Plan van Aanpak
Van Datum Onderwerp
Jos Kessels, Manon Ruijters, Dorine Wesel 12 augustus 2015 Aanpak visie op leren
Inleiding Natuurlijk zijn onze uitgangspunten op verschillende manieren om te zetten naar een manier van werken. We nemen hier de aanpak op die we voor Binnenlandse Zaken hebben gemaakt. Zie het als een voorbeeld, als een manier om een concreet beeld te kunnen schetsen. Wilt u voor uw eigen organisatie aan de slag, dan zullen we natuurlijk de aanpak aanpassen aan uw context en wensen en een nieuwe schets maken. We geven hieronder eerst in één visualisatie het totale traject en gaan dan in op de verschillende fasen.
fase
opstarten
cases verkennen
integreren
Visualisatie: de beelden en opvattingen die er leven rondom leren
Visualisatie: de gebruiken, opvattingen, werkwijzen achter thema’s
Visualisatie: 1.aanzet tot verheldering 2. definitieve visualisatie in twee varianten: voor vak en buiten
Reflectief narratief: Spiegel met de wetenschap
Reflectief narratief: Spiegel met de wetenschap
Reflectief narratief: Korte onderbouwing bij de visie – wat hiervan is en hoe leidt dit 2015 tot | 2 20 maart Informed practice
kern
opvattingen expliciteren
Visualisatie: de kern van het vraagstuk en het proces
Kort narratief: Waar raakt dit proces het eigen leren van de betrokkenen © Twynstra Gudde |
1. Vier fasen en hun methoden 1.1 Fase 1. Opstarten In deze fase starten we op met alle betrokkenen (50-60 deelnemers), waarbij enerzijds het gezamenlijke beeld van het onderhanden zijnde vraagstuk versterken en anderzijds een begin maken met ieders eigen leerproces voor dit traject (waar zitten mijn eigen vragen betreffende leervraagstukken en leren beargumenteren). Het draait hier om een stukje ‘scholing van de geest’ rondom de manier waarop we samen het proces gaan afleggen. Daarvoor zal de ideeënleer van Plato centraal staan: Een idee is te definiëren als een beeld dat de ‘ware betekenis’ van een kwestie laat zien. Om een idee (visie) op het spoor te komen moet je 10 aspecten van kwestie analyseren (10 plekken van redeneren), verdeeld over vier niveaus van onderzoek: de feiten, (het leerstuk van de vier oorzaken: waar draait het om in de kwestie) de persoon (houdingen en gevoelens van waaruit je kijkt naar de kwestie), de polen (het speelveld van de mogelijke denkrichtingen: these en antithese) en de overkoepelende visie (de verbeelding in de vorm van een antwoord, een verhaal, een metafoor, een ‘orakel’). Dat geheel heet het kralenspel. Het kralenspel is een combinatie van een conceptuele analyse en een beeldende synthese. Het socratisch gesprek is een methode binnen de ideeënleer die voor dit traject ingezet zal worden. Andere onderdelen van het kralenspel zullen in fase 3 ingezet worden naast het socratisch gesprek, afhankelijk van de uitkomsten van fase 2. Er zal daarvoor een collectieve sessie georganiseerd worden onder leiding van Jos Kessels waarin stilgestaan wordt bij: - inleiding in ideeënleer en argumentatieleer - de methode socratisch gesprek. Beslismoment In deze fase worden ook groepen ingedeeld, werkafspraken gemaakt en voorbereidingen getroffen voor fase 2 en 3. De inhoud van de werkwijze wordt gevisualiseerd om ook op latere momenten in de eigen praktijk als houvast dienst te doen.
1.2 Fase 2. Opvattingen expliciteren In de tweede fase worden opvattingen over visie op leren boven tafel gehaald met behulp van de methode “socratisch gesprek”. In groepen van acht personen met twee begeleiders worden alle deelnemers in deze fase betrokken. Het socratisch gesprek loopt volgens de zandlopermethode:
Aanpak visie op leren | 12 augustus 2015 | Pagina 2/6
Het resultaat wordt beschreven volgens de argumentenanalyse van het socratisch gesprek: - beschrijving van de kwestie - een beschrijving van het voorbeeld - de kernbewering van de voorbeeldgever - de belangrijkste in het gesprek aangevoerde argumenten daarvoor (het kleine verhaal) - alternatieve kernbeweringen van anderen met hun argumenten - algemene principes waarop de argumenten zijn gebaseerd (het grotere verhaal, de essenties) - een antwoord op de uitgangsvraag.
Aanpak visie op leren | 12 augustus 2015 | Pagina 3/6
Beslismoment Alle opbrengsten van deze gesprekken worden bij elkaar gebracht in: - acht beschrijvingen, zoals hierboven getypeerd - een overkoepelende visualisatie - een inhoudelijke reflectie (verdieping vanuit wetenschap en theorie). Ten slotte wordt uit de veelheid van opvattingen over leren worden de dominante thema’s gedestilleerd voor de volgende ronde. Dat kunnen bijvoorbeeld kwesties zijn die te maken hebben met ‘leren op de werkplek’, leren en zelfsturing’ of ‘opbrengsten van leren’.
1.3 Fase 3 Cases verkennen Op basis van het materiaal en de thema’s die zijn ontstaan, zal het projectteam L&O samen met ons (Twynstra Gudde/Eidoskoop) tot een selectie komen van vier thema’s waar een volgende verdiepingsslag in gemaakt zal worden. Dat kan gaan over dilemma’s die telkens weer de kop opsteken (denk aan: hoe voorkom ik dat een manager terugschiet in het opleiden, terwijl ik als professional in het leren en ontwikkelen weet dat dit hier niet werkt), maar ook over inhoudelijke thema’s (denk aan: wat doen we met 70-20-10, of hoe kijken we aan tegen zelfsturing). Het uitdiepen van de vier thema’s gebeurt op dezelfde socratische methode, zodat het inzicht in de methodiek ook verdiept. Daarnaast kunnen andere onderdelen uit het kralenspel ter toevoeging ingezet worden op het socratisch gesprek om de balans tussen conceptuele analyse en verbeeldende synthese in acht te nemen zoals het formuleren van de polen (de uitersten die zich in de opvatting openbaren) en de daarbij passende verbeeldende taalvorm. Dit is afhankelijk van de uitkomsten uit fase 2 waarop voortgeborduurd wordt. In deze fase werken we met een deel van de totale groep. We steken dit in eerste instantie pragmatisch in op basis van beschikbaarheid. Beslismoment De opbrengt van deze fase is: - een inhoudelijke verdieping op de gekozen thema’s vastgelegd in soortgelijke notities als in de vorige fase beschreven - per thema een visualisatie - per thema een spiegel met de wetenschap.
1.4 Fase 4 Integreren In fase 4 maken we twee stappen: we werken toe naar een visualisatie voor de betrokkenen en daarna een voorvertaling naar de achterliggende doelgroep. Een visie op leren is uiteindelijk een handelingskader voor mensen die het leren en ontwikkelen als primair proces hebben, dus alle mensen die binnen het Rijk bezig zijn met leren en ontwikkelen. De managers zijn daarvan een afgeleide groep. Als je je te snel richt op deze groep (de buitenwereld) als doelgroep, dan is dat vergelijkbaar met “een operatiekamer waarin je werkt met mes en vork”. Je veroordeelt je eigen instrumentarium. Wij stellen voor eerst van alle nuances van het vak gebruik te maken en dan pas door te vertalen naar de rest. Ook zal de visie op leren, uiteindelijk met name een visie op proces (moeten) zijn: als we de belangrijkste soorten vraagstukken beschrijven, dan kent elk van die vraagstukken een eigen manier om er
Aanpak visie op leren | 12 augustus 2015 | Pagina 4/6
optimaal mee om te gaan. Het streven is naar een heldere beschrijving van de diversiteit aan vraagstukken en vervolgens do’s en don’ts in het ontwerpen en organiseren. - Het projectteam L&O, aangevuld met Twynstra Gudde/ Eidoskoop gaat het materiaal integreren in een visie voor de betrokkenen (de managers). Deze visie wordt met de hele groep van betrokkenen gedeeld. - Pas daarna wordt deze visie doorvertaald naar een visie voor de doelgroep, door het projectteam L&O aangevuld door Twynstra Gudde/ Eidoskoop. Beslismoment Evaluatie na afronding.
2. Detailinvulling per fase In de tabel hieronder vindt u de detailinvulling per fase:
Kernactiviteiten
Resultaat proces
Resultaat product
Methoden
Tijdslijn Beslis-
Fase 1 1 centrale bijeenkomst
Fase 2 8 gesprekken
Fase 3 4 gesprekken
Fase 4 1 centrale bijeenkomst
Gemeenschappelijke taal, methodiek, zienswijze Kern van vraagstuk en aanpak gedeeld
Inzichten in individuele opvattingen en visies op leren Thema’s die voor visie op proces van leren en ontwikkelen essentieel zijn 8 beschrijvingen in de vorm van verhalen die dominante thema’s blootleggen 1 visualisatie 1 narratief (spiegel met de wetenschap)
Verdiept inzicht op de thema’s brokstukken voor een visie
Collectieve visie op leren
Gevisualiseerd beeld van de manier van kijken en werken
Doorvertaling naar de buitenwereld
Reflecties op eigen leerproces
4 aangescherpte kernbeschrijvingen van 4 thema’s als brokstukken/ verbeeldingen voor de visie
Ideeënleer Materiaal aanreiken Vingeroefeningen in werkgroepjes visualisatie
Socratisch gesprek
4 visualisaties 4 narratieven (spiegel met de wetenschap) Socratisch gesprek
visualisatie Reflectie m.b.v. wetenschap
visualisatie Reflectie m.b.v. wetenschap
april 1 week na de
mei/juni 2 weken na de
juni/juli 4 weken voor de
2 visualisaties (één voor de direct betrokkenen in leren en ontwikkelen; één voor de indirect betrokkenen)
Collectieve cocreatie
september 2 weken na
Aanpak visie op leren | 12 augustus 2015 | Pagina 5/6
momenten
collectieve sessie
laatste socratische gesprekken
start van fase 4
Inzet Twynstra Gudde/ Eidoskoop
Jos Kessels en vertegenwoordiging van de begeleiders van Twynstra Gudde/ Eidoskoop
Iedere groep heeft een begeleider en een tweede man (ondersteuning en verslaglegging)
Iedere groep heeft een begeleider en een tweede man (ondersteuning en verslaglegging)
Visualisatie. Spiegel door Manon Ruijters 18 dagen Alle betrokkenen een halve dag Halve dag voor Projectteam L&O met Twynstra Gudde om selectie te maken
Visualisatie. Spiegel door Manon Ruijters 11,5 dag Helft van de betrokkenen een halve dag 1 dag voor Projectteam L&O dat met hulp van Twynstra Gudde van de 4 thema’s de visie in 2 varianten maakt 1 dagdeel Twynstra Gudde
Aantal dagen Inzet Opdrachtgever
2,5 dag Alle betrokkenen een halve dag
Coördinatie
1 dagdeel Twynstra Gudde
1 dagdeel Twynstra Gudde
afloop; definitieve oplevering van visie en evaluatie
7,5 dag Alle betrokkenen een halve dag
1 dagdeel Twynstra Gudde
Tabel 1: detailinvulling per fase
Aanpak visie op leren | 12 augustus 2015 | Pagina 6/6
