Jaargang 2012 nr. 4
pagina 1
September 2012
De Stadsheraut Van de voorzitter VAN DE VOORZITTER
IN DIT NUMMER: VAN DE VOORZITTER
1
KLANKBORD GROEP
2
NIEUWE BESTEMMINGSPLANNEN 3 DE SCHOTSE HUIZEN
4
SCHUTTERIJ
6
SAMENWERKINGSSCHOOL 7 CONCERT VEERE’S GENOEGEN
7
HUIS OXHOOFT
8
In onze vorige Heraut hoopten we op een hete zomer. Wat het weer betreft is dat maar ten dele gelukt, juli leek één lange douchepartij, augustus maakte het met mooi weer een beetje goed. De gemeente bezorgt ons echter wel een heet najaar. In de zomer is een concept Bestemmingsplan Stad Veere gemaakt en dat ligt nu ter inzage. We spreken van een heet najaar want dat bestemmingsplan maakt het mogelijk van Veere een soort Volendam of Renesse te maken. We raden u aan het goed te bestuderen. Op 17 september organiseert de gemeente hierover een informatie avond in Het Akkoord. We hebben onze ledenvergadering daarom een week uitgesteld naar de 24e september. We hopen u daar te treffen met uw mening over dit plan. Dit is heel belangrijk. Naast dit bestemmingsplan gaat het placemaking proces voor de openbare ruimtes in Veere gewoon door. Door het ingeschakelde Bureau Bosch en Slabbers zijn een aantal varianten voor Kerketuin, Kaai, Markt en Oranjeplein aan de klankbordgroep gepresenteerd. U vind daar elders in deze Heraut meer over. We willen uw mening over die verschillende varianten tijdens diezelfde ledenvergadering graag horen. We blijven ons best doen Veere voor de bewoners leefbaar te houden. Een hete herfst wacht ons. Jean Paul Loeff
VERSLAG LEDENVERGADERING13 AGENDA LEDENVERGADERING16
LEDENVERGADERING De algemene ledenvergadering wordt gehouden op maandag 24 september om 20.00 uur in Het Akkoord, Oudestraat, Veere
CONTACT Secretariaat Stadsraad Veere Ravelijn 3, 4351 TB , Veere Tel : 0118—501586 E-mail:
[email protected] Website: www.stadsraadveere.nl
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 2
VERSLAG KLANKBORDGROEP PLACEMAKING Maandagavond 3 september j.l. vond de derde bijeenkomst plaats van de klankbordgroep placemaking, die, zoals u weet, in eerste instantie de plannen beoordeelt van architecten-bureau Bosch en Slabbers inzake herinrichting van Oranjeplein, Kaai, Markt en het gebied rond de Grote Kerk en daarmee samenhangend de mogelijkheden Veere autoluw te maken. Op die bijeenkomst heeft het bureau voor de vier gebieden een aantal varianten laten zien en daar ons commentaar op gevraagd. Ook is een analyse van de parkeerbehoefte gepresenteerd die echter numeriek nog niet voldoende onderbouwd was. Die verschillende varianten kunt u op de website van de gemeente terugvinden onder: Loket – projecten – veelzijdig Veere – stand van zaken – placemaking Veere. Een korte beschrijving willen we u niet onthouden om u aan te zetten deze plannen te bestuderen. We willen uw mening er namelijk graag over horen, hetzij op de ledenvergadering, hetzij als brief of email. Voor het gebied rond de Grote Kerk werden drie varianten gepresenteerd. In de eerste variant wordt de tuin een beeldentuin die goed toegankelijk is. De muur rond de tuin blijft bestaan en zo hoog al deze nu is. De tweede variant voorziet in het verlagen van de muur zodat er overheen gekeken kan worden. De kerk komt daardoor meer in het straatbeeld te staan. De derde variant haalt heel de muur en heg weg, waardoor de kerk in een open ruimte komt te staan. Bij de Kaai is de insteek om de looproute langs de haven te verbeteren door vlakker plaveisel. Verder is er een schuivende schaal in de plannen met de hoeveelheid parkeerplaatsen. Dat varieert van helemaal geen auto's tot ongeveer de situatie die er nu is. Op de Markt variëren de plannen van helemaal bestraten zonder bomen tot het min of meer handhaven van de huidige groene ovalen. Uiteraard met allerlei tussenvormen. Het Oranjeplein tot slot wordt in drie plannen getoond. Het eerste plan geeft en parkachtige situatie weer met een marktgebouw vergelijkbaar met dat op het Damplein in Middelburg. Het tweede plan voorziet in het maken van een massief gebouw dat over de Torenwal geplaatst wordt. De derde variant bouwt het plein vol met huizen. De architecten noemen dat het afmaken van Veere. U heeft in de enquête van de Werkgroep Oranjeplein al aangegeven daar massaal niet voor te voelen. Het woord afmaken heeft hier dus een dubieuze dubbele betekenis.
Voorbereiding olv TCA de Fles (foto Kees Snoep)
Oefenen op het Lunet, door Erwin Loekemeijer
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 3
NIEUWE BESTEMMIMNGSPLANNEN ‘STAD VEERE’ EN ‘KOM ZANDDIJK EN BUITEN DE VESTE’. Lezers van De Faam werden onlangs geattendeerd op de aankondiging van de gemeente dat zij het plan heeft om voor 1 juli 2013 een nieuw bestemmingsplan op te stellen voor beide gebieden. Verder is in het concept een verruimde regeling opgenomen ten aanzien van de mogelijkheden van de Grote Kerk. Na het lezen van de, zeer uitgebreide, plannen bekroop ons het gevoel dat de gemeente van de stad Veere één groot pretpark wil maken met nog meer winkels en nog meer horecagelegenheden en dus nog meer toeristen en nog meer overlast voor de bewoners. Wat bijvoorbeeld te denken van het idee om de panden aan Kaai, Markt en Kapellestraat voor 50% te bestemmen voor commerciële doeleinden en daarvan weer 50% voor horeca? Daar komt dan nog bij dat ook in de Grote Kerk grote, meerdaagse, commerciële manifestaties zullen kunnen gaan plaatsvinden (eveneens met horeca), met ook daarvan als gevolg meer overlast voor de bewoners en een aantasting van de culturele en historische waarde van het gebouw. Onze vraag is of deze vergaande plannen kunnen rekenen op instemming van de bewoners. Gezien de reacties die wij tot dusver kregen lijken zowel bewoners als ondernemers niets voor dergelijke grootschaligheid te voelen. De gemeente organiseert op 17 september a.s. van 19.30 tot 21.30 uur een inloopavond in Het Akkoord waar de plannen ter inzage liggen en ambtenaren aanwezig zijn om vragen te beantwoorden. Gaat u daar heen, stel uw kritische vragen en trek vervolgens uw conclusies. De Stadsraad heeft haar ledenvergadering, die oorspronkelijk ook op 17 september zou plaatsvinden, 1 week verzet. Op 24 september om 20.00 uur in Het Akkoord zullen wij uitgebreid aandacht schenken aan de plannen van de gemeente en kunt u uw mening kenbaar maken. Het is in ons aller belang dat u massaal naar de vergadering komt opdat de gemeente ervaart dat niet alles wat zij bedenkt op uw bijval kan rekenen. www.veere.nl – loket – visie en beleid bestemmingsplannen – Veere – stad Veere (concept-ontwerp) of kom Zanddijk en Buiten de Veste (ontwerp).
–
Het schot gaat eruit (foto Conqui Koole)
Het Walchers costuum in aantocht (foto Kees Snoep)
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 4
TOEKOMST ‘DE SCHOTSE HUIZEN’ Afgelopen maart hebben vele Veerenaren, maar ook sympathisanten van buiten de stadsgrens, hun steun betuigd aan de actie van Stichting Delta Cultureel voor het behoud van Museum De Schotse Huizen. Dit heeft zoals u weet geresulteerd in een beslissing van de Gemeenteraad, om de financiele ondersteuning aan het museum niet stop te zetten voordat een goede oplossing is gevonden. Het streven van de Gemeente blijft evenwel om de structurele subsidie op zo kort mogelijke termijn te beëindigen. Een belangrijk element in de discussie rondom het voortbestaan van Museum De Schotse Huizen vormt de onduidelijkheid over het testament van Alma Oakes, laatste bewoonster van het pand ‘In den Struys’. In het testament staat dat het pand aan de overheid wordt geschonken onder voorwaarde dat het als museum zal worden geëxploiteerd. De schenking is in 1949 bij wet aangenomen, inclusief gelijkwaardige bepalingen inzake het aangrenzende pand ‘Het Lammetje’. De Rijksgebouwendienst heeft recentelijk overleg gevoerd met de landsadvocaat. Deze heeft aangegeven dat er juridisch gesproken voldoende redenen zijn om aan te nemen dat het legaat eindig kan worden verklaard. Daarmee zou de weg vrij zijn om De Schotse Huizen te koop te zetten conform het huidige overheidsbeleid, dat voorschrijft om panden die niet door de overheid zelf worden gebruikt, af te stoten. Vanzelfsprekend kan alleen een gang naar de rechter uitsluitsel bieden in dit proces. Dit wordt een langdurige en ook kostbare aangelegenheid. Het bestuur van Stichting Delta Cultureel heeft er daarom voor gekozen om alle energie te steken in het vinden van een andere, constructieve oplossing voor de toekomst van het museum. Duidelijk is dat noch de Rijksoverheid (met betrekking tot de bepalingen in de schenkingsakte van Alma Oakes) noch de Gemeente Veere (met betrekking tot het ondersteunen van de huurkosten) van plan zijn om ons voor langere tijd financieel tegemoet te blijven komen. Alle signalen wijzen erop dat wij een manier moeten vinden waarop wij zelfstandig het beheer kunnen uitvoeren, wil het museum in de huidige vorm blijven voortbestaan. Een dergelijk 'zelfstandig cultureel ondernemerschap' is alleen mogelijk wanneer wij een blijvend beroep kunnen doen op de inzet van onze vrijwilligers én wanneer wij kunnen bezuinigen op de jaarlijkse huurkosten. Voor dit laatste denkt het bestuur een goede oplossing te hebben gevonden. Wij zijn gesprekken aangegaan met Hans Vogels, eigenaar van restaurant De Struyskelder, gevestigd in de kelderetage van De Schotse Huizen. Deze gesprekken hebben geresulteerd in een gezamenlijk voorstel, waarbij Hans Vogels bereid is de gehele begane grond van De Schotse Huizen in beheer te nemen, met behoud van de museale functie. Concreet komt het plan erop neer, dat de Beeldenzaal tot museumcafé wordt omgebouwd en dat de kamer van Alma Oakes en de Schotse Kamers gebruikt kunnen worden voor exclusieve diners, vergaderingen of andere evenementen. Dit alles met behoud van een groot deel van de collecties die zich in deze ruimtes bevinden en waarvoor Delta Cultureel verantwoordelijk blijft. De eerste en tweede etage blijven als expositieen presentatieruimtes in beheer van Delta Cultureel. De uitwerking van deze plannen wordt momenteel besproken met diverse partijen, waaronder de Wethouder van cultuur en de Rijksgebouwendienst. Ook zal het beleid rondom de collectie van het museum nauwkeurig worden afgestemd met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Op het gebied van vergunningverstrekking en bestemmingsplan worden stappen ondernomen. De eerste reacties zijn positief. Alle partijen zien in deze oplossing een goed
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 5
uitgangspunt voor constructief overleg, waarbij ook recht wordt gedaan aan de geest van de schenking van Alma Oakes. Om bovengenoemde samenwerking te realiseren, is het noodzakelijk om de gebruiksmogelijkheid van de panden te optimaliseren. Om de ontsluiting naar de museumetages te verbeteren, gaat het plan uit van de bouw van een glazen lift vanuit de Beeldenzaal naar de eerste en tweede etage. Ook zal de toiletgroep moeten worden uitgebreid en zullen horecafaciliteiten in stijl moeten worden aangebracht. Als de samenwerking tussen Museum De Schotse Huizen en Restaurant De Struyskelder een feit wordt, betekent dit dat de openingstijden van de panden worden aangepast. Het ligt voor de hand dat in de wintermaanden meer activiteiten zullen worden ontplooid op het gebied van lezingen, workshops en andere evenementen.
Zowel het bestuur van Stichting Delta Cultureel als Hans Vogels zien de toekomstige samenwerking met betrekking tot De Schotse Huizen vol vertrouwen tegemoet. Wij zullen u gezamenlijk blijven informeren over de laatste stand van zaken met betrekking tot de plannen. Tijdens de vergadering van de Stadsraad in maart werd duidelijk dat De Schotse Huizen een belangrijk onderdeel van het Veerse erfgoed vormen, waar wij als Veerenaren bijzonder trots op zijn. Samen met de vrijwilligers van het museum en de medewerkers van De Struyskelder, werken wij met dezelfde passie aan een oplossing voor de toekomst. Wij hopen op uw blijvende steun in dezen. Heeft u vragen, aarzel dan niet contact op te nemen met Harry Buiter, voorzitter Stichting Delta Cultureel (
[email protected]) of Hans Vogels, eigenaar Restaurant De Struyskelder (
[email protected]).
Harry Buiter (stichting Delta Cultureel), Hans Vogels (de Struyskelder) en Henk Riessen (architecten-bureau Rothuizen) draaien proef in een stijlkamer van museum de Schotse Huizen.
RESTAURATIEWERKZAAMHEDEN STADHUIS Zoals u wellicht weet, beheert Stichting Delta Cultureel ook het Stadhuismuseum De Vierschaar. Naar verwachting gaat het Stadhuis in 2014 het gehele jaar dicht voor restauratiewerkzaamheden. Deze periode wil de Gemeente benutten om na te denken over een nieuwe beheersvorm voor het pand. Of Delta Cultureel daar een rol in zal blijven spelen, is nog onduidelijk. De Gemeente wil het pand namelijk meer gaan gebruiken voor eigen representatie en huwelijksvoltrekkingen. Wel is het de bedoeling dat het pand in de toekomst opengesteld blijft voor publiek.
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 6
VERENIGING VESTING VEERE, OFWEL SCHUTTERIJ Het gaat goed met de Schutterij, of zoals ze officieel heet de 'Vereniging Vesting Veere'. De statuten zijn gepasseerd en de vereniging is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. We hebben een aantal keren op het Lunet geoefend onder leiding van de kanonniers van SV de Fles uit Vlissingen. De lessen van deze experts zijn nodig, want we schieten weliswaar met losse schoten, maar er wordt toch met echt kruit gewerkt. Voorzichtigheid is dus geboden en zij brengen ons dat met hun ervaring bij. De gemeente heeft ons formeel de kanonnen in gebruik gegeven en het is nu zaak de schutters van 'de Fles' te laten zien dat we ook zonder hen veilig kunnen schieten. Als zij tevreden zijn kunnen we een ontheffing voor het afgeven van saluutschoten bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie aanvragen. Dat is namelijk nodig om te mogen schieten. Gelukkig gaat het oefenen goed. Inmiddels hebben we door zorg van Adri Franke en met wat steun van Jan Mosmans ook een voorlopig uniform gekregen. Daarin hebben we voor groot publiek ons eerste optreden verzorgd op zaterdag 28 juli j.l. ter gelegenheid van het jubileum van de Stichting 'het Walchers Kostuum'. Dat vond plaats op het Mauritsbolwerk en was een succes. Iedereen genoot van het mooie weer en de prachtige kleding die de feestgangers droegen. De bestuurderen van de Stichting vuurden de kanonnen af onder onze leiding. Een en ander natuurlijk onder regie van de mensen van de Fles. Een aantal foto's van dit feest willen we u niet onthouden. We hebben het als vereniging gezellig en we zouden het leuk vinden als enthousiaste mensen eens een keertje komen kijken. Lid worden zou nog beter zijn maar voor een verkenning van te voren bent u altijd welkom. Komend najaar zullen we minstens iedere maand op een dinsdagavond oefenen op het Lunet. U kunt informatie over de data bij de voorzitter of de secretaris krijgen. Email adressen:
[email protected] en
[email protected] Jan Paul Loeff
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 7
OP WEG NAAR EEN SAMENWERKINGSSCHOOL IN VEERE STAD De statistieken wijzen het uit. In de toekomst zal het aantal kinderen dat de basisschool bezoekt in de gemeente Veere verder afnemen. Op dit moment zijn er scholen die zo weinig leerlingen hebben dat afgevraagd moet worden of er kwalitatief gezien nog voldoende onderwijs kan worden geboden. De gemeente heeft reeds het standpunt ingenomen dat niet elke kern een eigen school kan hebben. Het hele bestand aan scholen gaat men opnieuw bekijken. Aan de schoolbesturen is gevraagd een gezamenlijk plan (masterplan) te maken waarin zij in samenspraak met ouders en leerkrachten aangeven welke scholen blijven bestaan, worden samengevoegd, gesloten of moeten worden opgericht. De Valeriusschool en Het Veer,de twee scholen van de stad Veere, hebben zich ook de vraag gesteld hoe de toekomst er voor hen uit dient te zien. Begin dit jaar hebben de ouders van beide scholen een enquête gekregen die door 70 % van de ouders en verzorgers is ingevuld. De uitkomst van de enquête is duidelijk. 92 % van de ouders wil dat de twee scholen van de stad Veere met elkaar gaan samenwerken. 85% van de ouders vindt dat de kwaliteit van het onderwijs van belang is bij de samenwerking. Wat de identiteit van de school betreft zijn de ouders van de Valeriusschool daar iets meer aan gehecht dan de ouders van Het Veer. De uitkomsten van de enquête is voor de betreffende schoolbesturen een duidelijk teken dat de wens van de ouders richting samenwerking van de scholen gaat. De schoolbesturen hebben de directeuren van de Valeriusschool en Het Veer respectievelijk de heer Ruud van Leerzem en de heer Ad Stougje de opdracht gegeven de mogelijkheden tot samenwerking uit te werken. Men streeft er naar in de stad Veere met ingang van schooljaar 2013/2014 een samenwerkingsschool nieuwe stijl te hebben welke rekening houdt met beide identiteiten van de scholen. Tot welke bestuur de nieuwe samenwerkingsschool te Veere zal behoren, Primas of Archipel, verwacht men in januari 2013 bekend te maken. De stadsraad heeft de beide directeuren reeds laten weten de ontwikkelingen met betrekking tot de reorganisatie van scholen met veel belangstelling te volgen. Toegezegd is ons op de hoogte te houden van de stappen die zij nemen om tot een goede samenwerking te komen. Wij wensen hen samen met ouders en leerkrachten veel succes bij dit proces. Rob Veth
CONCERT VEERE’S GENOEGEN IN GROTE KERK
Muziekvereniging Veere’s Genoegen uit Veere organiseert vrijdagavond 21 september a.s. in de Grote Kerk een concertavond. Deze avond kan het publiek genieten van optredens van het fanfare orkest van Veere’s Genoegen o.l.v. dirigent Kees Nijsse en van fanfare orkest Accelerando uit St. Annaland. Het concert begint om 19.30 uur. De Grote Kerk is open vanaf 19.00 uur. Entree is gratis voor kinderen tot 12 jaar. Vanaf 12 jaar bedraagt de entree € 3,00 per persoon. Reserveren is niet mogelijk.
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 8
HET HUIS BORDEAUX OXHOOFT OP DE KAAI (DEEL 1) Ieder huis heeft een eigen geschiedenis en zeker over de monumentale huizen in Veere valt veel te vertellen. In het Zeeuws Archief kunnen we de namen van de bewoners opzoeken en met die gegevens tal van wetenswaardigheden over hen en het huis te weten komen. Zo'n oud huis met een boeiende historie is Bordeaux Oxhooft van de familie Gideonse op de Kaai. Het heeft recent nog geschiedenis geschreven toen het in november 2005 tijdens graafwerkzaamheden in de kelder plotseling begon te verzakken. Vroeger waren de mensen kleiner en konden in de kelder rechtop staan, maar nu moest die met zo'n 75 cm worden uitgediept om hem als winkelruimte in gebruik te kunnen nemen. Er kwamen grote scheuren in de muren en de vloeren liepen onder een hoek van 30 graden. Als het huis niet tijdig was gestut zou het zijn ingestort. Het werd onbewoonbaar en de bewoners moesten het met spoed verlaten. Ook de zijgevel van het ernaast gelegen huis Het Lammetje liep grote schade op. Het jaar erna is hard gewerkt om beide panden weer in hun oude glorie te herstellen en de kelder tot winkelruimte geschikt te maken. Op 20 april 2007 kon Bordeaux Oxhooft met een receptie weer feestelijk in gebruik worden genomen. Al eeuwenlang behoort Bordeaux Oxhooft tot de voornaamste huizen op de Kaai. We kunnen dat ondermeer afleiden uit het kohier van de honderdste penning (een soort onroerend-goed-belasting) uit het jaar 1576, waarin het huis getaxeerd staat op fl. 950,--. Vergelijkbare huizen op de Kaai waren De Harpe (fl. 1000,--, nu deels afgebroken), Oostenrijck (fl. 1000,--), Het Lammetje (fl. 1200,-) en Den Struys (fl. 1000,--). De eerste bebouwing aan de kade dateert uit de tweede helft van de dertiende eeuw. Enige vissers vestigden zich toen op de kreekrug aan de kreek die vanaf het Veerse Gat in de richting van Middelburg liep. Door de kreek af te dammen ontstond een natuurlijke haven. Het duurde niet lang of in het vissersgehucht werd ook handel gedreven. Al in 1294 werden Veerse schippers in Engeland gesignaleerd die wol inkochten bestemd voor de Zeeuwse lakenindustrie. Door het breder en dieper worden van de geul die Walcheren van Schouwen en Noord-Beveland scheidde ontstond het Veerse Gat dat een uitstekende rede opleverde waar een groot aantal schepen gelijktijdig voor anker kon gaan. Ook door het verloren gaan van de haven Westen-Schouwen op Schouwen en Vliet op Noord-Beveland breidde de scheepvaart zich uit en nam de handel toe. Door hun goede relaties met de Hollandse graven en buitenlandse vorstenhuizen gelukte het de Veerse heren een aantal privileges te verwerven waardoor de handel in de stad tot grote bloei kon komen. In de vijftiende eeuw was Veere uitgegroeid tot een machtige koopmansstad, door sommige historici wel de Europoort van het Habsburgse Huis genoemd. Er werd handel gedreven met de Hanze, Schotland en Bretagne. In de eerste helft van de zestiende eeuw kwamen daar Engeland, Frankrijk, Spanje en Portugal nog bij. De voornaamste importproducten waren graan, wol en zout. Grote hoeveelheden graan werden uit het Oosten ingevoerd en opgeslagen in pakhuizen, kelders en zolders in de stad. Een deel ervan was bestemd voor plaatselijk gebruik en de rest werd naar Spanje en Portugal geëxporteerd. Behalve graan werden ook haring, zout, landbouwproducten, laken, graan, zuidvruchten, wijn, hout, teer, pek en ijzer geëxporteerd. Het merendeel hiervan was eerst in de stad geïmporteerd. Uit Spanje en Portugal brachten de schepen ruw zout mee naar Veere terug. In de zoutketen aan de noordzijde van de haven werd het geraffineerd. Daarna gebruikte men het voor het zouten van haring en de graanschepen namen zout als retourvracht mee naar de landen om de Oostzee.
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 9
De handel bracht met zich mee dat op verschillende plaatsen in de stad markten werden gehouden. Omdat het centrum in de Kerkstraat lag, is vermoedelijk daar de eerste markt gehouden. Waar nu de Oliemolenstraat ligt verhandelden de boeren uit de omgeving hun zuivelproducten. Daarnaast had de stad nog een korenmarkt en een vismarkt. Aan de haven bouwde men een kraan en er kwam een waag. Om de kooplieden onderdak te bieden verrezen in de stad verschillende herbergen. De zeelieden konden een bad nemen in de Stoofstraat (nu Stadhuisstraat) waar de badstoven stonden en als ze nog meer wilden konden ze daarvoor terecht in de Kwartierstraat waar de meisjes van lichte zeden hun verblijf hielden. In de tweede helft van de vijftiende eeuw verplaatste het centrum zich naar de Breestraat (nu Markt) en ook de markt verhuisde daarheen. Op het eind van de vijftiende eeuw was de stad tot de vestingmuren toe volgebouwd. Om meer huizen te kunnen bouwen moest een stuk schor aan de oostzijde worden ingepolderd. Er ontstonden nieuwe straten als de Rijkendijk, de Nieuwstraat en de Zandijkstraat. De vismarkt werd verplaatst naar een overdekte hal naast de Campveerse Toren en de korenmarkt verhuisde naar de noordzijde van ons huidige Oranjeplein. Veere groeide uit tot een stad met ongeveer 3500 inwoners. In de vijftiende en de eerste helft van de zestiende eeuw werden de houten huizen op de Kaai vervangen door stenen huizen. Ze waren minder brandbaar en telden meer verdiepingen. In de eerste helft van de zestiende eeuw is ook Bordeaux Oxhooft opnieuw op zijn oude fundamenten opgetrokken. De vermoedelijke opdrachtgever hiertoe is Hans van de Velde, die er in 1543 eigenaar van was. Het huis heette toen nog Sint Christoffel. Christoffel, ook wel Christophorus genaamd, droeg volgens de legende Christus in de gedaante van een kind over de rivier. Later werd hij de schutspatroon van de reizigers. Veel herbergen in ons land droegen daarom zijn naam en we denken daarom dat Sint Christoffel op de Kaai ook een herberg was. De huizen naast Bordeaux Oxhooft dateren uit dezelfde tijd, Het Lammetje uit 1539 en De Struys uit 1561. Naast ieder huis bevond zich een gang die toegang gaf tot de achterplaats en aan de achterzijde liep een brandgang. In 1539 werd in opdracht van Adolf van Bourgondië tegenover deze huizen de Bierkaai aangelegd. Adolf had een contract gesloten met de brouwer Dierick Geertsen uit Delft die wekelijks drie schepen met 120 vaten bier naar Veere zou sturen. In de loop van de zestiende eeuw verplaatste de graanhandel zich naar Amsterdam en nam de handel met de overige landen af. Ten slotte bleef alleen die met Schotland over. Schotten kwamen al van oudsher in Veere en het huwelijk van de 14-jarige Wolfert van Borsele, zoon van de Veerse heer Hendrik IV, met de 10-jarige Mary Stuart, dochter van de Schotse koning Jacobus I, had de band met Schotland nog hechter gemaakt. Het trouwfeest was op 21 januari 1445 op kasteel Zandenburg gehouden. Dankzij dit huwelijk kon in 1530 de felbegeerde Schotse wolstapel van Brugge naar Veere worden verplaatst, nadat koning James V hiertoe op 25 juni in Stirling opdracht had gegeven. Tien jaar later zag het er even naar uit dat de stad de stapel weer zou verliezen, maar door toedoen van Adolf van Bourgondië, die de Schotten een aantal privileges schonk, gelukte het in 1541 hem weer in Veere terug te krijgen. Op een enkele korte onderbreking na is de stapel hier tot 1798 gevestigd geweest. Het stapelcontract hield in dat in geen andere stad in de Republiek Schotse producten mochten worden ingevoerd. Deze bestonden uit schaapsvellen, wol, allerlei soorten textiel, huiden, steenkolen, lood en zalm. In pakhuizen in de stad werden ze opgeslagen om van daaruit naar de rest van Europa te worden geëxporteerd. Als retourvracht namen de schepen zeep, mede (een uit meekrap gewonnen verfstof), gedroogde producten en kramerijen mee naar Schotland terug.
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 10
In het midden van de 16e eeuw kocht chirurgijn Adriaen Loyssen het huis Sint Christoffel. Hij ging er wonen en vestigde er zijn winkel. Chirurgijns behoorden tot de ambachtslieden en waren verenigd in het chirurgijnsgilde. In tegenstelling tot doctores, die hun handen niet vuil wensten te maken en uitsluitend oreerden en disputeerden, hielden chirurgijns zich bezig met de uitwendige geneeskunst. Zij opereerden, trokken tanden en kiezen, hielden zich bezig met aderlaten en waren daarnaast barbier. Om tot het gilde toegelaten te worden moest een knaap eerst in de leer bij een erkend vakgenoot. Als tienjarige begon hij dan met het poederen van haar en het opzetten van knevels. In een later stadium mocht hij de meester assisteren bij het doen van aderlaten en andere medische ingrepen. Tevens leerde hij de beginselen van de geneeskunde. Wie daarna een eigen praktijk wilde beginnen, moest een meesterproef afleggen.
In Veere bestond die uit het maken van drie lancetten waarvan er één bij de deken en de andere twee bij een gildenbroeder ingeleverd moesten worden. Vroeger noemde men die ‘vlijmen’ waar ons woord ‘vlijmscherp’ vandaan komt. Waren de lancetten goedgekeurd dan moest de leerjongen ermee ten overstaan van een examencommissie bij een proefpersoon een drietal aderen openen. Was hij hiervoor geslaagd dan stond hem een theoretisch examen te wachten dat hij bij de doctor moest afleggen. Had hij ook dit met succes gedaan, dan werd hij als meester in het gilde toegelaten en trakteerde hij zijn medebroeders op een maaltijd. Als gevestigd chirurgijn had hij zich aan allerlei regels te houden die ons moderne mensen ietwat vreemd in de oren klinken: zijn winkel moest hij op zon- en feestdagen gesloten houden en aderlaten mocht hij alleen op van te voren bepaalde dagen die in een almanak stonden genoteerd, waarbij hij ook nog rekening moest houden met de maanstand. In noodgevallen kon de doctor hierop een uitzondering maken. Het bloed dat bij het aderlaten in een bekken werd opgevangen moest hij op de stoep voor zijn deur zetten, waar het niet langer dan twaalf uur mocht blijven staan. Omdat men dacht dat bloed ziekten overbracht, moest hij het bekken vervolgens in zee uitgieten.
Uit een inventarislijst van het chirurgijnsgilde blijkt dat het gilde zelf ook medische apparatuur bezat. De deken beheerde deze zaken en de andere chirurgijns haalden de spullen indien nodig daar op. Op de lijst komen we de volgende instrumenten tegen: ‘Een vesiteerdoos met des zelfs toebehoren (koffer om patiënt te bezoeken), een jein, een zaag met twee blaaden, een crom-mes, een foscilmes, drie conteriën in zoort, een phragment tang (tang om builen en andere aanwassen af te knijpen), een kogeltang (tang om kogels te verwijderen), een trepaan met twee kroonen (boor om hersenpan mee te doorboren), een kruk trepaan, een disnitorium, twee elikatoriums, twee rasperatoriums (voorwerp waarmee men raspt), een tande trecker, een tourniquet (slagaderpers of knevel voor het stillen van bloedingen en afzetten van ledematen), een .... tang (onleesbaar), een
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 11
. Tijdens de pestepidemie in 1575 werd Loyssen door het stadsbestuur aangewezen als pestmeester en om besmetting te voorkomen moest hij zijn winkel tijdelijk gesloten houden. De schade die hij daardoor leed was aanzienlijk. Pest kwam in het verleden regelmatig voor. Bekend zijn in Veere de epidemieën van 1539,1556, 1576, 1636, 1655 en 1666. Omdat de pest een kort verloop heeft, sprak men ook wel over de ‘haestige siecte’. Zodra iemand in de stad met pest besmet was werden door het stadsbestuur onmiddellijk een aantal maatregelen genomen. Om uitbreiding van de ziekte te voorkomen moest aan de huizen waar de pest geheerst had zes weken lang een bos stro uitgehangen worden, gebonden met drie banden. Gedurende die tijd mochten de bewoners hun huis niet verlaten. Alle honden werden op last van de magistraat door een hondenslager gevangen en gedood en fruit mocht niet in de stad worden ingevoerd. Personen die met pestlijders in aanraking waren geweest moesten als ze zich op straat wilden begeven een witte stok bij zich dragen. Een chirurgijn werd als pestmeester aangewezen. In 1584 werd buiten de Arnemuidsepoort een pesthuis gebouwd waarheen de pestlijders werden overgebracht
Tussen 1576 en 1580 kocht Jan Patrix het huis Sint Christoffel. Hij was waard en het huis werd weer herberg. De naam van het huis veranderde hij in De gouden Lelie. Intussen was Loyssen als chirurgijn opgevolgd door Thomas Adriaansen Karreman. Karreman had zich op 4 juni 1574 in Veere gevestigd en volgens het poortersboek was hij barbier en afkomstig uit Agger. In 1579 werd hij ‘gesworen stadschirurgijn’ en deken van het chirurgijnsgilde. Hij woonde in het huis Het vergulde Becken op de Kaai, waar gezien de naam van het huis ook zijn praktijk gevestigd was. Rond 1585 kocht hij de herberg De gouden Lelie van Jan Patrix. Uit het kohier van het haardstedengeld van 1588 blijkt dat het huis over acht stookplaatsen beschikte, zeven open haarden en in de keuken een fornuis. In oktober 1609 overleed Anna van Miggrode. Ze was een dochter van onze eerste predikant Jan van Miggrode en getrouwd met de kleermaker Jan Remeeusen. Ze stierf in het kraambed tijdens de geboorte van haar eerste kindje. Haar man en Thomas Karreman werden door de weeskamer als voogd over de kleine Johannes aangesteld en als borg voor de opvoeding van de pasgeborene gaf Karreman zijn huis Sint Christoffel en een huis op de Vismarkt bij de kamer in onderpand. Opmerkelijk is dat Karreman het huis nog steeds Sint Christoffel noemde, terwijl het al meer dan een kwart eeuw de naam De gouden Lelie droeg. Hing het uithangbord met daarop Sint Christoffel nog steeds aan de voorgevel, terwijl boven de deur ‘De gouden Lelie’ geschreven stond? (Deel 2 zal worden geplaatst in het december nummer van de Stadsheraut). Jan Midavaine
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 12
VERSLAG LEDENVERGADERING OP 4 JUNI 2012 Plaats: ‘t Praetuus, Veere Bestuur Aanwezig Jan Paul Loeff (voorzitter) Tjeerd Kuiper (secretaris) Lieneke Kamphuis (penningmeester) Henri Fagel Ruud Backx Rob Veth Gemeente Veere Aanwezige wethouders Jaap Melse Rene Molenaar (gedeeltelijk) Aanwezige raadsleden Leen Meijers (CDA) Ad Maris (SGP/Christenunie) Afmeldingen: Mevr. Tromp Dhr. Kroon Aanwezige leden: 19 1. Opening: 20.00 uur 2. Vaststellen agenda. Wethouder Molenaar zal wat later arriveren Daarom komt het agendapunt Oostwatering ook wat later op de agenda. 3. Verslag vorige ledenvergadering: geen op- of aanmerkingen. 4. Bestuursverkiezing Dhr. Loeff en Dhr. Veth zijn bereid nog 3 jaar in het bestuur actief te blijven. De vergadering keurt dit met applaus goed. 5. Mededelingen algemeen Mevr. Kamphuis Het ledental is 321. Na een intensieve bel actie van het bestuur om de kosten te drukken van de papieren Stadsheraut hebben veel leden ingestemd met het ontvangen van de Stadsheraut per Email. Om diverse redenen ontvangen 85 leden de Stads heraut nog via de brievenbus. Dhr. Buiter (Stichting Delta Cultureel): De Vierschaar blijft volgend jaar nog open. De toekomst Schotse Huizen wordt actief onderzocht i.s.m. wethouder. Mededelingen hierover volgen later.
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 13
Dhr. Loeff - Rechtszaak historische markt Van de rechtbank is de vraag binnengekomen of de partijen nog een extra zitting willen. Zowel de gemeente als de Stadsraad hebben daarvan afgezien. Het is nu wachten op de mening van de Stichting Historische Markt. Die is pas later aangeschreven door de Rechtbank.. - Toegangsborden Veere Er komen "luxe" nieuwe toegangsborden aan het begin van de stad. Die zijn gelijk van stijl voor alle kernen van de gemeente. Ons voorstel om met wat eenvoudigere borden te volstaan in deze tijd van beperkte middelen vond geen weerklank, noch bij de gemeente noch bij de dorpsraden. Wel hebben we de foto voor het toegangsbord mogen uitkiezen. Er is gekozen voor een mooie foto van Cor de Buck van de Campveerse Toren gezien vanaf het water. Dhr. Backx Touringcars binnen de stad Veere worden geweerd. De zomerbus rijdt ’s ochtends nog wel door de stad maar ’s middags niet meer. Dit biedt enige verlichting van de verkeershinder die de bewoners van de Wagenaarstraat ervaren. Markt: borden op de markt worden samengevoegd om hun storend effect te verkleinen. Dhr. Den Beer Poortugael vraagt opnieuw aandacht voor de (onveilige) verkeerssituatie op de hoek Oudestraat/ Markt. 6. Ontwikkeling Oostwatering Dhr. Loeff introduceert het onderwerp als volgt. Voor de ontwikkeling van Oostwatering bestaan op dit moment drie varianten: Zo laten en onderhoud plegen zodat het er netjes uitziet (behoudende variant). Uitbreiding van de capaciteit van de jachthavens met 50 ligplaatsen (uitbreidingsvariant), Het ontwikkelen van de hele omgeving (ontwikkelingsvariant). Variant 3 heeft de voorkeur van het College. Om de kosten (gedeeltelijk) te kunnen dekken wordt gedacht aan het bouwen van nieuwe verblijfsrecreatie hetzij een hotel, hetzij recreatiewoningen. In deze variant wordt gedacht aan allerlei recreatieve mogelijkheden zowel binnendijks als op het Veerse Meer zoals watertaxi's. Het gebied zou de verbinding moeten worden tussen het gebied rond de Veerse Dam en de Stad Veere zelf. Ook de natuurbeleving in het krekengebied wordt genoemd. Variant 3 is een omvangrijk project en zijn realisatie zal wellicht meer dan 10 jaar duren. Naar de mening van het bestuur van de Stadsraad is de bevolking belanghebbende in deze en we hebben dit de wethouder Molenaar laten weten. Dhr. Molenaar antwoord dat het bovenstaande betoog de kern raakt. Hij noemt een aantal beweegredenen om naast de kleinere varianten ook een grootschalige aanpak te onderzoeken. Deze zijn: De behoefte aan extra havenfaciliteiten Renovatie van de jachthavens: "het Veerse meer moet niet verpauperen". De economische ambitie van de provincie. Een kwalitatief hoogstaande ontwikkeling is gewenst door allen.
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 14
Financiering van variant 3 is een uitdaging. Een bredere gebiedsontwikkeling is daarom bij een dergelijk project nodig. Natuurlijk moet dit ook gerelateerd worden aan "Veer Anno" en behoeft interactieve samenwerking met de belangrijkste belanghebbenden. De Stadsraad Veere is één van die belanghebbenden. In de daarop volgende discussie kwam naar voren dat: Variant 3 niet in structuurvisie staat. De watersportvereniging Arne uitdrukkelijk afstand heeft genomen van variant 3. De kwaliteit van de bebouwing aan het Veerse meer op Noord Beveland en Oranjeplaat al te wensen overlaat. De grond van de domeinen is; de erfpacht ligt bij gemeente en ondererfpacht bij de jachtclub Arne. In het verleden is er een plan geweest voor permanente bewoning. Dit is afgewezen door bewoners van Veere; nu lijkt het idee weer terug op tafel maar nu als vakantiepark. Dhr. Loeff besluit de discussie met de woorden: variant 3 zal niet met gejuich ontvangen worden. 7. Oranjeplein Het plan De eerste stap in het proces voor de herinrichting van het Oranjeplein is het maken van een uiteindelijk plan dat door de gemeente goedgekeurd moet worden. In dit plan zal ook de herinrichting van de markt worden meegenomen. Het maken van dit plan heet het "placemaking" proces. De klankbordgroep Om belanghebbenden zo goed mogelijk in het proces te betrekken is een klankbordgroep opgericht. De Stadsraad Veer wordt hierin vertegenwoordigt door Miriam van der Lee, Helen Verwijs, Heleen Verwijs, Jan Paul Loeff en Ruud Backx. Indien nodig worden direct belanghebbende bewoners uitgenodigd worden om ook deel te nemen aan de discussies. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensen die op de Kaai of de Markt wonen als het daar over gaat. De gemeente zal voor de communicatie zorg dragen. De eerste inhoudelijke vergadering is achter de rug. De volgende vergadering is gepland op 18 juni. Dan zal de bestaande situatie worden geanalyseerd. Hiervoor wordt de bevolking uitgenodigd. Voortgang De gemeente heeft het bureau Bosch en Slabbers uit Middelburg opdracht gegeven het "placemaking" proces vorm te geven. Eerst wordt gekeken naar heel Veere met als nadruk de Markt, Kaai, Oranjeplein en de ruimte om de Grote Kerk. De aanbevelingen uit dit gedeelte worden dan gebruikt bij het vormgeven van de plannen voor Oranjeplein en Markt. Dat moet begin volgend jaar leiden tot een definitief plan. Discussie Dhr. Den Beer Poortugael Wat zijn precies de plannen van de RABO voor pinnen en storten(!) als eind juni de oude automaten weg zijn van De Kaai. Dit is nog onbekend. Een suggestie was om de automaten te combineren met een al bestaande faciliteit onder de wat frivole naam "Pizz en Pinn"?
Jaargang 2012 nr. 4
September 2012
pagina 15
Dhr. Boender Hoe moet eventuele bebouwing bij de Campveerse toren gezien worden: in het licht van Placemaking proces of in het kader van de ontwikkeling van de Kaai. De suggestie is om Mevr. H. Van Cranenburgh in de volgende ledenvergadering uit te nodigen om zijn plannen te verhelderen. 8. Subsidie voor projecten in Veere (€ 2000.--) De gemeente verstrekt subsidie voor kleine projecten ter verbetering van Veere. Het bestuur roept de leden op om zo snel mogelijk met voorstellen te komen. In september wordt het definitieve voorstel voorgelegd aan de leden. Dhr. Boender: Het herinrichten van een picknickplaats bij molen "De Koe". Nu wordt van deze plaats gebruikt gemaakt om (vrij) te parkeren. Dhr. Reneman: Een muziektent op de markt inrichten. Dit kan ingebracht worden in het Placemaking proces. Opmerking: Veere’s Genoegen schijnt hier niet erg enthousiast voor te zijn. Bestuursvoorstel Het aanschaffen van nieuwe "led" kerstboomverlichting voor "Veere in de lichtjes". Ondernemers geven ook een financiële bijdrage. Een tweede rolpaard voor het kanon op het Mauritsbolwerk (Vereniging Vesting Veere). 9. Uw mening: waar moet de stadsraad meer/minder aandacht aan besteden? Dhr. Van Wijk Voeg de Stadsraad Veere en de Stichting Veere samen. Betere communicatie met de achterban (eens per kwartaal is wat weinig). Gebruik de website hiervoor. Dhr. Boender Aandacht voor jonge gezinnen met kinderen zoals wordt gedaan in Biggekerke. Samenvoegen van scholen door krimp is een potentieel onderwerp. Inventariseer de behoefte van diverse Veerse organisaties. Dhr. Den Beer Poortugael Kleur en verfpatroon van de luiken van het stadhuis dat volgend jaar gerenoveerd gaat worden. Pleidooi is om de luiken niet egaal rood te schilderen maar in de authentieke kleuren. 13. Rondvraag Dhr. Den Beer Poortugael Kan op 30 april ook de vlag uitgestoken worden op de Grote Kerk? De gemeente doet dat niet. Kan de Oranje vereniging daarvoor zorgen? Dhr. Loeff Waarom branden de lichten van het stadshuis niet meer? Dhr. Melse geeft het door aan de verantwoordelijke in de gemeente. 14. Sluiting 21.39
Jaargang 2012 nr 4
September 2012
pagina 16
AGENDA ALGEMENE LEDENVERGADERING 24 SEPTEMBER 2012 Plaats: Het Akkoord 1. Opening 2. Vaststellen agenda 3. Verslag ledenvergadering 4 Juni 2012 4. Mededelingen algemeen 5. Binnengekomen vragen/opmerkingen van leden - Grote kerk - Zonnepanelen - Parkeertarieven Bastion 6. Verslag klankbordgroep placemaking (o.a. Oranjeplein) 7. Bestemmingsplannen - concept bestemmingsplan Stad Veere - concept bestemmingsplan Zanddijk en Buiten de Veste 8. Subsidie voor projecten in Veere (€ 2000.--) - Veere in de lichtjes
9. Rondvraag 10. Sluiting
OP GOEDE GRONDEN De stichting Op Goede Gronden stelt zich ten doel de traditionele Zeeuwse landbouw in stand te houden door het duurzaam telen en verbouwen van oude Zeeuwse landbouwrassen en het bewerken van het land met inzet van authentieke werktuigen en behulp van paardenkracht Aan het Smidspad te Veere vond de eerste verbouw van zo’n oud Zeeuws landbouwras plaats: Zeeuwss witte tarwe. Vorig jaar gezaaid en op 14 augustus geoogst met een zelfbinder, getrokken door drie paarden. Nadat de oogst op schoven in het veld had gestaan, werd deze op oude Zeeuwse wagens, getrokken door paarden, naar het Bastion gereden om daar te worden gedorst. Dat gebeurde door een authentieke dorskast. De komende tijd zal de kwaliteit van de Zeeuwse witte worden bepaald. Wat is de bakkwa-liteit van dit oorspronkelijk broodras? En kan er goed witbier van gebrouwen worden zodat we straks in Veere echte Veerse Witte hebben?
De foto’s bij de notulen van de algemene ledenvergadering geven een beeld van het dorsen.
