CULTUURNOTA GEMEENTE WORMERLAND 2013-2016
OVER-gemeenten Afdeling Beleid en regie M. ten Brink Juni 2012
INHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave………………………………………………………......pag. 1
1.
Inleiding………………………………………………………………….....pag. 2
1.1 Kernachtig cultuurbeleid………………………………………………………………….pag. 2 1.2 Beleidscontext………………………………………………………………………………….pag. 2 1.2.1 Rijk en provincie…………………………………………………………………………pag. 2 1.2.2 Lokaal beleid...…………………………………………………………………………. pag. 3 1.3 Leeswijzer…………………………………………………………………………………………pag. 4
2.
Cultuur in Wormerland………………………………………………….pag. 5
2.1 Wat hebben we………………………………………………………………………………..pag. 5 2.1.1 Culturele infrastructuur Wormerland…………………………………………pag. 5 2.1.2 Algemene subsidieverordening………………………………………………….pag. 6 2.2
Kansen en knelpunten van cultuurbeleid………………………………………..pag. 6
2.3
Ambities cultuurbeleid……………………………………………………………………..pag. 7
3.
Speerpunten cultuurbeleid…………………………………………….pag. 8
Bijlagen……………………………………………………………………....pag. 9
1
1.
INLEIDING
Kunst en cultuur zijn onlosmakelijk verbonden met de ontwikkeling en zelfontplooiing van de mens. Het draagt tevens bij aan de aantrekkelijkheid van een gemeente en de trots van de inwoners op hun gemeente. Het is daarom belangrijk om richting en invulling te geven aan het lokale cultuurbeleid. Uit een onderzoek in 2011 van Waarstaatjegemeente.nl blijkt dat 62% van de inwoners van Wormerland tevreden is over het aanbod van verenigingen, clubs en cursussen, maar dat slechts 22% van de inwoners tevreden is over het aanbod van culturele voorzieningen in de eigen gemeente. Daarnaast vindt 10% van de inwoners van Wormerland dat er in de buurt goede voorzieningen voor jongeren zijn. Het verenigingsaanbod scoort dus relatief hoog, maar over het aanbod van culturele voorzieningen en voorzieningen voor jongeren zijn de inwoners niet tevreden. De gemeente Wormerland heeft geen cultuurbeleid. De gemeenteraad van Wormerland heeft in haar programmabegroting 2012 de doelstelling opgenomen om een cultuurnota op te stellen. Deze nota brengt de culturele infrastructuur van Wormerland in kaart en definieert voor de periode 2013-2016 een aantal speerpunten van het cultuurbeleid.
1.1
Kernachtig cultuurbeleid
Cultuurbeleid betekent volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) voorzieningenbeleid: de maatregelen ten aanzien van instellingen, organisaties en functies. De VNG heeft een ringenmodel ontwikkeld als hulpmiddel om de culturele infrastructuur van gemeenten in kaart te brengen (bijlage A). Met het ringenmodel kan een gemeente op basis van het inwoneraantal inschatten over welke culturele infrastructuur zij zou moeten beschikken. Daarop kan de gemeente het cultuurbeleid baseren. In gemeenten met minder dan 30.000 inwoners, zoals Wormerland, richt het cultuurbeleid zich doorgaans op een beperkt aantal herkenbare activiteiten en voorzieningen. Een belangrijk uitgangspunt van het ringenmodel is dat het voor een kleine gemeente niet nodig is om maar zoveel mogelijk culturele voorzieningen van de grond te tillen. Zinvoller is het om aandacht en middelen te concentreren op de kern van het gemeentelijk cultuurbeleid en de typische eigenheden van de gemeente verder uit te bouwen. Het opzetten van een helder, kernachtig cultuurbeleid is dus het belangrijkste. Hiervoor zijn weinig regelingen nodig. Volstaan kan worden met een aantal regelingen voor subsidieverstrekking. Kernachtig cultuurbeleid is juist ruimte bieden voor mensen en hun ideeën, voor initiatieven vanuit de samenleving. Dit bevordert het gevoel van verbondenheid, verantwoordelijkheid en sociale betrokkenheid.
1.2
Beleidscontext
1.2.1 Rijk en provincie Het lokale cultuurbeleid moet in een breder perspectief van Rijks- en provinciaal beleid worden bezien. Beide overheden hebben hun cultuurbeleid voor de jaren 2013 t/m 2016 hernieuwd. Belangrijk hierbij zijn de rijksbezuinigingen van jaarlijks € 200 miljoen op cultuur vanaf 2013. Het Rijk (cultuurnota ‘Meer dan kwaliteit: een nieuwe visie op cultuurbeleid’) streeft in de komende jaren naar behoud van een goede landelijke spreiding van de culturele basisinfrastructuur, en van erfgoed en bibliotheken. Daarnaast stimuleert ze ondernemerschap in de cultuursector. De provincie richt zich met het herziene cultuurbeleid op het behouden en toegankelijk maken van het cultureel erfgoed
2
in de provincie. Het gaat daarbij om het uitdragen van de regionale, culturele identiteit als aantrekkingskracht voor wonen, werken en recreëren. De gemeente Wormerland houdt zich op dit moment bezig met de volgende onderwerpen uit het rijksbeleid: - herpositionering bibliotheek (nieuwe bibliotheekwet 2014); - cultuureducatie (decentralisatie eerstelijnstaken cultuureducatie naar gemeenten); - combinatiefuncties (stimuleringsregeling voor brede school, sport en cultuur).
1.2.2 Lokaal beleid Het sociaal-culturele beleid van Wormerland richt zich op het zichtbaar en laagdrempelig toegankelijk maken van cultuur en cultureel erfgoed voor alle inwoners van Wormerland en stimuleert inwoners om actief deel te nemen aan de samenleving. Voor de ‘harde kant’ van cultuur, waaronder monumentenzorg, archeologie en vormgeving van de openbare ruimte, is afzonderlijk beleid ontwikkeld. Ook heeft het cultuurbeleid raakvlakken met het evenementenbeleid en met toerisme en streekmarketing. Deze onderwerpen worden daarom meegenomen in deze cultuurnota. Vormgeving van de openbare ruimte Wormerland wil een aantrekkelijk leefomgeving zijn voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Inrichting en onderhoud zijn daarbij belangrijke elementen. Wormerland heeft geen specifiek beleid voor het plaatsen en onderhouden van permanente kunstwerken in de openbare ruimte. Stichting Veldwerk Expo organiseert jaarlijks in samenwerking met plaatselijke kunstenaars een beeldende kunstroute in en rond de Schaalsmeerpolder. Dit zijn echter tijdelijke exposities en subsidieverstrekking valt onder het sociale beleid. Monumenten De erfgoedverordening van Wormerland richt zich op het behoud van het cultureel erfgoed dat een bijdrage levert aan de beeldkwaliteit en de toeristische waarde van de gemeente. Een onafhankelijke monumentencommissie adviseert het college over de aanwijzing van gemeentelijke monumenten en over wijzigingsplannen voor gemeentelijke, provinciale en rijksmonumenten. De aangewezen gemeentelijke monumenten worden genoteerd op de monumentenlijst van Wormerland (bijlage C). Hiermee blijven waardevolle culturele panden en objecten bewaard voor de toekomst. Als aanvulling op de erfgoedverordening is er gemeentelijk subsidiebeleid ontwikkeld voor bijdragen in de onderhoudskosten van gemeentelijke monumenten (bijlage E). Archeologie In de archeologienota van Wormerland staat beschreven hoe de gemeente omgaat met de bekende en de te verwachten archeologische waarden op haar grondgebied. De gemeente voldoet hiermee niet alleen aan haar wettelijke verplichting, ook worden de belangen van burgers of initiatiefnemers van bouwplannen bij noodzakelijk te voeren onderzoek of opgravingen beter afgewogen en ook beter beschermd. De vondsten met archeologische waarde in Wormerland zijn vastgelegd in de publicatie: ‘Vondsten in het Veen’ en in de vitrinekast in het gemeentehuis zijn voorbeelden te vinden van deze archeologische objecten. Toerisme en streekmarketing Ten aanzien van toerisme en streekmarketing richt Wormerland zich voornamelijk op het bestaande regionale beleid en werkt ze samen met de gemeente Zaanstad in het actieplan Toerisme 2011-2014. Daarnaast is Wormerland samen met Oostzaan, Zaanstad en een aantal private partijen zoals de Rabobank Zaanstreek en Albert Heijn, verbonden aan de Stichting Marketing Zaanstreek. Wormerland zet breed in op het dagtoerisme in het groene buitengebied, bijvoorbeeld de recreatievaart, wandelen en fietsen.
3
Evenementen In 2012 wordt een evenementenverordening voor de gemeente Wormerland opgesteld, waarin de kaders voor het organiseren van lokale evenementen worden vastgelegd, met als doel de veiligheid te waarborgen en overlast te beperken. Ook wordt beschreven hoe organisatoren van grootschalige evenementen vergunningen kunnen aanvragen bij de gemeente. Voor kleinschalige evenementen (met minder dan 200 bezoekers) is geen vergunning nodig, maar geldt slechts een meldingsplicht. Hiermee wordt voorkomen dat culturele organisaties onnodig kosten maken.
1.3
Leeswijzer
In hoofdstuk 1 zijn aanleiding, doelstelling, definitie en context van het cultuurbeleid beschreven. Hoofdstuk 2 beschrijft de lokale situatie: wat is de culturele infrastructuur van Wormerland, wat zijn kansen en knelpunten en wat zijn de ambities van de gemeente? Hoofdstuk 3 tot slot, schetst de speerpunten voor het lokale cultuurbeleid voor de komende vier jaar.
4
2.
2.1
CULTUUR IN WORMERLAND
Wat hebben we?
Wormerland is een levendige en veerkrachtige gemeente en een groene buffer tussen de stedelijke gebieden Zaanstad en Purmerend. De gemeente heeft een gevarieerde bevolkingsopbouw en de betrokkenheid van de bewoners bij de eigen gemeente is groot. De aanwezigheid van onder anderen veel cultuur, cultuurhistorie en een rijk verenigingsleven maakt Wormerland een aantrekkelijk leefomgeving voor jong en oud.
2.1.1 Culturele infrastructuur Met cultuurbeleid kan de gemeente haar kern, kracht en identiteit versterken. In kleine gemeenten richt het cultuurbeleid zich meestal op een beperkt aantal herkenbare activiteiten en voorzieningen. Deze elementen vormen samen het lokale cultuurbeleid. Bijlage B geeft een uitgebreide inventarisatie van de culturele infrastructuur van Wormerland. Deze inventarisatie geeft een beeld van alle culturele instellingen en activiteiten in Wormerland, en de activiteiten- en huursubsidie die zij ontvangen1. Om de kernactiviteiten en -voorzieningen van cultuur in Wormerland in kaart te brengen is het VNG Ringenmodel vertaald naar de situatie van Wormerland (Bijlage D). De kern van het cultuurbeleid in Wormerland kan als volgt worden samengevat: o o o o o o o o o o
Bibliotheek Lokale radio Amateurkunst Cultuureducatie Podiumkunsten Beeldende kunst Cultureel erfgoed Sociaal cultureel werk Recreatie & ontmoeting Vorming & bewustwording
NB 1: Podiumkunsten Naast de kernvoorzieningen voor de podiumkunsten beschikt Wormerland over een kleine theaterzaal: het Dorpstheater Wormer, en over een zestal andere kleine podia voor de podiumkunsten. Daarnaast zijn de ontwikkelingen voor het opzetten van de MFA in het centrum van Wormer in een ver stadium. Beiden een uitbreiding op het kernachtig cultuurbeleid. NB 2: Beeldende kunst en cultureel erfgoed Deze kernactiviteiten vallen voor een deel onder het cultuurbeleid, maar ook andere beleidsterreinen houden zich bezig met bijvoorbeeld monumentenzorg, archeologie en vormgeving van de openbare ruimte (zie paragraaf 1.2.2). NB 3: Recreatie & ontmoeting, vorming & bewustwording Dit zijn activiteiten die niet tot de kern van de culturele infrastructuur behoren, en dus niet in het standaard ringenmodel staan, maar erg belangrijk zijn voor het culturele leven in de gemeente Wormerland. Het toont aan dat de inwoners van Wormerland zeer actief zijn in het verenigingsleven. Deze activiteiten bevorderen de sociale participatie en
1 Naast de bestaande subsidiestromen in bijlage B betaalt de gemeente ook de huisvestingslasten van een aantal culturele instellingen. Deze zijn niet in de inventarisatie meegenomen. Zie bijlage G voor een volledig beeld van alle kosten van de gebruikers van de MFA.
5
betrokkenheid van de inwoners en onderscheiden de gemeente Wormerland van andere gemeenten. In totaal heeft de gemeente Wormerland in 2012 65 subsidies verstrekt met een totaalbedrag van € 638.051,-. Het sociaal-cultureel werk (Scwo) en de bibliotheek krijgen veruit de hoogste subsidie, gevolgd door Muziekschool Waterland en het Dorpstheater Wormer. In totaal is ongeveer € 50.000,- subsidie verstrekt aan lokale, culturele verenigingen en initiatieven. Wormerland onderscheidt zich op cultuurgebied van andere kleine gemeenten met de podiumkunsten en een rijk verenigingsleven. Wormerland heeft een groot aantal actieve verenigingen, die tal van sociaal-culturele en recreatieve activiteiten organiseert. Ook beschikt de gemeente over diverse podia voor theatervoorstellingen. Het club- en buurthuiswerk van Scwo is een opvallend grote, professionele organisatie voor een kleine gemeente als Wormerland. De culturele infrastructuur van Wormerland toont aan dat de inwoners sociaal actief en betrokken zijn en dat er genoeg mogelijkheden en initiatieven in de lokale samenleving aanwezig zijn om te behouden en te stimuleren. Uit de inventarisatie blijkt echter ook dat er weinig incidentele cultuurinitiatieven in Wormerland tot stand komen.
2.1.2 Algemene subsidieverordening Het cultuurbeleid is deels vastgelegd in de algemene subsidieverordening Gemeente Wormerland 2012. De bijbehorende specifieke subsidieregels geven de prioriteiten in het sociale beleid van de gemeente weer. De gemeente subsidieert het verenigingsleven en een aantal incidentele activiteiten. Doordat mensen actief zijn in het verenigingsleven en deelnemen aan activiteiten ontstaat saamhorigheid, verbondenheid, sociale cohesie en gemeenschapsgevoel. Door deelname aan het verenigingsleven kunnen mensen ook persoonlijke kwaliteiten ontwikkelen op het vlak van organisatie, bestuur, techniek, beheer van accommodatie en dergelijke. In bijlage E staan alle specifieke subsidieregels die betrekking hebben op het cultuurbeleid.
2.2
Kansen en knelpunten van cultuurbeleid
Op basis van de inventarisatie van de culturele kernactiviteiten van Wormerland, het beleid van Rijk en provincie en raakvlakken met lokale beleidsterreinen, kunnen een aantal kansen en knelpunten van het lokale cultuurbeleid worden geformuleerd. KANSEN Hoge mate van tevredenheid over aanbod van culturele verenigingen, clubs en cursussen Behoud van bestaande brede aanbod van culturele kernactiviteiten en -voorzieningen Stimuleren van nieuwe sociaal-culturele initiatieven vanuit de samenleving Versterken van de kern, kracht en identiteit van Wormerland Aansluiting bij culturele initiatieven van regiogemeenten en van Fluxus (kunstcentrum Zaanstreek) Uitbreiden en ontwikkelen cultureel aanbod voor jongeren Verankering en kwaliteitsverbetering cultuur in het onderwijs, door aansluiting bij rijksprogramma’s Combinatiefuncties en Cultuureducatie met Kwaliteit Bevorderen cultureel ondernemerschap verenigingen / individuen (initiatief vanuit de samenleving) Bevorderen cultureel onderschap bij bedrijven (sponsoring van een activiteit, evenement of
KNELPUNTEN Zeer matige tevredenheid over aanbod van culturele voorzieningen Bezuinigingen en decentralisatie eerstelijnstaken cultuureducatie Weinig ontwikkeling en vernieuwing in het culturele aanbod Weinig samenhang in het lokale culturele aanbod Weinig lokale en regionale samenwerking en kennisuitwisseling Zeer matige tevredenheid over voorzieningen voor jongeren Het onderwijs in Wormerland geeft zelfstandig invulling aan de besteding van de onderwijssubsidie; de gemeente geeft geen richtlijnen Geen subsidieregeling voor sociaal-culturele festivals en evenementen Wormerland heeft geen beleid voor kunstwerken in de openbare ruimte
6
kunstwerk) Ontwikkeling van de MFA (multifunctionele accommodatie) in het centrum van Wormer Herpositionering bibliotheek Wormerland Meer aandacht voor cultureel erfgoed en vormgeving van de openbare ruimte; harde en zachte kant van cultuur verbinden Aansluiting bij beleid toerisme en streekmarketing, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van I-tours en van de recreatieve waardenkaart
2.3
Huisvestiging Dorpstheater Wormer eindigt (december 2015), De Bieb is tijdelijk (juni 2016) en Scwo voldoet niet meer (verval) Nieuwe bibliotheekwet 2014 / digitalisering bibliotheek Weinig aansluiting bij beleidsterreinen openbare ruimte, nieuwbouwprojecten en monumenten Weinig aansluiting bij beleidsterrein toerisme en streekmarketing
Ambities cultuurbeleid
Ondanks de bezuinigingen wil de gemeente het huidige sociale beleid voortzetten. Het doel is om de inwoners betrokken te houden bij de samenleving en de eigen gemeente en de sociale cohesie in de samenleving te bevorderen. Extra aandacht is er voor de kansen en mogelijkheden voor jeugdige inwoners. Kernwaarden bij dit alles zijn ontspannen, ontmoeten, ontdekken en ontwikkelen. Als onderdeel van het sociale beleid wil de gemeente de kaders van het cultuurbeleid vastleggen in een cultuurnota. Uitgangspunten voor het cultuurbeleid voor de komende vier jaar zijn: 1. Behouden wat we hebben Wormerland heeft een breed en divers aanbod aan culturele voorzieningen en activiteiten, die waardevol zijn voor de gemeente en haar inwoners. De gemeente wil dit aanbod behouden en zoeken naar nieuwe mogelijkheden binnen bestaande budgetten. Het is in het belang van het cultuurbeleid om het huidige subsidiebeleid te handhaven. 2. Betrokkenheid van de inwoners vergroten Cultuurdeelname bevordert de sociale betrokkenheid van burgers. De gemeente wil daarom het sociaal-culturele verenigingsleven in stand houden en initiatieven uit de samenleving stimuleren. Daarbij is extra aandacht voor de cultuurparticipatie van jongeren. 3. Sociaal-culturele functies in de MFA De plannen voor een multifunctionele accommodatie in het centrum van Wormer zijn volop in ontwikkeling. Een van de doelstellingen is de realisatie van sociale en culturele activiteiten in de MFA. Concreet betekent dit dat De Bieb, het Scwo en het Dorpstheater Wormer eind 2014 naar de MFA verhuizen. Ook in Neck is een MFA in ontwikkeling. 4. Aantrekkelijke leefomgeving Wormerland wil een aantrekkelijke omgeving bieden voor inwoners, bedrijven en toeristen. Een breed en divers cultureel aanbod en bruisend verenigingsleven dragen bij aan dit doel. Culturele evenementen zetten Wormerland op de regionale kaart. Ook de zichtbaarheid en toegankelijkheid van het cultureel erfgoed en de vormgeving van de openbare ruimte bevorderen de aantrekkingskracht van de gemeente.
7
3.
SPEERPUNTEN CULTUURBELEID 2013-2016
In aanvulling op de ambities van de gemeente ten aanzien van het lokale cultuurbeleid en de kansen en knelpunten die er op cultuurgebied zijn, kan een aantal speerpunten voor het lokale cultuurbeleid voor de komende vier jaar worden geformuleerd binnen de bestaande financiële kaders:
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Bestaande lokale cultuuraanbod Culturele evenementen Cultureel erfgoed Kunst(-werken) in de openbare ruimte Cultuureducatie Toekomst lokale bibliotheek
Hieronder worden schematisch de speerpunten van cultuurbeleid weergegeven met hun doelstellingen en mogelijke wijze van uitvoering. SPEERPUNT 1. Bestaande lokale cultuuraanbod
2. Culturele evenementen
3. Cultureel erfgoed
4. Kunst (-werken) in de openbare ruimte
5. Cultuureducatie
6. Toekomst lokale bibliotheek
DOEL - behouden en ontwikkelen wat we hebben - zichtbaarheid en afstemming lokaal cultuuraanbod - voor en door lokale verenigingen en burgers - kennis- en informatieuitwisseling verenigingen en gemeente - bevorderen lokale initiatieven voor culturele evenementen - zichtbaarheid van en kennismaking met lokale cultuuraanbod - bevorderen cultuurparticipatie - aantrekkingskracht voor bezoekers uit de regio - bevorderen zichtbaarheid en toegankelijkheid cultureel erfgoed - aansluiting bij landelijke en regionale ontwikkelingen - Wormerland op de kaart - richtlijnen voor projectontwikkelaars voor kunst in nieuwbouwplan - inbreng van burgers bij kunst in de openbare ruimte - sponsoring door bedrijven van kunst in de openbare ruimte - wijk- en dorpverfraaiing, bevorderen levendigheid Wormerland - verankering en kwaliteitsverbetering cultuur in het basisonderwijs - aansluiten bij landelijke stimuleringsprogramma’s Combinatiefuncties en Cultuureducatie met Kwaliteit - bevorderen cultuurparticipatie jongeren - herpositionering lokale bibliotheekwerk - aansluiten bij landelijke ontwikkelingen digitale bibliotheek - herformuleren kernwaarden lokale bibliotheek voor komende jaren
UITVOERING - digitale culturele agenda - digitaal cultureel platform
GEREED 2015
- beleidsregel culturele evenementen
2014
- aansluiten bij beleid gemeente Zaanstad - als onderdeel van cultuureducatie
2016
- beleidregel kunst in de openbare ruimte
2015
- aanstellen combinatiefunctionaris cultuur i.s.m. schoolbesturen - aansluiten bij programma cultuureducatie Fluxus
2014
- plan voor toekomst lokale bibliotheek
2013
8
BIJLAGEN
Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
A B C D E
Bijlage F Bijlage G
Het VNG Ringenmodel Culturele Infrastructuur Gemeenten Inventarisatie culturele infrastructuur Wormerland Monumentenlijst gemeente Wormerland Het VNG Ringenmodel culturele infrastructuur voor Wormerland Specifieke subsidieregels voor cultuur en beleidsregels instandhoudingssubsidie gemeentelijke monumenten Bestaand beleid en budgetten gemeente Wormerland De huidige beschikbare financiële middelen van de gemeente Wormerland ten behoeve van de MFA dorpscentrum Wormer
9
