Pilot Kanaleneiland halverwege; Panoramix blijft! Terugblik op één jaar Pilot ‘Herstel’ Kanaleneiland, Gee de Wilde, mei 2013 Op verzoek van de Gemeente Utrecht (DMO en GG&GD) heb ik Panoramix, zoals de tweejarige Pilot ‘Herstel’ Kanaleneiland is gedoopt, ongeveer een jaar van nabij gevolgd. In september 2012 heb ik over het eerste half jaar geschreven1. Ik schreef toen dat het nog veel te vroeg was om te zeggen dat de pilot zal slagen. Dat is nog steeds zo. Ook schreef ik dat de medewerkers aan het project, de professionals en de ervaringscoaches, snel tegen hun grenzen aan zouden lopen. Ook dat is nog niet opgelost. Desondanks is er veel veranderd. De contacten met de deelnemers zijn uitgebreid en verstevigd, de contacten in de wijk zijn uitgebreid, de werkwijze begint in de genen van de betrokkenen te zitten, en de bekendheid van Panoramix begint beangstigend te worden. Beangstigend? Ja, want als buitenstaanders de pilot als lichtend voorbeeld gaan zien, denk je al gauw: ‘als ik dat maar in kan waarmaken’. Maar een beetje druk van buiten motiveert ook om er voor te zorgen dat het project niet mislukt. Waar ging het ook alweer om? Begin 2012 hebben de Gemeente Utrecht en een paar zorg-‐ en welzijnsorganisaties, die actief zijn in de wijk Kanaleneiland voor mensen met een verleden in dak-‐ en thuisloosheid, verslaving en/of ernstige psychische problemen, samen met vertegenwoordigers van deze zogenoemde kwetsbare burgers, de koppen bij elkaar gestoken om aan een nieuwe manier van ondersteuning te werken. Een manier die de pakweg 200 mensen waar het in Kanaleneiland om gaat, meer op elkaar en bij het leven in de wijk te betrekken. Met als doel om hen minder afhankelijk te maken van professionele zorg. De Gemeente Utrecht vond die potentieel nieuwe manier veelbelovend en besloot voor twee jaar het experiment aan te gaan. Vanaf april 2012 gingen de partners aan de slag met een kernteam dat niet alleen uit (sociale) professionals bestond, maar ook uit vier zogenoemde ervaringscoaches, die net een opleiding achter de rug hadden. Deze vier legden en leggen de eerste contacten met de 200, proberen erachter te komen wat hen drijft en bezighoudt, en proberen hen mee te krijgen in onderlinge acties en bezigheden. Daartoe werd al snel een woonkamer ingericht waar men kennis kon maken en samen nieuwe plannen kon bedenken. Dat systeem loopt nog steeds, en werpt z’n vruchten af. De (sociale) professionals in het kernteam zorgden ervoor dat de eerste contacten tot stand konden komen, en gingen als ‘notulist’ mee met de ervaringscoaches naar de eerste gesprekken. Daarnaast ondersteunden ze de ervaringscoaches bij hun niet eenvoudige klussen, en legden ze contacten met allerlei organisaties en burgers in Kanaleneiland, om hen te vertellen over de nieuwe groep, ‘die er aan zit te komen’. Die laatste zogenoemde actoren waren en zijn doorgaans enthousiast om mee te doen. 1 ‘Een half jaar PanoramiX; Impressie van de startfase van de Pilot Kanaleneiland door een buitenstaander’, Gee de Wilde, september 2012. Doel en werkwijze van Panoramix staan daarin beschreven, alsook mijn opdracht. Als bijlage bijgevoegd.
Intermezzo Op 3 april 2013 presenteerde Panoramix zich in Den Bosch op een landelijke dag over burgerinitiatieven. Eigenlijk was dat raar. Want Panoramix is een initiatief van een aantal zorgaanbieders in Utrecht. Die werken dan wel nauw samen met vertegenwoordigers van kwetsbare burgers in Kanaleneiland, maar een burgerinitiatief kan je het niet noemen. Toch bleek het zeer op z’n plaats. De meeste initiatieven die zich in Den Bosch presenteerden waren projecten van zorginstellingen, die beoogden burgers meer te doen participeren. Eigen Kracht en Eigen Verantwoordelijkheid en zo. We voeren in dit land momenteel niet ten onrechte een discussie over participatiedwang. Want veel overheden gaan er inmiddels vanuit dat kwetsbare burgers en ouderen meer voor zichzelf moeten zorgen, en als dat niet kan, dan moet de naaste omgeving en familie zoveel als mogelijk inspringen. Dat moeten staat in contrast met het eigen initiatief van burgers. En daar waren in Den Bosch maar weinig voorbeelden van, hoewel ze overal in het land opbloeien. Panoramix onderscheidde zich van andere projecten, omdat het een brug slaat tussen kwetsbare burgers en hun omgeving in Kanaleneiland, tussen professionele en informele zorg, en tussen de samenleving van de wijk (van bedrijfsleven tot ‘gewone’ buurtbewoners) en zorgverleners. Al deze partijen worden partners van elkaar en bieden diensten en activiteiten aan: kwetsbare burgers aan elkaar en aan andere buurtbewoners, buurtbewoners aan buurtbewoners, kwetsbaar of niet. Niets moet, alles mag, en alles kan: ontmoeten, koken, wandelen, computeren, groente verbouwen, een bedrijfje opzetten, een club beginnen, boodschappen doen, met (weinig) geld omgaan, opruimen, taal leren, sporten. Kortom de normale dingen des levens die mensen nodig hebben om te (over)leven, maar waar niet iedereen uit eigener beweging toe komt of toe in staat is. Voor de partners in Panoramix was het eerste ‘vraag-‐aanbod-‐plaatje’ (zie ook de fact sheet2) een eye opener. En een opluchting. Want links stonden thematisch de vragen en wensen van geïnterviewde kwetsbare wijkbewoners, en rechts stond thematisch wat diezelfde kwetsbare burgers in de aanbieding hadden. Dat werkt niet alleen empowerend (‘Hallo, hier ben ik, ik heb weliswaar de nodige steun nodig, maar dat wil niet zeggen dat ik niks kan’), maar maakt burgers ook minder afhankelijk van het professionele aanbod. ‘Werkt’ Panoramix? Ja, het werkt. Het werkt voor de doelgroep die bereikt is. Sommigen zijn actief geworden voor Panoramix zelf, anderen zijn actief geworden in de buurt. Ze doen mee aan kleinere en grotere activiteiten en clubjes: wandelen, ict, bezoeken, koken en serveren. Maar meer dan de helft van de beoogde deelnemers is nog niet bereikt, en lang niet alle mensen die wel bereikt zijn doen mee. Het blijft een moeizaam proces. ‘De 200’ wonen min of meer zelfstandig in Kanaleneiland, maar de meesten van hen hebben daar niet voor gekozen. Ze konden er een woning, appartement of kamer krijgen, en waren allang blij dat ze van de straat waren, of niet meer op een afdeling van het psychiatrisch ziekenhuis hoefden te verblijven. Maar een toekomst … tja, die was nog niet zo vanzelfsprekend. ‘Overleven’ was belangrijker. En om dat te kunnen waren er zorgzame begeleiders die de vinger aan de pols hielden, er voor zorgden dat het huis een beetje netjes was, en dat er voor een natje en een droogje was gezorgd. Natuurlijk stimuleerden die begeleiders ook naar dagactiviteiten en werk, maar niks ‘moest’. In die situatie kwamen de ervaringscoaches langs. Ze kregen en krijgen de mensen doorgaans goed aan de praat over hun leven en hun beelden van de 2
Factsheet 2013 Panoramix, als bijlage bijgevoegd
toekomst. Maar dat betekent niet dat ze daardoor opeens actief worden. Want ook nu ‘moet’ er niks. De verleidingskunsten van de ervaringscoaches zorgen er gelukkig wel voor dat voor en na mensen uit hun schulp kruipen en anderen willen ontmoeten. Die peer to peer-‐benadering werkt goed. Ook de begeleiders die meegaan leren daarvan. Ze leren vooral de ‘goede’ vragen te stellen, niet gericht op tekort en gebrek, maar op de toekomst en op lichtpuntjes, op sociale contacten en diensten voor anderen. Een coup De ervaringscoaches hebben het niet makkelijk gehad. Niet alleen eisten de contacten met deelnemers veel, maar ook het werken in teamverband – met elkaar en met professionals – was niet simpel. De druk van de ambitie en van de verantwoordelijkheid voor de deelnemers en hun activiteiten ging hen niet in de kouwe kleren zitten. ‘Hoe houden we onszelf gemotiveerd’, werd de vraag, ‘want het wordt ons een beetje teveel’. Een voor de hand liggende reactie van het kernteam is toen vermeden. De professionals zijn niet in de gaten gesprongen die de ervaringscoaches hier en daar lieten vallen. Het kernteam besloot juist het tegenovergestelde: de ervaringscoaches werden in the lead gezet. Met toestemming van eenieder pleegden de ervaringscoaches een coup: in het vervolg zouden zij de agenda bepalen en de activiteiten uitzetten, en zouden de professionals hun ondersteunende activiteiten daarop afstemmen. Dat hielp. Eindelijk konden de ervaringscoaches aangeven waar zij hulp en steun bij konden gebruiken, zonder zich er schuldig over te voelen dat bepaalde dingen niet lukten. En hun motivatie was helemaal terug. Dat hele systeem van delegeren is inmiddels voor het tweede jaar van Panoramix uitgegroeid tot een takenpakket voor iedereen. Per soort activiteiten is er één ervaringscoach agenda-‐verantwoordelijk, en hebben professionele kernteam-‐leden daarbinnen taken op zich genomen: contacten leggen, PR, administreren van deelnemers en activiteiten, betrekken van collega’s, betrekken van bewoners in de wijk, organiseren van themabijeenkomsten etc. Daarmee krijgt Panoramix na een zoektocht van een jaar een vastere structuur en werkwijze. Panoramix in de buurt De bekendheid van Panoramix in Kanaleneiland is inmiddels groot, maar als je aan een buurtbewoner of winkelier vraagt wat het is, zullen ze het antwoord schuldig blijven. Daar moet wat aan veranderen. Niet dat buurtbewoners de achtergrond moeten kennen van de deelnemers van Panoramix, maar volgend jaar moeten ze het normaal vinden dat Panoramix iets voor hen doet of heeft georganiseerd: feesten, maaltijden, sport of culturele activiteiten. Wat goed lukt is de aansluiting bij de diversiteit aan culturele groepen buurtbewoners. Met name de contacten met buurtbewoners met een Marokkaanse achtergrond loopt steeds beter. Deelnemers aan Panoramix vinden de weg naar activiteiten die vanuit de verschillende groepen in de wijk worden georganiseerd. Panoramix en de kanteling in het Nieuwe Welzijn De Gemeente Utrecht hoopt dat Panoramix ertoe bijdraagt dat kwetsbare burgers niet verloren raken en verwaarlozen wanneer er straks minder geld voor zorg en welzijn beschikbaar is. En ze hoopt dat professionele organisaties daar ondanks bezuinigingen ruimhartig aan meewerken. Een nieuwe manier van ondersteunen, waarbij (kwetsbare) burgers meer eigen initiatief tonen, moet dat
mogelijk maken. Onder de noemer ‘Meedoen naar Vermogen’ zijn in verschillende wijken buurtteams actief, die burgers snel kunnen bijstaan en de weg wijzen. Panoramix probeert het ‘eigen vermogen’ aan te spreken. Beide benaderingen zijn nodig en hebben elkaar nodig. Die kant zal het in Utrecht wel opgaan: buurtteams en Panoramixen, door sommige in Utrecht inmiddels buurtbruggen gedoopt. Panoramix heeft inmiddels anderen buiten Kanaleneiland heel wat te bieden. De compromisloze manier waarop de peer to peer-‐benadering wordt toegepast is voor professionals leerzaam. Maar ook voor kwetsbare burgers die gewend zijn dat voor hen gezorgd wordt en dingen voor hen worden geregeld. Gelukkig begrijpen de meeste van hen dat de samenleving langzaam verandert, en dat niet alles meer vanzelfsprekend is. Panoramix vindt het met de Gemeente Utrecht belangrijk dat een nieuwe manier van werken, begeleiden en ondersteunen tot in de haarvaten van zorg-‐ en welzijnsorganisaties doordringt. Anders worden straks de contacten tussen buurtteams, buurtbruggen en eerstelijns zorg met gespecialiseerde zorginstellingen op de proef gesteld. Ook bij die instellingen moet vertrouwen en begrip komen voor een nieuwe werkwijze, waarin kwetsbare burgers de rol van aangever gaan spelen, en hun ondersteuners een faciliterende rol gaan vervullen. Hoe verder? Panoramix gaat komend jaar zijn ambitie waarmaken om zeker tweederde van de beoogde doelgroep actief te krijgen. De een zal meer kunnen dan de ander, maar dat zegt niks over de betekenis voor het betreffende individu. Voor sommigen is de komst naar de woonkamer al een giant leap for mankind, voor anderen ligt vrijwilligerswerk of betaald werk in het verschiet. Daarnaast zullen de deelnemers van Panoramix betekenis krijgen voor de wijk, en zullen buurtbewoners betekenis krijgen voor de deelnemers. Hopelijk wordt de buurtbrug Panoramix een nieuw centrum in de wijk voor ontmoeting en actie. Voorwaarden voor succes zijn in ieder geval een flinke uitbreiding van het aantal ervaringscoaches, en een flinke uitbreiding van het aantal professionals in zorg-‐ en welzijnsinstellingen die zich het denken en doen van Panoramix eigen maken. Daar wordt inmiddels al flink werk van gemaakt. Twee bijlagen: -‐ -‐
‘Een half jaar PanoramiX; Impressie van de startfase van de Pilot Kanaleneiland door een buitenstaander’, Gee de Wilde, september 2012. Factsheel 2013, Panoramix
Een half jaar PanoramiX Impressie van de startfase van de Pilot Kanaleneiland door een buitenstaander De afgelopen maanden mocht ik de Pilot Kanaleneiland (PanoramiX voor ingewijden) van dichtbij volgen. Gemeente Utrecht (DMO en GG&GD) vroeg mij de pilot te monitoren. Zij wilde van een ingewijde buitenstaander horen of de bedoeling van de pilot uit de verf zou komen, en of er tijdens het proces misschien bijsturing zou moeten plaatsvinden. Daarnaast zou ik de uitvoerders in Kanaleneiland gevraagd en ongevraagd van advies kunnen dienen. Mijn opdracht liep van april tot september 2012. Voordat ik mijn bevindingen geef, beschrijf ik kort het doel en de opzet van de pilot, en wat er tijdens de afgelopen eerste fase van de pilot is gebeurd. Kwaliteit van leven gaat verder dan een goed dak boven je hoofd Utrecht is er -‐ net als de andere drie grote steden -‐ de afgelopen jaren in geslaagd om dak-‐ en thuislozen gepast onderdak te bieden. Gepast, omdat niet iedere dak-‐ of thuisloze een zelfde soort huisvesting behoefde. Sommigen waren het best af in een eigen appartement, anderen verkozen het leven in groepsverband, en bij sommige was de verslavings-‐ of psychische problematiek zo ernstig dat wonen onder begeleiding aangewezen was. Ondanks dit succes was de gemeente niet tevreden. Weliswaar hadden de meeste (ex-‐)dak-‐ en thuislozen een woning, maar wat ze daar deden was onduidelijk. Konden ze hun hoofd boven water houden? Was de kwaliteit van hun bestaan vooruit gegaan, pikten ze de draad van het leven (weer) op? Ging het met hun verslaving of psychische problematiek nu beter of slechter? Door de komst van de WMO en het overhevelen van begeleidingstaken van de AWBZ naar de WMO, zijn deze vragen voor de gemeente urgenter geworden. De gemeente voelt zich verantwoordelijk voor het welbevinden van vooral kwetsbare burgers, en naast ouderen en gehandicapten behoren daar ook de duizenden burgers met ernstige psychische en verslavingsproblemen toe. Bijkomende opdracht is dat de zorg, begeleiding en ondersteuning van al deze groepen met minder geld dan voorheen moet gebeuren. De opdracht aan ‘Kanaleneiland’ Ziedaar in een notendop de opdracht aan alle betrokkenen in Kanaleneiland: ‘Zorg ervoor dat je al die kwetsbare (ex-‐)dak-‐ en thuislozen, en (ex-‐)cliënten van de GGZ en verslavingszorg, gaat spreken over hun toekomst. En zorg er vervolgens voor dat deze pakweg 200 mensen actiever worden in hun wijk, en actiever worden in het zelf oplossen van barrières waar ze in hun leven tegenaan lopen. Alleen zo worden ze minder afhankelijk van instanties en hulpverleners en krijgt hun leven tegelijkertijd meer kwaliteit.’ Een consortium van zorg-‐ en dienstverleners heeft die opdracht aangenomen: SBWU, Centrum Vaartse Rijn, De Tussenvoorziening, Doenja, Leger des Heils, De Stadsbrug, Steunpunt GGZ Utrecht en De Achterkant, kortom een mix van zorg-‐ en dienstverleners en vertegenwoordigers van cliënten.
De Gemeente heeft het lef gehad om dit consortium te laten pionieren. Zonder een vooropgesteld minutieus plan van aanpak kregen de partners de kans om te zoeken naar de best passende manier om samen de 200 wijkbewoners te benaderen en te bevragen. Maar hen niet alleen. Elke organisatie, vereniging, zorgverlener of bedrijf dat voor de doelgroep van 200 in de toekomst een rol zou kunnen spelen zou benaderd gaan worden. Het was immers de bedoeling dat ‘de 200’ uiteindelijk zo veel mogelijk zelf hun weg zouden vinden in het wijkleven van Kanaleneiland. En daarbij richt je je bij voorkeur niet op de zorg, maar op het ‘gewone leven’. Om er voor te zorgen dat de effecten van de pilot zichtbaar zouden worden heeft de Gemeente contact gezocht met onderzoeksinstellingen (Trimbos-‐instituut en Cebeon) die in staat zijn om de veranderingen in het leven van ‘de 200’ te meten, en om te weten te komen of het zorggebruik bij toegenomen zelfredzaamheid en participatie inderdaad afneemt. Vanaf april 2012 startte de pilot met bijeenkomsten van een stuurgroep en een kernteam. De stuurgroep bestond uit verantwoordelijken van de partner-‐organisaties, het kernteam uit uitvoerders. Beide heb ik vrijwel vanaf het begin meegemaakt. Stoute schoenen Van begin af aan kozen de betrokkenen voor een ‘peer to peer’-‐benadering. Niet de professionele hulpverleners zouden contacten gaan leggen met bewoners, maar de mensen die zich het best in hun situatie zouden kunnen verplaatsen. Daar werd niet alleen voor gekozen omdat het gevaar van nieuwe extra zorg op de loer lag, maar ook omdat veel bewoners het vertrouwen in instanties kwijt zijn. Onder ‘gelijken’ praat het dan een stuk makkelijker. Omdat er net een eerste groep zogenoemde ervaringscoaches was opgeleid, vaak ex-‐dak-‐ en thuislozen, kozen de pilot-‐groepen ervoor om met deze mensen te gaan werken. Vanaf mei maken zes ervaringscoaches volwaardig deel uit van het kernteam. Zij bepaalden en bepalen mee hoe, waar en waarmee de 200 bewoners zouden worden benaderd. Logisch, want zij zouden immers ook zelf de contacten gaan leggen. Peer to peer. Voor de ‘professionals’ was dat wennen. Het comfortabele vergaderen van zorgverleners onder elkaar was voorbij. Maar na een paar bijeenkomsten liet iedereen zich graag ‘ontregelen’, zoals dat al snel genoemd werd. Men zag de meerwaarde, omdat de ervaringscoaches heel goed de do’s and don’ts van hun medeburgers konden aangeven. De ‘professionals’ keken niet werkeloos toe hoe de ervaringscoaches het deden. Zij waren actief op twee fronten. Allereerst in eigen huis, binnen de organisaties die ze in de pilot vertegenwoordigden. Daar moest gelobbyd worden. Via de (woon)begeleiders moest een eerste uitnodiging bij de ‘200’ terecht komen om eens te komen praten over de toekomst. Dat ging niet altijd even makkelijk. Eerst moesten de (woon)begeleiders overtuigd worden van de nieuwe aanpak. ‘Moet het echt anders? Gaat het niet goed, zoals het gaat? Raken wij nou straks onze baan kwijt?’ Daarna bleek het niet eenvoudig om die eerste uitnodiging ter bestemder plekke te krijgen: ‘Nee, dat gaat niet, want meneer is veel te verslaafd/psychotisch om mee te doen’; ‘Mevrouw is angstig en durft niet naar buiten’; ‘Meneer kan de trap niet af’; ‘Zij is tevreden met haar leventje, en wil niks anders’; ‘Ja, hij is wel eenzaam, maar hij heeft geen behoefte aan mensen’. Desondanks gingen er gaandeweg steeds meer uitnodigingen naar de beoogde doelgroep.
De ‘koudwatervrees’ van veel professionals is inmiddels behoorlijk weggeëbd. Ook hier hebben de ervaringscoaches een rol gespeeld. Door hen op teamvergaderingen bij instellingen uit te nodigen, wisten zij goed duidelijk te maken wat de bedoeling van de pilot is, en waarom het voor de doelgroep een goede zaak is om mee te doen. Het tweede grote actiepunt van de ‘professionals’ was en is het leggen van contact met zogenoemde ‘actoren’. Actoren zijn allen die actief zijn in Kanaleneiland: bedrijven en winkels, sportverenigingen, ontmoetingsclubs, zelforganisaties, buurthuizen, huisartsen, apothekers en andere ‘zorgers’, scholen, kerken en moskeeën etc. Met al deze actoren worden afspraken gemaakt om hen uit te leggen dat er binnenkort wel eens (ex-‐)dak-‐ en thuislozen en (ex-‐)psychiatrische mensen die in de wijk wonen, met hen contact zouden kunnen opnemen. Die contacten blijken zeer waardevol. De reacties van actoren zijn heel positief en verwelkomend. Sommigen blijken al enkele van de betrokken bewoners te kennen. Die positieve reacties van actoren in de wijk stelt de pilot meteen voor een dilemma. Professionals hebben vanuit hun werk al snel de neiging tot handelen: ‘Laten we meteen contact gaan leggen; wie heeft er zin om mee te gaan?’ Terwijl het adagium is dat betrokkenen zelf in actie moeten komen. Dat mag uiteraard met steun, maar het initiatief moet zich verplaatsen naar de ‘200’. De eerste 40 De ervaringscoaches hebben inmiddels zo’n 40 beoogde wijkbewoners gesproken. Maar 40? Ja, maar 40. Met vallen en opstaan is het gelukt in juni, augustus en september een groepje bijeen te krijgen in Het Hart van Noord. Ondanks nabellen lieten mensen vaak verstek gaan. Als puntje bij paaltje komt vindt men het toch wel eng om te komen: ‘Wat willen ze van me; ik heb niks te vertellen, hoor’. De individuele benadering is succesvoller gebleken. Bezoek aan huis of een gesprek aan de telefoon of via skype werkt goed. Sowieso wordt gezocht naar een diversiteit van communicatie-‐manieren: een nieuwsbrief, gewone brieven, een facebook-‐pagina en andere social media, alles wordt ingezet om contact te leggen, en om te bevorderen dat mensen met elkaar in gesprek gaan. Hoe verder? Het is nog veel te vroeg om te zeggen dat de pilot gaat slagen. Maar de eerste stappen zijn bemoedigend. Met name de frisse peer-‐to-‐peer-‐aanpak laat zien dat het mogelijk is om professionals minder op de voorgrond te zetten. En misschien haalt de pilot de 200 niet, maar ergens tussen 100 en 150 moet men toch wel kunnen uitkomen. We moeten het immers van verleiding hebben, en niet van dwang. Toch zijn er al zorgen. De leden van het kernteam zullen snel tegen de grenzen van hun mogelijkheden aanlopen, met name de ervaringscoaches. Als de huidige zes ervaringscoaches met pakweg 50 mensen in een regelmatig contact staan, hen ontmoeten en motiveren, en met hen op pad gaan, zitten ze wel aan hun taks. En je trekt niet zomaar een nieuw blik coaches open. Dat betekent dat er creatief gezocht moet worden naar versterking. Maar het mooiste zou toch wel zijn wanneer de doelgroep zelf het roer overneemt. Maar zo ver is het nog niet. Gee de Wilde, september 2012
FACTSHEET 2013 De Pilot Herstel Kanaleneiland, zoals Panoramix officieel heet, verwacht in april 2014 zijn ambitie te hebben waargemaakt. De meeste van de ongeveer 200 wijkbewoners die Panoramix heeft bereikt zijn dan actiever in de wijk en tevredener met hun leven. Wie zijn die 200 wijkbewoners? De 200 krijgen (woon)begeleiding van zorgorganisaties, en hebben een achtergrond van dakloosheid, verslaving of psychiatrische problematiek. Sommigen van hen wonen alleen, anderen wonen in een beschermende omgeving. Sommigen maken makkelijk contact, anderen leven op zichzelf. Sommigen wonen graag in Kanaleneiland, anderen zouden liever vandaag dan morgen vertrekken. Sommigen hebben hobby’s, anderen brengen hun dagen inactief door. Sommigen zorgen goed voor hun lichaam en sporten, anderen roken en drinken veel en bewegen weinig. Kortom 200 heel verschillende individuen met hun eigen leefpatroon, wensen, behoeften, talenten en contacten. Gemeenten krijgen steeds meer verantwoordelijkheid om burgers, zoals deze 200, te steunen in hun dagelijks leven. Ze moeten dat doen met minder geld dan voorheen. Daarom hoopt de Gemeente Utrecht dat deze burgers straks meer eigen initiatief tonen, en minder afhankelijk worden van professionele zorg en ondersteuning. In Kanaleneiland zijn de mensen van Panoramix aan het werk om deze burgers uit de doelgroep aan de praat te krijgen over hun leven en hun toekomst, om hen in contact te brengen met anderen in de wijk. Dat kunnen andere mensen uit de doelgroep zijn, of mensen die actief zijn in de wijk: in sport, in creativiteit, in de kerk, in vrijwilligerswerk, in het bedrijfsleven, in zingeving, noem maar op. Door deze contacten krijgen zij de kans actief te worden in wat hen boeit en voldoening geeft. Maar omdat de meesten in de doelgroep zelf ook iets te bieden hebben aan anderen, kunnen de contacten extra voldoening geven. Geen nieuwe organisatie Panoramix is vooral een nieuwe manier van werken. Een nieuwe manier van begeleiden. Meer dan vroeger zullen ervarings-‐coaches en professionals burgers aanspreken op eigen initiatief en eigen actie; op wat zij voor andere burgers kunnen betekenen. Professionele (zorg)werkers komen niet meer meteen met eigen oplossingen om in de behoefte aan
zorg en ondersteuning te voldoen, maar faciliteren de ontdekkings-‐ tocht naar een persoonlijke en actieve invulling van het leven. Als dat niet lukt omdat problematiek of kwetsbaarheid te groot blijkt, dan weten zij uiteindelijk wel een goed vangnet te creëren.
Methodiek Panoramix werkt onder andere met de methodiek van Triple Aim. De eerste maanden is Panoramix daarbij ondersteund door het Trimbos-‐instituut. Triple Aim staat in deze voor verbetering op gebied van: • Kwaliteit van hulpverlening • Kwaliteit van leven • Kosten-‐efficiëntie Het werken met deze methodiek heeft tot inzichten geleid. Onder andere de overtuiging dat het werken met ervaringscoaches de kwaliteit van hulpverlening vergroot. Buurtbrug Panoramix Ervaringscoaches voorop De werkwijze van Panoramix Panoramix heeft gekozen voor een sluit uit bij de wens van de peer to peer-‐benadering. Dat Gemeente Utrecht om in betekent dat ervaringscoaches, die prachtwijken van Utrecht een zelf een achtergrond in dakloos-‐ zogenoemde Buurtbrug op te heid, verslaving of psychiatrie zetten. Een buurtbrug is een hebben, de contacten leggen en netwerk van mensen en onderhouden. Professionals uit de organisaties die er voor kunnen organisaties die meedoen helpen zorgen dat er voor mensen uit de ervaringscoaches waar dat nodig bedoelde doelgroep kansen is. Samen (met de ontstaan in hun eigen wijk. ervaringscoaches) vormen zij het Door activiteiten mogelijk te “kernteam”. Zo leggen zij de eerste maken waaraan iedereen in de contacten met (andere) wijk kan meedoen ontstaan maatschappelijke organisaties in de bruggen die het voor welke wijk, met sportverenigingen, burger dan ook mogelijk maakt kerken, of bedrijfsleven. Dat om aan het ‘normale’ verlaagt de drempel voor de 200 maatschappelijk verkeer deel te bewoners om actief te worden bij nemen. Panoramix wordt de een van deze ‘actoren’. eerste Buurtbrug van Utrecht.
Resultaten 2012-‐2013 In het eerste jaar stond vooral het proces voorop toch zijn de onderstaande resultaten behaald. - In maart 2013 zijn de ervaringscoaches van Panoramix met 60 mensen uit de doelgroep in gesprek geweest. - Er zijn 40 ‘actoren’ gesproken. - De woonkamer is 2 x per week open. - Er zijn diverse activiteiten opgestart. - De website is gebouwd. www.panoramixkanaleneiland.nl - Op de website kan men gebruik maken van vraag en aanbod! Deze worden in overleg met elkaar in verbinding gebracht. - Ook in de ‘woonkamer’ worden vraag en aanbod op elkaar afgestemd. - De coaches twitteren activiteiten en nieuwtjes. Acties 2013-‐2014 -
-
-
-
-
Plannen 2013-‐2014 Omdat Panoramix vooral is gericht op een kleinere afhankelijkheid van burgers van de zorg en op een stimulans tot participatie van burgers in hun eigen omgeving, wenst Panoramix dat er steeds meer zorgprofessionals door hun organisaties in de gelegenheid worden gesteld om deze zelfde verandering in het werk door te maken. De kracht van lokale verbinding zit in het werken met bewoners uit de wijk! Om dit verder te ontwikkelen worden de organisaties dringend verzocht om in het jaar 2013-‐2014 tenminste 20% van de begeleidingsuren in Kanaleneiland in te zetten op de Panoramix-‐ manier. Deze investering geldt voor zowel personeel als middelen en ruimte waarmee de brug tussen Panoramix en de buurt daadwerkelijk geslagen kan worden.
Benaderen en betrekken van het resterende 2/3 deel van de doelgroep, met name de moeilijk bereikbare bewoners. Na een opstartperiode waarin het ‘proces’ en een nieuwe manier van denken en werken centraal stonden, staat het tweede jaar veel meer in het teken van acties en activiteiten. Leggen en behouden van contacten met ‘actoren’ in de wijk, zoals mogelijke plaatsen en organisaties waar deelnemers zich thuis voelen en verdienstelijk kunnen maken, maar ook op een laagdrempelige manier hulp kunnen ontvangen indien nodig. Betrekken van collega’s uit de zorgvoorzieningen bij de werkwijze van Panoramix en het belang hiervan voor de toekomst. Vinden, opleiden en faciliteren van meer ervaringscoaches/-‐deskundigen. Registratie en monitoring; meetbaar maken van resultaten.
Panoramix in cijfers - 200 clienten - 4 ervaringscoaches - 8 hulpverleners - 40 spelers in de wijk - 8 organisaties
Organisaties die vanaf het begin in het project participeren zijn: Leger des Heils, Steunpunt GGZ, de Achterkant, Centrum Vaartserijn, Doenja, Stadsbrug Dienstverlening, Stichting de Tussenvoorziening, SBWU Vanuit het project: ”Doen en laten brengt je thuis” zijn de ervaringscoaches in een latere fase aangehaakt.
Kenmerkend voor Panoramix is dat we aan de deelnemers niet alleen vragen waar ze behoefte aan hebben maar ook wat ze te bieden hebben. Zo wordt het mogelijk dat mensen uit de doelgroep elkaar diensten gaan leveren. In dit vraag-‐ aanbod-‐schema wordt dat zichtbaar. Op de website van Panoramix en in de woonkamer worden vraag en aanbod van de deelnemers met elkaar verbonden.
Panoramix is een samenwerkingsverband tussen 8 verschillende instellingen die (in)formele zorg leveren in Kanaleneiland. Wij doen dit samen met de ervaringscoaches. Wil je meedenken en meedoen? Meld u aan!
[email protected] www.panoramixkanaleneiland.nl of bel Ad van Emmerik 06-‐30291070
