren van aantasting van bestaande landschaps- en natuurwaarden Dichtheid van beplanting mag geen gevoelens van onveiligheid opwekken


Haaks parkeren is niet toegestaan in verband met de wenselijke rijrichting •

•

•

Vluchtwegen voor criminele doeleinden

Fysieke barrière langs buitenrand (om uitwisseling met het onderliggende wegennet te voorkomen)

•

•

Onderhoud

Netto resultaat bomen: gekapte bomen vervangen Beplanting mag zicht naar en binnen verzorgingsplaatsen niet ontnemen Minimaal gebruik van hekwerken ter afscheiding landschap Waar mogelijk afscheiden door middel van water of beplanting Aansluiting met overige wegennet verboden, anders dan een pad voor personeel

Gescheiden beheer en onderhoud


20

DESK RESEARCH Bevindingen veiligheid op parkeerplaatsen (4/4) Aspecten

Criteria

Huidige Richtlijn •

Sociale controle

Zicht vanaf snelweg

•

•

Zicht vanaf de omgeving

Zicht vanaf tankstation / restaurant

•

•

•

Sociale controle

•

•

Geen hoogteverschillen of natuurlijke barrières tussen rijbaan en verzorgingsplaats Terreinvorm: contact met de weg

Ongehinderd zicht dient mogelijk te zijn Visuele relatie met omgeving kan variëren van volledig open tot volledig gesloten

Recreatieplekken dienen voor een groot deel direct in het zicht te liggen vanaf het deel waar bemande voorzieningen zich bevinden •

Verlichting (zie ook aspecten beveiliging en inrichting)

Vanaf snelweg ongehinderd zicht Fysieke afscherming tussen tankstation en weg


Verlichting dusdanig dat een persoon op een afstand van 4m herkenbaar is Verkeer op de weg mag geen hinder ondervinden Maximaal 5 lux

Mate van activiteit

Bij locatiekeuze wordt gestreefd naar aanwezigheid ‘sociale ogen’

Aanwezigheid van andere chauffeurs

Capaciteit is afhankelijk van de intensiteit van het verkeer


Gele verlichting doordat wit licht vanaf de rijbaan door weggebruikers als hinderend ervaren wordt

Geen voorzieningen creëren die extra verkeer opleveren

21

ENQUÊTES VEILIGHEIDSGEVOEL Les Routiers Européens: tussentijdse uitslag enquête gehouden bij wegrestaurants, maart 2005 • Op parkeerplaatsen vinden criminele handelingen plaats: – 33% van de wegrestaurants antwoord hier bevestigend op

KLPD: Onderzoek Beroepschauffeurs Goederenvervoer, voorjaar 2005 • Veilig gevoel op parkeerplaatsen: – Beroepschauffeurs: ‘s nachts 44%, overdag 93%

• Mijden van parkeerplaatsen wegens onveiligheid – Beroepschauffeurs: 66%

Rijkswaterstaat: KPI gebruikerstevredenheid 2005, november 2005 • Veilig gevoel op parkeerplaatsen: – Vrachtwagenchauffeurs: ‘s nachts: 13%, overdag 78%

Uit Uit diverse diverse enquêtes enquêtes blijkt blijkt dat dat het het veiligheidsgevoel veiligheidsgevoel van van beroepschauffeurs beroepschauffeurs met met name name ‘s ‘s nachts nachts onvoldoende onvoldoende is is en en dat dat tevens tevens bepaalde bepaalde parkeerplaatsen parkeerplaatsen worden worden gemeden gemeden © Policy Research Corporation

22

VOORBEELDEN HUIDIGE SITUATIE (1/2) ‘Raakeind’ A58 oostelijke richting Eindhoven

‘Hondsiep’ A73 noordelijke richting Nijmegen

Vanaf Vanaf de de achterkant achterkant van van het het benzinestation benzinestation op op parkeerplaats parkeerplaats ‘Raakeind’ ‘Raakeind’ is is het het overzicht overzicht op op de de parkeerplaats parkeerplaats onvoldoende. onvoldoende. Vanaf Vanaf de de snelweg snelweg is is de de parkeerplaats parkeerplaats tegenover tegenover ‘Hondsiep’ ‘Hondsiep’ door door de de dichte dichte bebossing bebossing slecht slecht zichtbaar zichtbaar © Policy Research Corporation

23

VOORBEELDEN HUIDIGE SITUATIE (2/2) ‘De Zuidpunt’ A16

‘Varakker’ A15 westelijke richting Tiel

Parkeerplaats Parkeerplaats ‘De ‘De Zuidpunt’ Zuidpunt’ is is aan aan de de achterzijde achterzijde met met een een door door te te knippen knippen hek hek afgescheiden afgescheiden van van een een met met de de auto auto begaanbare begaanbare weg. weg. Op Op parkeerplaats parkeerplaats ‘Varakker’ ‘Varakker’ staan staan de de vrachtwagens vrachtwagens met met de de voorzijde voorzijde naar naar de de snelweg, snelweg, zodat zodat de de relatief relatief kwetsbare kwetsbare achterkant achterkant uit uit het het zicht zicht blijft blijft © Policy Research Corporation

24

CONCLUSIES DESK RESEARCH OP PARKEERPLAATSEN • •

•

• •

•

Er is een veelheid aan relevante aspecten, criteria en richtlijnen bekend Echter, in de huidige situatie is in bepaalde gevallen de relatie tussen de gestelde criteria, richtlijnen en maatregelen ontbrekend of tegenstrijdig De huidige richtlijnen zijn veelal ‘gevoelsmatig’ correct, maar niet concreet of meetbaar opgesteld De effectiviteit van de genomen maatregelen is onvoldoende onderzocht Er is geen uitgewerkt of concreet overzicht van veiligheidsaspecten waaraan parkeerplaatsen dienen te voldoen Echter, de inrichting en daarmee veiligheidssituatie is op elke parkeerplaats verschillend, hetgeen betekent dat er in de richtlijn voor bepaalde gevallen ruimte voor interpretatie behoort te zijn Uit Uit desk desk research research kan kan worden worden geconcludeerd geconcludeerd dat dat in in de de huidige huidige situatie situatie reeds reeds veel veel criteria, criteria, richtlijnen richtlijnen en en maatregelen maatregelen met met betrekking betrekking tot tot veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen zijn zijn opgesteld. opgesteld. Echter, Echter, een een consistente consistente en en overzichtelijke overzichtelijke uitwerking uitwerking van van deze deze elementen elementen is is niet niet voorhanden voorhanden © Policy Research Corporation

25

BEHEER- EN FINANCIERINGSSTRUCTUUR OP PARKEERPLAATSEN LANGS DE SNELWEG Huidige situatie (Erf)pacht- en huurafdracht

Benzinestationhouder / Restauranthouder • Verantwoordelijk voor onderhoud eigen terrein • Hoogte erfpacht afhankelijk van: – Aantal passanten – Verkochte liters brandstof – Grootte ‘tankshop’ – Naar rato van ideale oppervlakte (bij 80% van ideale oppervlakte ook 80% van erfpacht)

Domeinen • Verantwoordelijk voor de privaatrechtelijke regelingen met bedrijven op staatsterreinen • Sluit huur- en pachtcontracten af met benzinestations en restaurants op parkeerplaatsen • Ontvangt de vergoeding van de marktpartijen

Verantwoordelijkheden voor onderhoud van terrein

Besluitvorming exploitatie parkeerplaatsen

Rijkswaterstaat • Verantwoordelijk voor indeling parkeerplaats: – Besluitvorming over al dan niet plaatsen van benzinepomp en/of restaurant – Locatie benzinepomp en restaurant • Materieel beheerder van de gehele parkeerplaats

De De huidige huidige beheerbeheer- en en financieringsstructuur financieringsstructuur op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen is is verdeeld verdeeld over over drie drie partijen, partijen, waarbij waarbij Domeinen Domeinen de de privaatrechtelijke privaatrechtelijke contracten contracten met met de de marktpartijen marktpartijen sluit, sluit, Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat de de materiële materiële verantwoordelijkheid verantwoordelijkheid draagt draagt over over het het openbare openbare terrein terrein en en de de marktpartijen marktpartijen over over hun hun eigen eigen deelterrein deelterrein © Policy Research Corporation

26

BEHEER OP PARKEERPLAATSEN LANGS DE SNELWEG Huidige situatie

De huidige beheerstructuur van parkeerplaatsen in relatie met het gezamenlijk aanpakken van de veiligheid: • Rijkswaterstaat, benzinestation- en restauranthouders dragen de verantwoordelijk voor de veiligheid van ieders deelterrein • Deze beheerstructuur met een gedeelde verantwoordelijkheid zou aanleiding kunnen zijn voor een inefficiënte en ineffectieve aanpak van de veiligheid op parkeerplaatsen – De communicatie tussen de partijen kan worden verbeterd

• Een aantal benzinestation- en restauranthouders zouden graag de vrijheid krijgen om gezamenlijk de veiligheid op parkeerplaatsen te verbeteren • Ten tijde van de uitvoering van het veldonderzoek is niet gebleken dat er op grote schaal de onderzochte parkeerplaatsen tekenen van ‘vuil op straat’ zijn Er Er zou zou overwogen overwogen moeten moeten worden worden de de communicatie communicatie over over huidige huidige beheerstructuur beheerstructuur te te stimuleren stimuleren zodanig zodanig dat dat de de verantwoordelijkheden verantwoordelijkheden met met betrekking betrekking tot tot de de veiligheidshandhaving veiligheidshandhaving op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen gezamenlijk gezamenlijk op op een een efficiënte efficiënte en en effectieve effectieve wijze wijze worden worden nageleefd nageleefd © Policy Research Corporation

27

BELEID OP PARKEERPLAATSEN Huidige situatie

Het ontbreek aan een duidelijke beleidslijn bij V&W voor wat betreft de veiligheid op parkeerplaatsen langs snelwegen • Er is een welwillendheid van alle partijen om de veiligheid op parkeerplaatsen te verbeteren • Er is onvoldoende sturing en middelen om de veiligheid op parkeerplaatsen aan te pakken • Het perspectief van de richtlijnen voor het ontwerp van parkeerplaatsen is onvoldoende gericht op veiligheid en criminaliteitsbestrijding

Het Het huidige huidige beleid beleid ten ten opzichte opzichte van van parkeerplaatsen parkeerplaatsen wordt wordt nog nog onvoldoende onvoldoende bekeken bekeken door door een een ‘veiligheidsbril’ ‘veiligheidsbril’ en en dit dit maakt maakt het het moeilijker moeilijker de de de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen © Policy Research Corporation

28


29

AANBEVELINGEN Aanbevelingen ‘Meer veilige parkeerplaatsen’ Snelweg

Richtlijnen

Beleid

• Concreet, eenduidig en duidelijk • Licht en (over)zicht

• Veiligheidsbeleid • Stimuleren particuliere initiatieven

Beheer • Financiering • Beheerstructuur

Aanbevelingen‘Meer veilige parkeerplaatsen’ Onderliggend wegennet Ten Ten behoeve behoeve van van meer meer veilige veilige parkeerplaatsen parkeerplaatsen zijn zijn de de aanbevelingen aanbevelingen onderverdeeld onderverdeeld naar naar Richtlijnen, Richtlijnen, Beheer Beheer en en Beleid Beleid © Policy Research Corporation

30

AANBEVELINGEN RICHTLIJNEN Algemeen • • •

Er is grote behoefte aan duidelijke en concrete aanbevelingen die op de korte termijn implementeerbaar zijn met betrekking tot de inrichting van ‘veilige’ parkeerplaatsen Over de inhoud van de aanpassingen gericht op een grotere veiligheid bestaat overeenstemming tussen de verschillende partijen Daarom is een inhoudelijke herziening mogelijk van de richtlijn van het ontwerp van parkeerplaatsen langs autosnelwegen die de inrichting vanuit het perspectief van de veiligheid beoordeelt – Procesmatig één integrale versie van de richtlijn (concept van AVV/CROW uitgave) – Communicatie naar de regionale directies van Rijkswaterstaat om de vernieuwde versie als handleiding te gebruiken – Alle mogelijkheden met betrekking tot de inrichting die tegenstrijdig zijn aan het verbeteren van de veiligheid dienen verwijderd te worden uit de richtlijn

•

Het toepassen van de richtlijnen zal geleidelijk en ‘met verstand’ moeten plaatsvinden – Daar waar het nieuw te bouwen parkeerplaatsen of groot onderhoud aan de parkeerplaatsen betreft dient de ‘veiligheids’ richtlijn te worden gebruikt – Parkeerplaatsen die uit onderzoek onveilig worden bevonden dienen direct te worden aangepakt – Veel aanbevelingen ter bevordering van de veiligheid zijn relatief goedkoop, zodat deze zeker op onveilige parkeerplaatsen haalbaar zijn – Daar de inrichting van iedere parkeerplaats verschillend is, is het niet mogelijk om een algemene en integrale kostenberekening te maken om de veiligheid te verbeteren

Er Er is is grote grote behoefte behoefte aan aan een een concrete concrete set set regels regels die die de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen vergroten. vergroten. Deze Deze moeten moeten worden worden opgenomen opgenomen in in een een vernieuwde vernieuwde versie versie van van de de richtlijn richtlijn ontwerp ontwerp parkeerplaatsen, parkeerplaatsen, zodat zodat deze deze snel snel en en effectief effectief kunnen kunnen worden worden uitgevoerd uitgevoerd © Policy Research Corporation

31

AANBEVELINGEN RICHTLIJNEN Licht Verlichtingssterkte: • Op de parkeerplaats dient de gehanteerde verlichtingssterkte te worden verhoogd van 5 lux naar een niveau van 40 lux (streefwaarde openbare verlichting) • De hoogte en de armaturen van de lichtmasten dient dusdanig te zijn dat verblinding van automobilisten op de snelweg en op de parkeerplaats geminimaliseerd wordt • Deze aanbeveling kan strijdig zijn met andere bepalingen die de sterkte van het licht beïnvloeden. Zo kan het zijn dat vanuit de natuurwaarde (bijvoorbeeld op parkeerplaatsen op de Veluwe) de verlichting juist beperkt moet worden • De te verlichten oppervlakte, de hoogte en het gekozen armatuur van de lichtmasten bepaalt het benodigde aantal masten op een parkeerplaats

Kleur licht: • Op de parkeerplaats wordt aanbevolen ‘wit’ licht te gebruiken daar dit de kleur van daglicht benadert (de kleur van daglicht wordt door mensen als ‘veilig’ ervaren) en bij eventueel toekomstig cameragebruik is de beeldregistratie bij wit licht optimaal

Er Er wordt wordt aanbevolen aanbevolen om om op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen wit wit licht licht met met een een verlichtingssterkte verlichtingssterkte van van 40 40 lux lux in in te te voeren voeren © Policy Research Corporation

32

AANBEVELINGEN RICHTLIJNEN Zicht De parkeerplaats dient zo overzichtelijk mogelijk ingericht te zijn • Vanuit de verschillende voorzieningen dienen zo veel mogelijk zichtlijnen over de parkeerplaats te zijn: – Gebruik van veel glas in wegrestaurant: plaats tafels voor bezoekers zodanig dat deze over de parkeerplaats uitkijken en de chauffeurs zicht hebben op hun eigen voertuig – Achterkant van benzinestation is uit veiligheidsoverwegingen veelal ‘blind spot’, hier biedt een camera (inclusief follow-up) in potentie een oplossing

• Vanaf de snelweg moet de parkeerplaats goed zichtbaar zijn: – Verhoogt het veiligheidsgevoel van chauffeurs

• Geen groenvoorzieningen waar iemand zich achter kan verschuilen: – Groen van bomen vanaf minimaal 2 meter van de grond – Boomstam niet dikker dan 30 cm (en bomen zodanig plaatsen dat ze de zichtlijn niet verstoren) – Struikgewas tot maximaal 40 cm van de grond – Dat wil zeggen: een bewuste keuze dat het comfort zal verminderen (denk daarbij aan heggen die de wind breken bij een zitplaats), maar de veiligheid zal vergroten

Het Het verdient verdient de de aanbeveling aanbeveling om om de de parkeerplaats parkeerplaats zodanig zodanig in in te te richten richten dat dat er er zichtlijnen zichtlijnen vanuit vanuit zowel zowel de de voorzieningen voorzieningen op op de de parkeerplaats parkeerplaats als als vanuit vanuit passerend passerend verkeer verkeer vanaf vanaf de de snelweg snelweg zijn. zijn. Bebossing Bebossing en en groen groen mag mag niet niet het het overzicht overzicht op op de de parkeerplaats parkeerplaats belemmeren belemmeren © Policy Research Corporation

33

VOORBEELDEN AANBEVELINGEN Zicht Solitaire parkeerplaats A50 zuidelijke richting Nijmegen ‘Nobis Asten’ naast A67 tussen Eindhoven en Venlo

Vanaf Vanaf de de solitaire solitaire parkeerplaats parkeerplaats bij bij Nijmegen Nijmegen is is het het zicht zicht vanaf vanaf de de snelweg snelweg en en het het overzicht overzicht op op de de parkeerplaats parkeerplaats goed, goed, omdat omdat er er geen geen bebossing bebossing is. is. Vanuit Vanuit het het restaurant restaurant op op parkeerplaats parkeerplaats ‘Nobis ‘Nobis Asten’ Asten’ is is het het parkeerterrein parkeerterrein goed goed te te overzien overzien © Policy Research Corporation

34

AANBEVELINGEN RICHTLIJNEN Overig Geen mogelijkheid bieden om het terrein aan de omgevingszijde te verlaten (of op te komen) • Dit houdt in dat er een fysieke barrière moet zijn – Voorkeur voor een brede sloot – Eventueel hek, alhoewel hier het gevaar van doorknippen bestaat

De inrichting van de parkeerplaats dient zodanig te zijn dat bij het parkeren van de vrachtwagen de achterkant richting de snelweg wordt geplaatst • Achterkant van de vrachtwagen is het meest kwetsbaar voor ladingdiefstal en is op deze wijze zichtbaar vanaf de snelweg – Bijkomend voordeel voor de chauffeur is dat hij minder last heeft van licht en geluid van de snelweg

• Is qua gewenste capaciteit en ruimtegebrek niet overal haalbaar • Deze aanbeveling dient ‘met verstand’ te worden uitgevoerd en met name te worden toegepast bij nieuw te bouwen parkeerplaatsen en bij groot onderhoud De De inrichting inrichting van van een een parkeerplaats parkeerplaats dient dient zodanig zodanig te te zijn zijn dat dat toegang toegang tot tot het het terrein terrein enkel enkel via via de de snelweg snelweg mogelijk mogelijk is. is. Tevens Tevens dienen dienen vrachtwagens vrachtwagens met met de de achterkant achterkant naar naar de de snelweg snelweg te te kunnen kunnen staan staan © Policy Research Corporation

35

VOORBEELDEN AANBEVELINGEN Overig ‘De Somp’ A50 noordelijke richting Apeldoorn

‘Nobis Asten’ naast A67 tussen Eindhoven en Venlo

Op Op parkeerplaats parkeerplaats ‘De ‘De Somp’ Somp’ staan staan de de vrachtwagens vrachtwagens met met de de relatief relatief kwetsbare kwetsbare achterkant achterkant naar naar de de snelweg snelweg geparkeerd. geparkeerd. Het Het parkeerterrein parkeerterrein van van ‘Nobis ‘Nobis Asten’ Asten’ is is deels deels afgescheiden afgescheiden door door middel middel van van een een brede brede sloot sloot © Policy Research Corporation

36

AANBEVELINGEN BEHEER Parkeerplaatsen langs de snelweg Het verdient aanbeveling om de communicatie tussen Rijkswaterstaat en de marktpartijen over de verdeling en afbakening van de verantwoordelijkheden ten opzichte van het beheer van de parkeerplaats te verbeteren. De oplossing om de efficiëntie en effectiviteit van de beheertaken te vergroten is tweeledig: • Rijkswaterstaat kan de verantwoordelijkheid voor het gehele terrein op zich nemen. Dit houdt in dat er duidelijke en controleerbare afspraken tussen Rijkswaterstaat en de marktpartijen moeten komen over de te leveren kwaliteit van het materiële onderhoud enerzijds en de financiële vergoeding van de marktpartijen aan Rijkswaterstaat anderzijds • Rijkswaterstaat heeft de mogelijkheid om taken en verantwoordelijkheden met betrekking tot het materiële beheer uit te besteden aan de marktpartijen. Dit heeft als voordeel dat de marktpartijen die dagelijks actief zijn op de parkeerplaats meer inzicht hebben in de concrete verbeterpunten met betrekking tot de veiligheid en deze efficiënt en effectief kunnen aanpakken • Beleid dient erop gericht te zijn de discussie over een herverdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen Rijkswaterstaat, benzinestation- en restauranthouders mogelijk te maken

Ten Ten aanzien aanzien van van het het beheer beheer van van parkeerplaatsen parkeerplaatsen dient dient een een discussie discussie tussen tussen Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat en en de de marktpartijen marktpartijen te te ontstaan ontstaan over over de de gewenste gewenste verdeling verdeling van van de de (materiële) (materiële) beheertaken, beheertaken, zodanig zodanig dit dit de de veiligheid veiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen ten ten goede goede komt komt © Policy Research Corporation

37

MOGELIJKE BEHEER- EN FINANCIERINGSSTRUCTUUR Parkeerplaatsen langs de snelweg Benzinestationhouder / Restauranthouder • Verantwoordelijk voor materieel beheer openbaar terrein: – Groen – Afval • Verantwoordelijk voor materieel beheer eigen terrein (Erf)pacht- en huurafdracht

Rijkswaterstaat

Financiële relatie

• Controlerende functie voor gehele parkeerterrein • Openbaar (parkeer)terrein: verlichting en asfalt

Domeinen

Meer veilige Parkeerplaatsen De De voorgestelde voorgestelde beheerbeheer- en en financieringsstructuur financieringsstructuur is is zodanig zodanig ingericht ingericht dat dat de de mogelijkheid mogelijkheid bestaat bestaat dat dat de de exploiterende exploiterende partij partij verantwoordelijk verantwoordelijk is is voor voor het het beheer beheer en en Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat een een controlerende controlerende rol rol heeft. heeft. Deze Deze structuur structuur komt komt de de veiligheid veiligheid ten ten goede goede omdat omdat er er een een duidelijke duidelijke taaktaak- en en verantwoordelijkheidsverdeling verantwoordelijkheidsverdeling met met betrekking betrekking tot tot de de veiligheid veiligheid is is © Policy Research Corporation

38

AANBEVELINGEN BELEID Algemeen •

Ontwikkelen van een beleidsvisie op de besluitvorming over het tempo van aanpassen van de parkeerplaatsen (vanuit plannings- en veiligheidsperspectief) – Met name de verbetering van de veiligheid door aanpassingen van licht en zicht zijn op de korte termijn haalbaar – Herinrichting van parkeerplaatsen is relatief duur en dient ‘met verstand’ te worden gedaan – De ter beschikking te stellen middelen om de veiligheid op parkeerplaatsen te vergroten dienen te worden vastgesteld – Visie op de verdeling van beheertaken en de bijbehorende financiële afwegingen

•

De objectieve onveiligheid (in termen van criminaliteitscijfers) op parkeerplaatsen dient inzichtelijk gemaakt te worden – Overheidsinstanties zoals de politie en ministeries van Verkeer en Waterstaat / Rijkswaterstaat gaan informatiegestuurd te werk hetgeen betekent dat er concrete acties worden ondernomen of versterkt indien dit cijfermatig kan worden onderbouwd – In het proces van beleidsvoorbereiding en - uitvoering speelt informatie een grote rol

•

Veranderingen dienen goed gecommuniceerd te worden, met als doel: – De duidelijkheid over de veranderingen optimaal te laten zijn – Eenduidig naar buiten te treden met het doel ‘meer veilige parkeerplaatsen’ – Het verminderen van het onveiligheidsgevoel bij chauffeurs

Het Het beleid beleid dient dient erop erop gericht gericht te te zijn zijn dat dat relatief relatief eenvoudige eenvoudige maatregelen maatregelen om om tot tot meer meer veilige veilige parkeerplaatsen parkeerplaatsen te te komen komen op op de de korte korte termijn termijn worden worden aangepakt aangepakt en en tevens tevens goed goed gecommuniceerd gecommuniceerd worden worden © Policy Research Corporation

39

AANBEVELING BELEID Politieel toezicht •

Nadere afspraken maken met (regionale) politie / KLPD over frequentie van surveillance – Met name in de avond en nachtelijke uren is het onveiligheidsgevoel bij chauffeurs groot en dit kan worden verminderd met frequente surveillance door politie – Het ‘s nachts sluiten van solitaire parkeerplaatsen voor vrachtverkeer dient te worden overwogen

•

De Nederlandse Politie gaat op basis van Informatie Gestuurde Politie (IGP) te werk. Dit betekent dat het van belang is dat er een goed beeld is van wat er zich afspeelt – Een landelijke standaardisatie van werkprocessen binnen de Nederlandse politie dient te worden ingevoerd – Een landelijk informatie- en communicatiesysteem dient te worden ontwikkeld – De aangiftebereidheid onder bezoekers van parkeerplaatsen dient te worden verhoogd hetgeen gedaan kan worden door digitale aangifte mogelijk te maken (zie ook Convenant Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector afspraak 8: Checklist aangifte) Daar Daar de de politie politie informatie informatie gestuurd gestuurd te te werk werk gaat gaat dient dient het het beleid beleid erop erop gericht gericht te te zijn zijn inzicht inzicht in in de de onveiligheid onveiligheid op op parkeerplaatsen parkeerplaatsen te te krijgen krijgen door door een een landelijk landelijk informatieinformatie- en en communicatiesysteem communicatiesysteem te te ontwikkelen ontwikkelen en en de de aangiftebereidheid aangiftebereidheid te te vergroten vergroten © Policy Research Corporation

40

AANBEVELING BELEID Stimuleren van private initiatieven Stimuleren van private initiatieven die bijdragen aan het creëren van ‘veilige’ parkeerplaatsen langs de essentiële routes voor het vrachtverkeer (Kwaliteitsnet) • Mogelijkheid het terrein te beveiligen • In tegenstelling tot de openbare parkeerplaatsen langs de snelweg bestaat bij parkeerplaatsen aan het onderliggende wegennet de mogelijkheid tot afsluiting van (een deel van) het terrein (met behulp van een slagboom) en omheining • Kan veelal tegen geringe betaling (waarbij de chauffeur gratis uitrijdkaart ontvangt indien hij een maaltijd nuttigt) • Het stimuleren van het opzetten van particuliere parkeerplaatsen vermindert de druk op de al beperkte capaciteit langs snelwegen

Beleid gericht op deze particuliere initiatieven kunnen in verschillende vormen • Streven naar rentabiliteit (ook op de lange termijn) • Bewegwijzering • Rijkswaterstaat en CROW dienen de contacten met en tussen gemeentes en provincies met betrekking tot het ruimtelijk planningsproces te faciliteren Het Het stimuleren stimuleren van van particuliere particuliere initiatieven initiatieven biedt biedt de de mogelijkheid mogelijkheid om om veilige veilige parkeerplaatsen parkeerplaatsen ‘op ‘op maat’ maat’ te te creëren creëren © Policy Research Corporation

41

AANBEVELING BELEID Stimuleren van private initiatieven • •

Het stimuleren van private initiatieven biedt de mogelijkheid om in te spelen op de veiligheidswensen van de chauffeurs Onder een bewaakte / beveiligde parkeerplaatsen wordt verstaan: – Het parkeerterrein is afgebakend met een hek en/of brede sloot – Toegangs- en uitgangscontrole door middel van een slagboom (eventueel tegen betaling) – Ruime en overzichtelijke opzet – Gebruik van voldoende wit licht – Camerabewaking op het terrein en bij de toegang en uitgang (inclusief adequate follow-up) – Eventueel menselijk toezicht tijdens de nachtelijke uren – Uitgebreide (sanitaire) voorzieningen Een Een beveiligde beveiligde parkeerplaats parkeerplaats is is goed goed afgeschermd, afgeschermd, ruim ruim verlicht verlicht en en de de toegang toegang gecontroleerd gecontroleerd © Policy Research Corporation

42

TERMIJN DOORVOERING AANBEVELINGEN Korte termijn: • De inhoudelijke herziening van de richtlijn van het ontwerp van parkeerplaatsen langs autosnelwegen • Tevens kunnen de aanbevelingen met betrekking tot de lichtsterkte en zicht (met betrekking tot groen) • De ontwikkeling van een beleidsvisie op de besluitvorming over het tempo van aanpassen van de parkeerplaatsen • Het inzichtelijk maken van de objectieve veiligheid op parkeerplaatsen

(Midden)lange termijn: • Het ‘met verstand’ herinrichten van parkeerplaatsen (bijvoorbeeld de achterkant van de vrachtwagen richting de snelweg parkeren) • De mogelijkheid ten aanzien van een eventuele herverdeling van de verantwoordelijkheden tussen de marktpartijen en Rijkswaterstaat met betrekking tot het materiële beheer van het parkeerterrein • Beleid gericht op stimulering van particuliere initiatieven en politieel toezicht Een Een aantal aantal veiligheidsvergrotende veiligheidsvergrotende maatregelen maatregelen kunnen kunnen al al op op de de korte korte termijn termijn worden worden ingevoerd. ingevoerd. Op Op de de (midden)lange (midden)lange termijn termijn dienen dienen zaken zaken zoals zoals de de herinrichting herinrichting van van de de parkeerplaats parkeerplaats te te worden worden gerealiseerd gerealiseerd © Policy Research Corporation

43


44

CONCLUSIE De veiligheid op parkeerplaatsen valt op veel fronten te verbeteren • Het inzicht in de objectieve onveiligheid op parkeerplaatsen dient te worden vergroot • Qua inrichting kan op de korte termijn het licht en zicht verbeterd worden • De richtlijn voor het ontwerp van parkeerplaatsen dient te worden vernieuwd vanuit een veiligheidsperspectief • De communicatie tussen partijen op de parkeerplaats dient te worden verbeterd, onder andere gericht op het overwegen van een verschuiving van verantwoordelijkheden van Rijkswaterstaat naar de marktpartijen • Beleid dient er op gericht te zijn dat verbeteringen van de veiligheid op parkeerplaatsen ‘met verstand’ worden toegepast: – Relatief eenvoudige aanpassingen (licht, zicht) integraal aanpakken en overige aanpassingen op onveilige parkeerplaatsen of bij herinrichting

• Private initiatieven voor veilige parkeerplaatsen op of nabij het Kwaliteitsnet dienen te worden gestimuleerd

Er ligt een brede verantwoordelijkheid voor het voorkomen van onveilige situaties bij zowel de wegvervoersector, de verladers als de overheid De De aanbevelingen aanbevelingen leiden leiden tot tot praktisch, praktisch, concrete concrete en en op op de de korte korte termijn termijn haalbare haalbare maatregelen maatregelen die die leiden leiden tot tot ‘meer ‘meer veilige veilige parkeerplaatsen’ parkeerplaatsen’ © Policy Research Corporation

45


46

INTERVIEWS •

Convenantpartijen: – – – – – – –

•

Rijkswaterstaat: – – – – – –

•

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Dhr. M. Seijlhouwer Ministerie van Justitie, Mevr. D. Hofstra EVO, Mevr. D. Gevers Deynoot – de Booij TLN, Mevr. H. Minderman, Dhr. F. Steijn KNV, Dhr. E.J. Blook NDL, Mevr. F. van den Broek Verbond van Verzekeraars, Dhr. B. Rijper, Mevr. K. Lehouck Rijkswaterstaat Noord Nederland, Dhr. H.J.M Scholten Rijkswaterstaat Utrecht, Dhr. H.T. Visbeek Rijkswaterstaat Noord-Holland, Dhr. A. Baruch Rijkswaterstaat Zuid-Holland, Dhr. M.L.W. Bijkerk, Dhr. A.G. de Jong Rijkswaterstaat Oost-Nederland, Dhr. P. Boukema Rijkswaterstaat IJsselmeergebied, Mevr. I. Loos

Overige partijen: – – – –

Domeinen: Regionale directie West, Dhr. P. Braaksma, Dhr. Th.A.M. van der Graaf KLPD, Dhr. A. van den Broeke Les Routiers Européens, Dhr. R. Kokshoorn Koninklijk Horeca Nederland, Dhr. R.W.K. Hoppe, Dhr. P. de Wolf © Policy Research Corporation

47

LITERATUUR • • • • • • • • • • • • • • •

Convenant Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector Rijkswaterstaat: Richtlijn Verzorgingsplaatsen, 17-02-2003 Ramon Wessel: Sociaal Veilig Parkeren, 13-10-2000 Rijkswaterstaat Noord-Brabant: Verzorgingsplaatsen Goederenvervoer Fase 2 (XTNT, 2003) Rijkswaterstaat Oost-Nederland: Verzorgingsplaatsen A50 (XTNT, 2005) Uitvoeringskader verzorgingsplaatsen rijkswegen Concept werkdocument Inventarisatieanalyse criminaliteit wegtransportsector: Landelijk Transport Team van de Dienst Operationele Ondersteuning en Coördinatie van het korps Landelijke politiediensten Voorzieningenbeleid langs rijkswegen, Den Haag, 2003 TLN: Uitkomsten Enquête voldoende en veilige parkeerplaatsen in Europa, 26-10-2004 AVC: Programmabureau: Beveiligde Parkeerplaatsen TLF: La criminalité organisée s’attaque aux transports…, Parijs, 16-12-2004 Franse folder criminaliteitspreventie in het wegvervoer: La sûreté dans le transport routier de marchandises KLPD: Onderzoek onder Beroepschauffeurs, voorjaar 2005 Rijkswaterstaat: KPI gebruikerstevredenheid 2005, november 2005 Les Routiers Européens: tussentijdse uitslag enquête gehouden bij wegrestaurants, maart 2005

Algemeen over veiligheid en criminologie: • The Oxford Handbook of Criminology, edited by M. Maguire et al, 3e editie, Oxford publishers, 1e druk 2002, New York • Veiligheid: Studies over inhoud, organisatie en maatregelen, E.R. Muller, Kluwer, 1e druk 2004, Alphen aan den Rijn • Stedelijke context en onveiligheid, S. Musterd en R. Deurloo, 2004


48

Policy Research Corporation

Recommend Documents