VLOEIEND MET EEN SLUIPROUTE Door Benny Lewis Vertaald door Steven Elsinga Co-vertaler: Stefan Knapen
Inhoudsopgave Over de auteur.....................................................................................3 Over de vertalers:.................................................................................3 Introductie............................................................................................4 DEEL 1: MENTALITEIT...............................................................................5 MOTIVATIE.............................................................................................5 WAAROM LEER JE DEZE TAAL?..............................................................6 ERVOOR ZORGEN DAT JE DE JUISTE EERSTE INDRUK HEBT..................7 Waarom kunnen we niet hetzelfde doen met talen?.............................8 MAAR MISSCHIEN MAAK IK WEL FOUTEN!............................................9 DE JUISTE HOUDING............................................................................10 GEEN AANGEBOREN TALENT HEBBEN................................................11 DEEL 2 – EEN PLAN VAN AANPAK............................................................13 MISSIES...............................................................................................13 BENODIGDE STAPPEN.........................................................................15 MINIDOELEN.......................................................................................15 JE DOEL DEFINIËEREN.........................................................................16 EEN TAAL-LOG MAKEN........................................................................18 DEEL 3: COMMUNICEREN VANAF DAG EEN.............................................19 Wanneer ben ik klaar om de taal te spreken?.....................................19 EEN TAAL IS MEER INPUT DAN OUTPUT..............................................20 NON-VERBALE COMMUNICATIE...........................................................22 HOE TE COMMUNICEREN MET NATIVE SPEAKERS ZONDER VEEL TE HEBBEN GELEERD...............................................................................23 1
INTEGRATIE: THUIS EN TER PLAATSE..................................................26 INTEGREREN DOOR TE SPREKEN........................................................28 IN DE FLOW RAKEN VAN METEEN SPREKEN........................................30 DE NOODZAKELIJKE FRUSTRATIE........................................................32 EEN SLUIPROUTE OM TE WENNEN AAN EEN VREEMDE TAAL..............33 HET IS BELANGRIJK OM FOUTEN TE MAKEN!......................................35 TRIAGEREN.........................................................................................36 TEGEN EEN MUUR OPLOPEN – EN ER OVERHEEN KOMEN...................37 DEEL 4: SPREKEN MET DE LOKALE MENSEN...........................................38 VRAAG HET GEWOON.........................................................................38 DE MENSELIJKE KANT..........................................................................40 TE VERLEGEN OM TE PRATEN.............................................................43 OPVULWOORDEN................................................................................45 MEERDERE TALEN TEGELIJK LEREN.....................................................46 DEEL 5: HULPMIDDELEN.........................................................................48 GEHEUGENTRAINING..........................................................................48 BEELDASSOCIATIE...............................................................................49 MUZIEK GEBRUIKEN OM ZINNEN TE ONTHOUDEN..............................51 TIJD MAKEN.........................................................................................52 GRATIS MANIEREN OM NATIVE SPEAKERS TE VINDEN ZONDER TE REIZEN................................................................................................54 ONLINE HULPMIDDELEN......................................................................55 DEEL 6: PROBLEMEN MET SPECIFIEKE TALEN.........................................57 WAAROM HEBBEN DE WOORDEN GESLACHTEN?...............................57 WOORDEN DIE JE DIRECT WEET.........................................................58 ACCENTVERMINDERING......................................................................59 INTERVIEWS........................................................................................60 CONCLUSIE.........................................................................................60
2
Over de auteur Mijn naam is Benny (Brendan) Lewis, ik ben een vegetariër uit Cavan in Ierland en ik drink niet. Ik noem mijzelf een ‘technomaad’ – een door technologie gefaciliteerde wereldreiziger. De afgelopen tien jaar heb ik allerlei baantjes gedaan. Ik ben leraar Engels geweest, leraar wiskunde, leraar Spaans en Frans, fotograaf, receptionist in een hostel, tour guide, manager in een yogawinkel en assistent bij de eerste hulp, om maar een paar te noemen. Voordat ik besloot om dit boek te schrijven en daar mijn inkomen uit te halen, was ik een freelance vertaler. Mijn plan is om genoeg te verdienen met de verkoop van dit boek en met taaltraining sessies die ik online geef, zodat ik uiteindelijk comfortabel kan wonen in Tokyo of Moskou. Ik wil in beide steden drie maanden verblijven, zodat ik de taal daar kan leren. Helaas zijn dit nou net de twee duurste hoofdsteden ter wereld! In de tussentijd kies ik goedkopere bestemmingen voor mijn missies. Ik ben ervan overtuigd dat mijn boek, de vertalingen ervan, de werkbladen en de interviews je enorm gaan helpen. De ideeën die erin staan hebben mijn leven compleet veranderd. Het leren van een taal is een fantastische ervaring. Het opent talloze deuren die voorheen gesloten bleven, doordat je met mensen van overal in de wereld kunt praten. Dank je wel dat je mijn doel steunt met deze aankoop. Veel plezier!
Over de vertalers: Mijn naam is Stefan Knapen en ik ben een Geneeskunde student uit Groningen, Nederland. Ik zou mijzelf graag een student willen noemen die het succesvolle studenten leven leidt! Betekent dit alleen maar 10en? Nee. Betekent dit het maximale uit het studentenleven halen? Jazeker! Ik ben een lifehaceker uit Nederland en ik hou ervan om mijn leven te ‘hacken’, sluiproutes vinden om moeilijk problemen te overkomen en zeker als het op leren en productiviteit aankomt! Ik krijg vaak de vraag: ‘Waarom doe jij eigenlijk Geneeskunde?’ Soms snap ik dat zelf niet eens. Mijn interesses zijn nou eenmaal een stuk breder dan de medische wetenschappen alleen (maar daar liggen ze ook zeker!) en daar ben ik erg dankbaar voor. In het kort: een Geneeskunde student die van internet, social media en het leven in het algemeen houdt!
3
Introductie Toen ik 21 werd, sprak ik maar één taal, en dat was Engels. Ik had Iers en Duits gehad op school, maar voor beide kreeg ik slechte cijfers. Ik dacht dat ik verschrikkelijk slecht was in talen. Ik had me erbij neergelegd dat ik nooit een andere taal dan Engels zou spreken. Ik had gewoon geen talenknobbel. Dus ging ik Electronic Engineering studeren. Ik verhuisde naar Spanje nadat ik afgestudeerd was, en werd helemaal verliefd op het land en de cultuur. Ondanks dat ik slecht was in talen, wilde ik toch met de mensen praten – ook met degenen die geen Engels spraken. Ik heb zes maanden lang van alles geprobeerd om Spaans te leren. De meeste van mijn plannetjes waren standaard en ik deed vooral de standaard cursussen, maar na al die tijd en moeite had ik alsnog amper echt wat geleerd! Ik wist hier en daar wat woordjes, zinnetjes en wat grammatica-regels. Niet echt iets waar je wat aan had. Op een dag besloot ik om me compleet aan dit project te wijden. Ik wilde ongebruikelijke methoden gaan uitproberen, die niet voorkwamen in de gewone cursussen. En dat is hoe dit boek er is gekomen! Ik ben lang niet de enige die ongebruikelijke methoden gebruikt om talen te leren. Velen voor mij leerde snel een taal. Een aantal van deze mensen heb ik op reis leren kennen. Ik heb heel veel van hen geleerd. In dit boek zul je zelfs een paar interviews vinden met een aantal van de meest bekende onder hen! Hierin delen zij met ons wat zij te zeggen hebben over het leren van een taal en hoe je dat veel efficiënter leert dan de gemiddelde persoon! Ik heb de belangrijkste lessen die ik geleerd heb opgenomen in dit boek. Door mijn worstelingen met jullie te delen hoop ik andere mensen die een taal leren de frustratie te besparen die ik meegemaakt heb. Er zijn te veel mensen die er jaren over doen om een taal te leren en nog niet verder komen dan de meest basale communicatie. Hen wil ik helpen. Mijn voorstel is dat je meteen begint de taal te spreken. Binnen enkele maanden spreek je het heel goed, als je het op de juiste manier aanpakt. Dit boek beschrijft vele dingen die je gratis kunt doen om zo snel mogelijk op het niveau te komen dat je met mensen kunt praten. Ze zijn voor iedereen binnen handbereik, of je nou op reis bent of thuis! Iedereen kan ervaren hoe het is om een andere cultuur werkelijk te begrijpen, door daadwerkelijk met de mensen te praten en om te gaan. Ik hoop dat mijn tips in dit boek en uit de audio-bestanden jou in staat zullen stellen die droom waar te maken!
4
DEEL 1: MENTALITEIT Een reis van duizend mijl begint met de eerste stap, en een taal leren is nogal een reis! De meest belangrijke beslissing om een taal te leren heb je al gemaakt – je hebt de wil om hem te leren. Hoe je vanaf dit punt verdergaat hangt af van een vele factoren. De afgelopen tien jaar heb ik veelvuldig dit proces doorlopen. Ik heb een aantal goede beslissingen gemaakt – en een aantal hele slechte op het gebied van het leren van een taal. Ik heb ervan geleerd en blijf ervan leren. In dit boek zal ik precies laten zien wat mij in staat heeft gesteld om een nieuwe taal te leren en er binnen korte tijd vloeiend in te kunnen spreken. Het boek is geschreven alsof ik tegen mezelf praat toen ik 21 was: ongemakkelijk in de omgang met vreemde mensen, geen vertrouwen in mijn kunnen en boven alles – overtuigd dat ik nooit een vreemde taal zou leren. Mijn reis van de afgelopen jaren was fantastisch (en nog steeds, want hij gaat gewoon door) en ik zou het voor niets willen ruilen. Hij zou wel makkelijker en leuker zijn geweest als ik had geweten wat ik nu in dit boek beschrijf. Ik zou een heel stuk minder tijd verspild hebben. Een nieuwe taal leren gaat niet zozeer om welk materiaal je kiest, het gaat merendeels om je houding en je motivatie. Wanneer je je voorbereidt om grote vooruitgang te boeken met een nieuwe taal, moet je absoluut de juiste mentaliteit hebben. Zelfs het beste materiaal en de duurste lessen zijn een verspilling als je niet de juiste mentaliteit hebt.
MOTIVATIE Alleen maar een taal willen leren is niet voldoende. Het spijt me als ik je teleurstel, maar zo’n beetje iedereen wil wel een taal leren als het geen moeite zou kosten. Sterker nog, ik denk niet dat ik ooit iemand heb leren kennen die niet een vreemde taal zou ‘willen’ leren. Als je niet meer dan oppervlakkig geïnteresseerd bent, heb je kleine kans om ooit iets in korte tijd te bereiken. Ik heb talloze expats tegengekomen en mensen die een taal in het buitenland gaan studeren, die helemaal niets indrukwekkends bereiken in al de tijd dat ze daar zijn. Dat komt omdat ze het niet moeten. Ze gebruiken hun eigen taal (bijvoorbeeld Engels) met al hun vrienden, met hun vriendje/vriendinnetje of met hun echtgenoot, kinderen, in hun emails, terwijl ze een boek lezen of TV en films kijken.
5
Expats gaan vaak helemaal niet op in de nieuwe cultuur. Daarom leren ze ondanks hun lange verblijf nauwelijks iets. Dit is goed nieuws voor mensen die niet in het buitenland wonen! Als expats een bel creëeren waarbinnen ze hun eigen taal aanhouden, waarom zou je dan in je eigen land geen bel kunnen maken om een nieuwe taal te leren? Het antwoord is simpel: zo graag wil je het ook weer niet. Spaans spreken met je vriendje/vriendinnetje als je op reis bent in Zuid Amerika is niet ‘strict noodzakelijk’, omdat het voor jullie allebei een stuk makkelijker is om je eigen taal te spreken. Bovendien zou het vreemd zijn om dat wel te gaan doen. Een van de grootste ‘ontdekkingen’ die ik heb gedaan is het idee dat je het ‘willen’ moet veranderen in ‘moeten’. Ik kom er later op terug hoe ik dat gedaan heb. Op dit moment is het van belang dat je het verschil herkent. Wanneer je een taal moet spreken, is dat iets anders dan wanneer je hoopt op een dag ooit de taal te spreken. Je moet een oprecht verlangen hebben om je leven te hullen in die taal of zelfs over te laten nemen. Een dergelijke investering is niet wat de meesten mensen die een taal rustig leren, gewend zijn. SAMENVATTING: Vervang een mentaliteit van willen door een mentaliteit van moeten.
WAAROM LEER JE DEZE TAAL? Er zijn allerlei redenen waarom iemand een taal zou willen spreken, en die variëren per persoon. Misschien wil je teruggaan naar je geboorteplaats? Of je houdt ontzettend van reizen? Of je wilt een examen halen? Of misschien wil je wel je horizon verbreden en vind je talen erg interessant. Dit zijn uitstekende bronnen van motivatie voor de lange termijn, maar ze gaan je – om eerlijk te zijn - niet helpen om snel vloeiend te worden. Elk van deze doelen is erg vaag, zonder een specifieke deadline of tijdslimiet. Misschien heb je wel een grote reden die gewoon niet opgedeeld kan worden in haalbare delen. Dit maakt het onmogelijk om je vooruitgang te meten. Daarom ga ik nooit voor het einddoel (voor mij is dat meestal vloeiend zijn). In plaats daarvan stel ik mezelf doelen op hele korte termijn. Deze kortetermijnprojecten zijn realistisch en geven me het gevoel dat ik vooruitga en iets bereik. Op die manier bouw ik druk op en daarmee een noodzaak om op korte termijn iets tastbaars te bereiken. Die noodzaak heb je bij gewone taallessen gewoon niet. Examens kunnen dit tot op zekere hoogte doen, maar de meeste academische cursussen zijn niet echt gebonden aan 6
realistische doelen. Ook al doe je een indrukwekkende woordenschat op en beheers je allerlei grammaticale gevoeligheden, daarmee kun je nog niet meteen communiceren. Ik ben veel mensen tegengekomen met hoge academische kennis van een taal, die nog steeds het gevoel hadden dat ze niet klaar waren om te spreken. Ook al is mijn uiteindelijke doel vloeiend te worden binnen drie maanden, mijn doelen op korte termijn zijn eerder in de geest van ‘vanmiddag een SIM-kaart kunnen kopen’ of ‘woorden leren die met internet te maken hebben, zodat ik naar een lezing over Wikipedia kan gaan en een vaag idee hebben van wat er gezegd wordt’, of ‘vanaf het vliegveld naar mijn hotel komen zonder Engels.’ Voor zo’n doel hoef je niet maanden te studeren. Ze zijn heel specifiek en je kunt er binnen een paar uur voorbereid voor zijn. Ik leg verderop uit hoe je dit doet. Als je dit doel bereikt, maakt het niet uit of je hapert, twijfelt, ongemakkelijk lang stil blijft, niks begrijpt van wat er gezegd wordt of de ander irriteert. Je hebt bereikt wat je wilde bereiken. SAMENVATTING: Stel jezelf praktische doelen op korte termijn.
ERVOOR ZORGEN DAT JE DE JUISTE EERSTE INDRUK HEBT Je zou kunnen denken dat het bij het leren van een taal gaat om twee dingen: woordenschat en grammatica. Dat idee zal je met name krijgen bij sommige academische taalcursussen of softwareprogramma’s. Dit is onzin. Als je het mij vraagt is het belangrijkste aan het leren van een taal het vertrouwen dat je in je eigen capaciteiten om de taal te gebruiken. Je kunt allerlei technische redenen verzinnen waarom Duits, Chinees, Zweeds of Russisch de moeilijkste taal ter wereld is, maar dan zit je alleen maar tijd te verspillen. Het maakt niet uit welke taal je leert, dat zal voor jou de moeilijkste taal zijn als je blijft focussen op hoe moeilijk het wel niet is. Iedere taal is zo moeilijk als dat je denkt dat hij is. Ik heb talloze mensen leren kennen die van nature ‘intelligenter’ zijn dan ik, maar toch boeken ze maar weinig vooruitgang in hun tweede taal. Dat komt omdat ze alleen maar de dingen op blijven noemen die hen tegenhouden om de taal te spreken. Ze richten constant hun aandacht op die moeilijke, vervelende kanten, waardoor hun houding compleet verknald is. Wil je het goed doen, doe je het precies andersom: focus vanaf het begin op de positieve kant. Stel je het volgende eens voor: 7
Ik wil je aan een vriend van mij voorstellen, maar eerst vertel ik je iets over hem. Vlak voordat ik hem aan je voorstel, vertel ik dat hij een hekel heeft aan kinderen, dat hij heel arrogant is, scheten laat als hij zenuwachtig wordt en dat hij een heel irritant lach heeft. Dat zou allemaal best waar kunnen zijn, maar het zou heel gemeen van me zijn als ik dat zou zeggen. Hij zou geen kans meer hebben om een eigen eerste indruk te maken. Bovendien zou je wat afstandelijker zijn en niet echt zin hebben om hem te leren kennen, aangezien je al die irritante dingen al van hem weet. Maar wat nu als ik dezelfde vriend voorstel aan iemand anders. Dit keer vertel ik dat hij voor de NASA werkt, ontzettend aardig is, een fantastisch gevoel voor humor heeft en dat hij een paar leuke verhalen heeft over de tijd dat hij in Afrika vrijwilligerswerk deed – wat ook allemaal waar is. In dat geval zou je hem meteen aardig vinden. Uiteindelijk komen zijn vrienden wel achter zijn slechte kanten, maar ze accepteren deze kanten van hem. Ze aanvaarden dat dit onderdelen zijn van zijn persoonlijkheid als totaalpakket. Ze accepteren die tekortkomingen zoals alle vrienden dat doen.
Waarom kunnen we niet hetzelfde doen met talen? Ik kijk naar een taal alsof het een vriend is die ik beter wil leren kennen, in plaats van een vijand die ik moet veroveren. Ik verzin allerlei redenen waarom hij goed is, ik verdedig zijn eer als hij wordt beledigd. In het laatste deel van dit boek staan de redenen waarom bepaalde delen van een taal (woorden, geslacht e.d.) makkelijk zijn om te leren. Deze talen zijn mijn vrienden en ik wil dat je hun goede kant ziet. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat Frans moeilijk is omdat het mannelijke en vrouwelijke woorden heeft. Ik zeg daarentegen dat heel veel woorden in het Frans hetzelfde zijn als in het Engels, of dat het Nederlands heel veel woorden uit het Frans heeft overgenomen. Tegelijk kan ik me verweren door te zeggen dat de uitgangen van Franse woorden het makkelijk maken om mannelijke en vrouwelijke woorden uit elkaar te houden. Als je beweert dat Aziatische talen te moeilijk zijn omdat ze rare tonen gebruiken, kan ik dat ontkrachten. Aziatische talen vallen best mee, je moet kijken naar die dingen die ze juist makkelijk maken. De meeste Aziatische talen hebben geen naamvallen, geslachten voor zelfstandige naamwoorden, werkwoordvervoegingen of complexe woordvolgorde, die je bij andere talen veel meer ziet. Bij elke andere taal waar je over klaagt, kan ik redenen vinden waarom hij best meevalt. Als je achter zijn rug mijn vriend de taal belachelijk zit te maken, zal ik het voor hem opnemen, zoals elke vriend dat zou doen. Als je wilt dat de taal die je leert je vriend wordt, moet je hem ook zo behandelen!
8
Dit is een van de belangrijkste redenen waarom ik zo snel talen kan leren. De meeste mensen zullen denken dat je gewoon slimmer dan hen bent, omdat de taal voor jou makkelijk is. Maar dit verschil zit hem niet in je IQ, maar in je mentaliteit. SAMENVATTING: als je blijft zeuren dat je taal zo moeilijk is, kom je nergens! Focus op de positieve kant!
MAAR MISSCHIEN MAAK IK WEL FOUTEN! De ‘moeilijke’ kanten van een taal kun je natuurlijk niet negeren. Daarom stel ik voor dat je er op een andere manier naar kijkt en ze leert te waarderen. Hoe je ook naar een taal kijkt, je zult even moeten wennen aan die dingen aan een taal die anders zijn dan je eigen taal. Dat betekent dat het onvermijdelijk is dat je fouten zult maken. Als je dit in het begin al aanvaard, hoef je je geeneens zorgen te maken over over al die dingen die je taal moeilijk maken. Je kunt beter terwijl je spreekt een gevoel ontwikkelen voor de taal zoals hij gesproken wordt, dan een gevoel voor de grammatica, terwijl je studeert. Stel bijvoorbeeld dat iemand die Nederlands leert het verschil tussen onderwerp en lijdend voorwerp overslaat. Dus hij zegt ‘Dat telefoontje is voor ik in plaats van ‘voor mij’. Als hij nog maar net Nederlands leert, zouik hem die fout best vergeven. Sterker nog, ik zou het indrukwekkend vinden dat hij überhaupt al iets kan zeggen in zo’n korte tijd. Je moet jezelf duidelijk kunnen maken en begrijpen wat een ander jou duidelijk wil maken. Dat is waar je focus moet liggen. Stel nu dat diezelfde persoon al maandenlang bezig was met grammatica, en na zes maanden ‘mij’ zou zeggen in plaats van ‘ik’, zou hij qua communicatie niet echt veel bereikt hebben. Hij spreekt nu wel correcter, maar als je na een week al een incorrecte zin kun zeggen, betekent dat dat je op zijn minst al kunt communiceren – en dat na een week. Dat is tenslotte de bedoeling van een taal! Zelfs al leer je eigenlijk voor een examen, als je dit vergeet of negeert, zul je alleen maar woordenlijsten en grammaticaschema’s kennen. Dat is niet hetzelfde als een taal. Taal is communiceren met mensen. Ook al spreek je niet met een 100% perfect, je communiceert tenminste. Maak dus fouten, en maak je er geen zorgen over! Je kunt nooit leren lopen als je niet eerst een paar keer bent omgevallen. Gebruik die fouten als mogelijkheden om te leren, in plaats van obstakels – dit is essentieel. Zodra ik van mijn fouten geleerd heb, wis ik ze uit mijn geheugen. Zodoende beschouw ik mijn fouten als een onderdeel van mijn vooruitgang. 9
SAMENVATTING: fouten maken hoort erbij, het is een natuurlijk deel van het leerproces. Accepteer dat je fouten maakt en weet dat ze je er niet van weerhouden om te communiceren.
DE JUISTE HOUDING In al die tijd dat ik talen leer, heb ik heel veel mensen leren kenen die veel sneller vooruit leken te komen dan ik. Ik heb natuurlijk ontzettend veel van ze geleerd. Helaas heb ik ook erg veel mensen leren kennen die amper vooruit kwamen (als dat niet zo zou zijn, had ik nooit dit boek geschreven). En weet je wat? Ik heb ook van hen ontzettend veel geleerd. Ik heb geleerd hoe je een taal niet moet leren. Weet je wat ze allemaal gemeen met elkaar hebben? Ze focussen op de negatieve kanten van de taal die ze leren. Hun glas (of liever gezegd, hun taal) is half leeg in plaats van halfvol. Het spijt me als ik de boel te makkelijk voorstel, maar ik geloof oprecht dat dit een van de grootste verschillen is tussen degenen die wel en geen succes hebben met hun taal. Realistisch zijn is natuurlijk belangrijk, maar degenen die er niks van bakken staren zich compleet dood op de details. De prutsers onder de mensen die een taal leren zijn heel creatief in het vinden van smoesjes waarom hun uitdaging onmogelijk zou zijn. Ze komen met een waslijst aan problemen op de proppen die hen tegenhouden (of als ze ‘gul’ genoeg zijn, met problemen die jou tegenhouden). Als ze iemand zien die wel succes heeft, schrijven ze hem of haar af als een genie, iemand die er aanleg voor heeft, een uitzondering. Dit is niks anders dan luiheid! Je kunt uitvoerig opsommen waarom je taal zo moeilijk is, en technisch gezien zul je wel gelijk hebben. Dit zijn aspecten van de taal waar je niet aan gewend bent en daar moet je inderdaad aan werken. Dat klopt. Je kunt zelfs verder gaan en met bewijs komen om aan te tonen hoe moeilijk het wel niet is. Zo kun je wel tien jaar cursussen hebben gevolgd en nog geen woord kunnen spreken. Die taal moet dus wel onmogelijk te leren zijn! Technisch gezien zou je geen ongelijk hebben. Zelfs als je zou beweren dat jouw taal de ‘moeilijkste ter wereld’ is, zou je nog gelijk hebben! Elke taal is de moeilijkste ter wereld als je er op die manier naar kijkt. ‘Moeilijk’ is relatief – net zoals groot of mooi. Het hangt af van wie het zegt. Als je geobsedeerd blijft met hoe moeilijk je taal is, helpt dat je geen steek verder. Ik stel daarom voor dat je glas halfvol wordt. Optimisme en een positieve houding zijn cruciale aspecten bij het makkelijk maken van een taal. 10
Ik noem die kanten van een taal niet graag moeilijk, eerder anders. En zoals je weet is een taal een vriend van mij, dus voeg ik daar aan toe wat er zo goed en leuk aan hem is. Je zult vanzelf zijn ‘slechte kanten’ leren kennen. Je moet dus leren deze eruit te filteren, zodat je de feiten over hem te weten komt, en niet achterblijft met de meningen over hoe moeilijk hij is. Toen ik bijvoorbeeld hoorde dat Tsjechisch zeven naamvallen had, had ik heel lang kunnen gaan zitten zeuren en doen over die verrekte naamvallen! Maar dat helpt helemaal niet! Ik beloof je, hoeveel je ook klaagt, het brengt je geen stap vooruit in je taal. Dat is eigenlijk best jammer, want heel veel mensen kunnen uitstekend goed klagen. Alles wat je tegenhoudt moet je aan de kant schuiven, vooral pessimisme! Toen ik met mijn Tsjechisch de eerste naamvalfout maakte, dacht ik ‘ach ja, wat zou het’ en ging gewoon door met leren. Ik begon toen te zoeken naar patronen die het me makkelijker zouden maken. En weet je wat? Ik werkte me erdoorheen en kon uiteindelijk met het volste vertrouwen die zeven naamvallen toepassen in een gesprek. Dat is een extra reden waarom ik in het begin erg weinig aandacht besteed aan grammatica. Het is zo intimiderend om te zien hoeveel je nog moet leren. In plaats daarvan duik ik er gewoon recht in (volkomen bewust dat ik allerlei fouten maak) en de grammatica komt later wel. Weet je wat er dan gebeurt? Grammatica is niet langer een groot eng monster dat je moet verslaan, het wordt zelfs interessant omdat ik er vertrouwd mee ben. Door grammatica op mijn eigen manier leuk maken, zorg ik ervoor dat ik een positief gevoel houd bij mijn vooruitgang. Doordat het zo leuk is, blijf ik het interessant vinden. Zo krijg je een soort sneeuwbaleffect, waardoor het leuk blijft om door te gaan. Zodoende blijf ik alsmaar beter worden. Of je nou denkt dat je het kan of dat je het niet kan, je hebt gelijk - Henry Ford
GEEN AANGEBOREN TALENT HEBBEN Dit is nog zo’n populaire mentaliteit die veel mensen tegenhoudt: ze zijn er niet goed genoeg in, of ze hebben niet het geluk om in een situatie te zitten waarin ze een taal kunnen leren. Het is heel gemakkelijk om van iemand als ik, of anderen die met succes een taal hebben leren spreken, te zeggen dat we geluk hebben gehad, of dat we gewoon veel talent hebben. Sterker nog, ik deed precies hetzelfde totdat ik daadwerkelijk een poging deed om een taal te leren. Je kan bij me aankomen met genetica of voordelen vanuit iemands achtergrond, maar aan het eind van de dag is er geen enkele smoes die iemand anders niet al eens eerder heeft overkomen. Het verschil alleen is, is dat deze mensen bleven proberen, of dat zij slimme manieren hebben 11
gevonden om deze problemen te ontwijken. Het is helemaal geen geheim – je hoeft alleen hun verhaal te horen, of je eigen pad te vinden. Als kort voorbeeld heb ik een verhaal over iemand, die ondanks ongelofelijke tegenslag toch Frans, Duits, Latijn en Grieks geleerd heeft – en dat niet alleen. Ze is in 1880 geboren in de staat Alabama, in de VS. Ze ging naar Radcliffe College, de vrouwelijke tak Harvard University. In die tijd kwamen vrouwen nauwelijks uit hun dorp en werd er van hen niet meer verwacht dan dat ze gingen trouwen en kinderen kregen. Ondanks dat schreef ze een boek dat in 25 talen vertaald werd, heeft ze elke Amerikaanse president uit haar tijd ontmoet en vormde ze een hechte vriendschap met Alexander Graham Bell en Mark Twain. Dat is nogal wat, of niet? Ze is vast geboren met het geluk aan haar zijde – de meeste mensen bereiken nooit dit soort dingen, en al helemaal geen vrouwen uit haar tijd. Ze had vast gewoon geluk? Verre van! Ze had dit alles bereikt, ondanks het feit dat ze vanaf haar achttiende blind en doof was, en nauwelijks nog kon praten. Ze heette Helen Keller. Kun je nagaan hoe moeilijk dit voor haar moet zijn geweest? Ik kan me in de verste verte niet voorstellen hoe dat zou zijn. Wat haar inspirerende verhaal ons vertelt, is dat in plaats van je constant jezelf een slachtofferrol aanpraat en jezelf er constant aan herinnert hoe oneerlijk je leven wel niet is – wat de meeste mensen in haar situatie zouden hebben gedaan – je ook een fantastisch leven kunt hebben en geweldige dingen kunt doen. Net als iedereen zal ze haar momenten van zwakte hebben gehad, maar ze ging toch door. Wat je ook tegenhoudt – je kunt het overwinnen! Steeds als ik begin te twijfelen of ik een van mijn dromen wel kan waarmaken, denk ik aan mensen zoals zij. Mensen die ondanks onoverkomelijke obstakels veel meer dan mij bereikt hebben. Hoe knullig zijn mijn smoesjes dan, hoe belachelijk kinderachtig is mijn gezeur dan?! Je kunt honderden voorbeelden vinden en elk probleem heeft zijn oplossing, als je maar creatief genoeg bent. Het maakt niet uit wat jouw excuus is – als je maar vastberaden bent, zal je er een weg omheen vinden. Die mentale omslag heeft in de laatste jaren zoveel bijgedragen aan mijn vooruitgang. Je kunt zeggen dat mensen geluk hebben of niet, dat ze ergens talent voor hebben of niet en ga zo maar door. Je kunt je ook afvragen hoe jij kunt krijgen wat zij hebben. Het kan voorkomen dat mensen in een gunstiger positie zijn – maar dat is hun leven, niet het jouwe. Jij hebt weer bepaalde voordelen die miljoenen 12
anderen niet hebben. Je kunt naar ieder doel je eigen pad vinden – een taal vloeiend spreken is daar zeker een van. Verderop in dit boek zal ik een aantal voorbeelden geven hoe je bepaalde typische problemen kunt omzeilen. Als je nou met problemen zit (getrouwd zijn en kinderen hebben, tot over je oren in de schuld zitten, slechte cijfers voor talen halen) waarvan je denkt dat ze je zullen tegenhouden, stel je dan eens voor hoe iemand anders in dezelfde situatie er een weg omheen zou vinden. SAMENVATTING: beweren dat je geen geluk, talent of de juiste genen bezit, is geen excuus. De uitdagingen die je op je pad tegenkomt, kun je zeker overwinnen!
DEEL 2 – EEN PLAN VAN AANPAK MISSIES Mijn grote doel – mijn hoofddoel – is meestal om vloeiend te sprekend, of soms om mijn accent weg te poetsen. De meeste mensen zullen in het begin tevreden zijn als ze zich enigszins verstaanbaar kunnen maken in hun nieuwe taal. Het maakt niet uit wat je doel is, je hebt sowieso een plan van aanpak nodig. En dan heb ik het niet over goede voornemens met nieuw jaar, of ‘ik hoop dat ik ooit X’, ‘ooit zal ik X’ of andere vage doelstellingen. Ik heb het over missies. Dit zijn niet alleen verschillende woorden. Dit is een totaal verschillende benadering, een totaal andere aanpak. Een missie is een deadline, een dringende doelstelling die gehaald moet worden. Iedereen heeft wel eens zulke doelen gehad. Stoppen met roken, naar de sportschool gaan, geen TV meer kijken, de trap in plaats van de lift nemen, etc. Sommige van dit soort doelen vragen een drastische verandering in je gewoontes en levensstijl. De meeste mensen realiseren zich vantevoren niet hoe moeilijk het is om zoiets vol te houden. In het interview met Scott Young vind je een aantal interessante tips om je doel om te vormen in een test van dertig dagen. Mocht je hierin geïnteresseerd zijn, hij legt uit hoe je schijnbaar onoverkomelijke doelen kunt opbreken in kleinere, haalbare doelen. Te grote doelen (vloeiend zijn binnen een jaar) zijn te vaag. Er zit geen strategie of plan achter. Ik ken een heleboel mensen die zich met nieuwjaar voornamen om het jaar daarop vloeiend Frans of Spaans te spreken. Dat lukt ze bijna nooit. Dat lukte ze niet, omdat ze niet vantevoren hadden vastgesteld wat ze nou eigenlijk bedoelen met ‘vloeiend spreken’. Het jaar erop is veel te ver 13
weg, dus kunnen ze hun plan steeds uitstellen – ‘ik heb nog tijd zat tot volgend jaar, dat komt later wel.’ Zelfs als ze een kortere tijd voor hun doel kiezen, blijft het vaak niet meer dan een wens of een voornemen – iets wat ze graag zouden doen. Je moet absoluut een strategie hebben. In dit boek zal ik een aantal strategieën geven die bij mij gewerkt hebben, maar er zijn ook heel veel mensen die het op een andere manier gedaan hebben (zoals Khatzumoto, die ik ook geïnterviewd heb). We hebben niet allemaal dezelfde strategie, maar we hébben er allemaal wel één! We hebben allemaal een plan, en daar houden we ons aan. Zelfs iemand met een weinig efficiënte strategie (laten we wel wezen, geen strategie is perfect) zal meer bereiken dan iemand die allemaal ideeën heeft, maar ze nooit uitvoert. Als je dit boek helemaal leest, naar alle interviews luistert en iets van een idee overhoudt van wat er bij het leren van een taal komt kijken, dan denk ik dat er eigenlijk weinig veranderd is. Je moet deze ideeën toepassen! Ik meen het! Maak nu een plan voor de komende maanden, met realistische doelen die je wilt bereiken. Wil je het merendeel kunnen begrijpen van wat er op TV gezegd wordt binnen zes maanden? Schrijf dat op! Wil je zonder problemen een minuut lang een gesprek in je nieuwe taal kunnen houden? Schrijf dat op! Ik heb een aantal oefeningen opgenomen in de werkbladen die bij dit boek zitten. Dit is er een van. Print hem uit of schrijf hem over, maar doe het niet op de computer. Als je iets opschrijft en op je bureau neerlegt of bij je hebt in je broekzak, is dat een fantastische manier om jezelf eraan te herinneren wat je doel is. Ik hou van technologie, maar het maakt een enorm verschil als je iets tastbaars hebt. Mijn lijstje met doelen dat met plakband aan mijn bureau zit gaat nergens heen, ook niet als k de computer uitzet. Waarom lees je dit nog? Je had nu al je doelen moeten opschrijven! Ik maak geen grapjes, begin er nu mee. Voeg iets toe of verfijn het als je tijdens het lezen op nieuwe ideeën komt, maar maak het voor jezelf duidelijk wat je wilt! SAMENVATTING: Alle beste ideeën in de wereld zijn niets waard zolang ze niet uitgevoerd worden.
BENODIGDE STAPPEN Wanneer je je einddoel in je hoofd hebt, kan je beginnen met het opbreken in kleine stukjes om je strategie te bepalen. Beschouw je uiteindelijke doel als iets definitiefs. Het gaat gewoon gebeuren. Bedenk dus, vanaf dat doel bekeken, welke stappen 14
logischerwijs nodig waren om op dat punt uit te komen. Je gaat je doel niet misschien dan halen – zet dat uit je hoofd! Ga aan de slag en zorg ervoor dat het gebeurt! Stel dat je doel is om TV programma’s te kunnen volgen. Je moet in dat geval je aandacht richten op je luistervaardigheid. Je kunt meteen in het diepe springen en naar TV series gaan kijken in je nieuwe taal (deze methode werkte heel goed voor Khatzumoto, uit het interview) Je kunt ook naar lesmateriaal gaan luisteren dat bedoeld is om de taal te leren. Ik doe zelf beiden – geen van beide is per se beter, ik vind dit persoonlijk gewoon het fijnst. Beide aanpakken kennen hun voor- en nadelen. Het belangrijkste is dat je echt aan je doel toegewijd bent. Als je meteen in het diepe wilt springen, moet je elke dag tijd vrijmaken om in aanraking te komen met je nieuwe taal. Blijf actief, download de TV show vantevoren, zodat je geen excuses hebt om niet te kijken. Probeer bij de geleidelijke aanpak niet te lang bij het beginnersniveau te blijven. Eenvoudige, langzame gesprekken helpen weinig als je gesprekken op natuurlijke snelheid wilt begrijpen. In het echt gaan gesprekken sneller en blijft de inhoud niet beperkt tot basiswoordjes. Zorg ervoor dat je zo snel mogelijk naar een hoog genoeg niveau komt, dat je er echt wat aan hebt. Dit betekent dat je zeker in het begin meer moeite moet doen dan bij de andere aanpak, om snel op hoog niveau te komen. Plan vantevoren welke materialen je wanneer gaat gebruiken. Maak je leermomenten kort en intensief, zodat je op tijd voor je deadline kunt beginnen met TV kijken in je nieuwe taal. Dit zijn twee voorbeelden. Wat je einddoel ook is, deel je leerproces in in kleinere stappen, zodat je elke dag vooruitgang boekt. Als je elke dag tijd vrijmaakt, kun je MINIDOELEN formuleren. Dit is de volgende stap.
MINIDOELEN Een minidoel is een doel dat je in een leermoment kunt bereiken. Ooit een keer goed kunnen spreken, of ergens dit jaar goed kunnen spreken is te ver weg om als ‘echt’ te worden ervaren – dus kun je zo’n doel makkelijk negeren of laten zitten. Je hebt deadlines nodig, zelfs al zou je alleen maar voor jezelf verzinnen. De beste deadlines zijn deadlines die boven je hoofd hangen. De meest dwingende deadline is een opdracht die VANDAAG afmoet. Je kunt je voornemen uiteindelijk een goede woordenschat te hebben. Je kunt ook besluiten binnen 30 minuten alle woorden te leren die te maken hebben met het menselijk lichaam. Voor mij werkte het heel goed om een hele duidelijke timer te hebben, bijvoorbeeld een kookwekker. Of als ik op 15
de computer werk, is mijn halve scherm gevuld zijn door een timer op count-down. In plaats van dat je probeert je accent weg te werken, kun je ook de komende drie dagen werken aan je rollende r. Je kunt oefenvideo’s op Youtube afdraaien of met natives oefenen – bijvoorbeeld op Skype. Deze kleinere minidoelen dragen uiteindelijk bij aan je einddoel. Ze zijn heel goed haalbaar als je steeds heel veel energie in dat kleine doel steekt. Je kunt heel gemakkelijk roepen dat iemand gewoon een talenknobbel heeft; terwijl hij of zij eigenlijk gewoon een groot aantal hele kleine, makkelijke taakjes heeft gedaan. Als je ze allemaal bij elkaar optelt, vormen de minidoelen samen het (grote) einddoel. Als je een effectieve strategie gebruikt en oprecht toegewijd bent aan je doel, wordt dat wat je eerst hoopte je missie.
SAMENVATTING: Breek je week- en maanddoelen op in hapklare brokken die je direct kan doen.
JE DOEL DEFINIËEREN Een van de belangrijkste dingen aan je missie is dat je heel specifiek kunt zeggen wat je wilt. Wil je de radio kunnen aanzetten en verstaan wat er wordt gezegd? Dat is nog steeds niet duidelijk. Een beter doel zou zijn: de helft meekrijgen van wat er gezegd wordt, en dit aan iemand anders kunnen uitleggen. Of stel dat je naar een nieuw land gaat, en je daar de eerste week wilt redden? Een goed voornemen, maar nog steeds erg vaag – wees specifieker. Denk aan de weg vragen, eten bestellen e.d. en het voldoende van het antwoord begrijpen om er wat aan te hebben. Je moet je doel tot in detail kunnen beschrijven, anders heb je er niks aan. Je kunt dan geen plan van aanpak opstellen om het te bereiken. Voor het gemak kun je je doel kort formuleren. Ik probeer altijd vloeiend te worden in een taal, dat is steeds mijn doel. Dit is wat ik meestel tegen mensen zeg. Maar, in mijn hoofd heb ik me heel specifiek voorgesteld wat ik nou precies wil. Als ik het met mensen over hun taalstudie heb, probeer ik ook achter hun specifieke doel te komen, of ze op zijn minst zelf te laten nadenken over wat dat is. Vloeiend is niet hetzelfde als perfectie. Het is een fout om te denken dat je perfect in een taal kunt worden, want perfectie is per definitie onhaalbaar. Niemand spreekt een taal ooit perfect. Omdat je je doel nooit bereikt, werkt het alleen maar ontmoedigend. Het is te hoog en te vaag. Wat bedoel ik dan met vloeiend? Verschillende mensen hebben natuurlijk verschillende opvattingen hierover. Wat mij betreft betekent het in ieder 16
geval niet dat je de taal perfect spreekt, dat je de taal spreekt als een native speaker of dat je over elk onderwerp kunt praten in je nieuwe taal. Ik kan niet over elk onderwerp praten in Engels, laat staan dat ik dat ga proberen in andere talen. Hoe leuk dat ook zou zijn, het is onrealistisch en onnodig. Als meisjes over schoenen praten of architecten over de barokke bouwstijl, zullen ze allebei woorden gebruiken die ik niet begrijp (merknamen en technisch jargon) en ondanks dat spreek in Engels als een native speaker. Ik moet ook toegeven dat als ik geen spellingscontrole had gehad, dit boek heel veel spelfouten zou hebben. Als perfectie niet eens mogelijk is voor native speakers, waarom zouden wij daar dan voor moeten gaan in een nieuwe taal? Voor mij is vloeiend zijn iets dat ik uit elkaar kan trekken zodat ik er een doelen van kan maken. Alvast de officiële definitie: gemakkelijk, ongedwongen ~ Engels spreken Niet haperend. Zoals je kunt zien, betekent dit helemaal niet dat je perfect moet zijn, of spreken als een native speaker. ‘Ongedwongen’ is iets wat wij gewone mensen heel goed kunnen bereiken. Sterker nog, ik vind dat ik vloeiend ben wanneer ik zonder al te veel fouten te maken mezelf duidelijk kan maken; alles begrijp wat tegen me gezegd wordt in een normaal gesprek en een gesprek tussen native speakers kan volgen, dat niet gaat over dingen waar ik het in mijn eigen taal ook niet over zou hebben. Vloeiend zijn is misschien eerder 90-95% perfect. De meeste mensen hebben die extra 5-10% niet nodig, en al helemaal niet op korte termijn. Die laatste procenten kan ik op de lange termijn er wel bij halen, maar 90% perfectie is in minder dan een jaar heel goed mogelijk – met de juiste toewijding. Als je al je tijd toewijdt aan je taalproject, dan is het zelfs mogelijk binnen enkele maanden vloeiend te worden in de gewenste taal. Dus, wanneer je je leerdoelen definiëert, moet je zo specifiek mogelijk zijn: aantal maanden, wat welk niveau (basis, gevorderd, vloeiend) voor jou betekent, hoe lang je met iemand wil praten voordat je een woord moet vragen – maakt niet uit wat je doel is, definiëer het! Als je gewoon een taal probeert te leren zonder precies te weten wat je er mee wil en waar je op moet focussen (spreken, lezen, luisteren?) dan wordt het heel moeilijk om je gewenste niveau te bereiken. Taal X goed spreken is geen doel en laat je geen plan van aanpak maken. Als je een bestemming in gedachten hebt, kun je er een weg naartoe uitstippelen. Dus, wat is je echte doel? Op werkblad 2 moet je een precieze definitie invullen. Schrijf zoveel mogelijk! 17
EEN TAAL-LOG MAKEN Het meeste van wat je in dit boek vind, heb ik na jaren talen leren uitgevonden. Maar er zijn ook een aantal dingen die ik pas vorig jaar geleerd heb. Een daarvan is een taal-log. Hierin beschrijf je jouw vooruitgang met je taal en je kunt de problemen die je tegenkomt delen met anderen die met dezelfde taal bezig zijn. Als je je reis alleen maakt, is het veel makkelijker om het zicht op je doel kwijt te raken, of zelfs je motivatie kwijt te raken! Je missie publiekelijk verkondigen geeft ook extra druk. Als veel mensen je log lezen, moet je er steeds voor zorgen dat je iets nieuws te melden hebt. Zoals ik al zei, je hebt weinig aan dit boek als je de tips niet toepast. Dus, begin er nu meteen mee, start een taal-(b)log! Ga naar www.wordpress.com, klik ‘sign up now’ om een gratis account aan te maken, verzin een prikkelende titel, en gebruik je antwoord uit de werkbladen als introductie. Dit kun je in enkele minuten doen. Als privacy een issue is, hou dat in een Word-bestand een dagboek bij, of schrijf het op, maar doe het wel elke dag! Het grootste probleem met deze aanpak is dat je de feedback en aanmoediging mist die je wel bij een blog zou hebben. Om ervoor te zorgen dat meer mensen je blog lezen, kun je dingen opschrijven die andere mensen ook vooruit helpen. Dat is wat ik in principe gedaan heb om hulp te krijgen met dingen die ik moeilijk vond. Als ik mijn blog niet had gehad, had ik lang niet hetzelfde succes behaald het afgelopen jaar. Niet dat ik daarvoor geen succes had, maar ik was soms wat minder toegewijd en een beetje lui. Als ik nu in de verleiding kom om mijn doel voor een weekje te laten voor wat het is, weet ik dat ik over een paar dagen weer iets nieuws moet schrijven! En dat ik dan iets te vertellen moet hebben! En als ik vertelde met welke moeilijkheden ik zat, kreeg ik fantastische reacties en links naar websites die me met mijn probleem konden helpen. Het aantal lezers maakt niet uit. In de eerste paar weken lazen maar een paar mensen mijn blog. Dit was genoeg voor mij om door te gaan, ik wilde ze niet laten zitten door te stoppen. Hoe zorg je ervoor dat mensen je blog lezen? Lees hun blogs en reageer op hun posts. Bijkomend voordeel is dat je zo ook leest over andermans vooruitgang en moeilijkheden. Je hoeft geen ‘goede schrijver’ te zijn, schrijf gewoon zoals je zou spreken. Ik had al veel eerder een blog kunnen beginnen. Ik heb het niet eerder gedaan omdat ik dacht dat ik gezien mijn cijfers voor Engels elf jaar geleden niet goed zou kunnen schrijven. En, is je taal-log al klaar? Heb je je eerste post al gemaakt? Nee? Ok, dan wacht ik nog even… 18
… Ik wacht nog steeds – ik ga nergens heen, hoor! Minimaliseer dit venster of ga naar je computer, klik op de link en begin! Klaar? Goed dan! Met een positieve houding, een plan van aanpak en de mogelijkheid om je vooruitgang bij te houden, ben je er helemaal klaar voor. Genoeg gepreekt, het wordt tijd om echt aan het werk te gaan! In het volgende deel leg ik uit hoe je vanaf dag een een taal kunt spreken.
DEEL 3: COMMUNICEREN VANAF DAG EEN Wanneer ben ik klaar om de taal te spreken? Het meeste van wat ik ontdenkt heb en uitleg in dit boek, is voor veel mensen die een taal leren gewoon gezond verstand. Ik heb met veel mensen gepraat die met succes een nieuwe taal hebben geleerd. Vaak komen dezelfde dingen bovendrijven, zoals een goede houding, bepaalde technieken etc. Er is een ding waar de meesten het niet over eens zijn, en dat is wanneer je zou moeten beginnen met spreken. Er zijn mensen die succes hebben behaald door te wachten met spreken, maar voorzover ik er iets over kan zeggen, leren ze daarom langzamer. Het ligt eraan wanneer je je klaar voelt. Als je nog niet genoeg basiswoorden kent, heel weinig van de grammatica afweet en bijna niets van de antwoorden oppikt, is het logisch te denken dat je nog niet klaar bent om de taal te spreken. Maar ja, zodra je dat allemaal onder de knie hebt, moet je die kleine grammaticafoutjes die je steeds maakt, nog verbeteren. En je klinkt nog steeds als een buitenlander, dus je moet eerst aan je accent werken. En je moet wat meer uitdrukkingen kennen etc. Zou je dus niet eerst moeten wachten tot je dat gedaan hebt, voordat je gaat spreken? Misschien… Maar als je dat allemaal gedaan hebt, kun je nog steeds geen goede formele brief schrijven en daar de juiste woorden voor gebruiken, en je hebt al die culturele verwijzingen naar TV programma’s en muziek waar je niet mee bekend bent! Snap je waar ik heen wil? Als je maar blijft doorredenen, ben je nooit klaar om te spreken. Helaas denken heel veel mensen zo. Ik kan je in alle eerlijkheid zeggen dat ik mensen ken, die een geweldig beter begrip van de taal hebben dan ik, maar toch spreek ik de taal beter dan hen. 19
Dat gevoel van perfectionisme, dat alles perfect moet zijn voordat je kunt beginnen, dat brengt je nergens. Zoals ik al zei, je zult nooit perfect een taal spreken. Als ik deze mensen vraag wanneer ze dan wel klaar zijn, krijg ik altijd vage, onbevredigende antwoorden. “Je voelt zelf aan wanneer het zover is”. Ik denk dat mensen daardoor nog langer blijven wachten. Voorzover je het nog niet in de gaten had, ik vind dat je VANAF DAG EEN klaar bent de taal te spreken. Dat is de reden waarom ik zo snel een taal kan spreken – ik begin eerder met spreken. Als je het mij vraagt, is dit pure wiskunde. Als je meer spreekt, kun je in dezelfde tijd veel sneller veel beter worden, gewoon omdat je meer oefening hebt. Een veelgehoord punt van kritiek is dat fouten zo ‘kristalliseren’. Aangezien je in het begin – natuurlijk – nog veel fouten maakt, bestaat er de zorg dat je dingen verkeerd aanleert en dat je zodoende het steeds fout blijft doen. Dat is als je het mij vraagt een grove onderschatting van hoe intelligent mensen zijn. Ik geef toe dat het moeilijker is om je fouten af te leren en de juiste manier aan te leren, als je het al zo gewend bent. Dat is volgens mij ook meteen het grootste voordeel van wachten met spreken, omdat je het dan van meet af aan goed doet. Hoewel het op termijn moeilijker wordt om je fouten af te leren, wordt dit ruimschoots goedgemaakt doordat je veel sneller echt kunt communiceren. SAMENVATTING: Begin meteen te spreken! ‘Klaar’ om te spreken bestaat niet.
EEN TAAL IS MEER INPUT DAN OUTPUT Je moet je absoluut realiseren dat communicatie de hele reden is dat je een taal leert! Het gaat echt niet om mensen te imponeren met je perfecte beheersing van werkwoordvervoegingen of precies het juiste woord te gebruiken als een ander woord net zo goed dezelfde boodschap kan uitdrukken. Denk ook niet dat als je maar lang genoeg blootgesteld wordt aan een taal, dat je het dan kunt spreken. Als je een taal wilt kunnen spreken, focus dan op de reden waarom het überhaupt bestaat. Taal bestaat voor communicatie. Maar hoe kun je spreken als je niks weet? Er bestaat het idee dat je ieder complex systeem terug kunt brengen tot vormen van input en output. Toen ik een ingenieur was, deed ik dat steeds met elektronische apparaten om helder te krijgen hoe ze werkten. 20
Ik was verrast dat dit ook werd toegepast op mensen die een taal leren. Het ziet er ongeveer als volgt uit – als je het mij vraagt een belachelijke versimpeling. 1. Neem een persoon die in zijn geheel niets van een vreemde taal weet. 2. Voeg input toe aan de persoon. De input is in de vorm van een woordenschat, grammatica en veel passief contact met de taal. Dit is om de persoon voor te bereiden. 3. Herhaal stap 2 ontzettend vaak (jaren of zelfs tientallen jaren) 4. ‘Ooit’ zal de genoemde persoon op bevredigend niveau kunnen spreken. Het is heel verleidelijk om dit te geloven, aangezien veel mensen denken dat dit de ‘logische’ manier is om naar het leren van een taal te kijken. Je kunt simpelweg niks zeggen zonder dat je het eerst hebt gehoord. Je hebt input nodig om output te krijgen. Je kunt niet in zo’n vroeg stadium beginnen met spreken, want je hebt nog niet voldoende geleerd. Als je deze logica zou volgen, zou iemand die wel een taal kan spreken in de eerste week domweg een genie moeten zijn, of een magische formule hebben waardoor hij alle grammatica en woorden in een onwaarschijnlijk hoog tempo heeft geleerd. Ik heb geen magische formule en ik ben geen genie. Ik kan je verzekeren dat ik in mijn eerste week ENORM veel tekortkom om een taal goed te spreken. En toch kon ik in een aantal gevallen met succes communiceren. Dat komt omdat het bovenstaande systeem volgens mij niet klopt. Ik ben geen doos waar input in moet, zodat ik output kan genereren. Ik ben geen ‘persoon met taalvaardigheid 0%’ - en dat ben jij ook niet. Je hebt al een voorsprong. Je begint nooit vanaf ‘0%’. Soms is het duidelijk waarom je sneller kunt communiceren. Veel talen hebben woorden uit het Engels overgenomen. Als je Engels spreekt, zul je die woorden snel herkennen, (hier kom ik later in het boek op terug) en veel andere talen hebben ook overeenkomsten. Omdat ik al Spaans geleerd had, had ik mijn eerste week in Italië al een voorsprong met Italiaans. Duits spreken was voor mij al makkelijker omdat ik een beetje Duits op school had gehad. Maar zelfs als je op geen enkele manier bekend bent met een taal, kun je in het begin alsnog heel veel communiceren. Ik kon bijvoorbeeld de eerste week in Praag al het meeste voor elkaar krijgen in het Tsjechisch, zonder dat ik vooraf al geleerd had. Ik had een klein beetje Thais geleerd in de weken voordat ik ging, en kwam er eigenlijk best een heel eind mee – ook al had ik maar een dag of twee 21
geprobeerd heb te spreken. Dit kon ik doen omdat ik me niet focuste op wat ik niet wist, maar op wat ik wel wist. Ik had veel meer ‘input’ in me dan ik volgens het bovenstaande model zou moeten hebben. In het volgende hoofstuk zal ik je laten zien hoe je de eerste week al prima kunt communiceren.
NON-VERBALE COMMUNICATIE Ik ben het voor het merendeel eens met de mensen die zeggen dat we een taal moeten leren zoals baby’s dat doen, omdat het proces natuurlijker is. De meeste methoden uit dit boek stemmen overeen met dit idee. Er is alleen een groot verschil tussen baby’s en volwassenen – volwassenen weten al hoe je met mensen moet communiceren. Het merendeel van deze communicatie wordt universeel begrepen en is nonverbaal. Je mag het belang van non-verbale communicatie in het begin van je taalstudie niet onderschatten. Volgens een onderzoek van UCLA is 93% van de communicatie non-verbaal als je gevoelens uitdrukt. Om preciezer te zijn, 7% wordt bepaald door woorden, 38% door intonatie en stemvolume en 55% door echte non-verbale communicatie. Het is moeilijk om de cijfers exact te bereken, maar als woorden slechts rond de 7% van de communicatie bepalen, is dat in ieder geval indrukwekkend laag. Die laatste 7% bevat soms natuurlijk het meest essentiële deel van de boodschap, maar ik zorg er altijd voor dat ik de overige 93% zo duidelijk mogelijk maak. Hoewel die 93% specifiek opgaat voor het uitdrukken van gevoelens, is het resultaat in andere gevallen vergelijkbaar. Non-verbale communicatie is extreem belangrijk in het begin van je taalstudie. Als je dit goed laat aansluiten met wat je al wel geleerd hebt, heb je meteen al een enorme voorsprong. Deze menselijke kant van talen spreken zien veel mensen over het hoofd, met name degenen die taal beschouwen als een input-output proces. Nou sta ik niet bij elk gesprek te dansen en te springen om duidelijk te maken wat ik bedoel. Wel kan ik meestal zonder een woord Engels duidelijk maken wat ik bedoel, zelfs de eerste dag al. Straks zal ik een aantal voorbeelden geven. Maar probeer je eerst in te denken wat ik nu precies bedoel met nonverbale communicatie. Je kunt natuurlijk je lichaam gebruiken om iets uit te drukken. Als je het woord voor ‘drinken’ niet weet, kun je met je hand doen alsof je een glas leegdrinkt. Wil je laten zien dat je iets niet wilt? Trek dan een gezicht alsof je net iets vies gegeten hebt, je kunt zelfs je hoofd erbij wegdraaien. Dit gebaar wordt overal herkent, want zo reageren baby’s als ze iets niet lekker vinden. 22
Ik weet dat er ook een heel aantal voorbeelden te verzinnen zijn van gebaren die per land kunnen verschillen. Knikken betekent in sommige landen juist nee in plaats van ja. Je kunt er vast nog meer bedenken, maar dat laat ik over aan de mensen wiens glas halfleeg is. De meeste gebaren zijn overal hetzelfde. Het merendeel van ongesproken communicatie wordt in alle culturen herkend. Lichaamstaal, oogcontact, gezichtsuitdrukkinge, gebaren, aanraking (schouders of handen, iemand een klopje op de rug geven etc.), de intonatie en het volume van je stem is te veranderen – er zijn talloze manieren om zonder woorden uit te drukken wat je bedoelt. Een warme glimlach doet wonderen om je voorbij het eerste ongemak te brengen, geluiden nabootsen om te laten zien wat je bedoelt, een verkrampt gezicht trekken en wijzen op een plek die zeer doet – je drukt uit wat je bedoelt, zonder woorden. Het gaat natuurlijk niet zover dat je woorden helemaal weg kunt laten, ik vertel dit alleen om je te laten zien dat je helemaal niet vanaf het nulpunt begint wanneer je begint met communiceren. Je bent geen doos die wacht op input. Je bent een mens, je kunt op talloze manieren communiceren. Het enige waar je mee bezig bent is het verfijnen van je communicatie, zodat je communicatie beter wordt. Nu wordt het tijd voor een paar voorbeelden!
HOE TE COMMUNICEREN MET NATIVE SPEAKERS ZONDER VEEL TE HEBBEN GELEERD “Ok ok, genoeg theorie!” hoor ik je al roepen! Het wordt tijd om te laten zien wat ik bedoel. Voordat ik iets uit mijn hoofd ga leren, gebruik ik meestal een taalgidsje dat ik de eerste paar weken bij me heb. Zo kan ik iets opzoeken en tegen mezelf zeggen voordat ik het in een gesprek gebruik. (Hoe kom ik bij… Mag ik een …. Alstublieft?) Ik leg verderop uit hoe ik dit soort zinnetjes makkelijk onthoud. Als je taalgidsje voldoende gedetailleerd is, en je zoekt vantevoren op wat je wilt zeggen, kun je zo een heel eind komen, vooral als je aanvaardt dat je soms fouten zult maken, of dat je het bij een paar woordjes moet houden, in plaats van hele zinnen. Dit werkt natuurlijk niet op de lange termijn, maar het is een van de belangrijkste dingen die je kunt doen om meteen de taal te spreken. Het is dan wat kunstmatig, maar je communiceert volledig in de nieuwe taal. Ik zoek ook altijd even een paar woorden op die waarschijnlijk in het antwoord voorkomen, zodat ik een grof idee krijg van wat er tegen me 23
gezegd wordt. Je kunt zo natuurlijk geen echt gesprek voeren, maar je kunt je wel de redden – en dat is al heel wat voor de eerste dag. Op mijn eerste dag in een nieuw land kan ik in principe alles voor elkaar krijgen wat ik nodig heb door alleen een taalgidsje te gebruiken. Het zijn geen complete zinnen, maar ik kan de cruciale informatie overbrengen, met mijn gidsje als tijdelijke zijwieltjes. Dit voorbeeld laat zien dat je de eerste week al daadwerkelijk kunt communiceren, hoe beperkt ook, zonder actief gestudeerd te hebben. Input wordt direct output. Dit werkt met name met talen die op jouw eigen taal lijken. Met Europese talen is dit extra makkelijk, aangezien ze geen tonen hebben. Je kunt alles vragen, ook al geeft je boekje alleen maar een benadering van hoe je iets moet uitspreken. Dat is wat de meeste boekjes doen. Het hoeft niet elegant of correct te zijn, zolang je maar communiceert. Als je in dertig jaar al niet perfect wordt, waarom moet je dat je eerste dag dan wel zijn? De volgende voorbeelden laten zien hoe belangrijk context is, en hoe je daar informatie uit kunt afleiden. De eerste dag in Berlijn wilde ik een niewe SIM-kaart kopen voor mijn iPhone. Ik deed mijn best om nog iets zinnigs te produceren met het Duits dat ik op de middelbare school geleerd had. Ik wilde zeker weten dat ik 3G internet had voordat ik de winkel uit zou gaan, dus de verkoper legde me uit hoe ik dat moest instellen. De meeste mensen hebben geen zin in zo’n gesprek, zeker niet op het taalniveau dat ik toen had. Simpele vragen en simpele antwoorden, dat is het meeste waar je op kunt hopen, of niet? Natuurlijk niet! Als je zo denkt, ga je compleet voorbij aan het basale gezonde verstand dat we allemaal hebben. Hij hield een heel verhaal, waar ik niks van begreep, totdat hij begon over ‘’Netzwerk, Mobiles Datennetzwerk’’. Ik wist hoe het gebruikersmenu van de iPhone eruit zag, dus ik dacht meteen aan “Network, Cellular Data Network”, daardoor wist ik meteen waar ik moest zoeken. Ik moest eerst ‘’Settings, General’’ indrukken. Dat had hij vast al gezegd, maar het feit dat ik het niet begreep, betekende nog niet dat ik er helemaal niks aan had. Het belang van dit voorbeeld is niet dat Netzwerk op Network lijkt, maar dat je de betekenis kunt afleiden uit de context. Natuurlijk helpt het dat ik wist hoe het iPhone menu eruit zag. Maar de meeste dingen die je bespreekt, zijn dingen waar je enigszins bekend mee bent. Zelfs al weet je 24
het exacte woord niet, de omstandigheden kunnen de missende informatie heel vaak invullen. Door goed te kijken naar de lichaamstaal van mensen en dit na te doen, heb ik heel snel kunnen integreren in een nieuw land. In bepaalde Europese landen (waar mijn huidskleur niet verraadde dat ik een buitenlander ben) dachten mensen soms dat ik een inwoner van dat land was. Dat kwam omdat ik me qua kleren, houding, gezichtsuidrukking, stemvolume en –toon, woordgebruik e.d. had aangepast aan de lokale cultuur. Expats letten daar weinig op, waardoor ze uiteindelijk heel erg opvallen. Zodra ik natuurlijk begin te praten, merken ze meteen dat ik een buitenlander ben, hoewel ik af en toe ‘goeiemorgen’ er met een minimaal accent uit krijg, waardoor ik sommige mensen wat langer in de waan laat dat ik een local ben. Doen alsof je een local bent is op zichzelf een vorm van communicatie. Mensen vinden het ook prettiger als je op dezelfde manier communiceert als hen, je moedigt mensen zo veel meer aan om in hun eigen taal tegen je te praten, zelfs al kunnen zij beter Engels dan dat jij hun taal kunt. Ik ga niet zeggen dat je jezelf dit aan moet leren – want je kunt het al! Informatie oppikken uit andere bronnen dan woorden is iets wat we ook in onze eigen taal doen. Denk bijvoorbeeld maar aan een telefoongesprek waar de verbinding slecht is en je niet alles verstaat. Dit heb je met name met stopwoordjes als “je weet wel; dus; nou”, etc. Even verderop zullen we deze stopwoordjes behandelen (zie Gesprekken opvullen). Als je dit soort woorden niet snapt of niet goed hoort, mis je geen informatie. Eenzelfde situatie doet zich voor als je een film ziet of een gesprek hoort in je eigen taal, maar in dialect. Denk bijvoorbeeld aan de verschillen tussen Vlaams en Nederlands. Ik heb zelf wel eens Amerikaanse films gezien waar ik hele uitdrukkingen nog nooit gehoord had. Zette ik toen de film op pauze om de uitdrukking op te zoeken? Natuurlijk niet! Ik begreep wat er bedoeld werd uit de context. Toen ik voor het eerst naar Amerika ging, hoorde ik zoveel nieuwe woorden en zegswijzen die ik nog nooit gehoord had. Er was alleen zoveel context – uit het gesprek – dat me de betekenis compleet duidelijk maakte. Dat soort woorden heb ik nooit formeel bestudeerd, maar ik begreep door de context precies wat er bedoeld werd. Sterker nog, het grootste deel van mijn Engelse woordenschat heb ik geleerd door context. Je hebt natuurlijk spelletjes en TV programma’s voor kinderen die dierennamen, getallen, kleuren e.d. leren, maar het merendeel van mijn moedertaal heb ik geleerd door het woord in de 25
context te plaatsen. Dat, in plaats van dat ik een woordenlijstje kreeg om uit mijn hoofd te leren. Dit gaat net zo goed op voor vreemde talen. Nog een voorbeeld: als ik in het buitenland boodschappen ga doen en eigenlijk alleen de prijs van het product hoop te begrijpen, krijg ik heel vaak een vraag die ik niet begrijp voordat ik afreken. Zo hebben supermarkten overal ter wereld spaarzegels of bonuskaarten of iets dergelijks om korting te krijgen. Ik vraag zulke dingen nooit aan, maar je wordt heel vaak toch gevraagd of je zo’n kaart hebt. Dit zie je in heel veel landen. In het begin versta ik op zijn hoogst “heeft u een … kaart? “ Uit de intonatie en gezichtsuitdrukking kun je vaak opmaken dat het een vraag is. Omdat ik niet met pinpas betaal, kan ik meestal afleiden dat het om zo’n kaart gaat. Het is de situatie die me duidelijk maakt wat er bedoeld wordt, niet zozeer de woorden zelf. Je kunt dus veel meer opmaken en begrijpen dan je denkt! Je kunt ook meer zeggen dan je denk, ook al ben je pas een paar dagen geleden begonnen met leren. Met behulp van dit alles kun je datgene doen wat volgens mij een van de belangrijkste dingen is om snel een taal te leren: zo snel mogelijke integratie. Hier ga ik het in het volgende hoofdstuk over hebben. SAMENVATTING: communicatie bestaat uit heel veel elementen: lichaamstaal, intonatie, stemvolume, informatie afleiden uit de situatie en context. Deze non-verbale bronnen van informatie stellen je in staat om met de locals te praten, ook al ken je nog maar heel weinig woorden.
INTEGRATIE: THUIS EN TER PLAATSE Voordat ik verder ga over integratie, moet ik benadrukken dat je niet per se naar een land hoeft te vliegen waar ze je taal spreken. Met genoeg toewijding, kun je (parttime weliswaar) in je eigen land integreren in een andere cultuur en taal. Khatzumoto heeft in anderhalf jaar voordat hij naar Japan ging Japans op professioneel niveau geleerd door thuis een omgeving na te bootsen waarin hij helemaal opging in het Japans. Zie de interviews. Hoever je moet of kunt integreren hangt af van wat je onder integreren verstaat – net als bij ‘vloeiend zijn’. Vloeiend zijn betekent ook niet dat je perfect spreekt. Integratie betekent ook niet dat je compleet 100% ergens in opgaat. Ik zie het vloeiend zijn als een vloeiende rivier. Niet altijd (of zelfs nooit) puur water, wat ronddwaalt door het landschap, in plaats van een rechte lijn. Helemaal niet ‘perfect’, net als het vloeiend spreken van een taal. Integratrie is hetzelfde. Als je jezelf onderdompelt kan je helemaal opgaan in het water en de hele dag onder zitten (waarschijnlijk met een duikpak!) 26
of je kan even rondspartelen, een diepe duik nemen en weer bovenkomen voor lucht. Dan was je nog steeds in het water opgegaan! Wat veel mensen alleen doen (met betrekking op het leren van een nieuwe taal) is hun teen in het water steken, besluiten dat het te koud is en de volgende dag terugkomen. Op deze manier maken ze zichzelf heel langzaam gewend aan het koude water. Maar het is slechts water! Dat zal je nooit zeer doen! Spring er gewoon in! Je teen in het water steken zal je niet leren zwemmen en grammatica zal je niet leren spreken! Om maar even verder te borduren op deze metafoor, naar het land alleen verhuizen is niet genoeg. Ik zie expats in landen die daar al jaren leven en nog maar enkele woorden spreken! Dit is alsof je in een duikboot onder water zit! Technisch gesproken ben je onder water, maar je zult nooit dezelfde ervaring als een duiker hebben! Je zal niet eens ook maar een beetje nat worden! Integratie hangt dan ook niet af van waar je bent, maar hoeveel moeite je doet om in aanraking te komen met de taal en hoeveel tijd je blootgesteld bent aan de taal. Ik beweer niet dat je altijd, volkomen, de hele tijd moet opgaan in een andere cultuur, of de hele tijd naar een taal moet luisteren, hem lezen etc. Als je voor je werk naar het buitenland moet, zal het voorkomen dat je in je eigen taal, of in het Engels moet communiceren voor je werk. Hoewel dit niet echt helpt, is er geen ontkomen aan. Als je dus in een ander land bent, gebruik dan zoveel mogelijk je nieuwe taal. Beperk het gebruik van je moedertaal tot het strikt noodzakelijke. Als je zoveel mogelijk dingen in je nieuwe taal doet, kom je in de buurt van ware integratie. Kijk je wel eens TV? In je eigen taal is dit meestal tijdverspilling. Je leert niks en veel mensen (inclusief mezelf) vinden TV een hele domme manier om je tijd te besteden, omdat er zoveel leukere, productievere dingen te doen zijn. Er zijn veel betere manier om na een dag lang werken te ontspannen. Ik spreek mensen die tegen me klagen dat ze nooit tijd hebben om een taal te leren. Vervolgens vragen ze of ik de nieuwste aflevering van XYZ al gezien heb! Word eens wakker! Maar; TV kijken in de taal die je leert, wordt plotseling een hele zinnige bezigheid. Het merendeel van je lievelingsseries zijn verkrijgbaar met ondertiteling of nasynchronisatie in jouw doeltaal. Als je die niet kunt vinden, ga dan op zoek naar TV series en films in jouw doeltaal.
27
Speel je graag computerspelletjes? Kijk dan in de instellingen of je de taal kunt veranderen. Zit je vaak op de computer? Kijk dan of je de taal van je computer kunt veranderen, of je Facebook instellingen of iets dergelijks. Probeer hetzelfde met je telefoon, draai online radio in jouw taal. Nu ben je aan het integreren! Dit zijn passieve bezigheden die je sowieso al zou doen in je eigen taal. Al deze dingen kun je doen onafhankelijk van waar je bent. De volgende stap is alleen praten in je nieuwe taal. SAMENVATTING: je hoeft niet op reis te gaan om te integreren. Je kunt van passieve activiteiten die je hoe dan ook al zou doen lessen maken door ze in jouw nieuwe taal te doen. In het begin is het moeilijk, maar je zult verbaasd zijn hoe snel je dingen oppikt!
INTEGREREN DOOR TE SPREKEN De meeste mensen die dit boek lezen, hebben waarschijnlijk op school jaren lang een taal moeten leren, maar spreken het nog steeds niet! Dit kan aan van alles liggen, zoals een slecht lespakket, een ongeïnspireerde leraar, een ongeïnteresseerde student, teveel nadruk op grammatica etc. maar zelfs met de beste leraar en het beste materiaal vind je bij zulke lessen bijna nooit de toewijding die nodig is. Academische lessen bereiden je voor op tentamens, toetsen en overhoringen - niet op hoe het is om in het buitenland een vreemde taal te spreken. Zelfs al ben je bekend met de moeilijkste grammatica, komt het vaak voor dat je nog steeds geen normaal gesprek kunt voeren. De enige manier om te leren spreken is om meteen te gaan spreken. Sorry, maar hier zijn geen slimme omweggetjes voor te verzinnen om eronder uit te komen. Om te leren spreken, moet je spreken. Dit heb ik aan den lijve ondervonden toen ik in Spanje zes maanden lang van alles uitprobeerde; cursussen, rare leertechnieken, intensief grammatica en woordenlijsten bestuderen, TV kijken – ik kwam amper vooruit. Ik kon teleurstellend weinig tegen mijn Spaanse vrienden zeggen. Er is een magische beslissing waardoor alles anders werd. Ik ging een maand proberen helemaal geen Engels te spreken. Laat me dit even heel duidelijk maken, ik ga het even herhalen, want dit is een van de belangrijkste beslissingen die je ooit zult maken om vloeiend te worden: HOU OP MET JE MOEDERTAAL SPREKEN! De reden dat de meeste mensen hun nieuwe taal niet leren spreken is omdat het niet hoeft. Het hoeft echt niet. Af en toe een wat woordjes leren en een paar oefeningetjes uit een boekje doen werkt niet. Dat doe je niet als je een taal moet leren. Dat doe je als je het op zich wel leuk zou vinden een taal te spreken. 28
Als je jezelf dwingt op te gaan in de taal, verandert die houding van achhet-lijkt-me-wel-aardig naar een houding van IK MOET ABSOLUUT die taal spreken! Het moet echt, want je moet sneller leren om ook maar iets te kunnen doen. Doordat je motivatie verandert, gaat het tempo waarop je leert op met rasse schreden vooruit. Dit is de beste manier om meteen in het diepe te springen. Ik heb dit idee voorgesteld op mijn blog. Een heel aantal lezers hebben geprobeerd dit een maand lang te doen – met groot succes. Afgezien van essentiële dingen zoals met je kinderen praten en werk etc. kun je een poging wagen te integreren door te spreken. Let op dat ik het heb over essentiële dingen – het moet gaan om situaties waarin gebruik van je moedertaal essentieel is! Drie avonden per week gaan stappen met je vrienden is niet essentieel. Als je serieus bezig wilt met je taal, zou je dat niet meer moeten doen. Hoe minder essentiële situaties, hoe sneller en beter het resultaat. In Spanje mocht ik van mezelf Engels praten op het werk, omdat ik een leraar Engels was en ik belde elke week met mijn ouders. Maar, elke andere seconde van mijn leven was Spaans, ook al sprak ik maar heel weinig Spaans. Als je al in een land bent waar ze de taal spreken, zijn de mogelijkheden eindeloos. Kruip dan uit je schelp (later meer hierover), leer lokale mensen kennen en ga met hen uit. Als je partner ook de taal leert, kun je meerdere uren per dag praten in die taal. Voor de meeste mensen is 100% misschien te abrupt, maar als je dit wilt proberen, probeer het dan een uur of twee, zodat je het daarna verdient om weer je eigen taal te spreken. Met de juiste houding zul je het spreken van je moedertaal niet eens meer als een ervaren als iets dat je verdient hebt. Je zult het juist leuk vinden om in je nieuwe taal te communiceren, een nieuwe cultuur te ervaren en te genieten van het leven in een vreemd land. Die houding neemt de noodzaak weg om te moeten ‘ontspannen’ of ‘een pauze te nemen’ en je moedertaal weer te spreken. Als je wilt ontspannen, ga dan TV kijken in de taal die je leert. Met een toewijding op dit niveau leef je in de nieuwe taal; je moedertaal is geen ontspanning, maar tijd weggenomen van je missie. Je moet er aggressiever naar kijken. Zoveel mogelijk de taal spreken, of het liefst altijd, is wat je het snelst vloeiend maakt. Ik kan dit niet genoeg benadrukken. Dankzij het besluit om geen Engels meer te spreken, ben ik de polyglot die ik nu ben. Ik had anders nog steeds gefrustreerd lopen klagen dat ik ‘’er geen talent voor heb’’. Het is de meest cruciale en invloedrijke beslissing die ik de afgelopen tien jaar gemaakt heb! 29
Stel dat je een goede flow hebt in je nieuwe taal, maar je loopt tegen een woord aan dat je niet weet. Wat ik altijd doe is het woord beschrijven met woorden die ik wel ken. Weet je het woord voor bril niet? Zeg dan “oogramen’’ en beeld een bril uit met je handen. Weet je het woord voor giraffe niet? Noem het dan een beest met een lange nek uit Afrika. Met een beetje fantasie en een zekere basis aan woorden kun je jezelf uitdrukken, ook al weet je bepaalde woorden niet. Je kunt je leven blijven leven zonder dat je je moedertaal nodig hebt. Toen ik dit realiseerde, ontketende het een sneeuwbaleffect waardoor ik enorme vooruitgang maakte – in plaats van zes maanden lang min of meer te proberen. Het is leuk en aardig om dit hier zo te lezen, maar je begrijpt pas wat ik bedoel als je het doet door nu te spreken. Ga het nou niet proberen. Ga gewoon de taal spreken! Als je binnenkort naar het buitenland gaat, maak dan nu de beslissing om de mensen te vermijden met wie je niet de taal kan spreken die je gaat leren. Ja, ik zeg vermijden! Dit klinkt misschien weinig sociaal. Maar het is nog minder sociaal om in een bel te gaan zitten en niet met de overgrote meerderheid van de mensen om je heen te praten. Vrienden maken onder de lokale bevolking – of op zijn minst andere buitenlanders die ook de taal leren – is de beste manier om te beginnen. Voor meer manieren om te integreren, zie Werkblad 3.
IN DE FLOW RAKEN VAN METEEN SPREKEN Er is een groep niet-lokale mensen die je niet hoeft te vermijden, ondanks wat ik net gezegd heb. Dit zijn die mensen die dezelfde taal als jij leren. Zij kunnen zelfs nog nuttiger zijn dan native speakers. Je kunt heel veel leren van anderen die dezelfde taal leren. Denk dus niet dat je geen integratie kunt bereiken zonder native speakers. Dit is natuurlijk niet zo goed als met echte native speakers praten, maar zeker in het begin kun je elkaar zo heel goed helpen. Je doet wat gesprekservaring op, waardoor de druk er een beetje af is als je met een native gaat praten. Jullie gaan beiden sowieso fouten maken, omdat je nog in je eigen taal denkt en daar dingen uit overneemt, zoals bijvoorbeeld zinsopbouw of de verkeerde voorzetsels. Hier moet je even doorheen – zoals ik al zei, niemand begint met perfectie. Je maakt toch wel fouten, dus waarom zouden we dit idee niet voor het spreekgemak wat verder doorvoeren? Om de ‘flow’ van het gesprek te houden, gebruik ik wel eens een woord uit mijn eigen taal als ik hem in de nieuwe taal niet weet. Dit doe ik als ik met anderen praat die de taal ook leren. Zoiets is met name makkelijk als je samen een taal leert. Je kunt samen oefenen met je ‘mix-taal’. Het gaat dan niet zozeer om de tala perfect te spreken, het gaat erom de ‘gespreksflow’ te houden. Hiermee bedoel ik dat je aan een stuk doorpraat, in plaats van bij elke twee woorden te moeten twijfelen. Het is praten in hele zinnen, zonder de hele 30
tijd ‘uh’ te moeten zeggen. Als je die flow eenmaal een beetje hebt, is de drempel om met natives te gaan praten ook een stuk lager. De meeste mensen lukt dat niet eens. Jouw eigen taal en de taal die je leert zijn geen tegenpolen. Het zijn eerder twee uitersten op een schaal. Als je begint, zit je op ongeveer 5% van de ene kant. Zoals ik al zei, begin je nooit op nul. Zelfs al ken je maar heel weinig woorden in je nieuwe taal, gebruik die woorden altijd! Zeg nooit ‘dank je wel’, zeg ‘gracias’ als je Spaans leert. Vraag in Praag niet of je vrienden een biertje willen, vraag of ze een pivo willen. In Duitsland spreek je niet af op vrijdag, maar op Freitag. Die kleine woordjes gebruiken is heel makkelijk, zelfs voor de luie studenten onder ons. Dit houdt dus in dat je zelfs je taal kunt blijven oefenen als je Engels moet spreken. Dit is de allereerste stap richting de flow. Nu zit je op de 5-10% van de schaal. Je kunt heel snel verder gaan door zoveel mogelijk woorden die je wel weet in je zinnen te mengen. In Tsjechië zei ik bijvoorbeeld altijd ‘kdje je the library?’ (Waar is…) Vraag in Frankrijk of je vrienden willen aller naar het musée? Gebruik wat je wel weet! Als je de woorden gebruikt die je wel weet, kom je er ook heel snel achter welke woorden je niet weet! Je weet dus meteen wat je de volgende keer moet leren. Aangezien degene met wie je praat heel veel informatie uit de context kan halen (namelijk jullie eigen taal), kun je simpeler woorden of omschrijvingen gebruiken om je bedoeling kenbaar te maken. Als je niet weet hoe je ‘vertalen’ zegt, zeg dan dat je ‘een document van Engels naar Frans gaat maken’. Wees creatief, je kunt zo een heel eind komen. Zoveel woorden heb je niet nodig. Als je helemaal niks zegt, lijkt het alsof er tussen jouw taal en de nieuwe een enorm gapend, onoverbrugbaar gat zit. Zodra je maar begint, merk je dat er heel veel is dat je al kunt zeggen. Je weet wat je moet leren, je weet welke kleine stukjes je moet toevoegen. Nu zit je op de 10-15%. Op een gegeven moment kun je de kern van je boodschap duidelijk maken. Je mist alleen specifieke woorden. Hier heb je native speakers voor. Je kunt bij hen beschrijven wat je bedoeld, of je kunt synoniemen gebruiken. Weet je niet hoe je woedend zegt? Zeg dan heel erg boos. Natuurkundige? Zeg wetenschapper. Je kunt op dit punt nog even vals spelen door een Engels woord te gebruiken in een zin die anders compleet in de nieuwe taal is. Probeer dit zoveel mogelijk te vermijden, want je bent nu op het niveau dat je je woorden best kunt omschrijven in je doeltaal. 31
Zo kun je heel snel van de 50% naar de 100% springen. Natuurlijk niet 100% perfectie. Je kunt je bedoeling voor honderd procent uitdrukken in de nieuwe taal, je kunt een gesprek volledig in de nieuwe taal voeren. Je zult er nog steeds nieuwe woorden bijleren. Je kan hier en daar wat bijschaven, maar je kunt een vloeiend gesprek houden – in alleen die taal! Zoals ik al zei, doen veel mensen dit omdat ze lui zijn. Ik zie het als een manier om te leren, hetzij tijdelijk. Op deze manier kun je niet met natives praten, maar het is een hele nuttige stap richting vloeiend spreken. Ik zeg dan ook niet dat ik de taal spreek, ik verzin een nieuwe naam voor de mixtaal, zoals Franglais, Spanglish etc. Dit is de ideale aanpak voor mensen die nog niet in het land wonen waar die taal wordt gesproken. Als je meer mensen vindt die de taal willen leren, overtuig ze dan om dit samen met jou te doen. Als je alleen in je eigen taal met hen praat, verspil je tijd! SAMENVATTING: je hoeft niet abrupt over te gaan in je nieuwe taal. Begin met die woordjes te gebruiken die je wel kent, gebruik de zinsstructuur van de nieuwe taal en voeg steeds meer nieuwe woorden in, totdat je complete zinnen kunt maken. Het is dan wel imperfect, maar je raakt tenminste eraan gewend om in deze taal te spreken.
DE NOODZAKELIJKE FRUSTRATIE Ik zal eerlijk zijn. De dag doorkomen in een taal die je nog niet zo goed spreekt kan heel stressvol en frustrerend zijn. Dat betekent inderdaad dat je offers moet maken. Je spreekt mensen uit je eigen land minder, je voelt je geïrriteerd dat je de nieuwe taal zo slecht spreekt en dat je niet precies kunt uitdrukken wat je bedoelt; het kan zelfs zo zijn dat je eenzaam bent, omdat je niet volwaardig met iemand kunt communiceren. Dit zijn stadia die je doormaakt. Uiteindelijk zal deze frustratie verdwijnen. Het is een vervelend, maar onvermijdelijk tussenstation. Het hoort bij de reis. Je kunt je frustratie verminderen door de reis niet alleen te maken. Houd je blog bij, oefen met andere mensen die de taal ook leren, deel je frustratie met hen – in je nieuwe taal! Andere mensen maken hetzelfde mee, zij maken dezelfde problemen door. Het ligt niet aan jou, het is een deel van het proces. Bijna iedereen voelt zich soms gefrustreerd. Je kunt het jezelf wel een stuk makkelijker maken door een positieve houding aan te nemen. Een reis kan frustrerend en vermoeiend zijn, maar ook heel mooi, als je van het uitzicht geniet en in gedachten houdt hoe ver je al gereisd hebt. Je kunt dit tussenstation snel passeren, als je maar door blijft gaan. Als je weinig toewijding toont, kan het zelfs zo zijn dat je permanent op dat frustrerende lage niveau blijft. Je hebt dan weinig plezier van je taal. Dit is 32
het niveau waar de meeste mensen op eindigen die een taaal op school leren. Met full-time toewijding kun je vanaf het beginpunt binnen enkele weken voorbij dit moeilijke punt komen. Met een lager niveau van toewijding – part-time toewijding – zal het enkele maanden zijn. Je hebt het ergste gehad, je voelt je op je gemak als je spreekt, ook al maak je hier en daar nog fouten. Perfectie haal je nooit, maar het niveau waarop je met zelfvertrouwen kunt spreken is al heel snel behaald. Die korte, intense periode van frustratie is de moeite absoluut waard, als je je bedenkt dat je er je leven lang plezier van zult hebben. Onthoud dus dat die frustratie niet komt omdat je geen aanleg hebt, of omdat het te moeilijk is of iets dergelijks. Dit is iets wat iedereen doormaakt. Door je juist nog meer in te zetten om goed te spreken, zul je dit moeilijke punt snel passeren. Blijf niet hangen in die fase van frustratie. Als je je op dit moment gefrustreerd voelt, doe dan Opgave 4 op het werkblad.
EEN SLUIPROUTE OM TE WENNEN AAN EEN VREEMDE TAAL Een groot deel van de frustratie wordt veroorzaakt doordat je moet wennen aan het spreken van een andere taal. Ongeacht hoe moeilijk of makkelijk een taal is, het blijft vreemd dat een auto niet gewoon een auto is. Je hebt het idee dat zij het verkeerd doen en dat jij jezelf moet aanleren om hun gekke geluiden na te doen. We hebben het niet voor niets over vreemde talen! Het hele idee om dingen andere geluiden te maken is al wennen, laat staan dat je ook nog onbekende woorden en aparte grammatica hebt. Het is geen wonder dat veel mensen een nieuwe taal soms intimiderend vinden. Het goede nieuws is dat als je eenmaal een taal geleerd hebt, de volgende veel makkelijker wordt. Je bent er nu al aan gewend dat je andere geluiden moet en kunt maken, je mentaliteit is anders, je kunt creatiever omspringen met situaties waarin je een woord niet kent, je bent kortom gewend aan het hele proces. Dat is allemaal leuk en aardig, maar wat nou als je pas bezig bent met je eerste vreemde taal? Daar heb ik een oplossing voor. Stel je eens voor dat je de taal die je wilt leren, niet je eerste, maar je tweede vreemde taal kunt maken? Stel je eens voor dat je heel snel over dat rare gevoel heen kunt komen? Stel nou dat je heel snel eraan zou kunnen wennen een vreemde taal te spreken? Dat kan! Het is misschien een ongebruikelijk idee, maar laat me even uitpraten. Leer twee weken ESPERANTO! Esperanto is een kunstmatige taal, ooit ontworpen om ’s werelds nieuwe wereldtaal te worden, in plaats 33
van Engels. Ik zal de politieke kant van Esperanto verder laten voor wat het is. Ik bekijk het puur vanuit het voordeel dat het kan hebben bij het leren van een nieuwe taal. Esperanto is allereerst makkelijk om te leren; bijna alle denkbare moeilijkheden die de meeste natuurlijke talen hebben, zijn weggelaten. Geen geslachten, geen naamvallen, geen vervoegingen, je schrijft alles zoals je het zegt, de woorden zijn makkelijk te onthouden en het is makkelijk uit te spreken. Het enige wat je eigenlijk doet, is eraan wennen een andere taal te spreken. Onderzoek heeft uitgewezen dat wanneer je als eerst Esperanto leert en daarna een nieuwe taal, je deze nieuwe taal een stuk beter beheerst dan wanneer je in dezelfde tijd alleen de nieuwe taal zou leren. Dat zelfs wanneer je na Esperanto minder tijd aan de nieuwe taal besteedt. Dat komt omdat je een van de moeilijkste dingen aan een nieuwe taal hebt overgeslagen: het idee dat je een nieuwe taal spreekt. Dit scheelt je heel veel tijd. Je gaat dan namelijk beginnen aan je derde taal, zonder de lastige barrière van het spreken van een andere taal! Mijn voorstel is dus dat je twee weken Esperanto leert. Je zult waarschijnlijk na twee weken nog niet vloeiend zijn, maar je kunt al wel met mensen chatten op internet. Het zal nog steeds frustrerend en anders zijn, maar je hoeft niet zoveel na te denken. Je zult veel woorden herkennen en de grammatica is erg vereenvoudigd. Ondanks dat kun je alles wat je je kunt bedenken, uitdrukken in een andere taal! Ik heb een reeks interessante links en informatie verderop, maar ik wil een website eruit lichten: www.lernu.net Deze website heeft een hele interessante cursus die je kunt volgen en is verder volkomen gratis. Na twee weken kun je gaan chatten of Skypen. Je kunt op de forums veel mensen bereid vinden die met je willen kletsen. Het maakt niet uit of je geen belangstelling hebt om vloeiend Esperanto te leren. Al zou je maar twee weken Esperanto leren, kun je al maanden voorsprong halen voor wat betreft het spreken van een taal. Na die twee weken kun je een taal spreken (en verstaan, lezen en schrijven). Dat is iets om trots op te zijn! Je weet nu dat je in principe een andere taal kunt leren. Dat neemt heel veel van de druk en moeilijkheid weg. SAMENVATTING: Een van de moeilijkste kanten van een nieuwe taal leren is puur dat je niet gewend bent een andere taal te spreken. Als je eerst een hele makkelijke taal leert, ben je er meteen aan gewend een andere taal te spreken – en weet je ook dat je het kunt. De taal die je eigenlijk wilt leren, is dan alweer je tweede nieuwe taal. 34
HET IS BELANGRIJK OM FOUTEN TE MAKEN! Wanneer je de tips uit dit boek volgt, zul je ongetwijfeld heel veel fouten maken als je voor het eerst de taal gaat spreken. Bij de meeste cursussen lijkt het de bedoeling te zijn dat je helemaal geen fouten maakt. Ze proberen je alles in één keer goed uit te leggen, om maar te voorkomen dat je iets fout doet. Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die zo een taal geleerd hebben, maar het zal in ieder geval erg lang geduurd hebben. Als je het volgens mijn manier doet, ontkom je er niet aan heel veel fouten te maken. Ik vind dat fouten maken erbij hoort. Je kunt nooit zo snel vooruit komen als je geen fouten maakt – het is onvermijdelijk! Om goed met fouten om te kunnen gaan, moet je je houding tegenover fouten veranderen. Een fout is geen muur die je tegenhoudt, maar een kronkel in de weg die je moet volgen, wil je je bestemming bereiken. De enige manier om geen fouten te maken is om helemaal niet te spreken. Er zijn heel veel mensen die deze aanpak kiezen! Ze zullen vast heel trots zijn dat ze nog nooit een fout hebben gemaakt met spreken.. jammer dat ze het ook nog nooit gedaan hebben. Dus, ik stel voor dat je je fouten gaat omarmen! Liefkoos ze! Hoe meer fouten je maakt, hoe meer je echt spreekt en – wat belangrijker is, hoe meer je communiceert – hoe eerder je goed kunt spreken. Iedereen die een taal heeft leren spreken, heeft wel eens fouten gemaakt. Het maakt niet uit wie. Als ik ze zou moeten tellen, denk ik dat ik wel duizenden fouten gemaakt heb. Als ik op een dag maar één fout gemaakt heb, heb ik niet genoeg gesproken. Gek als het klinkt, ik probeer juist zoveel mogelijk fouten te maken! Ik zeg dingen natuurlijk niet opzettelijk fout – ik let er alleen heel erg op! Als je onopzettelijk een fout maakt, kun je zien waar je nog aan moet werken. Maar als je niet van je fouten leert, blijf je een mixtaal spreken in plaats van de echte taal. Verkeerd woordgebruik kun je verminderen door meer woorden te leren, bijvoorbeeld door meer in aanraking met de taal te komen of te leren. Grammaticafouten kunnnen vastgroeien als je te lui bent om er wat aan te doen. Op dit niveau is het goed om gecorrigeerd te worden. Ik zal verderop uitleggen hoe je ervoor kunt zorgen dat mensen je fouten verbeteren als je een gesprek voert. In het begin is het niet zo goed om vaak verbeterd te worden, behalve bij echt grote fouten. In het begin is het belangrijker de flow goed te pakken te krijgen, hier en daar een fout is minder erg. Bedenk dat de meeste grammaticafouten vooral schoonheidsfoutjes zijn. Mensen begrijpen je nog steeds als je het verkeerde lidwoord gebruikt of het bij het bijvoeglijk naamwoord de verkeerde uitgang gebruikt – het klinkt alleen gek. Zolang als je duidelijk en zelfverzekerd spreekt, zullen mensen je wel begrijpen. Communicatie moet altijd je eerste prioriteit zijn. 35
SAMENVATTING: Fouten maken hoort erbij als je een taal leert. Het is niet erg als je dingen fout doet – als je geen fouten maakt, maak je ook geen vooruitgang!
TRIAGEREN Per taal heb je bepaalde woorden en grammatica-onderdelen die essentieel zijn om te communiceren. Door veel te spreken, kom je er vanzelf achter wat dat is. Als je tijdens het spreken iets niet goed kunt uitdrukken, omdat je niet weet hoe, weet je dat dit een van die essentiële dingen is. Je weet meteen waar je aandacht aan moet schenken. Je kunt het vergelijken met he traige-systeem dat ze in ziekenhuizen gebruiken. Per dag belanden honderden mensen in het ziekenhuis. Niet iedereen heeft een even ernstige aandoening, niet iedereen heeft even dringend aandacht nodig. Iemand die in levensgevaar verkeert, krijgt op dat moment eerder een operatie toegewezen dan iemand die voor een schoonheidsbehandeling komt. Dat spreekt voor zich. Je kunt hetzelfde doen bij het leren van een taal. Sommige cursussen passen dit goed toe. Je leert als eerste de essentiële zinnen en woorden, en niet meer grammatica dan nodig. Zo’n boek of cursus kan heel handig zijn. Persoonlijk pak ik gewoon wat er te krijgen is in de bibliotheek. Verschillende cursussen hebben verschillende voor- en nadelen – er is niet een specifiek type dat ik aanbeveel. Dit kun je ook zelf doen, hoewel dit wat moeilijker is in het begin. Dit wordt na een tijdje makkelijk, zeker wanneer je meerdere talen begint te leren. Tegenwoordig studeer ik op mezelf, ik gebruik bijna geen boeken of cursussen meer. Het is ideaal als je lesmethode enige structuur hierin heeft en van hoogst essentieel naar specifiekere situaties werkt. Sla gerust wat over als je er niks aan hebt. Er is geen enkele reden om al te strak aan de opbouw vast te houden. Kijk wat je nodig hebt. Wanneer je meteen begint met spreken, merk je gauw genoeg wat je nodig hebt om je uit te drukken. Je kunt bij de meeste boeken en cursussen dus van alles overslaan. Je hoeft niet per se alles te begrijpen – zoals je nu al weet, is dat niet nodig. Wanneer ik bijvoorbeeld woorden aan het leren ben, sla ik een ander woord voor schoenveter gewoon over totdat ik op een hoger niveau ben en het nodig heb. Het heeft voor mij op dat moment weinig zin om zo’n woord te leren, aangezien ik er niet direct wat aan heb. Een woord dat je misschien op een gegeven moment een keer nodig hebt, hoort een hele lage prioriteit te hebben. Leer jezelf aan om te filteren tussen belangrijke dingen en dingen die je kunt overslaan. Daar heb je veel meer aan als je nu wilt spreken. Hoewel je nog niet vloeiend bent (naar mijn definitie), kun je op een gegeven moment al wel vloeiende gesprekken voeren. Dat wil zeggen dat 36
je met de woorden die je wel kent, kunt uitdrukken wat je bedoelt en genoeg van het antwoord begrijpt om het gesprek gaande te houden. Je kent niet alle woorden, maar voldoende om een context te vormen. Als je dit niveau wilt bereiken, sla dan de minder frequente woorden bij het leren over. Die heb je niet direct nodig, daardoor duurt het alleen maar langer voordat je dit niveau hebt. Ik herhaal het nog maar, het is niet de bedoeling perfect te worden. Zodra je niet meer probeert perfect te worden, kom je veel verder vooruit. Leer dus wat essentieel is. Denk hierbij aan vraagwoorden (hoe, wat, waarom), begroetingen, dingen waar je om moet vragen (WC, hotelkamer, eten), basale werkwoorden (lopen, komen, gaan, brengen, kunnen e.d.), woorden die je vaak gebruikt. Als je niet weet wat je nodig hebt, probeer dan eens een gesprek te hebben! Dan kom je er vanzelf achter wat je wilt kunnen zeggen, maar niet weet. Je kunt met een native in het echt gaan praten, of online chatten. Het maakt niet uit hoe weinig je van de taal weet, probeer het gewoon eens uit. Zodra je hier voorbij bent, wordt het belangrijk om je te laten verbeteren. In het begin is het belangrijk dat je leert een goede flow in je gesprek te hebben. Een lopend gesprek is belangrijker dan een foutloos gesprek. Als je dat eenmaal kunt, is het pas zinnig om hier en daar te gaan bijschaven. Hoe je de eerste week leert, moet totaal anders zijn dan hoe je na drie maanden leert. SAMENVATTING: Sla grammatica en woordenlijsten over als je ze niet direct nodig hebt voor communicatie op jouw huidige niveau. Leer wat je nodig hebt om op dit moment zonder al te veel twijfel te spreken.
TEGEN EEN MUUR OPLOPEN – EN ER OVERHEEN KOMEN In het begin kun je heel snel een heel eind komen – zeker met de juiste instelling en methode. Na verloop van tijd bestaat het risico dat je de vaart kwijtraakt. Je vergeet wat je doel was, je verliest je enthousiasme. Wanneer dit gebeurt, ben je tegen een muur opgelopen. Blijf je daar zitten, of storm je door? De kans is groot dat je wat aan je huidige aanpak moet veranderen. Er zijn teveel mensen die alleen maar redelijk goed worden in een taal. Ze kunnen zich redden, en daar blijft het bij, ze doen er niets meer aan. Zelfs mensen die een taal vloeiend spreken en alleen nog wat aan hun accent moeten doen, zullen niet beter worden als ze een methode blijven gebruiken die niet werkt. Wanneer dit het geval is, wordt het tijd om kritisch naar je huidige manier van leren te kijken. 37
Toen het Thomas Edison na 800 keer nog steeds niet gelukt was een werkende gloeilamp te maken, werd hij door een journalist geïnterviewd. ”Hoe voelt het nou om 800 keer te falen?” “Ik heb niet 800 keer gefaald,” antwoordde Edison. “Ik heb 800 manieren gevonden die niet werken.” Jaren later, na nog duizenden ‘succesvolle proeven’ heeft hij een manier gevonden en heeft hij onze wereld verlicht. Dat is de instelling die je moet hebben! Dit boek staat vol tips om je in de goede richting te duwen, maar uiteindelijk zul je steeds nieuwe methoden moeten uitproberen om te kijken welke voor jou het beste resultaat oplevert. Als je met je huidige aanpak niet vooruitkomt, moet je misschien eens naar een andere insteek kijken. Ieder groot project is op te delen in stukjes. Als je tegen een muur oploopt, moet je soms wat met de stukjes schuiven – of zelfs een paar vervangen – om weer door te kunnen. Zoek uit welk stukje aan vervanging toe is. Alles wat ik nu uitleg in dit boek, heb ik geleerd door vallen en opstaan. Ik probeerde steeds van alles uit: wat werkt hou ik erin, wat niet werkt gaat eruit. SAMENVATTING: Ben je tegen een muur opgelopen? Doe een stap terug. Kijk nog eens kritisch naar je huidige aanpak. Waar kan het aan liggen dat je nu vastloopt? Probeer met vallen en opstaan uit te zoeken welke methode voor jou het beste werkt.
DEEL 4: SPREKEN MET DE LOKALE MENSEN VRAAG HET GEWOON Zoals ik al zei, zijn er uiteenlopende meningen over of je wel of niet meteen in het begin al moet spreken met de lokale mensen. Een van de argumenten die ik het meest hoor, is dat de natives het geduld niet hebben om naar je te luisteren. Dat is een erg generaliserend beeld van de werkelijkheid. In elk land waar ik ben geweest, heb ik gemerkt dat mensen het enorm waarderen als je oprecht belangstelling hebt voor hun taal. De meeste mensen waren erg behulpzaam en geduldig. Zelfs in Noord-Europa, waar de mensen heel goed Engels spreken en waarvan altijd gezegd wordt de mensen je ‘dwingen’ om Engels te spreken, werd ik geholpen. Blader door naar het hoofdstuk over Hulpmiddelen om erachter te komen hoe je lokale mensen kunt vinden om mee te praten. Als je ze eenmaal gevonden hebt, kun je ze overtuigen om met je te oefenen – ook als je nog maar een beginner bent. Het is belangrijk dat je weet hoe dit moet, zowel in je eigen land, als wanneer je in het buitenland bent. Eenmaal in het buitenland kan het 38
alsnog verrassend moeilijk zijn om lokale mensen te vinden om mee te praten – als je de verkeerde aanpak gebruikt. Zoals ik al herhaaldelijk gezegd heb, ik heb honderden expats leren kennen die al jaren in een land wonen, maar nog steeds de plaatselijke taal niet spreken. Dat komt voor een deel door inefficiënte leermethoden, maar voor een groot deel ook doordat ze denken ‘nog niet goed genoeg te zijn om te praten met lokale mensen. Ze hebben het gevoel dat ze het nog niet ‘waard’ zijn. De lokale mensen zijn niet in ieder land even behulpzaam. Als je van huis uit Engels spreekt, zullen heel veel mensen alleen al daarom aardig tegen je zijn. Zij krijgen gratis Engelse les! Engels spreken levert je zo veel vrienden op, maar weinig oefening in de lokale taal. De beste manier om dit te vermijden is door het van het begin af aan te voorkomen. Maar hoe overtuig je lokale mensen dan om met jou in hun eigen taal te praten? Door het te vragen. Ja. Zo makkelijk is dat. Soms praten mensen tegen je in jouw eigen taal, omdat ze denken dat ze je daarmee een gunst doen, of omdat ze denken dat je geen andere taal spreekt, of omdat jullie in jouw eigen land zijn, waar deze taal nou eenmaal gesproken wordt. Zullen we nu even in het X praten? Ik wil graag oefenen! Het is natuurlijk het beste om dit te vragen in de taal die je leert! Negen van de tien keer zul je je zin krijgen. Voor mij werkt het zo goed als altijd. De meeste mensen zullen bereid zijn in de andere taal met je te praten. Maar als het gesprek ongemakkelijk wordt, zullen de meeste mensen weer terug willen naar de taal die jullie beiden beter spreken. Of een gesprek ongemakkelijk wordt, hangt niet zozeer af van je taalvaardigheid, het hangt meer af van je houding en persoonlijkheid. Als je de juiste aanpak hebt, willen mensen graag naar je luisteren, ook al spreek je niet zo goed. Zelfs op redelijk niveau is het niet zo interessant als iemand de hele tijd over zichzelf praat. Mijn naam is, ik kom uit X, ik werk bij X. De meeste mensen vinden het moeilijk om hier naar te luisteren. Niet zozeer vanwege je taalvaardigheid, maar gewoon omdat het saai is om te luisteren naar iemand die kale feitjes over zichzelf opratelt. Dat is trouwens nog iets waar veel mensen die een taal leren zich zorgen over maken. Ze zijn bang dat ze ‘niets interessants kunnen zeggen’. Ik kan je garanderen dat ikzelf de eerste paar weken niet over het weer praat… Ik besteed niet al teveel tijd aan te vertellen wie ik ben en wat ik doe. Ik probeer het gesprek te sturen naar waarom ik de taal leer. Verder gebruik ik veel opvulwoorden (zoals hieronder beschreven) om ervoor te zorgen 39
dat de persoon met wie ik praat ook in het gesprek betrokken wordt. Deze kan dan gaan vertellen en iedereen houdt van een goede luisteraar! SAMENVATTING: Wil je met iemand in een andere taal praten, vraag het dan gewoon!
DE MENSELIJKE KANT De meeste mensen die vinden dat het onmogelijk is om in het begin meteen te spreken, negeren de mensenlijke kant. Ze bekijken taal niet vanuit de sociale kant. Zij zien een gesprek in de nieuwe taal als een toets – als iets dat lijkt op de gezichtsloze, theoretisch papieren examens die je op school krijgt. Elke fout die je maakt, wordt van je eindcijfer afgetrokken. Mensen zijn geen opgavebladen. Bij mensen gaat het niet om het aantal goed/fout, het gaat erom hoe ze zich voelen. Dit mag je niet negeren als je een taal leert! Vertel een verhaal met emotie, ratel niet gewoon wat feitjes op. Vertel gepassioneerd waarom je zo graag je gesprek wilt houden in deze taal. Hiermee spreek je de menselijke kant van je gesprekspartner aan, je erkent hem of haar als een mens die bepaalde dingen interessant of saai vindt, in plaats van een toets waartegen je met zo min mogelijk fouten een verhaal moet houden, ongeacht of je verhaal ook maar enigszins interessant is. Dit is belangrijker dan perfect vertellen hoeveel broers en zussen je hebt, of vertellen hoe laat je opstaat en wat je voor ontbijt eet. Dat is wat je bij de meeste cursussen leert, maar wijs mij de persoon aan die daarin geïnteresseerd is. Ik vertel meestal over mijn bizarre missie om in drie maanden hun taal te spreken. Hiermee krijg ik mensen meestal zover om te praten over hun ervaringen met taal, hun plannen, hun mening over hun eigen taal en het leren van andere talen etc. Een ander deel van de menselijke kant is twijfel. Ehhh, uhmmmm uh… Je kent ze, die momenten waar je weet dat je een woord kent, dat je het een keer bent tegengekomen, maar je kunt er maar niet op komen. Het kan soms wel tien seconden duren. Dat overkomt ons allemaal wel eens. De geduldige luisteraar zal erin meegaan, maar ik heb een manier gevonden om ermee om te gaan, voor het geval mensen niet zo geduldig zijn … … …. dramatische pauzes! Zeker niet geschikt voor iedereen (het hangt van je persoonlijkheid af), maar ik heb met deze methode ontzettend vaak de aandacht van mijn gesprekspartner weten te behouden, terwijl ik in mijn hoofd op zoek was naar het woord dat ik nodig had. 40
In plaats van dat ik “umm” zeg, leg ik bijvoorbeeld mijn hand op de ander’s schouder, kijk hem of haar ernstig in de ogen, of ik staar wat in de verte, ik haal diep adem … en dan zeg ik het woord. Sinds ik deze dramatische pauzes heb opgenomen in mijn manier van spreken, heb ik veel meer tijd om op woorden te komen die ik even vergeten ben. Bovendien kunnen zo zelfs de meest simpele, basale gesprekken interessant worden. Bijvoorbeeld: “Ik ga nu naar de … [ik steek mijn vinger omhoog, trek een serieus gezicht, doe een stap terug, haal zo diep adem dat het lijkt alsof ik op het punt sta het geheim van het leven te onthullen, ik kijk uit het raam alsof ik op het punt sta me op een epische reis te begeven] … naar de supermarkt! Kan ik iets voor je meenemen?” Als je dit vaak genoeg doet, gaan mensen denken dat je zo gek bent als Jack Sparrow uit de Pirates of the Caribbean. Mensen zullen in ieder geval geïnteresseerd zijn in wat je op het punt staat te zeggen en jouw theatrale manier van spreken waarderen . Probeer het niet al te veel te overdrijven en breng een beetje variatie in je lichaamstaal om het natuurlijk te laten lijken. Ik zeg niet dat iedereen dit zou moeten doen, ik weet dat het een extreem voorbeeld is, maar je begrijpt denk ik wel wat ik bedoel. Kleur je spreekstijl in met je persoonlijkheid, zodat zelfs de meest basale gesprekjes interessant kunnen zijn voor de luisteraar. Het gaat niet alleen om wat je zegt, maar vooral om hoe je het zegt (je persoonlijkheid). Die menselijke kant van communicatie wordt bij de meeste cursussen genegeerd. Die cursussen richten zich teveel op de feitelijke informatie, terwijl de menselijke kant absoluut een essentieel onderdeel vormt van dagelijks contact, in welke taal dan ook. Als je terwijl je dit leest zelf op ideëen komt waarmee je wat van je persoonlijkheid in je gesprekken kunt mengen, probeer dat dan vooral uit! Wat je ook doet, het is in ieder geval leuker dan droge feiten opnoemen. Het helpt ook enorm om je sociale vaardigheden toe te blijven passen als je een gesprek in een andere taal voert. Als iemand in hetzelfde geïnteresseerd is als jij, praat daar dan over, in plaats van zoveel mogelijk zinnetjes die je geleerd hebt uit te spuwen, alleen maar om je gesprekspartner te imponeren met wat je zoal geleerd hebt. Probeer een echt gesprek met iemand te hebben, zoals je dat ook in je eigen taal zou doen, in plaats van dat je een oefening doet. Als ik bijvoorbeeld vertel dat ik probeer binnen drie maanden een taal vloeiend te leren, maakt het niet uit hoe slecht ik die taal spreek, mensen zijn meteen geïnteresseerd. Als je iets interessants hoort, wil je er meer over weten, ongeacht hoe de persoon dat uitdrukt. 41
Je kunt bijvoorbeeld ook je gesprekspartner beloningen beloven voor elke keer dat ze je verbeteren. Als je je taal spreekt met je partner of je date, beloof dat een kus voor elke keer dat hij of zij je verbetert. Als je gaat stappen met lokale vrienden, loof dan een biertje uit voor degene die je als eerste 10 keer verbetert. En wanneer iemand je inderdaad verbetert, bedank hem of haar er dan oprecht voor. Een glimlach is een uitstekende manier om je waardering te laten zien. Laat zien dat je blij bent dat je vrienden je willlen helpen om beter te spreken. Als er bij elke keer dat je verbeterd wordt, een ongemakkelijke stilte ontstaat, zul je al snel niet meer verbeterd worden. Glimlach wanneer je de nieuwe taal spreekt, en neem een positieve lichaamshouding aan. Als andere mensen zien dat je je ongemakkelijk voelt door de nieuwe taal te spreken, zullen ze na verloop van tijd overgaan op Engels (of een andere taal), om je meer op je gemak te laten voelen. Neem ook een zelfverzekerde lichaamshouding aan. In veel landen is je lichaamshouding een essentieel deel van de communicatie. Het is belangrijk hier rekening mee te houden. Als een gesprek ongemakkelijk wordt, komt dat eerder omdat jij je zichtbaar ongemakkelijk voelt, dan door de grammaticafout die je net gemaakt hebt. Als je je van je stuk laat brengen door de fouten die je maakt, straal je dat uit en dat ongemak slaat weer over op je gesprekspartner. Maar, een positieve houding is op dezelfde manier besmettelijk! Probeer altijd een vrolijke houding en een warme glimlach te hebben. Lach om je eigen fouten als dat helpt om ongemak weg te nemen. Die sociale vaardigheden maken het mogelijk op zelfs op laag niveau een gesprek te voeren. Dus, om het er nog even goed in te prenten: negeer de menselijke kant niet!
SAMENVATTING: Wanneer je wat van je persoonlijkheid in je gesprek mengt, maak je aan de luisteraar duidelijk dat je meer doet dan laten zien hoeveel grammaticaregels en woorden je beheerst. Je kunt zelfs onvermijdelijke stiltes leuker maken terwijl je naar woorden zoekt!
TE VERLEGEN OM TE PRATEN Welke taal je ook leert, welke methode je ook gebruikt, hoe gedreven je ook bent, er is een obstakel dat je er mogelijk van weerhoudt om überhaupt te spreken – en dat is wanneer je niet zelfverzekerd genoeg bent, of te verlegen. 42
Volgens mij is dit de verklaring voor het succes van mp3 taalcursussen. Ook al ben je verlegen, je kunt veilig alleen op je kamertje naar je iPod luisteren, zonder je ‘comfort zone’ te verlaten. Er zijn veel mensen die zo een taal leren, maar het kan veel sneller. Het probleem blijft dat je je na jaren studie nog steeds te onzeker voelt om met mensen te praten. Je moet hoe dan ook op een gegeven moment over die onzekerheid heen komen. De hele reden dat je een taal leert, is om hem te spreken en mensen te leren kennen om tegen te spreken – tenzij je alleen films wilt leren verstaan. Je kunt een taal nog zo goed beheersen, als je er niet klaar voor bent om hem te spreken, heb je er niets aan! Dat is nog een reden waarom ik kritisch ben over zelfstudie cursussen. Ze gaan compleet voorbij aan het belang van oefening. Het lijkt haast alsof ze aan verlegenheid tegemoetkomen! Het wordt tijd om eerlijk te zijn – als je alsmaar denkt dat je te verlegen bent, is dat niet meer dan een vicieuze cirkel. Ik ga er niet omheen draaien: get over it! Ik heb er moeite mee te geloven dat mensen introvert of extrovert geboren worden. Het zal best zo zijn dat je genen bijdragen aan je persoonlijkheid, maar het is zeker niet je lot. Het zal sommige mensen meer moeite kosten om hun verlegenheid te overkomen dan anderen, maar dit is een vaardigheid die heel goed aan te leren is! Je kunt leren koken, je kunt een taal leren spreken en je kunt leren extroverter te zijn. Dit was voor mijzelf zeker waar. Pas afgestudeerd van de technische universiteit was het voor mij als nerdig ventje op reis heel moeilijk om in het begin vrienden te maken. Ik bleef geloven in het “feit” dat ik te verlegen was om mensen aan te spreken. Zoals ik al zei, dat is een “selffulfilling prophecy.” (een vicieuze cirkel) Ik sprak niemand aan om mee te praten, omdat ik steeds tegen mezelf bleef zeggen dat ik daar te verlegen voor was. Er was helemaal niemand in de wereld die me ervan weerhield om het gewoon te proberen. Het enige wat me tegenhield was ikzelf, mijn verlegenheid was een beperking die ik mezelf had opgelegd. Iemand die blind is, kan daar niets aan doen, maar verlegenheid is er alleen omdat jij denkt dat het er is. Je kunt het overwinnen! Het kan heel erg helpen om inspirerende boeken en blogs te lezen en ik raad je daarom sterk aan om te leren hoe je meer zelfvertrouwen krijgt. Het gaat het bestek van dit boek te buiten om hier op in te gaan, maar ik kan wel zeggen dat het lang zo ingewikkeld niet is als het lijkt. Er is geen enkele reden om je voor te bereiden, je ‘klaar’ te voelen, het ‘juiste moment’ te vinden, vantevoren precies te bedenken wat je wil zeggen etc. Teveel nadenken is precies de reden dat mensen verlegen zijn. Net als dat er geen moment is waarop je een taal perfect spreekt, is er 43
geen moment waarop je perfect extrovert bent. Je moet gewoon meteen in het diepe springen, gewoon lokale mensen aanspreken, gewoon beginnen met praten. Dit is een vaardigheid die ik de afgelopen jaren gedwongen ben aan te leren. Als je in je eentje reist, is de enige manier om vrienden te maken op mensen afstappen en tegen ze beginnen te praten. Dit is vermengd geraakt met mijn methodes om een taal te leren. Als ik een lokaal persoon zie, begin ik gewoon tegen hem of haar te praten. Als je dit doet met iemand die op straat voorbij loopt, is dat inderdaad een beetje vreemd, maar wanneer je in andere situaties iemand aanspreekt, is dat eigenlijk helemaal niet zo gek. Wanneer je op een feestje bent, is het normaal dat je met veel mensen kletst. Als je toch eten bestelt in een restaurant, kun je er net zo goed een leuke opmerking achteraan gooien. Als het niet al te druk is, kun je misschien zelfs een praatje maken. Bij de meeste sociale gelegenheden is er weinig reden om niet met andere mensen te praten – zeker als je lichaamstaal uitnodigend en vriendelijk is. Wanneer ik me in een sociale gelegenheid begeef, zorg ik dat de gesprekken die ik voer een stuk interessanter zijn door de introductie en de beleefdheidszinnetjes over te slaan. Ik begin liever een gesprek in het midden. Het kan zijn dat je hier met mensen die je niet kent eerst aan moet wennen, maar wanneer ik iemand aandacht wil vasthouden, is dit heel effectief. Natuurlijk, ik kan op iemand afstappen en zeggen, “Hallo, mijn naam is Benny, ik kom uit Ierland en ik ben een vertaler. Hoe heet jij? Wat voor werk doe je?” Natuurlijk, dat is een vriendelijke en beleefde manier om een gesprek te beginnen, zeker niet verkeerd voor je eerste poging. Maar, als je wilt dat iemand daadwerkelijk geïnteresseerd, moet je die beleefdheid achterwege laten en midden in het gesprek beginnen. Dat kun je, afhankelijk van de situatie, op allerlei manieren doen. Tijdens een feestje stap ik bijvoorbeeld af op iemand die ik niet ken, tik zijn of haar glas aan, roep “proost!” en vraag of hij of zij van deze muziek houdt. Als jij nieuw bent in de buurt of iemand tegenkomt die nieuw is in de buurt, nodig hem of haar dan uit om een keer thuis langs te komen/thee te gaan drinken/te gaan lunchen etc. Dit werkt geweldig, en na een kort gesprekje is de andere persoon een stuk geïnteresseerder om te horen hoe je heet, waar je vandaan komt en wat voor werk je doet. Je kunt oneindig veel voorbeelden verzinnen en eigenlijk hoef je alleen maar naar iemand toe te lopen en tegen hem of haar te praten. Dat is in het begin inderdaad moeilijk, je begeeft je inderdaad buiten je ‘comfort zone’, maar ook hier geldt, oefening baart kunst. Als je op het punt staat te gaan reizen, kun je dit zelfs in je eigen stad oefenen – praat met zoveel mogelijk mensen die je tegenkomt.
44
Begin meteen en oefen regelmatig met iedereen die je tegenkomt (ofwel in je eigen taal, ofwel in een taal die je leert). Als je dit jezelf al hebt aangeleerd, maakt dat een enorm verschil als je eenmaal gaat spreken in de taal die je leert. Vul nu Werkblad 5 in!
OPVULWOORDEN Dat je met iemand durft te praten is leuk en aardig, maar je moet alsnog wel iets te zeggen hebben. Zeker in het begin zul je alleen iets kunnen vragen en misschien het merendeel van het antwoord begrijpen. Informatie vragen is nog geen gesprek – zoiets komt eerder in de buurt van een ondervraging. Maar wees gerust, zelfs als je nog maar net bezig bent en nog niet helemaal gewend bent de taal te spreken, is er een manier om een goed gesprek te hebben en gaande te houden! Het probleem dat je krijgt met korte, abrupte antwoorden is dat de ander weinig gelegenheid heeft om het gesprek voort te zetten. A: “Hoe smaakt het?” B:‘’Lekker’’. A: “Hoe oud ben je?” B: “27”. Met dit soort antwoorden creeër je ongemakkelijke stiltes, waarin de andere persoon steeds iets nieuws moet verzinnen om te vragen. Hoe charmant je ook bent in je antwoord, je gesprekspartner kan er niet mee verder. Er is een oplossing voor dit probleem, dat zelfs voor beginners werkt! Opvulwoorden zijn woorden (of zinnen) die je tijdens je gesprek gebruikt, die niet echt iets aan informatie toevoegen, maar om die reden juist in veel situaties toe te passen zijn. Als je praat, gebruik je constant dit soort woorden. Denk bijvoorbeeld aan woorden als eigenlijk, om eerlijk te zijn, je weet wel etc. Zelfs beleefdheidszinnetjes als dankjewel, pardon, graag gedaan e.d. kun je hieronder rekenen. Het zijn woorden die je gebruikt om het overbrengen van informatie wat in te kleden of wat beleefder te laten klinken. Ik wil jouw pen lenen en mag ik misschien jouw pen lenen? geven uitdrukking aan dezelfde wens (je wilt de pen gebruiken) maar gevoelsmatig is er een duidelijk verschil. Wanneer je luistert naar je nieuwe taal, zul je veel van dit soort woorden horen, sommige ervan komen misschien niet in je eigen taal voor. He is belangrijk dat je dit soort woorden oppikt en zoveel mogelijk gebruikt! Je manier van spreken wordt hierdoor veel natuurlijker, en je klinkt een stuk meer als een native speaker! Sterker nog, als je dat weinige wat je kunt zeggen goed inkleedt met dit soort woorden, lijkt het al heel snel alsof je vloeiende gesprekken voert! Mijn vriend Anthony (www.youtube.com/user/fluentczech) heeft me hierop gewezen. Hij legt het als volgt uit: 45
Stel, je bent aan het eten in een restaurant en iemand vraagt je wat je van het eten vindt. De meeste mensen die een taal leren, schrikken vaak een beetje van zo’n vraag, voelen zich in een hoek geduwd nu ze moeten antwoorden, mompelen iets van ‘lekker hoor’ en hopen dat ze niet nog meer vragen krijgen. Als je opvulwoorden zou gebruiken, zou het gesprek heel anders verlopen: Fijn dat je dat vraagt. Om eerlijk te zijn, ik vind het eten erg lekker. Nu stel ik jou dezelfde vraag: Wat vind jij van het eten? Je kunt dezelfde opvulwoorden ook in andere situaties gebruiken. Als iemand je later op de avond vraagt waar je vandaan komt, kun je hetzelfde doen: Om eerlijk te zijn, ik kom uit Nederland. Fijn dat je dat vraagt. Nu ben ik benieuwd, waar kom jij vandaan? Het merendeel van wat je zegt is niet zozeer gericht op informatie overbrengen, maar is er om een band met de spreker te krijgen en het gesprek gaande te houden. Wanneer je dus iets gevraagd wordt, geef dan niet alleen antwoord op de vraag, maar creeër ruimte om het gesprek gaande te houden. Dit is ook een goede manier om stiltes op te vullen wanneer je op zoek bent naar een woord. Bij dit boek zit een Excel-bestand met voorbeelden van opvulwoorden die je kunt gebruiken, onderverdeeld in woorden voor verschillende situaties. Met die paar extra woorden kun je je gesprek veel makkelijker gaande houden! Opgave: open het Excel bestand en probeer zoveel mogelijk woorden en zinnetjes te vertalen naar de taal die je nu leert. Leer ze uit je hoofd en probeer ze in het gevolg zo vaak mogelijk toe te passen!
MEERDERE TALEN TEGELIJK LEREN Als het goed gaat met je eerste vreemde taal, kun je op een gegeven moment overwegen om aan een volgende te beginnen. Dit hangt natuurlijk volledig van je persoonlijke wensen af. Zoals ik al zei, er is een groot verschillen tussen op zich wel leuk vinden en echt moeten. Als je van plan bent om op termijn echt meertalig te worden, is het belangrijk om in gedachten te houden dat je niet te snel van de stapel moet lopen. Begin niet aan een nieuwe taal als je degene die je leert nog niet goed beheerst, zeker niet als deze erg lijkt op de taal die je nu aan het leren bent. De uitzondering is wanneer je Esperanto leert om gewend te raken aan andere talen. Voor andere talen geldt dat als je al aan een derde 46
begint voordat je eraan gewend bent geraakt je tweede te spreken, de derde nog moeilijker wordt dan normaal het geval zou zijn. Bovendien, als je twee talen tegelijk leert, haal je al snel woorden van de twee talen door elkaar. Zodra je in een taal vloeiend bent geworden, kun je door naar een volgende! Als je eerder begint, loop je het risico dat je uiteindelijk beide niet beheerst. Wanneer je toch besluit om een derde taal te leren, vergeet dan niet om je tweede te blijven oefenen. Als je moeite hebt een nieuwe taal te kiezen (altijd een slecht teken! Idealiter heb je een emotionele of persoonlijke reden om die taal te leren) kijk dan naar talen uit dezelfde taalfamilie. Het voordeel is dat je een minder stijle leercurve hebt, veel woorden je bekend zullen voorkomen en veel grammatica vergelijkbaar is – dat scheelt je heel veel werk. Natuurlijk loop je dan nog meer het risico dat je woorden door elkaar gaat halen. Hier komt de menselijke kant weer om de hoek kijken! Ik kijk niet naar een taal als een losstaand iets, ik probeer het vanuit zijn context te bekijken. Ik associeer de taal met het land waarin het gesproken wordt, met de cultuur die daar heerst, met de lichaamshouding en non-verbale communicatie die mensen hanteren. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop Italianen hun handen gebruiken als ze spreken, of hoe Frans vooral achter in de keel gesproken wordt, met de lippen redelijk dicht op elkaar. Hoewel deze talen redelijk op elkaar lijken – ze behoren tot dezelfde taalfamilie – kan ik ze door dit principe toch uit elkaar houden. Het lukt me daardoor niet eens meer om een Frans woord te zeggen als ik Italiaans praat! Als ik Frans praat, dan doe ik ook zoveel mogelijk Frans. Wanneer je hier meer op gaat letten, probeer er dan ook aandacht aan te schenken als je woorden leert. Leer de woorden in hun culturele context. Dit is nog een reden dat ik mensen aanraad om vooral taalvaardigheiden te leren terwijl ze de taal spreken. Wanneer je woorden buiten hun context leert – in een klaslokaal of via je MP3 speler, krijg je die menselijke associatie met het woord niet mee. Je onthoudt misschien de betekenis, maar je weet nog steeds niet in welke situatie het woord thuishoort. Als je aan een nieuwe taal begint, betekent dat dat je opnieuw die frustererende beginperiode moet doormaken waar ik het eerder over had. Dat zul je altijd houden. Wel zul je er als het goed is sneller doorheen komen. Bovendien kun je steunen op je ervaring van de eerste taal die je geleerd hebt, van de fouten die je toen gemaakt hebt, kun je dan leren. SAMENVATTING:
47
Als je nog een taal wilt leren, wacht er dan mee totdat je de eerste taal goed genoeg spreekt. Leer de taal te associëren met de cultuur en de mensen om te voorkomen dat je twee talen door elkaar gaat halen.
DEEL 5: HULPMIDDELEN GEHEUGENTRAINING In dit deel geef ik een aantal hulpmiddelen die je kunnen helpen om nog beter te leren. In de rest van het boek heb ik het uigebreid gehad over het belangrijkste hulpmiddel: andere mensen. Voordat ik over online- en hulpmiddelen op de computer begin, moet ik je nog wijzen op een hulpmiddel, dat je overal kunt gebruiken: je hersens! Er is één probleem waar iedereen die een taal leert mee zit en dat is het onthouden van woorden. Je moet ontzettend veel woorden kennen om een fatsoenlijk gesprek te kunnen houden, en al die woorden moet je onthouden. Al die woorden lijken soms overweldigend. Het zijn vast alleen geniale mensen die zoveel woorden kunnen onthouden, toch? Helemaal niet! Zoals ik al eerder zei, andere mensen afschrijven als veel begaafder dan jij is gewoon luiheid. Elk onderdeel van het leren van een taal is op te breken in stukjes – en woorden onthouden is daar zeker een van. Iedereen kan grote aantallen woorden leren onthouden. Als je denkt dat dat niet zo is, komt dat omdat je tot nu toe een inefficiënte manier hebt gebruikt om woorden te leren. De meeste mensen die een nieuw woorden willen leren, proberen het ‘in hun hoofd te stampen’ door het heel vaak te herhalen. Iemand die bijvoorbeeld het Franse woord ‘gare’ moet leren, herhaalt het keer op keer op keer… totdat het doordringt dat gare station betekent. Gare – station, gare – station, gare – station … Dit is een heel stom idee. Je legt geen enkel verband tussen de twee woorden, je hoopt alleen het woord in je geheugen wordt gebrand door het zo vaak te herhalen. De enige manier waarop dit dus werkt, is door het heel erg vaak te doen – dat kost veel tijd en het is vreselijk saai. Weer een reden waarom ik niet zo blij ben met de traditionele aanpak van talen leren. En zelfs als je een woord heel erg vaak herhaald hebt, kun je het alleen nog herkennen. Je kunt het niet direct zelf gebruiken. Dit is de reden dat veel mensen die een taal op deze manier geleerd hebben, goed kunnen lezen, maar veel minder goed kunnen spreken. Je zou kunnen zeggen dat deze manier tot een soort eenrichtingsverkeer leidt. Wel kunnen begrijpen, maar niet kunnen uitdrukken. 48
BEELDASSOCIATIE Dus, je hebt iets nodig om het woord mee te associëren! Je moet een verband kunnen leggen met het woord. Eén goede manier is om het woord te zien in zijn daadwerkelijke context, dat wil zeggen, zoals het gebruikt wordt. Hiervoor moet je heel veel lezen/luisteren, je moet alsnog erg veel met de taal in aanraking komen en het blijft nog steeds vooral eenrichtingsverkeer. Na verloop van tijd zul je niet steeds meer in je hoofd terugvertalen naar je eigen taal, maar dat duurt alsnog erg lang. Er zijn twee techniekjes die ik zelf graag gebruik om nieuwe woorden te leren. Beide manieren helpen je om zelf de woorden te gebruiken, in plaats van ze alleen te begrijpen als je ze tegenkomt. Zelf woorden kunnen gebruiken is veel belangrijker dan ze herkennen. Het is helaas zo dat mensen die woorden op de verkeerde manier leren, erg teleurgesteld raken wanneer ze merken dat ze de woorden, die ze wel herkennen, niet zelf kunnen produceren. Bedenk trouwens, dat je elk woord dat je hebt onthouden (zelfs door saaie herhaling) zelf kunt leren reproduceren door het een paar keer in het echt te gebruiken. In het begin zul je even na moeten denken. Denk aan wat ik gezegd heb, zorg ervoor dat die pauze interessant blijft voor je gesprekspartner! Als je het eenmaal een paar keer gebruikt hebt, gaat het nooit meer weg. Je weet dat woord gewoon. Mijn eerste techniekje is beeldassociatie. Neem het woord dat je moet onthouden en verzin er een beeld bij, met de vertaling. Zorg ervoor dat je associatie grappig, absurd of bijzonder o.i.d. is. Als je een hele gewone, neutrale link verzint, vergeet je het te makkelijk. Hoe vreemder het verhaal dat je bij het woord verzint, hoe makkelijker je het onthoudt. Ik zal een voorbeeld geven. We nemen weer het Franse woord voor station, gare. In het Engels is er geen woord met dezelfde klank als gare. Het beste wat ik kon verzinnen was het stripfiguur Garfield, een rode, luie, sarcastische kat (die natuurlijk kan praten). Ik dacht ook aan één bepaald treinstation waar ik in Valencia in Spanje vaak langskwam. Zoals ik al zei, het is belangrijk dat je een grappig, absurd, gedetailleerd, kleurrijk verhaal bij de associatie verzint. Ik dacht dus aan mensen die door het station haastten, onder het grote bord met de aankomst- en vertrektijden door, ik dacht aan de kaartjesautomaten waar ik mijn kaartjes altijd kocht, aan het perron waar ik steeds heen moest. Plotseling loopt tussen alle mensen een grote rode kat, Garfield zelf, alsof hij zo uit de strip was komen wandelen. Hij zit daar niet zomaar – dat zou ik te makkelijk vergeten. Hij staat op het punt zijn trein naar Bologna in Italië te missen, waar hij naar een Lasagna eetwedstrijd gaat. Hij heeft zijn koffers bij zich en zijn zonnebril op, hijgend rent hij het station af om uit te zoeken waar hij heen moet, de trein 49
vertrekt bijna, hij rent, gooit zijn koffer door de deur en springt er net op tijd achterna! Dus, elke keer als ik aan een treinstation denk, denk ik aan mijn verhaal over Garfield. En dan denk ik dus ook aan gare. Andersom, elke keer als ik gare zie, denk ik aan Garfield en zo aan het treinstation. Ik leg zo’n verband in een fractie van een seconde, dus het hindert me nooit tijdens een gesprek. Elke associatie die ik verzin, heeft allerlei willekeurige extra informatie om de link levendiger te maken. Als ik je nu volgende week zou vragen wat station in het Frans is, denk je nu vast en zeker ook aan Garfield en het station – en weet je dat station in het Frans gare is! Andersom geldt hetzelfde. Dit is belangrijk, want dit betekent dat als iemand die Frans spreekt gare zegt, je ook weet dat het een station is. Ik probeer dit voor zoveel mogelijk woorden te doen. De kritiek die ik vaak krijg, is dat het teveel tijd en teveel werk kost om zo steeds woorden te leren. Ik zal je eerlijk vertellen, het bovenstaande verhaaltje heb ik binnen vijf seconden bedacht. Je hersens kunnen heel erg snel verbanden leggen – haast ogenblikkelijk. Op die manier kun je heel snel heel veel associaties maken en zo woorden onthouden. In het begin moet je even oefenen om eraan te wennen. Je hersens moeten weer terug naar je kindertijd om zoveel fantasie op te kunnen brengen. Misschien heb je in het begin inderdaad een minuut lang nodig om een leuk verhaal te verzinnen. Misschien moet je je heel erg concentreren. Maar na verloop van tijd zal dit je gemakkelijker afgaan – en kun je het zelfs midden in een gesprek. Veel mensen vragen mij hoe het komt dat ik zoveel kan leren door gesprekken te voeren, in plaats van me op mijn kamertje op te sluiten en te taal te leren. Dit hierboven is een van de redenen. Ik gebruik de context om de betekenis van een nieuw woord af te leiden (of ik vraag het gewoon) en bedenk op dat moment een goede associatie. Ik heb veel moeten oefenen om mezelf dat aan te leren, maar het is me uiteindelijk gelukt – en dat met mijn slechte geheugen! Ik weet dus zeker dat jij het ook kunt. Bedenk dat dit uiteindelijk een tijdelijke associatie is. Ik heb gemerkt dat wanneer ik twee of drie keer de associatie heb gebruikt om op een woord te komen, ik het woord daarna gewoon weet. Dit is iets dat je heel goed kunt leren! Probeer het eens uit wanneer je een nieuw woord moet leren. Het is een uitstekende manier om het leren wat leuker te maken. Bovendien zul je zo veel woorden veel sneller leren. Als je op zoek bent naar wat meer ideeën hiervoor, kijk dan eens op www.memorista.com Gebruik Werkblad 6 om het uit te proberen. 50
MUZIEK GEBRUIKEN OM ZINNEN TE ONTHOUDEN Het nadeel van de bovenstaande methode is dat hij alleen werkt voor één op zijn hoogst twee woorden. Wanneer je later hele zinnen of delen ervan wilt onthouden, wordt het moeilijker om ze samen te associëren. Een goede bron van zinnetjes, die ik zelf gebruik en erg aanraad – is een taalgidsje. Niet echt een lange-termijnoplossing, maar zeker in het begin heel bruikbaar om zinnetjes te leren. Je kunt ook online wat basiszinnetjes opzoeken. Mijn persoonlijke favoriet zijn taalgidsjes van Lonely Planet, omdat ze zo’n breed scala aan zinnen en situaties hebben. Helaas gebruiken ze een en dezelfde opzet voor alle talen, maar het meeste wat je nodig hebt, staat er wel in. Dankzij dit soort boekjes kun je meteen hele zinnen gebruiken voor het uitdrukken van dingen, iets wat je niet lukt als je eerst ellenlange grammatica gaat bestuderen. Maar hoe leer je dit soort zinnetjes? Op het oog lijken het vooral reeksen van rare klanken. Je zou kunnen proberen per woord een beeldassociatie te maken, maar dat is in het begin nogal veel werk, zeker als het je er vooral nog om gaat jezelf duidelijk te maken, in plaats van ieder afzonderlijk woord al te leren. Mijn tweede techniekje is dus om er een melodietje van te maken! Wees gerust, ik zeg niet dat je elke dag moet gaan doen alsof je in een musical zit (hoewel dat de wereld wel een stuk leuker zou maken!) De meeste mensen zouden, net als bij woorden, de zinnen in hun hoofd proberen te stampen door ze vaak te herhalen. Dat herhalen doe ik nu ook, maar dan door er én een associatie bij te verzinnen én door er muziek bij te gebruiken. Daardoor wordt het zinnetje een stuk makkelijker te onthouden, ook al is hij heel lang en moeilijk! Associatie gebruik je voor het eerste woord of het eerste deel van de zin. Gebruik de methode van beeldassociatie die ik net heb uitgelegd. Dit werkt als een tijdelijk opstapje. Als je de zin een of twee keer gebruikt hebt, heb je de associatie niet meer nodig. Nu je het eerst woord kunt onthouden, wordt het tijd voor de muziek! Je moet niet alleen muzikaal spreken (zoals de Italianen dat doen), maar de zin echt zingen! Bedenk een willekeurig melodietje, bijvoorbeeld de intro van je lievelingsnummer, en zing de zin op die melodie. Herhaal het een paar keer, zodat het in je geheugen blijft zitten. Naast de associatie heb je nu nog een manier die helpt om iets te onthouden. Het kost niet meer dan 20-30 seconden om de zin te lezen, een paar associaties te verzinnen en hem een paar keer te zingen. Net zoals bij 51
beeldassociaties zal het in het begin wat langer duren, maar je zal er steeds beter in worden! Je hoeft de zin natuurlijk niet echt te zingen als je hem eenmaal gebruikt in een gesprek. Gebruik je bedenktijd (die uhhh-momenten die je nu gaat vervangen door opvulwoorden, of door lichaamstaal) om via de associatie op het melodietje te komen, zodat je de zin kunt zeggen. Als je dit twee of drie keer gedaan hebt, kun je al je geheugensteuntjes opzij zeten. Je zal de zin dan automatisch kunnen zeggen. Muziek kan enorm helpen bij het leren van talen. Wanneer ik naar muziek in de nieuwe taal luister, probeer met de tekst mee te zingen. De woorden die erin voorkomen, herinner ik me daarna veel makkelijker.
TIJD MAKEN Een ander belangrijk hulpmiddel dat je kunt gebruiken, is de enorme hoeveelheid tijd die je niet gebruikt. Ja ja, ik weet dat je het heel erg druk hebt – we hebben het allemaal druk! Werk, familie, vrienden, hobbies, vrije tijd, boodschappen, douchen, aankleden, slapen ga zo maar door. Het is een wonder dat we voor ook maar iets de tijd hebben! Wie je ook bent – de directeur van een groot bedrijf of een student met een enorme stapel opdrachten – een deel van je tijd ben je aan het verspillen, en dat deel kun je gebruiken om aan je taal te werken. De beste manier om enorme delen van je dag terug te veroveren, is om al die zinloze activiteiten die je dagelijks doet, te schrappen. TV kijken in je eigen taal draagt niet heel veel bij aan je leven, dus dat kun je sowieso schrappen. Bedenk dus welke activiteiten nog meer niet echt positief bijdragen aan je leven. Bedenk welke dit zijn, en schrap ze. Als je de werkbladopgave hierover hebt gedaan, zul je een aantal activiteiten zijn tegengekomen die je niet echt hoeft te doen. Als je aan het ‘ontspannen’ bent, kijk dan of je ook echt door deze activiteit ontspant. Als je al die zinloze activiteiten schrapt, heb je gelijk al wat meer extra tijd. De volgende stap bestaat uit de dingen die we altijd moeten doen, maar die alsnog tijd kosten, zoals wachten! Je wacht op de bus/metro/trein, je wacht in de bus/metro/trein tot je op je bestemming bent. Je wacht in de rij bij de supermarkt, je wacht terwijl je koffie bestelt, je wacht tot je water gekookt is, je wacht terwijl je computer laadt, je wacht in de file naar je werk, je wacht tot iemand de deur opendoet etc. In de meeste van deze situaties ben je alleen, dus als je niet met iemand kunt praten, wat doe je dan? Met je duimen spelen? Nog een keer op de knop bij het stoplicht drukken? Gefrustreerd raken omdat het internet zo langzaam is? Als je dit allemaal optelt, verspil je heel veel tijd! Dit soort dingen kun je niet vermijden, ze horen bij het dagelijks leven. 52
Voor de meeste mensen zijn dit soort momenten kleine irritaties. Waarom is die persoon zo laat, waarom staan er zoveel mensen in de rij, waarom loopt mijn computer alweer vast? Terwijl we wachten raken we gefrustreerd, en dat is een grote bron van onnodige stress. Ik raak niet alleen niet gefrustreerd in dit soort situaties, ik word er zelfs blij van! Weer een kans om wat woorden te leren! Ik ga zelden aan een bureautje met een pen zitten ‘leren’. Daar heb ik de tijd niet voor! Ik studeer uitsluitend in dit soort tijdverspillende momenten, omdat ze heel veel tijd opleveren. (met name in landen waar men wat flexibeler is met het concept tijd) Dat betekent overigens ook dat alles wat ik gebruik om te leren, ik met me mee moet kunnen nemen. Aangezien ik veel tijd besteed aan het leren van hele zinnen, neem ik een taalgidsje mee. Als ik genoeg woorden weet, maar iets meer naar de grammatica moet kijken (doe dit niet in het begin!) neem ik bijvoorbeeld een uitgeprinte pagina mee met vervoegingen van werkwoorden., die ik opgevouwd bij me heb. Als de situatie toelaat dat ik mijn MP3 speler op kan zetten, dan luister ik naar een podcast, in mijn doeltaal. Haal terwijl je wacht je boekje of papiertje tevoorschijn en bestudeer de woorden of toets jezelf, totdat de wachttijd voorbij is. Dit kan oplopen tot vele uren studeren! Dit is wat ik de afgelopen jaren gedaan heb, en het is erg effectief geweest! Kortgeleden heb ik echter een nieuwe ontdekking gedaan om dit te verbetern: Spaced Repetition Software. Dit zijn computerprogramma’s die je de informatie geven voordat je het vergeet en ervoor zorgen dat het vers in je geheugen blijft. Je kunt een gratis versie ervan op je computer installeren. Ga hiervoor naar www.ichi2.net/anki Damien Elmes legt in de interviews bijgesloten bij mijn boek uit hoe SRS je kan helpen. Hoewel het handig kan zijn om op je computer te studeren, is dat niet de bedoeling van dit hoofdstuk – we willen onderweg leren! Als je een iPhone of iets dergelijks hebt om het programma op te zetten kun je het onderweg gebruiken. Zodoende kun je in steeds twee minuten woorden leren, terwijl het programma voor je aanwijst welke woorden je dreigt te vergeten of welke moeilijk zijn. Je kunt dit natuurlijk ook zelf bepalen, maar met dit programma heb je wat controle.
GRATIS MANIEREN OM NATIVE SPEAKERS TE VINDEN ZONDER TE REIZEN Natuurlijk keer ik weer terug naar het beste hulpmiddel dat er is: de mensen die jouw nieuwe taal als moedertaal hebben, ofwel native 53
speakers! Als je al in dat land bent, ben je door ze omringd en zijn er talloze gelegenheden om met ze te praten. Kruip uit je schulp en praat met zoveel mogelijk lokale mensen! Maar wat als je op dit moment niet in de gelegenheid bent om te reizen? Moet je dan richten op urenlange studie, zodat je “op een dag” in staat bent om naar dat land te reizen? Absoluut niet! Er zijn letterlijk duizenden GRATIS manieren om nu, in je eigen land met native speakers te praten, waar je waarschijnlijk nog niet aan had gedacht. De eerste optie is een zogenaamde ‘language exchange’. Je zoekt iemand die jouw taal spreekt en die een taal wil leren die jij spreekt. Bij de meeste universiteiten, HBO’s en soms ook MBO’s kun je advertenties vinden van uitwisselingsstudenten die graag Nederlands willen leren. Denk bijvoorbeeld ook aan immigranten die willen inburgeren. Sterker nog, veel immigrantengemeenschappen bieden lessen aan om hun eigen taal te behouden. Naast de lessen zelf is dit een uitstekende gelegenheid om met native speaker in contact te komen. De vertaler (Steven Elsinga) zelf heeft dit voor Chinees gedaan. Wat je ook kunt doen, is aanbieden dat jij iets anders dan Nederlands leert in ruil voor oefening in je nieuwe taal. Als je bijvoorbeeld goed gitaar kunt spelen, bijles kunt geven of webpagina’s kunt ontwerpen, bied dat dan aan! Zet een advertentie op marktplaats.nl of een dergelijke site om diensten aan te bieden. De mensen die je opzoekt hoeven niet eens native speakers te zijn. Ook mensen die de taal vloeiend geleerd hebben, kunnen heel behulpzaam zijn, vaak zelfs nog meer dan native speakers zelf. Zij zijn beter bekend met de fouten die je kunt maken en de moeilijke kanten. Dat weet je als native speaker van je eigen taal vaak zelf niet zo goed. Een andere, wat minder gebruikelijke manier is ‘couchsurfing’, op www.couchsurfing,org. Deze website brengt mensen (met name jonge mensen met weinig geld) in contact met lokale mensen. Lokale mensen kunnen de reizigers een slaapplaats aanbieden (‘couch’: een plek op de bank) zonder betaling, slechts in ruil voor buitenlands gezelschap. Als je dit te ver vindt gaan, kun je ook gewoon met reizigers afspreken om iets te gaan drinken. De meeste reizigers op couchsurfing zijn backpackers die niets liever willen dan dat een lokale inwoner hun de stad laat zien. Jij hebt vast een ander idee van de beste plekken in je stad dan de Lonely Planet of een andere reisgids! Je kunt ook andere social networking websites gebruiken om mensen te leren kennen en af te spreken. Denk bijvoorbeeld aan Hyves of Facebook. Een derde aanpak is online chatten met natives. Dit kan via instant messaging (MSN) of met de microfoon (Skype), wat natuurlijk beter is. Hier zijn talloze websites voor! Ik noem er een paar: polyglot-learn-language, 54
chatonic,babelyou, sharedtalk, italki, mylanguageexchange, lenguajero voor Spaans en vraiment voor Frans. Natuurlijk is het in het begin even gek om met vreemde mensen te praten, maar als je vaak genoeg komt, zul je meer mensen kennen en wordt alles gemakkelijker. Ook al is het dan online, je springt meteen in het diepe door direct gesprekken te hebben. Zorg er wel voor dat ze jou evenveel helpen als jij hen!
ONLINE HULPMIDDELEN Hoewel het accent bij dit boek op spreken ligt, blijft het belangrijk om ook aandacht te schenken aan de andere kanten van een taal. Zelf vind ik www.lingq.com een hele fijne website om te oefenen met lezen en om podcasts te luisteren. Op mijn website heb ik een gedetailleerde recensie over de Lingq geschreven. Podcasts die je kunt downloaden zijn heel geschikt om onderweg te luisteren. Als je op LingQ niet kunt vinden wat je zoekt, probeer dan podcasts te vinden in de taal die je leert over onderwerpen die je interesseren. Je kunt bijvoorbeeld zo het nieuws in je nieuwe taal luisteren. In plaats van een woordenboek gebruik ik liever Google Image. Het probleem met woordenboeken is dat ze via een andere taal (Nederlands, Engels) gaan. Het is beter om meteen in de nieuwe taal te denken, zonder eerst in je hoofd te moeten vertalen. Als je een plaatje opzoekt, associeer je het woord met dat beeld, in plaats van de vertaling ervan in het Nederlands. Probeer het eens! Ga naar de Google-website van de taal die je leert: Google.es (Spaans), Google.fr (Frans) en zoek een woord in dat je wilt leren. Door naar de Google-website te gaan in die taal zelf, zorg je ervoor dat je de resultaten ook echt in jouw taal krijgt. Zo betekent ‘costas’ in het Portugees ‘rug’, terwijl het in het Spaans het meervoud van ‘costa’ (kust) is. Het is in dat geval belangrijk dat je op de juiste Google zit. Dit is maar een manier waarop je alles via je nieuwe taal kunt aanleren. Als je steeds heen en terug moet switchen, vertraagt dat je leerproces. Je kunt Google ook gebruiken om grammatica te checken. Typ een deel van een zinnetje en kijk of het in die taal zo voorkomt als jij het schrijft. Je moet dan wel het zinnetje tussen aanhalingstekens zetten. Als je bijvoorbeeld wilt weten of het commencer faire, commender à faire, of commencer de faire is, Google ze dan alledrie, tussen aanhalingstekens. Hier en daar zal het een keer fout staan, maar het overgrote merendeel zal commencer à faire zijn.
55
Om te kijken of coche (Sp: auto) mannelijk of vrouwelijk is, kun je dat helemaal gaan opzoeken in het woordenboek, OF je Googelt coche pequeño en coche pequeña en kijkt wat het meest voorkomt. Moet je je spelling controleren? Probeer de Google spellingscontrole (Bedoelde u: ?) maar dat duurt heel lang om woord voor woord te doen. Gelukkig heeft Firefox (en een aantal andere browsers) hele goede woordenboeken die je gratis kunt downloaden. Vaak zijn de gratis spellingscontroles nog beter dan de dure, professionele versies, aangezien die vaak maar in één taal zijn! Als ik iets moet schrijven, gebruik ik de spellingscontrole van Open Office. Als je iets verkeerd schrijft, wordt je daar meteen op gewezen, met een mogelijk alternatief. Je krijgt al snel door dat je iets verkeerd schrijft! Met Firefox kun je ook woordenboeken en de bijbehorende spellingscontrole installeren, zodat je zelfs op Facebook chat nog gecorrigeerd kunt worden! Aangezien ik vaak chatprogramma’s gebruik om mijn talen te oefenen, heb ik een programma geïnstalleerd dat werkt op MSN, Facebook chat, Skype, Aim, ICQ, Google Talk en vele anderen – je vindt het op www.pidgin.im Het heeft spellingscontrole voor vele talen, en je kunt makkelijk switchen. Soms is het woord zoeken op Google niet voldoende en heb je iemand nodig die de taal spreekt. Gelukkig zijn er speciaal daarvoor een aantal websites: op www.lang-8.com kun je een korte tekst invoeren en laten vertalen door native speakers. Op www.rhinospike.com kun je zelfs een tekst laten uitspreken door native speakers! Hoe meer je voor anderen uitspreekt, hoe meer je zelf kunt laten uitspreken. Beide websites zijn helemaal gratis. Op www.forvo.com kun je individuele woorden uitgesproken horen door native speakers. Als je met technische, grammaticale vragen zit, kun je forums proberen, zoals www.wordreference.com. Google de naam van de taal en forum om andere forums te vinden (dus voor Frans: ‘Francais forum’). Online woordenboeken verschillen per taal qua kwaliteit, doe navraag erover op forums. Al aan wikipedia gedacht? Zoek een artikel in Nederlands (of Engels) en klik vervolgens op de versie ervan in een andere taal. Dit kan erg handig zijn voor bepaalde technische termen. Probeer hiervoor ook www.mymemory.translated.net, www.proz.com/search of www.iate.europa.eu/iatediff Zoals ik al zei, probeer ook de interface taal van je computerprogramma’s, webbrowsers (m.u.v. Internet Explorer), telefoon e.d. te veranderen. Als je de taal in je webbrowser verandert, verandert vaak ook automatisch de taal van de websites die je bezoekt. Bij sommige websites moet je met de hand de taal veranderen, zoals Facebook. 56
Bij Mac is Safari gelinkt aan de je taalinstellingen. Ga naar Systeemvoorkeuren en klik op Internationaal om de instellingen te wijzigen. Bij Windows is het vaak wat moeilijk om de taal van het hele besturingsprogramma te veranderen. Maar als je Ubuntu installeert, kun je binnen een ogenblik de taal veranderen. Ubuntu is een vorm van Linux die je op alle computers gratis kunt installeren. Je kunt het naast Windows gebruiken, of een van beide kiezen als je de computer opstart. Dit zijn allemaal kleine stapjes die bijdragen aan het grote geheel!
DEEL 6: PROBLEMEN MET SPECIFIEKE TALEN WAAROM HEBBEN DE WOORDEN GESLACHTEN? Wanneer je op school voor het eerst Frans en Duits (of zelfs Spaans) moet leren, kom je er al snel achter dat de woorden geslachten hebben. Waarom hebben ze dat? Er lijkt niet echt een duidelijke reden voor te zijn. Waarom is de maan in het Frans en Spaans vrouwelijk, maar mannelijk in het Duits? Hoe kan ‘meisje’ onzijdig zijn in het Duits? Het is inderdaad erg verwarrend. En het wordt al helemaal erg als je je realiseert dat je bij ieder woord het geslacht erbij moet leren! Hier kun je zelfs mijn beeldassociatie techniek niet voor gebruiken! De meeste Nederlanders (en Belgen) hebben trouwens niet in de gaten dat ook Nederlands geslachten heeft. In het Nederlands hebben we drie geslachten: mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. Mannelijke en vrouwelijke woorden zijn bijna niet uit elkaar te houden, allebei hebben ‘de’ als lidwoord. Je merkt alleen het verschil bij bezittelijke voornaamwoorden, hoewel dit ook steeds meer verdwijnt. Denk bijvoorbeeld aan “de stad en haar directe omgeving.” Onzijdige woorden zijn nog wel makkelijk te herkennen. Zij hebben ‘het’ als lidwoord. De meeste van mijn leraren raadden aan dat ik ieder woord hardop moest zeggen met het lidwoord, totdat ik het zou onthouden. Het helpt uiteindelijk, maar duurt een eeuwigheid! Het zijn meestal niet de dingen zelf, maar het zijn de woorden die een geslacht hebben. Afgezien van woorden als broer, zus, man, vrouw en dergelijke kun je de meeste dingen niet echt met een geslacht associëren. Bij heel veel woorden bepaalt de woorduitgang het geslacht. De meeste goede grammaticaboeken bevatten richtlijnen om het geslacht uit de woorduitgang af te leiden. Als je die regels aanhoudt, zul je zien dat je in 90% van de gevallen het geslacht kunt raden. 57
Zo zijn ideeën of concepten vaak vrouwelijk. Denk in het Nederlands aan woorden die eindigen op –heid. Blijheid, vrijheid, wijsheid e.d. In het Frans eindigen zulke woorden vaak op –té, -dad in het Spaans, -keit in het Duits, -ost in Tsjechisch, -dade in het Portugees. Vaak zijn er niet meer dan tien of twintig van dit soort vaste uitgangen. Als je hier eenmaal gevoel voor krijgt – en dat is binnen een uur te doen – kun je van het merendeel van de woorden het geslacht achterhalen. Ook al weet je het geslacht niet, laat dat je er niet van weerhouden het woord te gebruiken. Probeer het te raden, vaak zit je goed. Het geeft niet als je het een keer fout doet, de wereld zal er niet door vergaan! Naarmate je verder komt, zul je achter het juiste geslacht komen. Het belangrijkste is dat je blijft praten.
WOORDEN DIE JE DIRECT WEET Zelfs met het gebruik van muziek en beeldassociatie, moet je alsnog veel woorden leren. Het is daarom belangrijk te weten dat je heel veel woorden al weet. Zoek uit welke leenwoorden er in je nieuwe taal bestaan. Het maakt niet uit om welke taal het gaat, er zijn sowieso woorden die je al weet. Talen zijn geen eilanden – ze zijn en worden beïnvloed door de geschiedenis, wereldpolitiek, technologie, trends, religie en dergelijke dingen die mensen over de grenzen met elkaar delen. In het Italiaans zet je je computer aan, in het Portugees clique je met de mouse. In China krijg je de doodstraf als je Hailuoyin gebruikt, maar gelukkig niet als je qiaokeli (tsjaukelie) eet, in het Russisch krijg je een туризм визы (у = oe; р = r; и = i; з = z, в = v) etc. Als je in Indonesië op vakantie gaat, kun je een kartu voor de bioskop kopen. Als je gedoucht hebt in je hotelkamer, kun je de handuk op de hanger laten. En andersom, als je om Mee Goreng of Nasi vraagt, weet je ook wat je krijgt! Zelfs als je naar Sri Lanka (!) gaat, kun je in een restaurant om artaapal vragen, en gaat de trap (tarappuva) niet kapot maar kapooti. En als je er dan nog niet uitkomt, is er nog de tolkaya! Merknamen vervangen tegenwoordig heel veel woorden. Je kunt overal om een Coca-cola, een Big Mac of een Starbucks vragen. Soms moet je het misschien meer met een lokaal accent uitspreken. Door de Normandische verovering van Engeland zijn veel Franse en Engelse woorden hetzelfde. Doordat Latijn de voertaal van wetenschappers was tot ver na de Middeleeuwen, zijn veel woorden vergelijkbaar. Of, wat exotischer: dankzij hun uitgebreide 58
handelsnetwerken hebben vindt je overal woorden uit het Arabisch, Sanskriet (India) en Chinees terug. Chai (thee in zowel Portugees als Hindi, de grootste taal in India) komt van het Chinese Cha. Veel woorden in het Spaans zijn van Arabische oorsprong. Vaak is een woord dat vaak voorkomt in de ene taal, wat zeldzamer in de ander. Waar wij hond zeggen, zeggen de Engels niet zo vaak hound – hoewel het wel een Engels woord is. Wij hebben het steeds over vogels, in het Engels tref je fowl uitsluitend als gevogelte op de menukaart aan. Je mening is een opinione in het Italiaans, een perspectiva in het Portugees en een point de vue in het Frans. Makkelijk! Of einfach (eenvoudig!) zouden de Duitsers zeggen. Hetzelfde geldt voor woorduitgangen. Actie, natie, inspectie acción, nación, inspección (Spaans), nation (Frans), inspeção (Portugees), inspekcija (Kroatisch) en zo zijn er veel meer. Af en toe gaat dit trucje niet op, maar dat is bij hoge uitzondering.
ACCENTVERMINDERING Zodra je een taal zeer goed kunt spreken, wordt het tijd om aan je accent te werken. Je wordt daardoor makkelijker te begrijpen. Ook is het fijner voor andere mensen om naar te luisteren. Doordat er zichtbaar minder verschil is tussen jou en de lokale mensen, wordt je sneller opgenomen in de andere cultuur. Net als ieder deel van de taal, is ook dit in stukjes op te breken. Je accent bestaat uit dingen als de klemtoon, intonatie in zinnen, ritme en zelfs het gebruik van bepaalde uitdrukkingen. Zelfs binnen een taal zijn er verschillen (Vlaams en Nederlands, Brits Engels en Amerikaans Engels) Geluiden die in de andere taal bestaan, maar niet in de jouwe, zijn zeker te leren! Je moet gewoon veel oefenen. Vaak ligt het aan de manier waarop je je tong of je mond beweegt. Misschien kun je een native speaker zo geduldig vinden (of betalen) om je ermee te helpen. Hier is geen snelle oplossing voor, dit moet je gewoon lang oefenen. Let ook in het bijzonder op hoe native speakers zelf praten – probeer hen na te doen. Veel Nederlanders en Belgen hebben moeite met de Engelse Th. Deze klank komt ook veel voor in Europees Spaans en Grieks. Bij de meeste mensen klinkt het eerder als Tink dan Think. Het verschil is dat je bij de T ruimte laat tussen je onderlip en je tong, bij de Th doe je dat niet. Ook moet je bij de Th een beetje blazen. Je blaast dus langs je tanden, in plaats van onder je tong door.
59
INTERVIEWS Een aantal van de interviews die ik heb afgelegd, zijn opgenomen in dit boek. In latere versies komen er meer bij, maar je kunt nu al luisteren naar mijn gesprekken met de volgende mensen: • Khatzumoto, bekend van zijn blog All Japanese All the Time ( www.alljapaneseallthetime.com ) Khatz kon binnen anderhalf jaar op professioneel niveau Japans spreken, zonder eerst naar Japan te zijn geweest. In mijn gesprek met hem, dat 42 minutes duurt, vraag ik hem hoe hij thuis een situatie heeft kunnen nabootsen waarin hij alleen maar Japans kon gebruiken. • Professor Alexander Arguelles heeft zijn volledige volwassen leven gewijd aan het leren van talen – hij leest en spreekt een duizelingwekkend aantal. Duur van het interview: 43 minuten. • Moses McCormick ( http://www.youtube.com/user/laoshu505000 ) woont in Columbus, Ohio in America en spreeekt meer dan 40 talen – inclusief Aziatische en Afrikaanse talen – en hij heeft ze bijna allemaal thuis geleerd! Ons gesprek duurde 44 minuten. • Scott H Young – mijn eigen case-study! Hij heeft veel van mijn tips toegepast tijdens zijn taalreis naar Frankrijk en heeft daarmee een indrukwekkend niveau bereikt (Frans is zijn eerste nieuwe taal) Hij legt uit hoe hij mijn tips toegepast heeft. Duur: 29 minuten. • Damien Elmes – de programmeur van het Anki computerprogramma, die ik eerder in dit boek genoemd heb. Hij legt uit hoe de SRS methode werkt. Duur: 17 minuten.
CONCLUSIE Uiteindelijk maakt het niet uit hoe goed je studeermethodes zijn, het beste wat je kunt doen is oefenen met native speakers. Ik hoop dat je veel aan dit boek gehad hebt. Gebruik het als een uitgangspunt om op een andere manier naar het leren van talen te kijken – en zelf nieuwe methodes te verzinnen die het best bij jou passen. Je kunt op vele manieren een taal leren, en de huidige, formele, academische stijl is zo’n beetje de slechtste. Als je iets niet begrijpt of vindt dat ik op een bepaald punt onvoldoende ben ingegaan, laat het me weten. Je kunt me bereiken op
[email protected] Ook als je geen vragen hebt, ben ik erg benieuwd naar wat je van mijn boek vond! Of heb je zelf een goede manier gevonden om een taal te leren? Ik ben altijd op zoek naar nieuwe manieren, dus laat het me weten! 60
Als je dit boek hebt gekocht om je bij je eerste nieuwe taal te helpen, ben ik met name geïnteresseerd in je reacties. Ik ben zeer benieuwd wanneer je voor het eerst in je nieuwe taal een gesprek hebt gehad! Ik weet zeker dat het eerder is dank je denkt ;) Je kunt mij ook bereiken op Twitter en Facebook. Hier kun je meer tips vinden en op de hoogte blijven van mijn laatste avonturen. Je vindt mijn blog op www.fluentin3months.com en op Twitter @irishpolyglot Hopelijk tot snel!
Benny Lewis
61
