Oss. Economische ambities Samen vernieuwen

Oss Economische ambities 2014-2020

Samen vernieuwen Oss, januari 2014

1

De Osse economie naar een hoger plan Inhoudsopgave: Vernieuwen, netwerken en de boer op Ondernemersklimaat en arbeidsmarkt

4 6

Ontwikkelen en maken

10

Life sciences, logistiek en agrifood

14

Echt vernieuwen kun je niet alleen

20

Goed wonen en leven en dus prettig aan de slag

24

Aanpakken, verbeteren en verkopen

28

Colofon 30

Leeswijzer: De Osse economie in dik dertig minuten Deze nota telt 8700 woorden. Een geoefende lezer leest ruim 250 woorden per minuut. Dat betekent dat je voor deze nota al gauw een half uur of meer kwijt bent. Wat weet je daarna? Wat kun je ermee? Je hebt een beeld van de lokale economie; een gezamenlijk verhaal van de traditie, de kracht en de toekomst van Oss. Je ziet hoe het vruchtbare Oss al eeuwenlang succesvol concurreert, samenwerkt en innoveert. Je ziet verbanden tussen de drie pijlers: hoe hangen logistiek, agrifood en life sciences samen; onderling en met de industrie en andere sectoren? Wat heeft de Osse economie nodig? Welke kansen biedt dat voor Osse bedrijven, scholen en overheid? Het is geen actieplan, maar een visie die ondernemers, onderwijs en overheid op hoofdlijnen richting geeft. We werken aan bereikbaarheid, aan onderwijs dat op de vragen van bedrijven is afgestemd, aan duurzaamheid, profilering, internationalisering, innovatie en aan onze netwerken. Vanuit onze nieuwe en bestaande netwerken, op en naast de gebaande paden vernieuwen we de arbeidsmarkt, het ondernemersklimaat, de economie en dus de Osse leefomgeving. We gaan het gesprek aan, lokken kritiek uit, maken elkaar en onszelf enthousiast. En ondertussen veroveren onze producten de wereld. Ook de komende jaren.

Samen vernieuwen Economie is de basis van een goede samenleving. Als deze op orde is, bloeien de bedrijven en is er voldoende werkgelegenheid. Dat verbetert het leefklimaat: er is geld voor wonen en recreëren, voor zorg en ondersteuning, voor verenigingen, voor sport en cultuur, wijken, natuur en heel veel andere zaken die we koesteren in onze gemeente. Ondernemers vormen de motor van de lokale economie. De gemeente Oss telt eind 2013 ongeveer 5.500 bedrijven. Daar zijn we trots op. Als het goed gaat met de economie, dan is dat vooral te danken aan de ondernemers en werknemers, samen met onderwijs en een beetje overheid. Ieder speelt daarin zijn rol. Bedrijven ontwikkelen producten en diensten, brengen die op de markt en zorgen voor banen en voor opdrachten voor andere bedrijven. Het onderwijs zorgt voor goed opgeleide werknemers, liefst zelfverzerkerde vaklieden. De gemeente moet ervoor zorgen dat bedrijven zich binnen de spelregels zo goed mogelijk kunnen ontplooien. De gemeente Oss denkt dus met de bedrijven mee. Ieder speelt zijn rol, maar samen bereiken we meer. Samen komen we tot echte vernieuwing. Ontwikkeling is noodzakelijk om ook in de toekomst succes vast te houden en uit te bouwen. Producten en diensten vernieuwen lukt alleen in een uitdagende en inspirerende omgeving, waar ook ruimte is voor samenwerking. Deze samenwerking zien we gelukkig veel in Oss. Elke dag zijn bevlogen personen actief met zaken die voor henzelf van belang zijn, en die de Osse economie vooruit brengen. De ondernemersnetwerken zijn hierin een grote stimulans. Ze stimuleren innovaties en nieuwe vormen van samenwerking; onderling, maar ook met onderwijs en overheid. Een intensieve vorm van samenwerking is de zogenoemde co-creatie, waarbij meerdere partijen samenwerken aan een product of bijvoorbeeld in een project. We zien acties en resultaten die alleen mogelijk zijn door buiten bestaande paden te denken en te werken. ‘De Kracht van Oss’ is een goed voorbeeld. Een belangrijk initiatief van de Osse ondernemersverenigingen, de Rabobank en de gemeente Oss. In deze nota staan meer mooie voorbeelden van samenwerking. Osse ondernemers zijn terecht trots, niet alleen op hun werk, maar ook op deze samenwerking. We mogen dit wel wat meer laten weten, ook buiten de gemeente.

2

Osse bedrijven, onderwijs en overheid nemen daarom ook actief deel in heel veel netwerken, rond Oss, maar ook landelijk en internationaal. We geloven dat daar veel kansen liggen: inspiratie, klanten, innovatie en uiteindelijk dus ook onze gezonde en evenwichtige economie. De komende jaren pakken we de kans om Oss gezamenlijk nog meer te profileren. Wij Ossenaren hebben elkaar altijd opgezocht, en vaak het beste in elkaar naar boven gebracht. We hebben verschillende crises meegemaakt en zijn er samen altijd sterker uitgekomen. Dat gaan we de komende jaren weer doen; met nieuwe energie, nieuwe technieken en ook met nieuwe ondernemende mensen. We hebben die Kracht van Oss ook echt in huis. In deze nota ‘Economische ambities’ staat de grote lijn. We gaan daarmee samen aan de slag. Dit is geen gedetailleerde uitvoeringsagenda. Die komt er ook niet, net zo min als taskforces of werkgroepen. Het vervolg ligt in onze samenwerking, in de dynamische netwerken Onze oproep is: sluit je aan bij de bestaande netwerken. Zo werken we samen aan de Osse economie. Dat ‘we’, dat is dus niet alleen een overheid. Nee, deze tekst is geschreven door en voor ondernemers, onderwijs en overheid. Overal waar ‘we’ staat in deze brochure, bedoelen we: de Osse ondernemers, leraren, maar ook politici, ambtenaren, professionals bij organisaties en alle anderen die zich inzetten voor de economie. De komende jaren hebben we één grote uitdaging: hoe kunnen we als ondernemers, onderwijs en overheid samen vernieuwen, samen ondernemen? Om te doen waar we goed in zijn, moeten we uit onze rol durven stappen, een ander aanvullen, ons verplaatsen in de mogelijkheden van de ander. Samen slaan we, naar goed Oss’ gebruik, de handen ineen en versterken we onze netwerken. We stropen de mouwen op en gaan, zoals altijd, gewoon stevig aan de slag. Namens ondernemers, onderwijs en overheid in Oss, Jos van den Hurk - OIK Helmiek Herberts - TIBO Wil Princen - 3O Jan Rijkers - Het Hooghuis Peer van Summeren - ROC De Leijgraaf Jan van Loon - Gemeente Oss

3



Organische groei Om te weten waar je goed in bent, moet je je verleden kennen. In Oss betekent dat: de organische groei van een landbouwsamenleving naar export, industrie tot aan de geavanceerde life sciences, agrifood en logistiek op de wereldmarkt van vandaag. In enkele kaders schetsen we de wortels van het Osse economische klimaat: samenwerken, een creatieve blik en kansen pakken. We hopen dat de Osse ondernemers, professionals, ambtenaren en anderen deze verhalen aanvullen en doorgeven.

Onze gezamenlijke opdracht:

Vernieuwen, netwerken en de boer op We zijn ons gelukkig steeds bewuster van onze Osse geschiedenis, van onze kwaliteiten en van de uitdagingen waar we voor staan. Onder meer op datisOss.nl dragen Osse bedrijven, organisaties en gemeente die trots ook daadwerkelijk uit. Dat zorgt ervoor dat de Osse partijen een visie hebben op de toekomst, en dat overheid, ondernemers en anderen die visie ook echt gebruiken bij het dagelijkse werk. We richten ons vooral op het stimuleren van innovaties en vernieuwend ondernemerschap. Osse bedrijven, scholen en overheid bereiden zich voor op de toekomst door zich vooral te richten op de topsectoren, door ondernemersnetwerken te stimuleren. Door verbindingen te leggen tussen en met ondernemers en onderwijs, zodat zij kunnen innoveren en zorgen voor voldoende geschoold personeel. Ook de gemeente is zichtbaar in netwerken, regionaal en bovenregionaal. Ze levert uitstekende dienstverlening aan ondernemers en zorgt ervoor dat de basis op orde is, het woon-, werk- en leefklimaat.

4

Wat gaan we de komende vijf jaar doen? • We stimuleren en ondersteunen het Osse bedrijfsleven verder bij de vorming van lokale netwerken, die vervolgens de toon kunnen zetten in meer regionale en nationale netwerken. De Kracht van Oss is hierin een belangrijk netwerk. • We promoten de kracht en dynamiek van het Osse bedrijfsleven via aansprekende en slimme marketing en acquisitie. • We profileren het Osse life-sciencescluster samen met de bedrijven nog sterker en verbinden het met andere kenniscentra en –instituten. • Samen met het Logistieke Platform Oss ontwikkelen we de logistieke hotspot Oss door, we helpen het krachtig in de markt te zetten bij verladers. • Ondernemerschap en innovatie onder het bedrijfsleven stimuleren we, in samenspraak met partijen als OndernemersLift plus. Zo willen we kleinere ondernemers een impuls geven om door te groeien. • We geven het begrip ‘circulaire economie’ in Oss handen en voeten, met als eerste mijlpaal een kwaliteitskeurmerk duurzaam produceren en distribueren. • Samen met vastgoedeigenaren, centrummanagement en andere marktpartijen verscherpen we het toekomstbeeld op het Stadscentrum Oss.

5

• De gemeente betrekt bedrijven, burgers en organisaties nauw bij het ontwikkelen van haar beleid. Zij beschikken over veel kennis en leveren een bijdrage aan de kwaliteit van het beleid en aan draagvlak. • We bouwen het regionaal arbeidsmarktbeleid van ‘NO-Brabant Werkt!’ verder uit en stimuleren dat Osse ondernemers zich eraan verbinden. • De gemeente is actief in bestuurlijke en andere netwerken, van waaruit wij de Osse economische pijlers kunnen verbinden aan andere partijen, aan subsidies en andere middelen.

De opgave, de ambitie:

Ondernemersklimaat en arbeidsmarkt Succesvol smeersel De dorpen en stad aan de Maas die samen de gemeente Oss vormen, hebben altijd vruchtbaar gebruik gemaakt van de groene omgeving. Boeren produceerden voldoende melk en vlees om het te kunnen verkopen. Van de melk maakten ze goede boter. Deze is door handelaren letterlijk op ossenkarren door heel Europa verhandeld. Met de komst van de industrie groeide de bevolking en de vraag naar levensmiddelen. Boter werd schaars en duur. Twee Osse broers, de boterhandelaren Jurgens ontwikkelden het Franse procedé om uit olie een boterachtig smeersel te maken. Ze noemden deze innovatie ‘margarine’ en brachten het over de hele wereld. Een andere Osse familie, Van den Bergh, ging ook met dat procedé aan de slag. Ze concurreerden hevig die eerste jaren, maar besloten later samen te gaan. Ze legden de grondslag voor de multinational Unilever.

De economie verandert wereldwijd razendsnel. Hoe ontwikkelt de Osse economie zich de komende jaren? Hoe en waar verdienen Osse bedrijven dan hun geld? Waar werken Osse werknemers en hoe? Deze vragen zijn moeilijk te beantwoorden. Maar verleden en heden laten zien dat Osse ondernemers en werknemers over de daadkracht en flexibiliteit beschikken om in te spelen op veranderende omstandigheden. Om een goede balans te vinden tussen geld verdienen en tegelijk zuinig zijn op mensen en de aarde. Om kleine bedrijven te laten groeien tot wereldconcerns. Om een koers te verleggen als dat nodig is. Ook nu zien we uitdagingen en kansen. In deze nota benoemen we ze en verbinden we er conclusies aan. De inzet is gericht op twee belangrijke zaken: • Een goed klimaat voor bedrijven om te ondernemen en voor werknemers om te werken. • Een gezonde arbeidsmarkt en werkgelegenheid voor de inwoners uit Oss en de regio.

6

Een goed klimaat voor ondernemers en werknemers Een robuuste lokale economie weet allereerst bedrijven aan zich te binden. Wij, ondernemers, onderwijs, maar ook de gemeente, we blijven werk maken van een goed ondernemingsklimaat, ook de komende jaren: • Oss blijft interessant voor bestaande bedrijven; bijvoorbeeld in de industrie. De grote bedrijven zijn verantwoordelijk voor de helft van onze werkgelegenheid en driekwart van de winst die Osse bedrijven maken. • We blijven investeren in jonge bedrijven, werknemers en scholieren, hen stimuleren om een eigen plek te vinden en om te groeien. • We dragen uit dat Oss en de regio een uiterst efficiënt kruispunt zijn voor distributie en logistiek, agrifood en life sciences. We voegen hier werkelijk waarde toe. • Onze ervaring, ons netwerk en onze locatie zijn van doorslaggevende betekenis voor het succesvol ontwikkelen, op de markt brengen en blijven vernieuwen van producten en diensten. • Economie gaat niet alleen over welvaart, maar ook over welzijn. We blijven een goede afweging maken tussen geld verdienen, en tegelijk zuinig zijn op mensen, dieren en de aarde als leefomgeving en leverancier van grondstoffen. • De dienstverlening van de gemeente Oss gaat nog sterker werken vanuit de drijfveren en mogelijkheden van ondernemers. Als we vastgoed ontwikkelen, als we mensen naar werk toe leiden, als we Oss profileren, denken we vanuit oplossingen en kansen. Dat doet de gemeente ook bij het leggen of onderhouden van contacten, ook internationaal. Past het bij de ontwikkeling van de Osse economie? Sluit het aan op de contacten van de bedrijven zelf? Dan doet de gemeente mee.

7

Gezonde arbeidsmarkt Bedrijven zorgen voor werk, voor banen. Bedrijven zijn ook afhankelijk van medewerkers: het aantal, maar ook de kwaliteit. Zijn ze voldoende opgeleid? Werken ze slim? Voelen ze zich betrokken bij hun werk? Als bedrijven verhuizen, doen ze dat meestal over korte afstand, om het personeel zoveel mogelijk vast te houden. Voor mensen is het belangrijk om werk te hebben, om voor zichzelf te kunnen zorgen. Werknemers zijn ook vaak trots op hun beroep, het werk bepaalt voor een belangrijk deel wie ze zijn. Tot slot: ook voor gemeenten is een gezonde arbeidsmarkt belangrijk, bijvoorbeeld om de kosten voor bijstand in de hand te houden en om de leefbaarheid in de stad en dorpen op peil te houden. Een goede arbeidsmarkt is dus voor iedereen belangrijk.

8

• Naar schatting wisselen in Oss jaarlijks 3,5 tot 4 duizend personen van baan. Het is en blijft belangrijk om de juist opgeleide mensen beschikbaar te hebben. Het ontwikkelen van een opleiding en het afleveren van een generatie goed geschoolde mensen kost enkele jaren. Het is zeker nu lastig om in te schatten waar bedrijven over vijf tot tien jaar behoefte aan hebben. Maar als bedrijven, onderwijs (MBO en HBO) en overheid elkaar blijven opzoeken, vinden ze wel oplossingen. Op kleine schaal misschien, zoals stages, gastdocentschappen en dergelijke, maar dat kan voor de ondernemers net voldoende zijn om de concurrentie en de ontwikkelingen een slag voor te blijven. Een mooi voorbeeld speelt op Vorstengrafdonk, waar bedrijven onderling hun personeel uitwisselen via een vacaturebank. Een ander mooi voorbeeld is het netwerk van HRM managers van grotere Osse bedrijven. Zij wisselen kennis en ervaringen uit en kijken of ze hun vraagstukken op personeelsgebied samen kunnen oplossen. Maar we werken in Oss ook aan grotere initiatieven, zoals de Talentencampus, waar bedrijven, onderwijs, sport en overheid elkaar vinden. Waar ze samen een inspirerende leer-en werkomgeving willen bieden, zodat jonge mensen uit Oss en omgeving zich optimaal kunnen ontwikkelen.

• De economie heeft gevarieerd onderwijs van hoge kwaliteit nodig. Op school, net als in sportclubs en andere verenigingen, leren jongeren niet alleen basisvaardigheden zoals rekenen en taal. Ze leren ook hoe je met elkaar omgaat, hoe de wereld in elkaar zit, hoe je samen oplossingen kunt vinden. Oss heeft goede scholen van basis- tot middelbaar beroepsonderwijs. De scholen krijgen goede cijfers, alle soorten opleidingen zijn aanwezig en de jongeren kunnen uit verschillende soorten onderwijs kiezen. En zoals in deze nota te lezen valt, werken de scholen nauw samen met de ondernemers en de overheid om de beroepsopleidingen nog beter te laten aansluiten bij de praktijk van de bedrijven. • De arbeidsmarkt houdt niet op bij de gemeentegrenzen. Ook binnen de regio Noordoost Brabant werken onderwijsinstellingen, werkgevers en gemeenten samen. Als onderdeel van de AgriFood Capital promoten bedrijven, overheid en scholen het werk in een aantal sectoren (Agrifood, Techniek, Zorg & Welzijn en Services). Ze bevorderen dat onderwijs en werk op elkaar aansluiten, bieden loopbaanoriëntatie en bevorderen mobiliteit: het kunnen veranderen van baan als dat nodig is. Daarnaast werken we aan duurzame inzetbaarheid van werknemers. Dat wil zeggen: we zorgen dat mensen lang, met plezier en met hoge kwaliteit en productiviteit hun werk kunnen blijven doen. We nodigen steeds nieuwe Osse ondernemers uit om aan te sluiten bij de regionale activiteiten, zodat dit netwerk groeit. • We beseffen dat het heel lastig is om grote, structurele veranderingen door te voeren op deze snel veranderende arbeidsmarkt. Maar we zien ook dat relatief kleine initiatieven, vooral de samenwerking tussen bedrijven en onderwijs verrassende uitkomsten hebben om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar te laten aansluiten. Elk contact is een kans om de economie weer een stap verder te helpen.

9

Het begon met één varken… Een varken, dat tijdens een transport van de trein gevallen was, werd in Oss geslacht. Het vlees ging met een volgende trein mee. Het was in Engeland nog altijd van goede kwaliteit. Daarop besloten enkele veehandelaren om in Oss zelf te gaan slachten: transport van vlees was goedkoper dan van vee. En vlees bracht meer op. Zo ontstond de vleesindustrie van Oss, uit een ondernemer die van een vervelend ongeluk een kans maakte. Uit diezelfde vleesindustrie ontstond Organon. Saal van Zwanenberg, zoon van een industriële slachter, ontdekte dat je insuline kunt halen uit de organen die voor de vleesindustrie weinig waarde hadden. Zijn bedrijf Organon vond ook later ‘de pil’ uit en legde de basis voor een bloeiende Osse farmacietak.

De kracht van Oss:

Ontwikkelen & maken Dome X: nieuwe verdienmodellen in de bouw De bouwsector heeft het meer dan moeilijk en zoekt naar nieuwe verdienmodellen. Vroeger wilde de bouwsector vooral de kosten drukken. Veel bouwbedrijven streven nu vooral naar meer waarde voor hun klanten. Dome X is een mooi voorbeeld van die verandering. Het biedt onderdak aan verschillende bouwbedrijven die elkaar opzoeken en inspireren. Niet alleen om hun eigen activiteiten te verbeteren, maar om het hele bouwproces van idee tot oplevering en onderhoud te optimaliseren. De wensen en behoeften van de klant zijn het uitgangspunt. De bedrijven willen de kennis omzetten in marktwaarde: de zogenoemde valorisatie. Ze werken aan ‘open innovatie’, met vernieuwingen die los staan van bestaande systemen, producten en markten.

Ambitie - Osse maakbedrijven weten steeds vernieuwende technologieën en concepten te ontwikkelen en op de markt te brengen. Oss blijft één van de industriële ontwikkel- en maakcentra van Brabant en Nederland. Het rijke industriële verleden van Oss ontstond uit de handel in vee en boter. Oss maakte goed gebruik van de ligging bij de Maas en de graslanden om de stad. Eind negentiende eeuw ontstond rondom de slachterijen een grote industrie. Alles van varken en rund werd verwerkt tot een verkoopbaar product. De vleesverwerkende industrie had behoefte aan bedrijfsmachines, drukwerk, verpakkingsmateriaal en gebouwen. Vanuit die traditie zijn de Osse ondernemingen uitgegroeid tot internationaal opererende bedrijven en kreeg Oss prominente bedrijven in de metaal- & elektrotechniek, de logistiek, de grafische & verpakkingsindustrie en een sterke regionale bouwsector. Ook de productie door MSD en Aspen van medicijnen en de grondstoffen voor de farmacie, is een voorbeeld van maakindustrie in Oss. De industrie is goed voor ruim een kwart van alle Osse banen. In de Osse Industriële Kring (OIK) weten industriebedrijven elkaar te vinden - ook concurrenten! De industrie is sinds jaar en dag een belangrijke impuls voor toeleveranciers en voor dienstverlenende bedrijven. Het meest in het oog springend is natuurlijk de distributie en logistiek, maar bijvoorbeeld ook de grafische industrie heeft zich in het kielzog van de industrie goed kunnen ontwikkelen. Denk aan de miljoenen hoogwaardige verpakkingen, bijsluiters en bijvoorbeeld de anderhalf miljard blikken die jaarlijks vanuit Oss de wereld over gaan. In het verleden hebben veel bedrijven hun productie naar lagelonenlanden verplaatst. Een aantal bedrijven haalt de productie weer terug, nu onder meer vervoerskosten stijgen. Maar nog be-

10

langrijker: als Nederlandse bedrijven werkelijk waarde kunnen toevoegen, zoals design, innovatieve verpakkingen of logistieke efficiëntie, is het nog aantrekkelijker om hier te produceren. Dat grondstoffen en energie schaarser worden, betekent dat bedrijven ook duurzamer moeten produceren, om niet in een zogenoemde ‘end-of-life-cycle’ terecht te komen. Heel veel Osse bedrijven, ook in de maakindustrie, kijken verder dan alleen de verkoop van hun product: hergebruik, terughalen, maar ook het terugdringen van energie- en grondstoffenverbruik. Dit wordt ook wel ‘circulaire economie’ genoemd. Wereldwijd ontstaan telkens nieuwe markten, waardoor veel bedrijven de vestigingslocatie heroverwegen. In de maakindustrie richten verdienmodellen zich vaker direct op de eindgebruiker, de klant die maatwerk wil, en liefst snel. Er zijn dus volop kansen voor de maakbedrijven in Oss, maar ze moeten wel toonaangevend zijn in technologie, kennis en: toepassing van die kennis.

Wat doen we de komende jaren? Het is belangrijk dat er voldoende en goede vakmensen beschikbaar zijn. Verbindingen met onderwijsinstellingen hebben een hoge prioriteit. Voor een deel zijn deze verbindingen er al. We gaan de komende vijf jaar de band versterken met: Opleidingscentrum Re-

vabo en Stivako, Vakschool, HTS in Eindhoven, Avans met een aantal opleidingen en een excellent ROC De Leijgraaf dat in wisselwerking met het bedrijfsleven opleidt. De promotie van techniek en maakindustrie is van belang, bijvoorbeeld via initiatieven als Techniek = Troef. We gaan de samenwerking stimuleren: Osse clusters en netwerken van ondernemers bijeen te brengen, om kennis en kunde te delen. Metaalkracht is hiervan een goed voorbeeld. In regionale netwerken nemen we deel of we wijzen ondernemers erop. Voorbeelden zijn: Metal Valley in Heusden, Brainport Eindhoven en Food Technology Park in Helmond. Netwerken zijn van belang om kennis uit te wisselen en partnerschappen te ontwikkelen, maar ook steeds vaker om slim gebruik te maken van de financiële middelen, zoals een provinciaal investeringsfonds of Europese subsidieprogramma’s. Deze netwerken zijn ook belangrijk voor de acquisitie van nieuwe bedrijven, vooral bedrijven die de zogenoemde ‘Osse pijlers’ versterken: agrifood, life sciences en logistiek. Als niet alleen de al in Oss gevestigde bedrijven floreren, maar er zich ook nieuwe bedrijven vestigen, versterkt dat de Osse economie. Daarom is het belangrijk dat vooral gemeente en bedrijven gericht op zoek gaan naar nieuwe bedrijven die zich in Oss willen vestigen.

11

12

Logistiek

Life Sciences

Maken Agrifood

13

Osse pijlers:

Life Sciences, logistiek en agrifood De Osse economie rust op de ontwikkel- en maakindustrie met als pijlers life sciences, logistiek, agrifood. Nog altijd ontstaan in Oss talloze nieuwe innovaties, startende bedrijven en bedrijven die zichzelf of hun diensten en producten verder ontwikkelen. De bedrijven reageren al sinds jaar en dag op elkaar en ze blijven dat doen. Niet alleen binnen een sector, maar steeds meer binnen een keten van bedrijfsactiviteiten.

Agrifood Ambitie – Onze agrifoodbedrijven vormen een sterk en toonaangevend cluster, dat prominent deelneemt in regionale en landelijke netwerken. Het cluster ziet en ontwikkelt verdienmogelijkheden in vraagstukken over gezonde voeding en schaarste van energie en grondstoffen. De landbouw staat aan de basis van onze voedselverwerkende industrie. Van vooral veeteelt heeft Oss eind 19e eeuw een grote sprong weten te maken naar een bloeiende vleesindustrie en (kunst)boterindustrie. Met de groei van de industrie groeide ook de stad. Het Oss van nu staat bekend als industriestad, maar Oss is ook nog altijd landbouw. We hebben het grootste buitengebied van Brabant met veel vee- en tuinbouwbedrijven. De agrifood produceert de eerste levensbehoefte van de mens: eten en drinken! We leven in een tijd waarin veel consumenten de herkomst van het voedsel uit het oog hebben verloren. Steeds meer mensen, van jong tot oud, weten niet meer hoe ons voedsel wordt geproduceerd, hoe het wordt verwerkt en hoe het in de winkels komt. 14

Landbouw en industrie staan voor een kantelpunt, waar verschillende maatschappelijke opgaven samenkomen. De Nederlandse bevolking vergrijst, suikerziekte en overgewicht nemen toe. De grens tussen medicijnen en voeding vervaagt. Grondstoffen en energie worden schaarser. Gezondheidsrisico’s zetten de intensieve veehouderij zwaar onder druk. Steeds meer consumenten stellen hogere eisen aan voeding. Voedselschandalen versterken de roep om gezond geproduceerd voedsel. De vraag naar voedsel stijgt wereldwijd. Nieuwe wegen liggen voor ons open, maar welke richting kiezen we? Ons verleden heeft uitgewezen dat agrifood kan inspelen op maatschappelijke veranderingen. We hebben een traditie van scherpe concurrentie, samenwerken, innovatie en het optimaal gebruiken van grondstoffen. Deze ondernemersgeest biedt kansen voor duurzame productie en distributie, hoogwaardig en gezond voedsel, productontwikkeling, verbeterde technologieën, regionale voedselvoorziening en tegengaan van verspilling. De keten van agrifood begint met de land-

van bedrijven, die zich verbonden voelen met onze ambitie. Dit bouwen we uit tot een sterk en toonaangevend cluster, met behulp van De Kracht van Oss. Het is een netwerk om elkaar beter te leren kennen, elkaar te stimuleren en inspireren en partners te vinden voor ontwikkeling en innovaties. De eerste thema’s voor samenwerking zijn er: arbeidsmarkt & opleiding, productontwikkeling, duurzaamheid, innovatie en imago. We zoeken actief andere netwerken op, waar we kennis kunnen halen en brengen; - binnen en buiten de voedselketen, binnen en buiten de regio. Voorbeelden zijn Food & Health (Den Bosch), Food & Feed (Veghel), FoodConnection Point (Helmond), Food Valley (Wageningen), Health Valley (Nijmegen), Brainport (Eindhoven) en Greenport (Venlo).

bouw in het ruime Osse buitengebied en gaat over in de verwerkende industrie. Hier nemen ondernemers telkens opnieuw initiatieven. Ze experimenteren met nieuwe productietechnieken en gewassen, ontwikkelen nieuwe verdienmodellen. Logistiek, van vervoer tot verpakking en marketing, en straks ook life sciences hebben hier een grote rol in.

Wat doen we de komende jaren? We gaan door met de transitie naar een gezonde, duurzame en economisch rendabele landbouw. We zien Oss en de regio als proeftuin voor de landbouw van de toekomst. We koesteren ondernemers met visie en durf en geven hen een omgeving waarin ze hun innovatieve ideeën kunnen ontwikkelen. De gemeente vraagt het rijk en provincie om experimenteerruimte, om vernieuwing niet stuk te laten lopen op wetgeving. We zijn trots op onze voedselverwerkende industrie. De wieg van multinationals als Unilever stond in Oss. Maar denk ook aan Dalco Food, de grootste producent van vegetarische producten in Nederland en bedenker van de Bonenburger, een hybride vleesproduct. Maar er zijn meer voedselverwerkende bedrijven in Oss, die we graag in beeld willen krijgen en naar voren willen schuiven. Wie zijn zij en op welke thema’s willen zij samenwerken? De eerste stap naar een cluster Agrifood Oss is gezet. We zijn gestart met een kennismaking in een kleine kring

De regionale samenwerking AgriFood Capital biedt ook kansen voor de Osse agrifood. Hier zijn we alert op. AgriFood Capital bouwt aan wat ze noemen een ‘ecosysteem’ waarin ondernemers, overheid en onderwijs samenwerken aan innovatie en duurzame ontwikkeling. We spelen maximaal in op hun uitvoeringsagenda en regiofonds. Het samenbrengen van bedrijven in een agrifoodcluster Oss is de sleutel tot nieuwe ideeën en concepten. We gaan samen geld verdienen met producten met een toegevoegde waarde, economisch én maatschappelijk.

15

Life sciences Ambitie: Oss wordt binnen Nederland herkend als een toonaangevend centrum voor de life sciences, naast Leiden en Chemelot. Farmacie is in Oss ooit ontstaan uit nevenproducten van de vleesindustrie. Organon was voor hele generaties de grootste werkgever van Oss, en ook de spil van het verenigings- en culturele leven. Het huidige MSD is nog altijd de belangrijkste werkgever van Oss. Farmacie is ook een strategisch speerpunt vanwege de hoogwaardige kennis: technologisch, zoals de laboratoria, maar ook op het gebied van ontwikkeling: de kennis van patenten, van nieuwe markten en nieuwe toepassingen van medicijnen en stoffen.

16

We zijn trots op de doorstart van de farmacie in Oss, vooral op het Pivot Park en de komst van Aspen en het Development Centre van MSD. Het voormalig Organonterrein kan een vruchtbare voedingsbodem blijken voor vele jonge ondernemingen die er hun vaak heel specialistische kennis kunnen uitwisselen en laten groeien. Zij werken samen en wisselen kennis uit met andere bedrijven en met universiteiten en hogescholen. Pivot Park Oss speelt al een belangrijke rol in de in 2013 gelanceerde European Lead Factory: een consortium van twaalf Europese universiteiten, zeven farmaceuten en elf andere partijen uit met name het midden- en kleinbedrijf. Zij ontwikkelen innovatieve medicijnen, vooral in het Pivot Park Screening Centre. Hier staat zeer geavanceerde apparatuur, bijvoorbeeld voor ultra high troughput screening (uHTS). Deze trekt die wetenschappers van over de hele wereld - én nieuwe investeerders. Dit apparaat, waarvan er maar enkele in de wereld zijn, kan ook ingezet worden voor agrifood en andere toepassingen. De life sciences kunnen met nieuw ondernemerschap en state of the art technologie in Oss weer een flinke stap zetten in de innovatie en groei, ook in andere sectoren. In nieuwe businessmodellen voor farmacie heeft de individuele patiënt een meer centrale rol. Elektronische dienstverlening en distributie zijn daarbij van levensbelang, en dus nauwe samenwerking tussen de life sciences en de logistiek. Farmacie laat ook goed zien hoe nauw verweven de Osse economie en de grotere regio zijn met de rest van de wereld.

Dat is Oss…. Een inspirerend netwerk

Neem het onderwijs: hoogleraren die vanuit de universiteiten van bijvoorbeeld Nijmegen, Utrecht en Leiden, maar ook wereldwijd, komen in Oss hun kennis ‘valoriseren’. Dat wil zeggen: toepasbaar maken in nieuwe producten, die wereldwijd verkocht worden en zo ook een economische waarde krijgen.

Wat doen we de komende jaren? Met MSD en Aspen zijn twee toonaangevende bedrijven in Oss gevestigd. Met het Pivot Park groeit hier een gemeenschap van ondernemers en kennis omheen. Deze gemeenschap kunnen en gaan we verder uitbouwen; de mogelijkheden van Pivot Park en van het Screening Centre zijn groot. Deze uitbouw betekent ook aandacht voor netwerken om ons heen: Brainport Eindhoven (voor onder meer de medische technologie), Health Valley Nijmegen, Food Valley Wageningen, Chemelot en andere technologische eredivisiespelers. Ook zijn er mogelijkheden voor de cross over tussen agrifood en life sciences. Op dit snijvlak vindt veel innovatie plaats, met grote kansen voor Oss. MSD Oss is wereldwijd koploper in het kweken van farmaceutische grondstoffen op biologische basis. Met de kennis en kunde van Wageningen University Research, Health Valley, Pivot Park en Aspen en MSD liggen hier unieke kansen. De inzet van de Brabantse Ontwikkeling Maatschappij bij het Pivot Park en bij het cluster van life sciences, is een enorme steun in de rug. Deze inzet vergroot ook de herkenbaarheid van Oss binnen de wereld van life sciences.

17

Als een plek bruist van activiteit, zijn meer mensen geneigd om ook zelf iets te ondernemen. Daarom is het belangrijk om te laten zien wat er zoal gebeurt in een stad. In Oss hebben meer dan 100 ondernemers, organisaties, verenigingenen anderen hun handtekening gezet onder de campagne ‘dat is Oss’. Van sterrenrestaurant Cordial tot de innovatieve Boer Spierings, van MSD tot De Groene Engel, van de Maasmeanders tot de Maasdijkmarathon… Stadspromotie, belangrijk voor een lokale economie, is gelukkig geen speeltje van een gemeente, of een ondernemer of van een instelling. ‘Dat is Oss’ is allereerst een inspirerend netwerk.

Weg van de Toekomst De N329, de ‘Weg van de Toekomst’ is een goed voorbeeld van samenwerking tussen overheden (gemeente en provincie) en met burgers en bedrijven. Tussen de Maas in het noorden, het spoor dwars door de stad en de snelwegen A50 en A59 (knooppunt Paalgraven) in het zuiden ligt ongeveer 500 hectare bedrijventerrein. Dagelijkse files op de N329 zorgden ervoor dat Oss onvoldoende bereikbaar was. Gemeente en provincie hebben deze weg verbreed, en met ongelijkvloerse kruisingen is de doorstroming ook verbeterd. In deze Weg van de Toekomst zijn ook de nieuwste technologieën verwerkt: de weg is CO2-neutraal aangelegd, een ‘flowman’ zorgt voor een optimale doorstroming van het verkeer. Zonne-energie zorgt dat de N329 jaarlijks 100.000 Kwh meer oplevert dan hij verbruikt. En ook belangrijk: omwonenden en bedrijven aan de N329 hebben meegedacht en zich de weg zo ‘eigen’ gemaakt. Deze weg van de 21e eeuw is in september 2013 opgeleverd. Op deze manier blijven we de komende jaren werken.

Logistiek Ambitie – Multimodaal Oss en de regio staan in de top van logistieke hotspots in Nederland. Via Oss bedient de Rotterdamse haven een groter deel van het Europese achterland. Logistiek is het efficiënt verwerken van goederenstromen en daar waarde aan toevoegen. Oss weet: een goed product is pas succesvol als het ook goed op de markt komt. We verwachten dat in 2025 het goederenvervoer in Noord-Brabant verdubbeld is ten opzichte van 2006. Het is dus nodig om het beste uit wegen, rails en water te halen. Dat kan alleen op zogenoemde ‘logistieke hotspots’, waar niet alleen havens, spoor en wegen uitstekend zijn, maar ook alle kennis en vaardigheden rondom logistiek bij elkaar komen. Dat maakt Oss een interessante logistieke partner voor bijvoorbeeld verladers in de mainport Rotterdam, die hun ladingen steeds meer willen laten verwerken in het achterland, voorbij de files. De logistieke hotspot Oss biedt de hoogste graad van logistieke dienstverlening. Oss is een zogenoemd ‘Cross- Chain Control Centre’. Dat is een centraal punt van waaruit bedrijven niet alleen goederenstromen volgen en op elkaar afstemmen, maar ook informatie- en geldstromen. Onze distributie is letterlijk gestart met ossenkarren vol boter en later margarine. Al snel ontdekten we de waarde van de Maas en later ook van spoor- en snelwegen. Inmiddels is Oss een efficiënt kruispunt van ‘vervoersmodaliteiten’: de snelwegen A50 en A59, de Maas en goederen- en personenspoor, die het westen van Nederland met het Ruhrgebied de rest van Europa verbinden. De N329, de ‘Weg van de Toekomst’ verbindt deze verkeersstromen van noord naar zuid. Vanuit Oss rijdt een vloot van 3000 vrachtwagens door heel Europa. Sterke voorzieningen zijn de Osse haven, de ‘trimodale inlandterminal’ en een tankterminal. Vooraanstaande logistieke dienstverleners hebben hier hun hoofdkantoor. Oss wordt omringd door agro-industriële bedrijven en bijvoorbeeld de verpakkings- en grafische industrie. Logistieke bedrijven en gemeente treden als één partij naar buiten, met één gezicht en met zichtbaar bewijs, dat in Oss als regionale hub alle partijen hun taak meer dan uitstekend vervullen. We laten de Rotterdamse haven zien dat Oss zijn logistieke positie meer dan waar kan maken. De Osse acquisitie richt zich op verladers, om ze te verleiden zich in Oss te vestigen. De contacten 18

en leads komen in eerste aanleg van de Osse bedrijven, zij staan immers midden in het netwerk en hebben al veel contacten. Daaronder vallen ook internationale contacten, die wij op verzoek van ondernemers ondersteunen. Zo komt er in Oss inmiddels een Vietnamees handelscentrum. De gestelde ambitie vraagt om een infrastructuur die op orde is en blijft. We hebben fors geïnvesteerd in haven, spoor en wegen. En er staan nog investeringen op stapel. Daarbij hebben wij nadrukkelijk oog voor een goed onderhoud en beheer. Ook de beschikbare ruimte aan bruikbare bedrijfskavels is een belangrijk aandachtspunt. Het is niet per se de gemeente die daar voor zorgt. Het gemeentelijk Vastgoedbedrijf werkt bij gebiedsontwikkeling rond de haven graag samen met strategische, kapitaalkrachtige partners. Ook de logistieke bedrijven zijn bezig met innovaties, met slimmere en duurzamere diensten en concepten. Met concepten die uiteindelijk meer waarde toevoegen aan het logistieke proces in Oss. Slimme logistiek kan bijvoorbeeld bestaan uit het bundelen van ladingstromen, delen van faciliteiten en personeel en de ontwikkeling van nieuwe vormen van ketenorganisatie. Goed geschoold en gemotiveerd personeel is eveneens onontbeerlijk om de ambitie waar te maken. Daar horen gerichte opleidingen en onderwijsinstituten bij, met nevenvestigingen in Oss en met inbreng van Osse ondernemers in deze opleidingen.

Wat doen we de komende jaren? De drijvende kracht achter de ambitie is het Logistiek Platform Oss (LPO). Hierboven is al een aantal zaken beschreven waar we aan werken: profilering & acquisitie van handelsstromen en bedrijven, onder meer gericht op verladers in Rotterdam; infrastructuur die op orde is, blijft en zelfs verbetert; slimme logistiek die waarde toevoegt en tot slot gerichte verbindingen tussen ondernemers, logistieke opleidingen en onderwijsinstituten. Oss maakt deel uit van een cluster van logistieke activiteiten dat nationaal en internationaal onderscheidend is. Het LPO werkt binnen de ‘Vijfsterren Logistiek’ samen met de ondernemers in ’s-Hertogenbosch en Veghel/Uden. Deze regionale samenwerking en uitstraling is belangrijk; zeker als we onszelf nationaal en internationaal willen profileren. Oss neemt daarbij graag het voortouw. Ook waar het gaat om aanhaking bij netwerken zoals Brainport 2020 en de Taskforce Logistieke Agenda Brabant. Als we de krachten bundelen, strategisch kiezen en sterke partners aan ons binden, groeit Oss uit tot een van de belangrijkste logistieke hotspots van Nederland.

19

Samenwerken en netwerken:

Echt vernieuwen kun je niet alleen De overeenkomst tussen de succesvolle bedrijven is dat ze verbindingen zien. Tussen nieuwe technieken en bestaande producten, zoals procedé om uit olie margarine te maken, of om medicijnen te halen uit nevenproducten van de slacht. Ze koppelden producten aan markten, zoals goedkope kunstboter aan een groeiende stedelijke arbeidersbevolking. Ze koppelden bedrijven aan elkaar, zoals slachterijen die samenwerkten met boeren, handelaren, verpakkers, vervoerders en bijvoorbeeld een farmaciebedrijf. Concurrenten fuseerden, bedrijven namen andere over. Nieuwe bedrijfjes ontstonden uit de kennis die oude opgebouwd hadden. Osse bedrijven bedachten samen nieuwe manieren voor productie of distributie, nieuwe toepassingen of nieuwe wereldmarkten. Innovatie, het aanpassen van producten of diensten, is van levensbelang voor een duurzame economie. Het zorgt ervoor dat bedrijven niet alleen succesvol zijn, maar het ook blijven, dat hun waar letterlijk meer waarde krijgt. De rode draad is daarbij het samenbrengen van dingen die niet vanzelfsprekend samengaan.

20

Duurzaam Een stagnerende economie en andere grote maatschappelijke uitdagingen bleken vaak voor grote vernieuwing te zorgen. Meestal is daarbij een transitie nodig: een verandering van het hele systeem, van de manier waarop meerdere bedrijven, markten en andere partijen in een keten samenwerken. De transitie van de nu gangbare ‘lineaire economie’ naar een ‘circulaire’ economie is daarvan een voorbeeld. In de lineaire economie hebben we het over ‘winnen, maken, weggooien’. Grondstoffen gebruiken we één keer en daarna wordt het afval. Vooral in de maakindustrie en logistiek is deze manier van werken niet langer houdbaar. Grondstoffen en energie worden schaars en duur. Bedrijven die er zuinig mee om kunnen gaan, winnen de concurrentieslag. Dat betekent bijvoorbeeld hergebruik en combineren, waar ook weer een sterke logistieke kant aan vast zit, die we in Oss graag bedienen. Hergebruik van reststoffen (ook wel Cradle to Cradle genoemd) gebeurt steeds vaker. Denk maar aan de biomassacentrale bij Meubitrend op Vorstengrafdonk. Daar wordt het afvalhout dat ontstaat bij het maken van meubelen verbrand, waarmee het pand zelf wordt verwarmd. Deze uitwisseling van energie en grondstoffen zou ook tussen bedrijven kunnen plaatsvinden, op lokale schaal. Hiervoor zijn recent goede analyses gemaakt, waarmee bedrijven aan de slag

zijn gegaan. Weinig bedrijven kunnen dat alleen; daar hebben ze anderen voor nodig. Daar liggen grote kansen voor bedrijven. Wij stellen onszelf en het bedrijfsleven de uitdaging om te komen tot een ‘Kwaliteitskenmerk duurzaam produceren en distribueren’. Om Oss in de markt te onderscheiden zetten we een breed platform van ondernemers op. Zij bieden hun afnemers de zekerheid dat hun goederen duurzaam tot stand zijn gekomen. We gebruiken daarvoor ook bestaande instrumenten zoals de ISO 26.000 richtlijn voor Maatschappelijk Verantwoord ondernemen. Ook willen we samen met de Osse ondernemers business cases rond energie, afval en logistiek in beeld blijven brengen en uitvoeren. In een meerjarig programma, werken we er stap voor stap en systematisch naar toe dat bedrijven en burgers Oss associëren met duurzaam produceren en distribueren. Alleen als we alle krachten bundelen, van bedrijven, overheden, onderwijs en anderen, kunnen we de transities realiseren. Juist in het verbinden van verschillende benaderingen zit al eeuwenlang de kracht van Oss.

Economie & Zorg Net als de economie verandert ook de gezondheidszorg in hoog tempo. De vraag naar zorg neemt toe door vergrijzing en doordat ziekten als obesitas meer voorkomen. Tegelijkertijd

21

worden budgetten kleiner en is beheersing van kosten dus nodig. Daarnaast verandert er veel in de financiering en uitvoering van de zorg: gemeenten nemen taken als Awbz, jeugdzorg en de participatiewet over van andere overheden. Gemeenten, instellingen en bedrijven kunnen veel geld besparen of verdienen met het stimuleren van een gezonde leefstijl en het voorkomen van zorg. Innovaties ontstaan als zorg & economie elkaar ontmoeten. Gezondheid is verweven met de Osse economische pijlers. Life sciencesbedrijven maken medicijnen, de logistiek verspreidt ze via de specialistische groothandel, de agrifood zoekt naar nog gezonder vlees en de ontwikkel- en maakindustrie verpakt operatiesets en drukt medische bijsluiters. En dat zijn maar enkele voorbeelden. In sterke samenwerking kunnen innovaties nog beter tot hun recht komen.

AgriFood Capital & Regionale samenwerking Oss maakt actief deel uit van de regio Noordoost Brabant. Ook in de regio zoeken ondernemers, onderwijs en overheid elkaar op. Voor het Osse bedrijfsleven liggen ook hier interessante contacten en kansen in bijvoorbeeld agrifood, gezondheid en logistiek; in technologie en toepassing van wetenschap. Als we ons gezamenlijk profileren, kunnen we een krachtige stem maken, die anders op de wereldmarkt niet gehoord zou worden. Inhoudelijk sluiten onze Osse pijlers aan bij de kenniscentra en –netwerken om ons heen: agrifood met Food Valley in Wageningen, 22

life sciences met Health Valley in Nijmegen, ontwikkel- en maakindustrie met Brainport in Eindhoven en Logistiek met Greenport in Venlo. Oss ligt middenin dat netwerk. Het is groter en er zijn ook dwarsverbanden: Agrifood heeft ook duidelijke verbanden met Food Technology Park Brainport en Greenport Venlo. De Osse life sciences hebben ook contacten bij de medische technologie in Brainport. En Logistiek is natuurlijk overal aanwezig waar geproduceerd wordt. In Oss kunnen we de kennis daadwerkelijk toepassen, in de praktijk verder ontwikkelen en succesvol op de markt brengen, ofwel valoriseren. We benutten die centrale ligging en onze hoogwaardige sectoren om Oss in Nederland te profileren. En met de andere regio’s zetten we Nederland sterker op de wereldkaart. De West-Europese en de nationale economie moeten het vooral hebben van bedrijven die voorop lopen in technologische ontwikkeling. Het Europese, landelijke en provinciale economisch beleid en de subsidies richten zich dan ook op zogenoemde ‘topsectoren’. Het Ministerie van Economische Zaken onderscheidt er negen, waaronder: agro & food, life sciences & health en logistiek. Bovendien is er ook een verband tussen de Osse ontwikkel- en maakindustrie en de topsector high tech systems - die in Brainport sterk aanwezig is.

Samenwerken Het bloeiende Osse verenigingsleven is er niet alleen voor sport, cultuur en ontspanning. Ook de ondernemers zoeken elkaar en de

Maasmeanders

gemeente en het onderwijs regelmatig op. Toen de kredietcrisis een economische crisis werd, toen MSD bovendien een groot deel van de productie en het onderzoek in Oss wilde reorganiseren en banen schrappen, hebben Osse bedrijven, waaronder de Rabobank, en de gemeente en anderen onmiddellijk ‘de Kracht van Oss’ opgericht. Een bundeling van krachten die aan de slag ging om de economie van Oss op sterkte te houden. De Kracht van Oss beschikt niet alleen over daad- en denkkracht, maar ook over geld voor initiatieven die de economie van Oss versterken. Gemeente, onderwijs en bedrijven stemmen hun strategische lijnen de komende jaren nog beter op elkaar af. We laten jaarlijks zien wat we bereikt hebben. Oss kent al jaren een Economisch convenant en een Uitgifteprotocol voor bedrijventerreinen. Gemeente en ondernemersverenigingen informeren elkaar vroegtijdig bij ontwikkeling die de economie raken. We bespreken deze overeenkomsten binnen twee jaar met elkaar en stellen deze waar nodig bij. Maar daarnaast ontstaan er ook samenwerkingen tussen ondernemers binnen een specifieke Oss cluster. Denk aan het Logistiek Platform Oss (LPO), Centrummanagement, Metaalkracht, Media, Printing & Packaging, Maasmeanders en bijvoorbeeld verenigingen voor jonge ondernemers. Deze netwerken gaan zich de komende jaren bewijzen. Het begint met het delen van ervaringen en kennis, het sluiten van deals en het mondt af en toe uit in verrassende nieuwe initiatieven, zoals living labs waarin professionals kennis omzetten in producten, deze testen en vertalen in producten, diensten, besparingen of bijvoorbeeld heel nieuwe markten. De uitstekende Osse netwerken zijn nog niet overal goed ontwikkeld. Bij agrifood zien we verbeterkansen. We kijken welke het precies zijn en hoe we ze kunnen benutten. Netwerken kunnen ook een fysieke plek hebben. Dome X, Pivot Park en Talentencampus Oss zijn hiervan Osse voorbeelden. Verwante bedrijven (al dan niet samen met onderwijsinstellingen) zoeken daar elkaars nabijheid op, om zo efficiënter te kunnen werken en om tot nieuwe product innovaties te komen. 23

Het Osse buitengebied is niet alleen van belang voor de agrifoodketen. Het is ook een prachtig landschap dat ontspanning biedt aan de inwoners van Oss en omgeving. Oss heeft een bijzondere Maasdijk, die zich meer dan veertig kilometer lang door een prachtig groen landschap en oude dorpen slingert. De kleigronden rondom de Maas gaan over in de zandgronden van Herperduin en Maashorst en voegen samen een unieke kwaliteit van leven toe. We willen hier geen grootschalige, intensieve recreatiesector, maar tegelijk houden we dit mooie stukje Nederland niet voor onszelf. Ons buitengebied is een parel. De recreatie en vrijetijdeconomie dragen sterk bij aan het aangename leefklimaat van Oss. Maasmeanders is een samenwerking van grote en kleinere ondernemers die deze kwaliteit onder de aandacht brengen en benutten. Van slapen bij de boer en kunst bekijken tot sportieve kanotochten en een terrasje pakken. En ze weten: samen zijn we interessanter dan alleen. Ze profileren zich daarom samen en ontwikkelen gezamenlijk arrangementen. Voor hen is de Maas niet alleen een vaarweg, maar ook een ‘culturele rivier’, een ‘gezonde rivier’ en een ‘culinaire rivier’.



Binnenstad, bereikbaarheid en bedrijventerreinen:

Goed wonen en leven en dus prettig aan de slag Werk en privé raken steeds meer verweven. Een vak bepaalt voor een belangrijk deel iemands identiteit: ‘wie ben je, wat doe je?’ Veel werknemers staan in het weekend ook langs een sportveld of op een podium, ze helpen iemand, ze hebben ideeën over de samenleving. Ze zijn trots op dingen die ze bereiken, zeker als dat wat moeite gekost heeft. Dat laten we op maandagmorgen niet meer achter ons. De creativiteit, de kritische houding, de bereidheid om te helpen, de trots gaan meestal gewoon mee naar het werk. En het werk houdt niet op bij het avondeten. Een gezonde economie kan alleen bloeien in een prettige samenleving. Dat wil zeggen: goede en goed bereikbare bedrijventerreinen, maar ook aantrekkelijke wijken, leefbare dorpen en een bloeiend vrijwilligers- en verenigingsleven. Een aantrekkelijk stadshart, én voorzieningen voor zorg, sport, gevarieerd onderwijs en cultuur. Een gemeente waarin 130 nationaliteiten in harmonie kunnen blijven samenleven. Een gemeente waarin mensen zich in kunnen zetten voor elkaar, zaken kunnen aanpakken.

24

Aantrekkelijk stadscentrum Het Osse stadscentrum bedient ongeveer 150 duizend mensen. Een deel van die bezoekers doet de dagelijkse boodschappen in het centrum (runshoppen), maar we zien ook al langere tijd een ontwikkeling van winkelen als vrijetijdsbeleving (funshoppen). Winkels veranderen van plekken waar alles op voorraad is, naar showrooms die de bezoeker verleiden en actief vermaken. In de Visie Dynamisch Stadscentrum hebben we in 2010 een ruimtelijk beeld geschetst van het Osse centrum. Sindsdien is de detailhandel steeds meer onder druk komen te staan. In Oss, en overal in Nederland. Het expertteam Detailhandel Noord-Brabant concludeerde begin 2013 dat er een overschot aan beschikbare meters winkeloppervlak is. Tegelijk neemt het winkelen via internet nog steeds fors toe. Steeds meer winkeliers stoppen vanwege hun leeftijd en hebben moeite om opvolgers te vinden. De winkels en andere gebouwen in het centrum zijn in handen van ondernemers en investeerders, en van

bewoners – met vaak verschillende belangen. We maken samen met hen het centrum van Oss weer onderscheidend. We ontwikkelen de V&D-locatie. Het is nodig om samen met vastgoedeigenaren en andere marktpartijen het toekomstbeeld op het Stadscentrum Oss te verscherpen. De gemeente investeert daarom de komende jaren in het centrum. We willen er meer activiteiten. Centrummanagement en horeca zijn voor de gemeente een waardevolle gesprekspartner over deze ontwikkelingen. Deze aanscherping gaat overigens niet alleen op voor de detailhandel, maar ook voor de kantorenlocaties die Oss kent in het centrum. Samen met eigenaren zoeken we naar een nieuw toekomstbeeld – Raadhuislaan 2.0. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Bij het toekomstbeeld voor het stadscentrum hoort ook de discussie over detailhandel op bedrijventerreinen. Samen met de provincie en de gemeenten in de regio willen wij spelregels opstellen over hoe wij hiermee om willen gaan.

25

Bereikbare Stad Voor zowel inwoners als werkgevers en werknemers is het belangrijk dat een gemeente goed toegankelijk is. De N329, de ‘Weg van de Toekomst’ is een goed voorbeeld. Tussen de Maas in het noorden, het spoor dwars door de stad en de snelwegen A50 en A59 (knooppunt Paalgraven) in het zuiden ligt ongeveer 500 hectare bedrijventerrein. Dagelijkse files op de N329 zorgden ervoor dat Oss onvoldoende bereikbaar was. Gemeente en provincie hebben deze weg verbreed, en met ongelijkvloerse kruisingen is de doorstroming ook verbeterd. Een volgend aandachtspunt is de steeds drukkere aansluiting bij knooppunt Paalgraven,

26

naar de A50 en A59. We zetten het overleg over oplossingen voort met verantwoordelijke en belanghebbende overheden, zoals provincie en rijk. De maatregelen voor de korte termijn zijn afgesproken, nu oplossing voor de lange termijn nog. In het Meerjaren Investeringsprogramma Mobiliteit heeft de gemeente de aandachtspunten van de Osse infrastructuur beschreven. De top vijf hiervan voert zij de komende jaren uit. Tenslotte hechten we aan de ontwikkeling van een regionaal Hoogwaardig Openbaar Vervoernet. De gemeente Oss is actief in de planvorming en de uitvoering hiervan, daar waar het ruimtelijk en financieel haalbaar is voor de gemeente Oss.

Aantrekkelijke bedrijventerreinen Zorg voor de bedrijven heeft ook een fysieke kant. De meeste bedrijven zijn op een bedrijventerrein gevestigd. Als de economie verandert, veranderen ook de eisen aan bedrijventerreinen. Omdat we op verantwoorde wijze met de beschikbare ruimte om willen blijven gaan is het nodig de komende jaren de terreinen te moderniseren en te verduurzamen. De gemeente Oss heeft een vastgesteld Masterplan Bedrijventerreinen en op enkele terreinen worden ook al de eerste verbeterinitiatieven genomen. Hoewel het opknappen van werklocaties duur is, gaan we het Masterplan toch volledig uitvoeren. Daarbij maken we een koppeling met het reguliere onderhoud van de openbare infrastructuur op deze terreinen en bij eventuele bijzondere projectinvesteringen. Nieuw bedrijventerrein ontwikkelen we op Heesch-West; samen met de gemeenten Bernheze, Maasdonk en ’s-Hertogenbosch. Parkmanagement op de terreinen stimuleren we. De behoefte hieraan moet allereerst vanuit de ondernemers komen. Een goed voorbeeld is Vorstengrafdonk waar ondernemers hun eigen parkmanagement hebben opgezet.

27

Ondernemend Oss:

Aanpakken, verbeteren en verkopen Zeg je ‘Oss’ dan denk je: aanpakken. Ossenaren krijgen de dingen voor elkaar - en dat hoeft niet per se op de meest gangbare manier. Ze slaan de handen ineen en ze pakken door. Ze waren nooit bang om elkaar de waarheid te zeggen, om hun messen te slijpen, om te concurreren. Maar ook bereid om te overleggen, te inspireren en samen slimme dingen uit te knobbelen. ‘Kijk eens even mee…’ Het Osse netwerk is al eeuwenlang internationaal en succesvol. Vroeger sprak je van knokkers, voor d’n duvel niet bang en saamhorig. Nu zeggen we zelfredzaam, drive en hands on. Oss is pragmatisch: als het werkt, is het goed. Kan het beter, bijvoorbeeld efficiënter of duurzamer, dan waren we dus nog niet klaar. Goede dingen maken en ze dan ook daadwerkelijk naar de markt brengen en steeds blijven verbeteren. Dat is Oss.

Groeien vanuit het bestaande Er is een nauwe samenwerking tussen ondernemersverenigingen, zoals de OIK, TIBO, 3O, Centrummanagement, en gemeente en onderwijs. We kijken hoe we samen Oss zo aantrekkelijk mogelijk kunnen maken, ook voor kleinere en startende bedrijven. Hoe we ook

28

hen kunnen laten samenwerken om de risico’s te spreiden en kansen te vergroten. Een mooi voorbeeld is ‘Starterssucces’, waar naast ondernemers en gemeente ook de Kamer van Koophandel en de Rabobank aan meewerken. Ondernemers die hun sporen inmiddels ruim verdiend hebben, begeleiden nieuwe ondernemers. In overleg met Starterssucces leggen we accenten in het stimuleren en begeleiden van starters in de maakindustrie of hoogwaardige kennistoelevering. Verder willen we ook meer zicht krijgen op de reden waarom bedrijven stoppen in Oss. We zijn benieuwd of we de reden van opheffing kunnen helpen wegnemen met ondersteunende maatregelen, zodat andere bedrijven wel optimaal kunnen blijven functioneren. Daarbij richten we ons op bedrijven die drie tot vijf jaar na oprichting stoppen. Het merendeel van de Osse maakindustrie behoort tot het midden- en kleinbedrijf. Het bevorderen van de doorgroei van deze bedrij-

ven van drie naar twintig werknemers of van twintig naar vijftig werknemers levert een bijdrage aan de concurrentiekracht van Oss én is de snelste weg naar meer werkgelegenheid. We gaan in gesprek met Syntens (straks Ondernemersplein), de BOM en de banken voor een meerjarig ondersteuningsprogramma. Dit koppelen we aan het regionale Valorisatieplan, het plan dat stimuleert dat kennis daadwerkelijk geld gaat opleveren. Management- en innovatievaardigheden van het ondernemen kun je leren. Deze vaardigheden horen tot de kern van opleidingen in het beroepsonderwijs. Het Osse onderwijs zoekt al naar manieren om hier innovatief invulling aan te geven. Denk maar aan de Talentencampus Oss, waar VMBO en MBO nauw gaan samen werken met bedrijven voor de invulling van hun lesprogramma. Ook regionaal is hiervoor aandacht. OndernemersLift Plus voert het regionale Valorisatieprogramma uit. Dat heeft tot doel om ondernemersvaardigheden in het onderwijs te stimuleren. Daarnaast scout, screent en begeleidt OndernemersLift startende bedrijven.

29

Colofon: Wij danken de volgende personen voor hun inbreng: Sven Baars, Peter Beckers, David van Dinther, Adriaan Ebergen, Jelle van Gangelen, Toine van Gils, Yvette Heijwegen, Lamber Hendriks, Fabian van der Horst, Jan ter Horst, Koos Jordaans, Peter Kauw, Gerard Konings, Harold van Kuppeveld, Hans van der Lee, Jack van Lieshout, Hans Looman, Eric Nooijen, Peter Plaisier, Eugene Princee, Rob Prins, Jan Rijkers, Roy Rouwhorst, Dominicus van Schaick, Rene Schueler, Tom Sijpestijn, Peer van Summeren, Alie Tigchelhoff, Frank Verhoeven, Jules de Vet, Ton de Vet, Marian Wagemakers, Miranda Wijnstekers en Jasper van Wordragen. Fons Ripken en Sven Maas (BRO) adviezen. Gemeente Oss: Cindy Hagenstein, Fridthjof Leerdam, Leon van de Mortel, Ronald Kraus e.a. (tekstbijdragen). Eric Saras, Marieke Vossen en Willem van den Elzen (redactie). Chris Perreijn (fotografie) Willy van Gaal en Paul van Hoogstraten (vormgeving en opmaak).

30

31

Economische ambities 2014-2020

Samen vernieuwen 32