OPLEIDING PRAKTIJKDIPLOMA BOEKHOUDEN PDB
KOSTENCALCULATIE VOOR PDB
K.P. Pietersen Drs. P.F. Pietersen A.P.J. Knijnenburg
4e druk, 1e oplage ISBN: 978 90 6355 292 3
NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV
DE NOI-METHODE VOOR DE DIPLOMA'S BKB, BKC EN PDB De NOI-serie voor de Associatie-examens BKB, BKC en PDB bestaat uit onderstaande vijf uitgaven. BKB
BKC
Elementair boekhouden (BKB)
Calculaties in de praktijk
PDB Bedrijfsadministratie voor PDB Financiering voor PDB Kostencalculatie voor PDB Examenregeling met ingang van 2016 De diploma's BKB en BKC geven samen recht op het diploma Financial Assistant. De certificaten Bedrijfsadministratie, Financiering en Kostencalculatie geven samen recht op het Praktijkdiploma Boekhouden (PDB). Het PDB-examen bestaat uit drie onderdelen. Bovenstaande drie PDB-uitgaven sluiten daarbij aan. De examens worden niet alleen afzonderlijk van elkaar geëxamineerd, ook de volgorde waarin ze worden afgelegd is vrij.
In dit studieboek Kostencalculatie voor PDB (4e druk) is het examenprogramma voor de module Kostencalculatie voor PDB (versie 02 juni 2014) volledig verwerkt.
WOORD VOORAF Van de drie hiernaast genoemde onderdelen van de PDB-opleiding ligt bij het onderdeel Bedrijfsadministratie het accent op de boekhoudkundige verwerking van financiële feiten. Bij de onderdelen Kostencalculatie en Financiering worden vooral bedrijfseconomische onderwerpen behandeld. Elk hoofdstuk of elke afdeling eindigt met opdrachten om de behandelde stof te verwerken. Ze zijn deels van een * voorzien. Daarbij gaat het om examenopgaven die geselecteerd en/of geschikt gemaakt zijn voor de huidige examens PDB. Deze opdrachten zijn evenals het modelexamen achter in het boek, met toestemming van de Associatie voor Examinering opgenomen.
Het mbo De Associatie-examens Elementair boekhouden (BKB), BKC en PDB worden ook binnen het reguliere mbo-onderwijs afgenomen. De PDB-serie is daarmee zowel geschikt voor de Associatie-examens als voor de mbo-opleidingen voor administratie. Daarbij gaat het bij mbo-niveau IV om de uitstromen Bedrijfsadministrateur (IV) en Assistent-accountant (IV). Uitwerkingenboek en lesprogramma Antwoorden van de opdrachten in dit boek zijn leverbaar onder de titel Uitwerkingen Kostencalculatie voor PDB, isbn 978 90 6355 7287. In dit uitwerkingenboek is tevens een lesprogramma opgenomen waarin de lesstof is verdeeld over 15 lesweken. De zorgvuldige didactische opbouw maakt de NOI-methode voor PDB zeer geschikt voor zelfstudie. Werkbladen Om tijd te sparen is liniatuur beschikbaar waarop de opdrachten en de examens achterin kunnen worden uitgewerkt. Deze (digitale) werkbladen kunnen gratis worden gedownload vanaf onze site www.noi.nl. De lesstof in dit boek sluit aan op de dagelijkse praktijk van het bedrijfsleven. De opgedane kennis geeft inzicht in de processen binnen een onderneming.
Bij de 4e druk, 1e oplage Deze herdruk is in verband met de nieuwe exameneisen voor het examen PDB sterk vereenvoudigd. Toegevoegd zijn echter eisen m.b.t. rekenvaardigheid. De training hiervoor is in afdeling 1 opgenomen. De wijzigingen hebben tot gevolg dat de vierde druk niet naast een voorgaande gebruikt kan worden.
•
Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen: e-mail
[email protected], telefoon 035-5416743, fax 035-5417341 NOI
© Copyright: NOI Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI.
Omslagontwerp: Ronald Meij
afdeling
1
hoofdstuk
paragraaf
INHOUD
DIVERSE CALCULATIES
11 2 3 4 5 6 7
21
BASISREKENEN Optellen en aftrekken Het gebruik van een rekenmachine Vermenigvuldigen Delen Procentberekeningen Promilleberekeningen Praktijkberekeningen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VERHOUDINGEN Verhoudingen 2 Praktijkberekeningen
31
blz. 10 10 11 12 15 18 19 20
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MACHTSVERHEFFEN Wat is machtsverheffen 2 Het gebruik van de toets machtsverheffen 3 Toepassingen machtsverheffen (1) 4 Toepassingen machtsverheffen (2)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
REKENEN MET LETTERS (VERGELIJKING MET ÉÉN ONBEKENDE) Rekenen met een formule Het opstellen van een formule Het berekenen van een minimum of een maximum Variabelen links en rechts van het = teken Verhoudingen in een formule Herhalingsronde
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 2 3 4 5 6
51
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VREEMDE VALUTA De wisselkoers 2 Kopen van vreemde valuta 3 Verkopen van vreemde valuta 4 Herhalingsronde
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61
BTW-BEREKENINGEN Het berekenen van de verkoopprijs inclusief btw 2 Procenten boven het honderd 3 Het berekenen van het btw-bedrag in de verkoopprijs 4 Herhalingsronde
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 21 23 25 25 26 28 29 30 30 32 33 35 38 40 42 42 43 45 46 47 47 48 49 52
1 2
71 2 3 4 5 6 7
GOEDERENHANDEL Facturen Kortingen bij goederenhandel Afleveringskosten en inkoopprijs Leveringen van en naar het buitenland Procenten onder het honderd Brutowinstopslag en brutowinstmarge Herhalingsronde
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOSTENSOORTEN
11
KOSTEN Kostensoorten 2 Kostprijs en verkoopprijs 3 Functies van de kostprijs 4 Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 2 3 4 5 6
3
53 53 55 63 64 65 67 71
KOSTEN VAN VASTE ACTIVA Afschrijven van de aanschafprijs Afschrijven van de boekwaarde Gebruiksduur Interest Complementaire kosten Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74 74 76 78 79 82 82 84 85 85 87 88
KOSTPRIJS EN VERKOOPPRIJS
11 2 3 4 5 6 7
21 2 3 4
KOSTPRIJS 1 - DELINGSMETHODE Constante kosten en bedrijfscapaciteit Variabele kosten Integrale kostprijs Onderbezetting en overbezetting Commerciële kostprijs en verkoopresultaat Bedrijfsresultaat Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOSTPRIJS 2 - OPSLAGMETHODE Directe kosten en indirecte kosten Primitieve opslagmethode Verfijnde opslagmethode Constant en variabel deel bij directe en indirecte kosten Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98 98 99 100 101 103 105 107 116 116 118 119 120 121
3
31
CALCULEREN MET UURTARIEVEN Machine-uurtarief 2 Manuurtarief 3 Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41 2 3 4 5 6 7
4
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DIRECT COSTING Kostprijsberekening Direct costing Planning en begroting bij direct costing Overwegingen bij toepassing van direct costing Direct costing en differentiële kostprijs Direct costing en voorraadwaardering Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
142 142 142 143 144 145 145 145
KOSTENBEHEERSING
11
BEREKENING VERKOOPPRIJS Nettowinstopslag en verkoopprijs 2 Brutowinstopslag en verkoopprijs 3 Dekkingsbijdrage en verkoopprijs 4 Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
BEDRIJFSMINIMUM Bedrijfsminimum in het handelsbedrijf 2 Bedrijfsminimum in het productiebedrijf 3 Opdrachten
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
WINST DOOR VERMOGENSVERGELIJKING Bedrijfsresultaat 2 Vermogensvergelijking 3 Opdracht
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
128 128 130 132
150 150 150 153 153 161 161 166 170 184 184 185 187
EXAMENTRAINING PDB
1
VOORBEELDEXAMEN
TREFWOORDENREGISTER
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..................................................................................
190
199
