OPLEIDING PRAKTIJKDIPLOMA BOEKHOUDEN PDB
PERIODEAFSLUITING VOOR PDB Drs. P.F. Pietersen K.P. Pietersen A.P.J. Knijnenburg Drs. H.G. van der Wolk met medewerking van: J. Buist J.S.J. Rost 4e druk, 1e oplage ISBN: 978 90 6355 296 1
NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV
DE NOI-METHODE VOOR DE PRAKTIJKDIPLOMA'S BKB, BKC EN PDB De NOI-serie voor de Associatie-examens BKB, BKC en PDB bestaat uit onderstaande acht uitgaven. BKB
BKC
Boekhouden in de praktijk 1 Boekhouden in de praktijk 2
Calculaties in de praktijk 1 Calculaties in de praktijk 2 PDB
Financiële administratie voor PDB Kostprijscalculatie voor PDB Bedrijfseconomie voor PDB Periodeafsluiting voor PDB Examenregeling Het PDB-examen bestaat uit vier onderdelen. Bovenstaande vier PDB-uitgaven sluiten daarbij aan. De examens worden niet alleen afzonderlijk van elkaar geëxamineerd, ook de volgorde waarin ze worden afgelegd is vrij. Voorwaarde voor het verkrijgen van het PDB-diploma is dat tevens de diploma's BKB en BKC zijn behaald.
De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens verklaart dat in het studieboek Periodeafsluiting voor PDB de module Periodeafsluiting van het examenprogramma Praktijkdiploma boekhouden (PDB) volledig is verwerkt. De Associatie doet hiermee geen uitspraak over de didactiek en de correcte verwerking van de vakinhoud.
WOORD VOORAF Van de vier hiernaast genoemde onderdelen van de PDB-opleiding ligt bij de onderdelen Financiële administratie en Periodeafsluiting het accent op de boekhoudkundige verwerking van financiële feiten. Bij de onderdelen Kostprijscalculatie en Bedrijfseconomie worden vooral bedrijfseconomische onderwerpen behandeld.
Exameneisen De exameneisen m.b.t. het boekhouden komen voor Periodeafsluiting sterk overeen met die voor Financiële administratie. Wel wordt voor het examen Periodeafsluiting meer accent gelegd op boekingen aan het einde van een periode. Uitgaven Het boek Periodeafsluiting (PA) bevat tien afdelingen. Van drie daarvan zijn de overeenkomsten met Financiële administratie groot. Dit is een consequentie van de exameneisen. Die zijn voor beide modulen wat het boekhouden aangaat bijna identiek. In de betreffende afdelingen 2, 4 en 6 zijn de verschillen ten opzichte van Financiële administratie daarom beperkt tot gewijzigde voorbeelden en opdrachten. Wie Financiële administratie nog kort geleden heeft bestudeerd, kan overwegen deze afdelingen nu globaler door te nemen. De leerstof van de overige afdelingen m.b.t. boekhouden (3, 5 en 7) en de afdelingen 1, 8, 9 en 10 zijn uitsluitend afgestemd op het examen Periodeafsluiting. Elk hoofdstuk of elke afdeling eindigt met opdrachten om de behandelde stof te verwerken. Ze zijn deels van een * voorzien. Daarbij gaat het om examenopgaven die geselecteerd en/of geschikt gemaakt zijn voor de huidige examens PDB. Deze opdrachten zijn evenals de examens achter in het boek, met toestemming van de Associatie voor Praktijkexamens opgenomen.
Het MBO De Associatie-examens BKB, BKC en PDB worden nu ook binnen het reguliere MBOonderwijs afgenomen. De examens zijn middels een convenant met de Stichting Praktijkleren (SPL) geïntegreerd met het Ecabo-kwalificatiedossier Financiële beroepen. Door een aantal aanvullingen is de PDB-serie nu zowel geschikt voor de Associatieexamens als voor de MBO-opleidingen voor administratie. Daarbij gaat het bij MBOniveau IV om de uitstromen Bedrijfsadministrateur (IV) en Assistent-accountant (IV). Enkele onderdelen van het PDB-programma worden op het MBO niet geëxamineerd. In de leerstof zijn de betreffende onderdelen van een - voorzien. Dat komt voor in de afdelingen 5, 7 en 8. Uitwerkingenboek en lesprogramma Bij dit boek worden geen bijlagen of losse rekeningschema's gebruikt. Antwoorden van de opdrachten zijn leverbaar onder de titel Uitwerkingen Periodeafsluiting voor PDB, isbn 978 90 6355 3357. In dit uitwerkingenboek is tevens een lesprogramma opgenomen waarin de lesstof is verdeeld over 15 lesweken. De zorgvuldige didactische opbouw maakt de NOI-methode voor PDB zeer geschikt voor zelfstudie.
Werkbladen Om tijd te sparen is liniatuur beschikbaar waarop de boekhoudopdrachten en de examens achterin kunnen worden uitgewerkt. Deze werkbladen kunnen gratis worden gedownload vanaf onze site www.noi.nl. Naast de examens achter in het boek, staan in dit werkbladenbestand voor een aantal hoofdstukken extra opdrachten. Ook zijn daar geselecteerde en aangepaste examenopdrachten toegevoegd. De antwoorden hiervan zijn in het uitwerkingenboek opgenomen. Ten slotte biedt ook de site van de Associatie voor Praktijkexamens trainingsmogelijkheden in de vorm van (model)examens (www.associatie.nl). De lesstof in dit boek sluit aan op de dagelijkse praktijk van het bedrijfsleven. De opgedane kennis geeft inzicht in de administratieve processen binnen een onderneming. Bij de 4e druk, 1e oplage Deze herdruk bevat enkele nieuwe onderwerpen (boekhouding van filiaalbedrijven en leasing). Ook zijn enkele aanvullingen en wijzigingen aangebracht. Dat is het geval bij ondernemingsvormen, loonadministratie, privé-posten, incidentele boekingen, jaarverslaglegging en computerboekhouden. Tevens werden er op diverse plaatsen zowel in het leerboek als in de uitwerkingen fouten hersteld. De vierde druk is niet bruikbaar naast een voorgaande druk. • Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN telefoon 035-5416743, fax 035-5417341, e-mail
[email protected] NOI
© Copyright: NOI
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI. Omslagontwerp: Ronald Meij
INHOUD afdeling
1
hoofdstuk
paragraaf
ONDERNEMINGSVORMEN DE RECHTSVORM VAN DE ONDERNEMING Natuurlijke personen en rechtspersonen 2 Ondernemingsvormen 3 Het handelsregister 4 Vragen
11
. . . .
blz. 14 14 14 16 17
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
3
1 2 3 4 5 6 7
ONDERNEMINGEN ZONDER RECHTSPERSOONLIJKHEID De eenmanszaak Kenmerken vennootschap De vennootschap onder firma (VOF) De commanditaire vennootschap (CV) De maatschap Vragen Opdrachten
1 2 3 4 5
ONDERNEMINGEN MET RECHTSPERSOONLIJKHEID De besloten vennootschap (BV) De naamloze vennootschap (NV) Het bestuur van grote ondernemingen Vragen Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41 2 3 4 5 6
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AANDELEN EN OBLIGATIES Het eigen vermogen van de BV en de NV Reserves Rendement op aandelen Obligaties Rendement op obligaties Vragen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EMISSIE VAN AANDELEN EN OBLIGATIES Beursnotering 2 Emissie van aandelen en obligaties 3 Vragen 4 Opdrachten
51
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ECONOMIE EN BEURS Koersbewegingen op de beurs 2 Vragen
61
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19 19 21 22 25 27 28 31 34 34 38 39 41 43 45 45 48 48 50 51 52 54 54 55 57 58 61 61 65
2
KOSTEN EN OPBRENGSTEN
11 2 3 4 5
21 2 3 4 5
31 2 3 4 5
KERNBEGRIPPEN BOEKHOUDEN Balans Openen van het grootboek Grootboek en boekingsregels Journaliseren Kolommenbalans
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DUURZAME ACTIVA Aankoop en verkoop van vaste activa Afschrijvingsmethoden Totale kosten van vaste activa Inruilen van een vast actief Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LOONADMINISTRATIE Inhoudingen op het loon Het boeken van de lonen Het boeken van de betalingen Tussenrekeningen Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KORTINGEN Korting op de inkoopprijs 2 Korting via inkoop-creditfactuur 3 Verleende korting 4 Extra opdracht
41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PERMANENCE EN KOSTEN Vooruitbetaalde kosten 2 Achteraf betaalde kosten
51
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PERMANENCE EN OPBRENGSTEN Vooruitontvangen opbrengsten 2 Achteraf ontvangen opbrengsten 3 Samenvatting permanence 4 Opdrachten
61
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71 2 3 4 5 6 7 8 9
10
PRIVÉ-POSTEN Zakelijk of privé Kosten voor zaak en privé Privé-stortingen en privé-opnamen Privé-onttrekking aan de zaak Privé-gebruik van diensten Privé-gebruik van het bedrijfspand Vergoedingen aan privé Gewaardeerd loon en gewaardeerde rente Gemengde kosten en de werkkostenregeling Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
68 68 69 70 73 73 78 78 81 85 87 89 97 97 99 103 106 108 111 111 113 114 116 121 122 123 126 126 127 129 130 134 134 135 136 136 137 138 139 140 142 142
3
INCIDENTELE BOEKINGEN INCIDENTELE BOEKINGEN Bijzondere baten en lasten uit verkoop van activa 2 Buiten gebruik gestelde activa 3 Kasverschillen en voorraadverschillen 4 Opdrachten
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CORRECTIEBOEKINGEN Niet gemaakte boeking 2 Verkeerd verwerkte boeking 3 Opdrachten
21
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
148 148 152 154 155 159 159 160 162
VOORRAADADMINISTRATIE SYSTEMEN VAN VOORRAADWAARDERING Inleiding 2 Voorraadwaardering tegen historische kostprijs
11 2
3
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VOORRAADWAARDERING TEGEN VASTE VERREKENPRIJS Het begrip vaste verrekenprijs Kennismaking met My Jeans BV Uitsplitsing van voorraden in het grootboek Prijsverschillen Opdrachten
. . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 2 3 4 5
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GESCHEIDEN VERSTUREN VAN GOEDEREN EN FACTUREN BIJ VERKOOP Factuur vooraf, levering goederen achteraf Factuur achteraf, levering goederen vooraf Willekeurige volgorde van verkoopfacturen en levering goederen Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 2 3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GESCHEIDEN ONTVANGEN VAN GOEDEREN EN FACTUREN BIJ INKOOP Factuur vooraf, ontvangst goederen achteraf Ontvangst goederen vooraf, factuur achteraf Willekeurige volgorde van inkoopfacturen en ontvangst goederen Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 2 3
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VVP EN INVENTARISATIE Voorraadverschillen 2 Prijsverschillen einde jaar 3 Opdracht
51
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
172 172 173 174 174 174 175 176 177 179 180 181 183 184 188 189 191 193 193 196 196 197 199
4
DE OPBOUW VAN DE VVP Het wijzigen van de vaste verrekenprijs 2 Inkoopkosten in de vaste verrekenprijs 3 Opdrachten
61
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VOORRAADWAARDERING TEGEN VERKOOPPRIJS Inleiding 2 Voorbeeldopdrachten 3 De grootboekrekening Gerealiseerde winst 4 Opdrachten
211 211 211 219 227
VOORRAADREGISTRATIE Voorraadadministratie in het grootboek 2 Subadministratie voorraden
232 232 233
71
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EXTRA OPDRACHTEN AFDELING 4
9
5 6
201 201 201 208
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
235
BOEKHOUDEN BIJ FILIAALBEDRIJVEN DE FILIAALADMINISTRATIE De niet-zelfstandige filiaaladministratie 2 De zelfstandige filiaaladministratie 3 Opdrachten
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
242 242 245 248
FABRIEKSBOEKHOUDING
11 2 3 4 5
BOEKHOUDEN BIJ STUKPRODUCTIE De boekhouding van Ruitenberg Rubriek 6, de rubriek van de fabricagekosten Rubriek 5, de rubriek voor de indirecte kosten Rubriek 7, de rubriek van de voorraden Rubriek 8, de rubriek van de verkopen en verkoopkosten Samenvatting boekhouding stukproductie Herhaling met Buitelaar Interieurbouw BV Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6 7 8
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BOEKHOUDEN BIJ MASSAPRODUCTIE De boekhouding van Outdoors 2 Samenvatting boekhouding massaproductie 3 Opdrachten
21
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
256 256 259 262 265 266 272 274 277 283 283 290 292
7
WINSTVERDELING
1
KOLOMMENBALANS MET VOORAFGAANDE JOURNAALPOSTEN Voorafgaande journaalposten Uitbreiding kolommenbalans Het afsluiten van grootboekrekeningen Het samenstellen van grootboekrekeningen Grootboekrekeningen in scontrovorm Extra opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 2 3 4 5 6
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WINSTBEREKENING IN DE EENMANSZAAK Kolommenbalans en eigen vermogen 2 Vragen 3 Exploitatieoverzicht
21
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WINSTVERDELING IN DE VOF Omzetting in een VOF 2 Winstverdeling 3 Overboeking winstaandelen
31
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WINSTVERDELING IN DE BV Winstverdeling en algemene reserve 2 Extra opdrachten
41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WINSTVERDELING IN DE NV Cashdividend 2 Stockdividend 3 Extra opdracht
51
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
-
300 300 301 303 306 309 312 318 318 319 319 324 324 326 328 331 332 341 346 346 348 351
BALANS EN FINANCIERING AANDELENKAPITAAL Geplaatst en gestort aandelenkapitaal 2 Aandelenemissie en agioreserve 3 Opdracht
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VREEMD VERMOGEN Rekening courant en hypothecaire lening 2 Obligatielening 3 Extra opdracht
21
354 354 356 357
359 359 - 359 363
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31 2 3 4 5
LEASING Twee vormen van leasing Leasing en financiering Voorbeelden leasing Vragen Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
365 365 367 368 370 370
8
VOORZIENINGEN Garantievoorziening 2 Voorziening voor groot onderhoud 3 Voorziening debiteuren 4 Opdrachten
41
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51 2 3 4 5
9
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GOODWILL EN OMZETTING RECHTSVORM Goodwill is een immaterieel vast actief Goodwill bij verkoop Omzetting van eenmanszaak naar VOF Omzetting rechtsvorm naar een BV Opdrachten
373 374 375 376 379
382 382 382 383 - 386 389
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BEDRIJFSCONTROLE ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE Bedrijfsprocessen 2 Administratieve organisatie en interne controle 3 Wet ter vookoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) 4 Vragen
11
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
JAARVERSLAGGEVING Wet- en regelgeving 3 Het jaarverslag 4 Modellen voor de balans en voor de resultatenrekening 5 Vragen
21
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FAILLISSEMENT EN SURSEANCE VAN BETALING Faillissement 2 Surseance van betaling 3 Aansprakelijkheid 4 Vragen
31
. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41 2 3 4 5 6 7
COMPUTERBOEKHOUDEN Ontstaan van fouten Opsporen van fouten Herstellen van fouten Controle dagboek Bank Controle dagboek Verkoop Controle dagboek Voorraad Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
394 394 397 400 400 403 403 406 408 409 412 412 415 417 419 422 422 423 423 426 431 434 436
9
51 2 3 4 5
61 2 3 4 5 6
7
10
DIVERSE BEREKENINGEN Uitdrukken in een percentage Verhoudingen Machtsverheffen Vergelijking met een onbekende Goederenhandel
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOSTEN VAN VASTE ACTIVA Afschrijven van de aanschafprijs Afschrijven van de boekwaarde Afschrijven naar gebruik Rentekosten Complementaire kosten Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ENGELSE TERMINOLOGIE
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
439 439 440 441 442 443 444 444 445 446 447 449 450 458
EXAMENTRAINING PDB
1 2 3
EXAMEN JUNI 2011 (DAGEXAMEN)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EXAMEN JANUARI 2012 (DAGEXAMEN)
. . . . . . . . . . . . . . . .
EXAMEN JANUARI 2012 (AVONDEXAMEN)
TREFWOORDENREGISTER
. . . . . . . . . .
...............................................................
De associatie-examens achterin het boek zijn opgenomen met toestemming van de Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens te Amersfoort.
462 467 473
481
