Vlugschrift Editie april 2014
periodiek verschijnende interne nieuwsbrief met feiten en wetenswaardigheden voor de aangesloten leden van de AVAG
van de vice voorzitter
Voorjaar, economische groei, tekort aan gespecialiseerde “technici” Enige tijd geleden werd ik gevraagd het voorstuk te schrijven voor het Vlugschrift. Dat voelt raar, jarenlang en met plezier doet Hans Labrijn als voorzitter dit, vanaf welke plek hij ook was. Maar, het mooie voorjaar geeft inspiratie en ideeën komen tot bloei. Hans heeft onlangs een pittige operatie moeten ondergaan, zoals bij velen van u bekend, en wij willen hem daar rustig van laten genezen. Hans is een eeuwige optimist en wij mogen ons gelukkig prijzen met zo’n goede voorzitter. Sociaal bewogen, vrolijk, inzicht en goede visie. Namens de AVAG leden wensen wij Hans en Diana veel sterkte toe. Dan de kop van dit voorwoord. Het gaat beter! Economische groei in Nederland ruim 0,7% (CBS). Er wordt flink geïnvesteerd, niet alleen bij Itsme HooglandMennens, (nieuwbouw Rotterdam Charloisse Poort II) waarvan ik tijd mag steken in de AVAG evenals mijn medebestuursleden, omdat zij de waarde hiervan erkennen. Maar Nederland investeert vooral ook in vakbekwame werknemers met de juiste instelling en de goede gewoontes. Het kost veel moeite, naar wij horen van collega’s, om de vacatures ingevuld te krijgen. Ook de AVAG groeit. We krijgen veel aanvragen voor lidmaatschap, dit mede dankzij de voltooiing van het Rode Safety Sign. Wij vallen op en oogsten bijval uit vele hoeken over het uitrollen hiervan, evenals het faciliteren van de regeling Fit-testen door de AVAG, geïnitieerd door Hans Labrijn. Aanvragen voor de erkenning zijn al door verschillende leden ingediend. Wij beraden ons nog voor verdere invulling door niet-leden. Want een van de AVAG-doelen is natuurlijk medewerkers in Nederland gezond en veilig laten werken! Groei bij de AVAG betekent meer werk voor de bestuursleden en daar zitten we toch met een issue!! De passie en inzet van het bestuur is bovengemiddeld. Maar er is toch een vergrijzing merkbaar. Onze topper,
Wilfried Verstraeten als wandelende encyclopedie met waardevolle kennis, zal binnen een paar maanden met vervroegd pensioen gaan en gedeeltelijk (heel fijn) nog beschikbaar zijn als bestuurslid. Dit betekent dat wij momenteel met minder bestuursleden het werk doen. Het is daarom dat wij naarstig op zoek zijn naar bestuursleden die passie, kennis en tijd willen inbrengen voor de AVAG. Er zijn als u dit leest al een paar personen benaderd. Wij willen graag het bestuur uitbreiden tot minimaal zes personen onderverdeeld als: minimaal één fabrikant (management), één distributeur( management), 2HVK’ers, manager inkoop en een manager marketing of combinatie sales. De AVAG laat zich overal gelden! We zijn in beweging. Onlangs heeft de AVAG een jurylid afgevaardigd voor de Safety Maintenance Award Benelux. Het aantal meldingen was meer dan verdubbeld in vergelijking tot vorig jaar. Bijzonder is het te beoordelen hoe bedrijven steeds verder en dieper in de Culture of Safety gaan om een ding te beogen: gezond en veilig naar het werk en veilig en gezond naar onze dierbaren thuis. De Belgische PBM branchevereniging Fabelsafe is ook in de jury vertegenwoordigd en ondergetekende heeft een inhoudelijk en constructief gesprek gehad met Gwin Steenhoudt betreffende onze nationale PBM branche-verenigingen. www.safemaintenanceaward.com
en om ook voor de andere AVAG-leden een “start van de dag” te geven organiseerde de AVAG een informele meeting (kleine vergadering) op dinsdag 8 april inclusief ontbijt. De AVAG-stand werd gerund door bestuursleden en ook Copla was natuurlijk aanwezig, voor de opleiding adviseur persoonlijke beschermingsmiddelen. De AVAG branchevereniging voor distributeurs en fabrikanten voor persoonlijke beschermingsmiddelen, veiligheid- en werkkleding. AVAG vóór leden en gedragen dóór leden. Doelstelling: veilig werken op een hoger niveau te brengen door onder andere uitsluitend de van toepassing zijnde genormeerde producten te leveren en gedragsregels te handhaven. Regelmatig komen wij producten op de markt tegen die niet aan de normeringen voldoen. Helaas komt dit af en toe voor bij leden. Ook distributeurs hebben de verplichting om producten te controleren en navraag te doen bij fabrikant of importeur en zich ervan ter overtuigen dat de conformiteitverklaring en bijbehorende certificaten juist zijn. Rest mij u veel goede en veilige zaken toe te wensen en veel leesplezier met dit Vlugschrift. Carl Welling (vice voorzitter)
De AVAG stond ook op de Safety & Health op 8 en 9 april, HET event in Nederland op het gebied van PBM’s. Zie het sfeerverslag in deze editie. Veel van onze leden waren aanwezig om zich te presenteren aan werkend Nederland AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 1
Nieuws
Discussie blusdekens onderstreept belang van normen (NEN-EN 1869:1997 en Blusdekens) 03-03-2014 Onduidelijkheid over de kwaliteit van blusdekens haalde onlangs de landelijke media. Aanleiding genoeg om nog eens scherp naar de norm voor deze consumentenproducten bij uitstek te kijken. Wim Kwakkenbos, voorzitter van de NEN-commissie waaronder blusdekens vallen, licht één en ander toe. “Je mag van een consument niet verwachten dat hij zich in de veiligheid van een product verdiept. Een blik op het normlogo moet hem garantie geven.” De “blusdeken kwestie” onderstreept maar weer eens het belang van goede normering in het economisch verkeer. Leveranciers willen dolgraag goede en betrouwbare producten op de markt brengen, maar alleen met een goede en betrouwbare norm kunnen ze dat met zekerheid doen.
de testresultaten tussen de verschillende laboratoria verschillen.” Dat laatste is frappant, zeker gezien het feit dat alle laboratoria de testmethode uit de norm gebruiken. “Schijnbaar zijn er toch nog zaken die de uitkomsten kunnen beïnvloeden”, denkt Kwakkenbos. “De norm laat bijvoorbeeld ruimte
vereiste kwaliteitsniveau en reproduceerbare testmethoden.” Onderzoek CEN is intussen aan de slag gegaan met een vergelijkend onderzoek tussen de laboratoria die blusdekens testen. “Dat zal eind dit jaar klaar zijn. De herziening van de norm zal daar hopelijk snel achteraan komen.” Wat moet consument doen? Tot de herziening kunnen consumenten via het label op hun blusdeken controleren of die aan de eisen voldoet. “Er moet EN 1869 op staan”, aldus Kwakkenbos. “Andere controle op kwaliteit is niet mogelijk voor een consument. Hij moet ervan uitgaan dat de leverancier dan ook daadwerkelijk de deken volgens de norm heeft geleverd. Zelf voelen of uitvouwen heeft geen zin.” Bron: NEN
Voor een “level playing field”, met gezonde en eerlijke concurrentie, is een goede norm in combinatie met het juiste markttoezicht noodzakelijk. En voor blusdekens is de norm momenteel nog niet goed, zo zegt Wim Kwakkenbos. Problemen Met de huidige norm zijn enkele problemen, stelt Kwakkenbos. “De norm gaat uit van een ronde frituurpan. Die kom je eigenlijk nergens meer tegen. De meeste pannen zijn rechthoekig en hebben een uistekende greep aan het frituurmandje. Verder is er onvoldoende veiligheidsmarge tussen de testomvang en de omvang van de tegenwoordige consumentenfrituurpannen. Dat ligt overigens niet aan de norm, maar aan de snelle ontwikkeling van frituurpannen de afgelopen jaren. Testmethodes Voorts zijn de testen uit de norm voorgeschreven voor frituurbranden, terwijl blusdekens juist voor andere zaken geschikter zijn, zoals kledingbranden en dergelijke. Tot slot is gebleken dat
wat betreft de wijze waarop de deken op de brand wordt gelegd. Of over de wijze van ventilatie, of over het soort bak waarin de test plaatsvindt. Dat soort zaken kan de uitkomsten van een test beïnvloeden, maar we weten dat simpelweg nog niet.” Het is echter niet aan NEN om deze zaak te onderzoeken, zegt Kwakkenbos. “We zijn geen onderzoeksbureau. We hebben aan CEN onze opmerkingen en wensen doorgegeven die voor de nieuwe norm zouden moeten gelden, maar meer kunnen we niet doen. Bovendien zitten de testlaboratoria niet in Nederland. Dat zou het iets gemakkelijker hebben gemaakt.” Toezicht Kwakkenbos vindt het ook jammer dat er eigenlijk geen doorlopend toezicht is op de kwaliteit van geïmporteerde blusdekens, zoals dat wel voor bijvoorbeeld brandblussers en brandslanghaspels het geval is. “Dit is echter een tekortkoming die door de overheid samen met leveranciers opgelost moet worden. De rol van NEN beperkt zich op dit punt tot het beschrijven van het
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 2
Arbonieuws Hoe jonger hoe vermoeider Oudere werknemers worden nog altijd gezien als weinig energiek. Maar het zijn juist de jongeren die te moe zijn voor werk. Dat veel werknemers onvoldoende fut hebben voor hun werk is een opmerkelijke uitkomst van het vijftigste onderzoek in het kader van de Randstad WerkMonitor. Een kwart van de werknemers is vermoeid. De helft van die vermoeide werkers is jonger dan 35, een derde zelfs onder de 30. Het onderzoek, gehouden onder 810 werkenden, richtte zich met name op het thema gezondheid en werk
Werkenden in de agrarische en groene sectoren spelen een belangrijke rol in de totstandkoming en het in stand houden van groene recreatieplekken en - gebieden als tuinen, parken, bos en natuurgebieden. Omdat zij daarbij risico lopen door teken te worden gebeten, wordt in de Week van de Teek, van 7 tot en met 13 april, extra aandacht besteed aan de preventie én de gevolgen van een tekenbeet. Ruim twintig organisaties werken mee aan deze informatiecampagne.
Sport helpt De meeste werkenden (55 procent) in ons land zijn ervan overtuigd dat regelmatig sporten positief uitwerkt op de prestaties op de werkvloer. Vooral hoger opgeleiden en jongeren vinden dit. Hoewel 88 procent van de werkenden vindt dat gezond en fit blijven je eigen verantwoordelijkheid is, blijken relatief veel werkgevers graag het beslissende zetje te geven. Een derde van de werknemers (35 procent) krijgt van de werkgever (korting op) sportfaciliteiten aangeboden en één op de vijf werknemers (19 procent) mag zelfs onder werktijd sporten. Volgens drie op de tien werknemers stimuleert de werkgever de werknemer ook om mentaal fit te blijven door bijvoorbeeld een coach aan te bieden. Jongeren en mannen lijken vaker de kans te krijgen begeleid te worden door een coach. Balans Overigens is volgens het leeuwendeel van de werkenden één ding nog belangrijker voor een goede gezondheid dan sport. Voor 92 procent komt een goede balans tussen werk en privé op de eerste plaats.
Jaarlijks worden in Nederland ongeveer een miljoen mensen gebeten door een teek. Ongeveer 22 duizend mensen kregen daarbij de eerste tekenen van de ziekte van Lyme. Wie gebeten wordt door een teek kan dit melden via tekenradar.nl. Als een teek binnen 24 uur wordt verwijderd, is de kans op ziekte van Lyme waarschijnlijk kleiner.
Een RI&E-quiz tegen koudwatervrees 17 maart 2014 | Arbo nieuws Voor veel ondernemers vormt het een lastige verplichting. Ze hebben al moeite genoeg om hun hoofd boven water te houden, en dan moeten ze ook nog eens een RI&E opstellen. Daarom heeft het Steunpunt RI&Einstrumenten een instrument ontwikkeld tegen koudwatervrees: de ‘Check je Werkplek Roadshow’.
Na jaren uitstellen heeft de kleine winkelier dan toch een RI&E opgesteld. Maar nu rijst er een probleem. Volgens de wet moet hij ervoor zorgen dat er altijd een BHV er aanwezig is – en hij heeft maar één partime-werknemer. Hoe gaat hij dit nu weer regelen? Hij heeft al zoveel moeite om zijn bedrijf in deze tijden te laten overleven. Dit verhaal tekent volgens Wendela Hooftman van het Steunpunt RI&Einstrumenten de zorgen van veel kleine ondernemers. “De RI&E is in hun ogen vaak een beetje eng. Heb je hem niet, dan ben je geen goede werkgever, en loop je altijd het risico dat je een boete krijgt van de inspectie SZW. Maar voldoe je er wel aan, dan leidt dat – volgens die ondernemers – tot veel administratieve rompslomp. Bovendien, moet je problemen die naar boven komen aanpakken, en dat kost ook weer tijd en geld.” Minder dan 34% En dus stellen veel ondernemers het karwei vaak maar uit. In sectoren als de horeca en de detailhandel ligt het aantal bedrijven met een RI&E onder de 34 procent. En dat is jammer, zegt Hooftman “Want die sectoren kampen dan misschien niet met grote risico’s, ze scoren toch hoog in de ongevallenstatistieken. Werknemers kunnen vallen, of te maken krijgen met agressie. Soms is de nooduitgang versperd of de BHV niet op orde. Daar komt nog bij dat tevreden werknemers productiever zijn en minder vaak uitvallen. Precies wat je nodig hebt als je in deze tijden wilt overleven.” Roadshow Om werkgevers over hun koudwatervrees heen te helpen, heeft het Steunpunt RI&E-ondersteuning een instrument ontwikkeld: de Check je Werkplek Roadshow. Lees verder op pagina 6
Teken doen niet aan winterstop 21 maart 2014 | Arbo nieuws Wie buiten werkt, moet oppassen met teken. In de afgelopen uitzonderlijk warme dagen was het tekenactiviteitsniveau in het zuidoosten van het land zeer hoog. Maar ook in de winter werden twee keer meer tekenbeten gemeld dan normaal. AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 3 AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2011, pagina 3
Nieuws
Team Emma
Safety&Health@Work; klein maar succesvol! Op 8 en 9 april 2014 was AHOY Rotterdam het epicentrum van de PBMbranche met de beurs Safety&Health@ Work. Dit tweejaarlijks evenement was helaas kleiner van opzet dan de keer daarvoor. Toch mocht dat de goede stemming niet drukken. Tijdens deze twee dagen kwamen meer dan 2.500 geregistreerde bezoekers op bezoek.
Een rondgang langs diverse aanwezige AVAG-leden leerde dat de beurs misschien niet zo omvangrijk was als dat je eigenlijk van zo’n belangrijke branche als de PBM mag verwachten, maar dat de bezoekers zeer gericht naar AHOY waren gekomen. En daarmee is deze beurs op kwaliteit zeker niet te onderschatten! Nu had zo’n kleine 25%
Bezoek bij Trital
Wilfried Verstraeten & Rinus Brinks
van de AVAG-leden een stand opgebouwd. Wellicht dat bij de volgende Safety&Health@Work dit percentage minimaal kan worden verdubbeld? De stemming zat er goed in en daarom vindt u hierbij een foto-sfeerverslag. Tot de volgende beurs in 2016!
Team Wiltec
Spetterende modeshows bewijzen dat veiligheid ook mooi kan zijn
Team Brady
Team Safe Site
Team Honeywell
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 4
Fotografie: PR/Text
Team Sioen
Fotografie: PR/Text
Ook Hans Labrijn liet zich even zien (met bruine trui)
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 5 AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2011, pagina 3
en u gebruik kunt maken van een door het Steunpunt-RI&E-instrumenten erkend RI&E-instrument’. “Vaak is het maken van een RI&E dus makkelijker dan ondernemers denken”, zegt Hooftman. “En ook met de administratieve rompslomp valt het wel mee. Soms zijn ondernemers er in een dag mee klaar. Zeker als ze ook de hulp inroepen van hun medewerkers.” Vervolg van pagina 3
De naam is zorgvuldig gekozen: het woord ‘RI&E’ komt er niet in voor, net zomin als de term ‘kennisquiz’. En toch is dat wat de roadshow is: een kennisquiz over de RI&E – zij het een ludieke. We willen mensen op een luchtige wijze met de RI&E laten kennismaken”,
zegt Hooftman. Bijvoorbeeld met vragen als: ‘Mag je de RI&E zelf opstellen?’ En: ‘Moet je hem altijd laten toetsen?’” Het juiste antwoord op de eerste vraag is ‘ja’. En op de tweede: ‘Nee, niet als uw bedrijf kleiner is dan 25 werknemers,
Samenwerking En hoe liep het af met die kleine winkelier die een BHV-organisatie moest optuigen? “Die is gaan samenwerken met andere winkeliers in de straat”, zegt Hooftman. “Met z’n allen konden ze er gemakkelijk voor zorgen dat er altijd een BHV’er in de buurt aanwezig was.”
Wat is een conformiteitverklaring en waarom legt de wetgever dit document op? De wetgeving verplicht de fabrikant om een conformiteitverklaring af te leveren op vraag van de overheid of van andere officiële instanties. De conformiteitverklaring is een officieel document, waarop de fabrikant/importeur van het Persoonlijk Beschermingsmiddel (PBM) op eer verklaart dat de prestaties, grondstoffen en assemblage van het op de markt gebracht product in overeenstemming zijn met het product dat werd getest teneinde het CE merk te mogen dragen (= conform met het EG Typekeuring certificaat voor dit product).
Welke datum mag de conformiteitverklaring dragen? Van zodra het product conform het geteste artikel op de markt wordt gebracht, moet een conformiteitverklaring beschikbaar zijn.
Hernieuwde lidmaatschappen Oude bekenden zijn teruggekeerd bij AVAG: MSA Nederland in Hoorn en Hevea Raalte. Een goede aanleiding om met deze leden contact op te nemen. Niet om terug te kijken op het waarom ze ooit het AVAG lidmaatschap hebben losgelaten, maar wat voor hen de beweegreden is geweest terug te keren op het AVAG-nest. Welkom terug MSA en Hevea!
MSA Nederland
MSA is sinds begin dit jaar weer AVAGlid. Contactpersoon bij MSA voor AVAG is de heer René Buur. René is al 23 jaar werkzaam bij MSA, heeft de functie van marktsegment manager voor de scheepvaart en is over alles wat persoonlijke beschermingsmiddelen aangaat, met zijn jarenlange ervaring het aanspreekpunt. Reden voor terugkeer bij AVAG heeft te maken met een koersverlegging binnen MSA. René vertelt: “Voor langere tijd lag onze focus puur op verkoop, waardoor andere zaken zoals in dit geval het lidmaatschap van een brancheorganisatie als AVAG geen prioriteit meer hadden. Inmiddels hebben wij onze visie daarop bijgesteld en zijn we weer toegetreden tot AVAG. Vanuit ons hernieuwd lidmaatschap willen we graag betrokken zijn bij nieuwe ontwikkelingen binnen de branche. Ik ben al jaren actief lid van diverse werkgroepen in normerings-
commissies bij de NEN. Uitgangspunt is dat leden binnen de AVAG vóór elkaar en samen mét elkaar een zinvolle bijdrage kunnen leveren binnen de markt van PBM.” Coreproducten van MSA zijn onder andere adembescherming in zijn totale reikwijdte, hoofdbescherming algemeen (helmen, ook voor specialistische eenheden, gehoorbescherming, communicatie, gelaatsbescherming en oogbescherming), valbescherming en stationaire en draagbare gasdetectiesystemen.
nieuwde lidmaatschap vertelt Jotte: “Veel klanten van Hevea zijn lid van AVAG. Dan kunnen wij als grote leverancier van veiligheidslaarzen natuurlijk niet aan de zijlijn blijven staan. Hevea vindt het ook belangrijk dat wij mogelijk met onze kennis en expertise binnen AVAG-verband een zinvolle bijdrage kunnen leveren. En verder ga ik als contactpersoon ‘heel open het lidmaatschap in’.
Voor wie MSA nog niet bekend is of meer wil weten: kijk op http:nl.msasafety.com
Coreproduct van Hevea is dus veiligheidslaarzen en zij zijn daarmee de grootste ter wereld. Op de locaties in Nederland en Portugal worden per jaar respectievelijk 1 miljoen en 4 miljoen laarzen geproduceerd. Velen in de industrie kunnen daarmee dus veilig op stap.
Hevea Raalte
Een andere herintreder is Hevea Raalte, al van oudsher eigenaar (geen licentiehouder red.) van het onderdeel veiligheidslaarzen van het merk Dunlop. Jotte Niessen is als Key Account Manager Benelux de AVAG contactpersoon binnen Hevea. Over het her-
Voor wie de Dunlop laarzen nog niet kent of meer wil weten: kijk op www.dunlopboots.com
PBM Het belang van officieel gekeurde persoonlijke beschermingsmiddelen binnen een explosiegevaarlijke (ATEX) omgeving
Dit biedt de drager de garantie dat het product dat hij bezit, voldoet aan de eisen die door de fabrikant opgegeven zijn en dat dit product voldoet aan de PBM richtlijn. Fabrikanten bieden echter zulke verklaring ook aan aan hun klanten alhoewel dit geen wettelijke vereiste is om dit te doen.
Leden
uit welke productielot komt? Wanneer werden de documenten uitgeschreven en zijn ze conform? Een arbeidsintensieve controle, die echter de veiligheid niet in de hand werkt eerder integendeel. Hun focus ligt echter wel in het controleren van de op de markt aangeboden producten.
In pure theorie zou dus bij elk product dat op de EU markt komt, een conformiteitverklaring moeten kunnen worden uitgeschreven.
Voldoen ze wel aan de PBM richtlijn? Zijn ze nog conform met de CE type keuring? Bieden ze nog de nodige veiligheid?
Voor de controlerende wetgever zou dit een overlast van documenten en extra controles met zich meebrengen. Hoe controleren welke product
Daarom vraagt deze laatste om deze conformiteitverklaring te actualiseren in tijd = “knipperlicht” voor de fabrikant importeur om er zich van te vergewis-
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 6
sen dat er niets gewijzigd is in het productieproces (bv gebruikte materialen, samenstelling, ontwerp, enz...). Dus zolang een product wordt aangeboden op de Europese markt dat conform is met het product dat getest werd om het EG Typekeuring certificaat te bekomen, mag een conformiteitverklaring voor dit product uitgeschreven worden (de datum van deze conformiteitverklaring = datum van de briefwisseling). De dag dat het aangeboden product afwijkt van de CE typekeuring, mag er geen conformiteitverklaring meer uitgeschreven worden. Bron: Febelsafe 2/2014
Jos Putman
Voor PBM’s zijn er op Europees niveau geharmoniseerde normen ontwikkeld waarbij specifiek eisen worden gesteld aan de antistatische eigenschappen van deze producten. Zo is er voor antistatische kleding de EN 1149-reeks ontwikkeld, waarbij nader wordt omschreven het testen van het materiaal waaruit de beschermende kleding wordt vervaardigd . Er verschijnen regelmatig producten, waaronder kleding, op de markt die niet aan deze voorwaarden voldoen. Voor de eindgebruiker is het maken van de juiste keuze ook niet altijd even gemakkelijk. Om het veiligheidsbelang nog maar eens te onderstrepen en wat helderheid te verschaffen, wil ik de noodzaak van goedgekeurde persoonlijke beschrmingsmiddelen met onderstaande informatie nog maar eens voor het voetlicht brengen. Het gevaar Explosiegevaar is aanwezig zodra een mengsel van lucht en een brandbare stof (in de vorm van gassen, dampen, nevels of stof) onder atmosferische omstandigheden wordt ontstoken en na ontsteking uitbreidt totdat alle brandbare stof verbrand is. Ontstekingsbronnen kunnen onder meer zijn open vuur, vonkvorming, hete oppervakken, blikseminslag, elektrische installaties, statische elektriciteit. Het explosiegevaar kan zich uiten in drie vormen:
• • •
gasexplosiegevaar nevelexplosiegevaar stofexplosiegevaar
Gasexplosiegevaar Wanneer brandbare gassen in de atmosfeer vrijkomen, vermengen ze zich direct met de lucht die voor circa 21% uit zuurstof bestaat. Als de concentratie van de brandbare stof in het ontstane gasmengsel tussen de onderste en de bovenste explosiegrens ligt, dan kan het mengsel ontploffen als het wordt ontstoken.
Nevelexplosiegevaar Een vloeibare brandbare stof zal afhankelijk van de dampspanning in meerdere of mindere mate verdampen en zal dus met de lucht een ontplofbaar mengsel vormen. De snelheid waarmee damp wordt gevormd en de concentratie boven het vloeistofoppervlak worden hoger naarmate de temperatuur van de vloeistof hoger is. Zodra de vloeistof een temperatuur boven zijn vlampunt heeft ligt die concentratie boven de LEL en is het mengsel ontsteekbaar. Lees verder op pagina 8
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 7 AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2011, pagina 3
Wanneer een vloeistof wordt verstoven, ontstaan zeer kleine druppeltjes, oftewel een nevel. Hoe kleiner de druppeltjes zijn, hoe stabieler de nevel is, en des te meer deze zich als een gas gedraagt en vervolgens op een overeenkomstige manier kan ontploffen: nevelontploffing. Stofexplosiegevaar Voor het optreden van een stofontploffing is het nodig dat een brandbare vaste stof in fijn verdeelde vorm (denk hierbij aan poeder) wordt opgewerveld en intensief met lucht (of een ander zuurstofhoudend gas) wordt gemengd alvorens te worden ontstoken. Bedrijfstakken waar explosiegevaar kan voorkomen zijn onder meer de (petro) chemie, de verfindustrie, de papierindustrie, de voedingsmiddelenindustrie en de houtverwerkende industrie. De regel- en wetgeving De werkgever is op grond van de Arbowet verplicht een beleid te voeren dat erop gericht is de werknemers te beschermen tegen explosiegevaar. Het Arbeidsomstandighedenbesluit (artikel 3.5 a-f) bevat de bepalingen van de Europese richtlijn 1999/92/EG, ook wel bekend als ATEX 137. Hierin staan de verplichtingen rondom explosiegevaar. De daaraan verbonden risico’s voor de werknemer moeten schriftelijk worden vastgelegd in een zogenaamd explosieveiligheidsdocument, dat minimaal bestaat uit: • een nadere risicoanalyse • een gevarenzone-indeling • passende technische en organisatorische maatregelen; hierbij moeten ook maatregelen worden geformuleerd over het doelmatig gebruik en de juiste keuze voor persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) binnen een ATEX-omgeving. • voorlichting van de werknemers, waar onder de juiste wijze gebruiken van PBM.
Explosieveilig Materieel. Deze richtlijn kan ook van toepassing zijn bij PBM indien het beschermingsmiddel bijvoorbeeld een elektrisch of elektronisch component heeft zoals een elektrisch aangedreven motor unit bij adembescherming of bij PBM in combinatie met communicatiesystemen. De keuze van PBM dient in een ATEXomgeving te worden bepaald op basis van de risico-inventarisatie en –evaluatie. Het gaat hierbij niet alleen om de keuze van kleding, maar om een totaal concept van op elkaar afgestemde PBM waarbij de bescherming gericht is op het voorkomen of beperken van ontladingen van statische elektriciteit waardoor vonkvorming kan ontstaan. Gedacht kan hierbij worden aan beschermende kleding, onderkleding, schoenen, sokken, handschoenen en helmen met antistatische eigenschappen. De antistatische eigenschappen van deze PBM’s moet echter goed op elkaar aansluiten. Zo kan het gebruik van een inlegzooltje de eigenschappen van antistatisch veiligheidsschoeisel zeer negatief beïnvloeden. De keuze van PBM’s met antistatische eigenschappen is in de praktijk echter geen eenvoudige zaak. Zo is binnen CEN-CENELEC, JWG “PPE against electrostatic risks” een voorstel gedaan voor een SUCAM document (Selection, use, care and maintance of personal protective equipment for preventing electrostatic risks in hazardous areas (explosive atmospheres). In dit concept worden als belangrijkste eisen aan kleding onder meer het volgende voorgesteld: • ATEX geschikte kleding moet voldoen aan de ontwerp- en prestatievereisten van EN 1149-5.
• ATEX geschikte kleding moet eveneens bescherming kunnen bieden tegen hitte en vlammen (conform EN ISO 11612). • De eisen voor ATEX geschikte kleding dient overeenkomstig te zijn met de bepalingen vanuit PBM richtlijn 89/686/EEG en de betreffende productstandaarden. • ATEX geschikte kleding mag niet worden gemarkeerd conform ATEX Richtlijn(en) en mag geen merktekens dragen die specifiek bedoeld zijn voor ATEX apparatuur tenzij de kleding elektrische of elektronische componenten bevat. • Ongeacht de wijze waarop de kleding antistatisch is gemaakt, is de combinatie van elektrisch geleidend schoeisel noodzakelijk. Voor nadere informatie over dit artikel kunt u contact opnemen met Jos Putman, Hoger Veiligheidskundige en Kwaliteitsmanager, Intersafe Groeneveld B.V., email:
[email protected] I NEN-EN 1149-1 Testmethode voor oppervlakteweerstand NEN-EN 1149-2 Testmethode voor de elektrische weerstand door een materiaal NEN-EN 1149-3 Testmethode voor de meting van het ladingsverval NEN-EN 1149-5 Materiaalprestatie (op basis van testen genoemd in EN 1149-1 en EN 1149-3) en ontwerpeisen II Lower Explosion Limit: onderste explosie grens. III Artikel 5 Arbowet en hoofdstuk 8, artikel 8.2. Arbeidsomstandighedenbesluit. IV Op moment van schrijven is de PBM richtlijn in revisie. Concept tekst nieuwe regelgeving wordt ieder moment verwacht.
De wettelijke regels voor producten die bestemd zijn voor gebruik van apparatuur in explosieve atmosferen staan in de Europese richtlijn 94/9/EG, ook wel bekend als de ATEX-richtlijn 95. Deze zijn opgenomen in het Warenwetbesluit
Colofon
Nawoord van de redactie Op dit moment worden met name enkele kledingproducten op de markt gebracht met de vermelding ATEX proof of ATEX Multi norm voorzien van een niet officieel ‘zelf ontworpen’ pictogram. (Zie voorbeeld) Deze is vaak prominent op de buitenzijde van de kleding aangebracht. LET OP: dit pictogram heeft geen dus geen enkele officiële status. Er is hier sprake van een misleidende boodschap en biedt het product derhalve geen (extra) beschermende eigenschappen.
AVAG: als het gaat om veiligheid, gezondheid en welzijn in de werkomgeving. Editie april 2014, pagina 8
Redactie: Ronald le Clercq PR/TEXT E:
[email protected] Hans Milders Sioen E:
[email protected] Vormgeving is i.o.v. PR/TEXT verzorgd door Jeroen van den Akker, Goedinvorm.nl Secretariaat AVAG Postbus 12, 3740 AA Baarn Tel: 035-5427501 Contactpersoon: Bianca de Vries E:
[email protected] Website AVAG: www.branchevereniging-avag.nl Het Vlugschrift wordt met grote zorgvuldigheid samengesteld. Overgenomen artikelen worden altijd voorzien van bronvermelding, tenzij de bron niet bekend is.
