ORGANISATIE SECRETARIAAT COLOFON. ORGANISATIE Dr. Korrie van Helvert. Uitgave. Ontwerp Attak, Druk Drukkerij Vaes, Overpelt, België

ORGANISATIE

ORGANISATIE Dr. Korrie van Helvert Martine van den Boogert Sabine van den Dries-Kraft Jan Hijna

Directeur Bureaumanager Bureaumedewerker Cursusbegeleider (15V15)

SECRETARIAAT Postadres: Bezoekadres: HOVO Brabant Seniorenacademie HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer C 16 Postbus 90153 Warandelaan 2 5000 LE TILBURG 5037 AB TILBURG Telefoon: e-mail: Website:

013-4668119 [email protected] www.hovobrabant.nl

Ons kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 9.00 – 14.00 uur. Daarbuiten kunt u ons antwoordapparaat inspreken. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen.

Tijdens de feestdagen is ons kantoor gesloten van 25 december tot en met 2 januari. In verband met de carnavalsvakantie is ons kantoor gesloten van 16 februari tot en met 20 februari.

COLOFON

Uitgave HOVO Brabant Seniorenacademie

Ontwerp Attak, www.attakweb.com

Druk Drukkerij Vaes, Overpelt, België Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Seniorenacademie verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online). © copyright 2015 HOVO Brabant Seniorenacademie

2

HOVO Brabant Seniorenacademie

WOORD VOORAF

“Niets duurt voort behalve verandering” Heraclitus (540 – 480 v.C.) Het afgelopen jaar is er veel veranderd bij HOVO Brabant. Er zijn nogal wat personele wisselingen geweest en ons hele administratieve systeem ging op de schop. Dat hebben we geweten! Er is keihard gewerkt en langzaamaan begint de rust weer terug te keren. Was die verandering nu echt nodig? Is het wel een verbetering? Jazeker. Niet alleen voor ons, we kunnen u zo met een relatief kleine staf toch goed van dienst blijven. Maar ook voor u. Eenmaal gewend aan de nieuwe wijze van inschrijven, kunt u snel en gemakkelijk uw inschrijving regelen, ook vanaf uw tablet of telefoon. U heeft een beter inzicht in uw cursusinformatie, uw betalingen en uw persoonlijke gegevens, online altijd en overal. U kunt direct via iDeal veilig betalen op ieder door u gewenst moment of gewoon het factuurbedrag overmaken zoals u dat gewend bent. Wij danken al onze studenten dat ze afgelopen zomer en najaar weer in grote getalen hebben ingeschreven voor onze cursussen. Het gaat goed met HOVO Brabant en dat motiveert ons om op volle kracht vooruit te gaan en ook in de Winteracademie 2015 en Voorjaar 2015 u een breed scala aan boeiende en unieke cursussen te bieden van ervaren en deskundige docenten.

Korrie van Helvert Directeur HOVO Brabant Seniorenacademie


3

INHOUDSOPGAVE & CURSUSOVERZICHT

BLZ. Leeswijzer 01 Organisatie & colofon 02 woord vooraf 03 inhoudsopgave 04 Algemene Informatie 06 Avondacademie 15A01 Beeldende kunsten van de renaissance in Italië 15A02 Biotechnologie 15A03 Het karakter van China 15A04 Kunst en het kwaad

Ir Erik Mulder MA 10 Dr. Ruud Licht 11 Ya Ping (Amy) Hsiao 12 Dr. Rob van Gerwen 13

Winteracademie 14 KERSTDINER 15 Themadagen 15T01 De wereldgeschiedenis in vogelvlucht 15T02 Levenskunst in de 21e eeuw 15T03 ‘O Haupt voll Blut und Wunden’ 15T04 Carthago

Drs. Evert Jan Ouweneel 16 Dr. Miriam van Reijen 17 Drs. Frans Jansen 18 Janko Duinker MA. 19

Leergangen 20 Tilburg 15V01 Globalisering: vloek of zegen? 15V02 Oud-Egyptische Kunst 15V03 Wat maakte ons moreel? 15V04 Genereert kapitalisme ongelijkheid van inkomen en vermogen? 15V05 Vincent van Gogh en de zoektocht naar de ware kunst 15V06 Leergang Architectuur Deel VII 15V07 Recente ontwikkelingen in de strafrechtspleging 15V08 Het brein van farao tot fMRI 15V09 Het Verhaal van de Aarde 15V10 Leergang Nederlandse Architectuur Deel V 15V11 Kijken naar kunst en cultuur 15V12 Melkwegen, sterren en planeten 15V13 De opera van de 20ste eeuw 15V14 Geschiedenis van Nederland en België Deel 1 15V15 Rusland, van Lenin tot Poetin 15V16 Indonesië en Nederland door de eeuwen heen 15V17 Het verloren paradijs: zegen of vloek?

4

Prof. dr. Paul van Seters 23 Janko Duinker MA 24 Dr. Pouwel Slurink 25 Prof. Theo van de Klundert 26 Ko van Dun 27 Drs. Joris van Sleeuwen 28 Prof. Theo de Roos 29 Prof. Kees Brunia 30 Marcel van Schoor 31 Drs. Joris van Sleeuwen 32 Drs. Jana Waarts 33 Drs. Heinz Wanders 34 Drs. Leo den Oudsten 35 Drs. Feico Houweling 36 Diverse docenten 37 Drs. Tom van der Geugten 38 Prof. Donald Loose 39


Blz.

BLZ. 15V18 Germanen: van bedreigers tot vormgevers van Europa Drs. Johan Hendriks 40 15V19 Gezondheidspsychologie Dr. Andreas Wismeijer 41 15V20 Rome, stad met veel gezichten Dr. Stef Bugter 42

’s-Hertogenbosch 15V21 De Gouden Eeuw in Teksten Eva van Hooijdonk MA. 43 15V22 Humanisme Dr. Ton Vink 44 15V23 Een nieuwe relatie tussen mens, techniek en natuur? Dr. Sanne van der Hout 45

Eindhoven 15V24 De God van Spinoza 15V25 Griekse mythologie 15V26 De mens in de filosofie. Mens en mensbeelden 15V27 Oog in oog met de kunst 15V28 La belle epoque 15V29 Onrustig ons hart: Augustinus’ Belijdenissen 15V30 Hoe eigen-aardig is de menselijke soort? 15V31 Alain Finkielkraut

Ir. Wim Lintsen 46 Drs. Lucette Meijer-van Gorp 47 Drs. Harry Willemsen 48 Drs. Jenneke Lambert 49 Ko van Dun 50 Peter J.I. Flaton MA 51 Prof. Jan van Hooff 52 Drs. Nelleke Canters 53

Breda 15V32 De wondere wereld van de wiskunde 15V33 Kijken naar kunst en cultuur 15V34 Wat is ‘waarheid’ en ‘betekenis’?

Drs. Erik Heijerman Drs. Jana Waarts Drs. Tonny Lansdaal

54 55 56

NIEUWE INSCHRIJFPROCEDURE 57 INSCHRIJFVOORWAARDEN 58 SED VITAE / STUDIEFONDS 60


5

ORGANISATIE Wie zijn wij? De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit van Tilburg, hebben hun krachten gebundeld in de stichting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om “een leven lang leren” op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stichting heeft als doel: gelegenheid bieden om een leven lang hoger onderwijs te volgen in diverse wetenschapsgebieden en thema’s. Onze hoofdactiviteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers maar wij zijn gastvrij voor iedere serieus geïnteresseerde. We doen dat in de vorm van dagcursussen en intensieve winter- of zomercursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch en Breda. Het beleid van HOVO Brabant wordt vastgesteld door de directeur samen met het Bestuur van de Stichting bestaande uit: • mw. drs. M.M.J. Kamsma, MBA / MBI, vice-voorzitter College van Bestuur Avans Hogeschool (voorzitter); • Dr. J. Welmers, Lid College van Bestuur Fontys Hogescholen (penningmeester); • F.A.J.M. van den Broek, voorzitter Sed Vitae (Vrienden van Seniorenacademie Brabant); • prof. dr. ir. C.J. van Duijn, Rector Magnificus Technische Universiteit Eindhoven; • prof. dr. Ph. Eijlander, Rector Magnificus Universiteit van Tilburg. Tijdens de bestuursvergaderingen vervangt Mr.drs. B.C.Donders de rector van de TU/e. HOVO Brabant is aangesloten bij de landelijke koepel HOVO-Nederland en verzorgt sinds februari 1990 hoger onderwijs voor ouderen (HOVO) in verschillende lesplaatsen in Brabant. Afgelopen jaar namen bijna 2250 belangstellenden aan de cursussen deel, waarvan er ruim 450 een intensieve zomer- of wintercursus volgden.

Voor wie is hovo bestemd? HOVO richt zich primair op personen van 50 jaar en ouder. Het samen studeren met andere deelnemers in dezelfde levensfase heeft een toegevoegde waarde. De cursussen worden gegeven op academisch niveau, uiteenlopend van inleidend tot verdiepend in leergangen. Een formele vooropleiding wordt niet vereist, u wordt wel verondersteld op dit niveau onderwijs te kunnen volgen. Vrijwel alle deelnemers hebben reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond. Van de cursisten wordt ten minste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en Engelse vakliteratuur kunnen en willen bestuderen en dat zij waar gewenst actief inbreng hebben. Wanneer er een zekere voorkennis is gewenst of vereist, staat dit bij de betreffende cursussen vermeld.

WAT BIEDEN WIJ? De cursussen worden gegeven op academisch niveau. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uitstekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlopen. De werkvormen en cursusduur zijn gevarieerd. Er worden hoorcolleges gegeven in grotere groepen met de mogelijkheid tot discussie c.q. het stellen van vragen naast werkcolleges voor kleinere groepen met intensieve samenwerking met de docent en medecursisten.

KWALITEITSZORG Via twee wegen wordt de kwaliteit van ons onderwijs systematisch bewaakt. Allereerst adviseert een Programmaraad bestaande uit 8 leden met ruime ervaring in het hoger onderwijs de directeur over de breedte van het cursusprogramma (uiteenlopende thema’s en vakgebieden) en het niveau ervan (hedendaagse inzichten, ervaren en deskundige docenten, literatuur).

6


Deze Programmaraad bestaat uit: • Prof. dr. P.M.E. De Bra, Technische Universiteit Eindhoven; (voorzitter) • C.M.L.M. Creemers, Fontys Hogescholen; • Prof. dr. H. Lintsen, Technische Universiteit Eindhoven; • Drs. A.M.J. Merks, Avans Hogeschool; • Dr. O.J.A.M. Severijnen, Fontys Hogescholen; • Prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken, Tilburg University • Prof. dr. W.J.C. Weren, Tilburg University en • J.C.M. van Wijk, Avans Hogeschool. Daarnaast worden alle cursussen geëvalueerd. Alle deelnemers kunnen via een evaluatieformulier hun waardering kenbaar maken over de cursus die zij gevolgd hebben. Deze gegevens worden verwerkt en besproken met het bestuur van Sed Vitae en de betreffende docenten.

GEVARIEERD CURSUSAANBOD Een cursus omvat tussen 4 en 11 bijeenkomsten van 2 x 45 minuten college en 15 minuten pauze per week, afwijkingen hiervan staan expliciet aangegeven bij een cursus. Door langere tijd met één thema bezig te zijn, beklijft de informatie beter en wordt de diepgang verhoogd. Vrijwel alle cursussen zijn dagcursussen die in de regel plaatsvinden tussen 10.00 en 17.00 uur. Voor mensen die liever kort maar krachtig in enkele dagen veel willen leren, bieden wij in het gehele jaar intensieve één- of meerdaagse cursussen aan in onze Zomeracademie, Winteracademie en Themadagen.. Geniet dubbel van de zomer in de HOVO Zomeracademie. Deze biedt in de maanden juni, juli en augustus een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting, bijvoorbeeld bij de gezamenlijke lunch en afsluitende borrel. Begin het jaar goed met de HOVO Winteracademie. Deze biedt in de maand januari een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De wintercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting, bijvoorbeeld bij de afsluitende borrel. Het gehele jaar door bieden wij themadagen aan met zeer uiteenlopend onderwerpen, gerelateerd aan bijvoorbeeld de kerkelijke- of andere feestdagen, boekverschijningen, herdenkingen, tentoonstellingen en actuele ontwikkelingen. U wordt in één dag bijgepraat in een afwisselend programma. Na(ast) uw werk aangenaam geprikkeld worden met kennis en nieuwe inzichten die uw kijk op het leven veranderen, dat kan in de HOVO Avondacademie. Boeiende en verdiepende cursussen voor werkende en niet werkende senioren in de avonduren. Vanaf het voorjaar 2013 is de de Avondacademie van HOVO Brabant van start gegaan. Te beginnen in Tilburg, en bij voldoende belangstelling breiden we graag uit naar al onze lesplaatsen. De colleges zijn van 19.00- 20.45 uur.

LESPLAATSEN EN LOKALEN HOVO Brabant verzorgt haar onderwijs in principe binnen de aangesloten instellingen voor Hoger Onderwijs in Brabant: TiU, Fontys, Avans en TU/e. Door de enorme groei die deze instellingen doormaken is het steeds weer zoeken naar goede locaties op de door ons gewenste maar ook in de instellingen zeer drukke tijden en periodes. De cursuslocatie kan afwijken van onderstaande informatie, de lesplaats blijft wel gelijk. Wanneer u specifieke behoeftes of vragen heeft, neem dan altijd even contact op met ons kantoor. Over de precieze locatie van een cursus (gebouw en lokaal) ontvangt u uiterlijk één week voor aanvang van de cursus bericht via de mail. Op www.hovobrabant.nl kunt u terecht voor een routebeschrijving.


7

WILT U CONTACTPERSOON ZIJN? Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Zij zijn onmisbaar, immers vanwege het grote spreidingsgebied van ons onderwijs, zijn zij de oren en ogen van HOVO Brabant op locatie. Hij of zij stuurt de presentielijst rond en speelt een signalerende rol bij de kwaliteitszorg van het onderwijs. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het digitale inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als contactpersoon op te treden in uw cursus. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs en als blijk daarvan ontvangt u van ons na afloop van de cursus een kleine attentie.

AANSCHAF LITERATUUR Bij iedere cursus staat vermeld of en welke literatuur wordt gebruikt. Wanneer dit gebeurt in de vorm van een of meer boektitels, dan wordt u geacht deze boeken zelf aan te schaffen, tenzij anders vermeld. Wacht u daarmee tot één week ná de uiterste inschrijfdatum, zodat u zeker weet dat uw cursus doorgaat. In geval van aanbevolen literatuur is aanschaf niet noodzakelijk. Regelmatig stellen de docenten zelf een reader of syllabus samen. Er wordt door de docenten in principe gebruik gemaakt van Nederlandstalige maar steeds vaker ook Engelstalige teksten.Daarnaast komen incidenteel Franse of Duitse teksten voor in de readers. De kosten voor papieren lesmateriaal dat uitgedeeld wordt in de cursus, is bij de cursusprijs inbegrepen (zie ook de toelichting bij de prijs van de cursus) en wordt door uw docent tijdens de cursus beschikking gesteld.

EXCURSIES EN STUDIEREIZEN Enkele cursussen omvatten naast een aantal bijeenkomsten in de lesbanken ook een college op locatie, bezoek aan een voorstelling of museum, een (cultuur)landschap of andere bezienswaardigheden. In die cursussen vormt de excursie of voorstelling een onderdeel van de cursus en wordt dit ook als zodanig aangegeven. Soms wordt er bij een cursus vermeld dat de betreffende docent(en) u erop willen wijzen dat er de mogelijkheid bestaat in het verlengde van die cursus aan een excursie/ studiereis deel te nemen. Dat is echter nooit verplicht. De organisatie en afwikkeling van een dergelijke studiereis of excursie valt niet onder de verantwoordelijkheid van HOVO Brabant en de betaling is altijd rechtstreeks aan de docent.

HOVO NEDERLAND HOVO Brabant is lid van de landelijke koepelvereniging HOVO Nederland. HOVO-Nederland heeft tot doel: ondersteuning van de HOVO-instellingen en landelijk bekendheid geven aan HOVO. Aan dit lidmaatschap zijn ook kwaliteitsnormen verbonden die door de HOVO-instellingen in Nederland gezamenlijk zijn ontwikkeld en onderling worden bewaakt. HOVO is een beschermde aanduiding uitsluitend voorbehouden aan instellingen die lid zijn van HOVO Nederland.

Contact HOVO Nederland Voor algemene vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van HOVO Nederland: HOVO Nederland Secretariaat Postbus 1061 2302 BB Leiden Mail: [email protected] Website www.hovonederland.nl

8


AVONDACADEMIE VOORJAAR 2015

15 a01 NR

Beeldende kunsten van de renaissance in Italië

Ir Erik Mulder MA

Het ontdekken van harmonie en volmaakte schoonheid

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd:

Maandagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 26-01, 02-02, 9-02, 23-02, 2-03, 9-03, 16-03 en 23-03 (30-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 195,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

De renaissance was de tijd van revolutionaire ontwikkelingen in architectuur en beeldende kunsten. Met name in Italië ontstond een ware explosie van kunstwerken, die door de eeuwen heen zijn blijven imponeren vanwege een onovertroffen monumentaliteit en schoonheid. In vele West-Europese landen worden tot de dag van vandaag deze kunstwerken beschouwd als het schoolvoorbeeld van volmaakte schoonheid. Schoonheid in beeldende kunsten is niet van alle tijden. De kunst van de 20e eeuw verwerpt zelfs schoonheid. En in de middeleeuwen dienden beeldende kunsten alleen maar om de ongeletterde het geloof bij te brengen. Het schoonheidsideaal vinden we nog wel terug bij de oude Grieken en Romeinen. Zij beheersten de techniek van natuurgetrouwe en harmonische weergave, die in de middeleeuwen verloren is gegaan. In de drie eerste colleges leert u hoe kunstenaars en opdrachtgevers zich langzaam uit het keurslijf van het christelijk geloof bevrijden. Het schoonheidsideaal van de Klassieke Oudheid wordt ontdekt. Dat nieuwe denken openbaart zich het meest prominent in de stad Florence, toen het hart van de West-Europese kunstwereld. In de 14e eeuw gaat de schilder Giotto voor het eerst sinds de Klassieke Oudheid mensen natuurgetrouw afbeelden. Een eeuw later maakt de beeldhouwer Donatello zijn St. Joris, het eerste beeld van de zelfbewuste renaissance mens. Brunelleschi, ontwerper van de fameuze koepel van de Dom van Florence, ontwikkelt een geheel nieuwe bouwstijl, gebaseerd op de architectuur van de Klassieke Oudheid. In de schilderkunst wordt de techniek van het perspectief ontdekt, nl. hoe op een plat vlak de illusie van ruimte kan worden gecreëerd. Het hoogtepunt van renaissance kunsten wordt bereikt met Leonardo da Vinci, Michelangelo en Raphael. Zij zijn in staat de werkelijkheid te idealiseren. In drie colleges gaan we uitvoerig in op hun leven en werken. Het daaropvolgende college is gewijd aan Titiaan en zijn Venetiaanse collega’s. We sluiten de collegereeks af met de tuinen van de Villa d’Este in Tivoli bij Rome, de nalatenschap van een van de laatste renaissance vorsten, kardinaal Hippolytus d’ Este. Erik Mulder is ingenieur en kunsthistoricus. Hij is in 2010 afgestudeerd aan de Universiteit Utrecht, afstudeerrichting Renaissance Kunsten. Hij is gespecialiseerd in de kunst van Italiaanse renaissance en heeft over dit onderwerp afgelopen jaren tientallen cursussen en lezingen gegeven. Daarvóór werkte hij 35 jaar in het internationale bedrijfsleven in engineering management functies, waarvan vijf jaar in Brazilië. Zijn ingenieurstitel behaalde hij aan de Technische Universiteit Delft.

10


15 a02

Biotechnologie

Biotechnologie is het aanpassen van leven op basis van biologische wetenschap. Dit gebeurt niet alleen met bacteriën en planten maar ook met mensen. De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel en worden steeds ingrijpender. Er is nu al meer mogelijk dan je denkt en het is belangrijk om er iets meer van af te weten. Gelukkig is het ook weer niet zo moeilijk als het lijkt. In de colleges komt aan bod: Stamcellen en proefdieren: Welke soorten stamcellen zijn er allemaal en wat kan je daar mee. Er is aandacht voor de ethiek en voor de gevaren rond het gebruik van stamcellen. Tissue-engineering en Imaging: Om te zien of nieuw weefsel doet wat het moet doen zijn er allerlei technieken om in weefsels te kunnen kijken. DNA/RNA-technologie en synthetische biologie: Nieuwe technieken stellen ons in staat om op basis van RNA en DNA interventies te plegen op cellulair niveau met als ultieme optie om totaal nieuwe organismen te maken. Veredeling en selectie: Verandering is een essentieel onderdeel van het leven. Moderne biotechnologie kan deze selectieve veranderingen veel sneller laten verlopen. Genomics, Proteomics en individuele gezondheidszorg: Sinds het humane genoom project komen er enorme hoeveelheden data op ons af. Genomics en proteomics zorgen ervoor dat steeds meer diagnostiek en therapieën op individueel niveau kunnen worden verzorgd. Toekomst van biotech / integratie biologie en technologie: In de nabije toekomst zal technologie steeds verder geïntegreerd raken met het dagelijks leven. Technologie als telefoons zullen worden geïntegreerd met biologische functies. De oorsprong van het leven / Wat is leven eigenlijk?: Vanuit biologisch perspectief zijn er prima antwoorden te geven op de vraag wat leven is, hoe het is begonnen en wat de zin is van het leven. Tijdens het behandelen en bespreken van deze onderwerpen is er ook aandacht voor het lezen van wetenschappelijke literatuur: Waar vind ik betrouwbare informatie over wetenschappelijke bevindingen, en hoe interpreteer ik een wetenschappelijk artikel?

Dr. Ruud Licht

Natuurwetenschappen Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 24-02, 3-03, 10-03, 17-03 en 24-03 (31-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: €195,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt per college de powerpoint-presentaties, artikelen en interessante links digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl. Aanbevolen boek: Bill Bryson, A short history of nearly everything, Black Swan, 2004, 0552151742, ISBN 0552997048 Deze cursus is een herhaling van de succesvolle cursus Biotechnologie in voorjaar 2014 in Eindhoven. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Dr. Ruud Licht studeerde Medische biologie aan de UvA en deed onderzoek naar: medische immunologie KUN (promotieonderzoek), stamcelbiologie/ biotechnologie aan de universiteiten van Groningen, Rotterdam en Utrecht. Momenteel richt hij zich vooral op onderwijs geven. HOVO Brabant Seniorenacademie

11

T

15 A03

Het karakter van China

Ya Ping (Amy) Hsiao

Normen en waarden ontdekken van China via karakters in de taal

Taal en cultuurgeschiedenis Locatie: Tilburg Dag en tijd:

Dinsdagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3, 17-3 en 24-3 (31-3 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 210,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

T

Werkvorm: Werkcollege met interactie en samenwerking Literatuur: De docent deelt het eerste college een reader uit. Aanbevolen literatuur: C. Lindqvist (2007). Het karakter van China. Amsterdam: Balans. ISBN13: 9789050188685, €40,S. L. Hsueh (2014). Chineasy. Hilversum: Fontaine. ISBN13: 9789077438022, €19,95

De opkomst van China heeft ervoor gezorgd dat de contacten tussen China en westerse landen in de afgelopen 20 jaar steeds intensiever zijn geworden. Door die contacten komen ook de oosterse en westerse cultuur steeds meer met elkaar in aanraking. Maar terwijl China actief bezig is met het begrijpen van de westerse cultuur, krijgt de Chinese cultuur nog relatief weinig aandacht in onze samenleving. Dat is jammer, want je kunt de drijfveren van China beter begrijpen door de normen en waarden van het land te bestuderen. Een groot deel van de normen en waarden van een land kun je terugzien in de concepten en begrippen die tot uitdrukking worden gebracht in de taal. In China zijn tientallen gesproken talen, maar slechts 1 schrift, dat al duizenden jaren bestaat. De cultuur is dus voor een aanzienlijk deel vastgelegd in het schrijfsysteem: de Chinese karakters. In deze cursus nemen we een aantal Chinese karakters onder de loep die ons iets kunnen leren over de Chinese normen en waarden. Thema’s zoals mens en natuur, de onderlinge relatie tussen mensen en het tijdsbesef van de Chinees komen aan bod. Elke les behandelen we één onderwerp zoals de vijf elementen (五行), gezicht (面子), gezin (家庭) en sociale connecties (关系). Binnen een thema worden een aantal karakters geïntroduceerd en leggen we uit hoe deze karakters uitdrukking geven aan de Chinese cultuur. Hoewel deze cursus focust op cultuur, leert u ook de karakters zelf te schrijven en herkennen. Daarnaast krijgt u de kans om met een echt Chinees penseel op rijstpapier deze karakters te schilderen, zoals dat in de Chinese kalligrafie wordt gedaan. Voorkennis van het Chinees is niet nodig. Deze cursus is geen taalcursus Chinees. Wie geïnteresseerd is in een taalcursus kan zich wenden tot het Language Center van Tilburg University (https://www.tilburguniversity. edu/nl/onderwijs/taalcursussen/chinees/).

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Ya Ping (Amy) Hsiao werkt als docent Chinees aan het Talencentrum van de Universiteit van Tilburg. In Taiwan heeft zij Chinese Language and Literature Education gestudeerd en daarna een eenjarige masteropleiding aan de universiteit van Edinburgh in applied linguistics gevolgd. Momenteel onderzoekt Ya Ping de effecten van een creatieve methode op het leren van Chinese karakters. Om Chinees in Nederland te promoten heeft zij de website www.chinees-leren.nl gemaakt.

12


15 a04

Kunst en het kwaad

Dr. Rob van Gerwen

Wat is kunst eigenlijk? Sommige mensen beschouwen kunst als een vorm van onderzoek, vergelijkbaar met wetenschap en filosofie. Anderen zien kunstwerken als een manier om een diepgaand contact te ervaren, of gewoon om op het verkeerde been gezet te worden.

Filosofie

Waarom is kunst belangrijk? Is kunst belangrijk omdat ze ons moreel verheft? Maar wat gebeurt er dan wel met iemand die een kunstwerk beleeft? Op welke manier wordt zij er een beter mens van? Wat doet het haar, en waarom? En wat vertelt zij er de anderen over? Gaat het om de boodschap achter het werk of om de beleving van het werk zelf? En beleven we films hetzelfde als foto’s of schilderijen? Luisteren we naar muziek zoals we naar beeldende kunst kijken?

Dag en tijd: Donderdagavond 19.00 – 20.45 uur

In deze cursus komen we tot de kern van deze belangrijke filosofische vragen door te kijken naar wat er met kunst verkeerd kan gaan. We bespreken het kwaad dat door een vervalsing wordt aangericht —ik doel niet alleen op het financiële kwaad— en gaan dieper in op onze ideeën over authenticiteit. We bespreken hoe het eigenlijk kan dat een kunstwerk emoties uitdrukt en wat van de kunstenaar het uitdrukt? We gaan uitgebreid in op de manier waarop we in een esthetische ervaring de kunstenaar in het kunstwerk waarnemen.

Prijs: € 243,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

Bij dat alles vergelijken we de verschillende kunstvormen met elkaar, onder meer op de manier waarop we er mensen in afbeelden, bij voorbeeld op televisie en in films en in iconische foto’s. We onderzoeken hoe kunst zich ontwikkelt—hoe nieuwe kunstvormen ontstaan. Als voorbeeld van nieuwe kunst bespreken we Implicatiekunst, een nieuwe kunstvorm die bestaat uit werken waar mensen vaak morele bezwaren tegen blijken te hebben (shock-art). Deelnemers krijgen op deze manier inzicht in waarin het speciale belang van kunst gelegen is.

Literatuur:

Locatie: Tilburg

Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcollege)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Docent deelt een papieren syllabus uit: Kunst en het kwaad. Een ingang in de filosofie van de kunsten. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Dr. Rob van Gerwen, docent-onderzoeker kunstfilosofie bij Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht, ook University College. Is/was verbonden aan Koninklijk Conservatorium en Koninklijke Akademie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en de Hogeschool der Kunsten in Utrecht. Directeur van Consilium Philosophicum en vicevoorzitter van het Nederlands Genootschap voor Esthetica ( www.phil.uu.nl/~rob/)


13

T

WINTERACADEMIE 2015 15W01 Macedonië, een drie-eenheid

15W04 Denken over vreemde overtuigingen

Drs. Argyris Angelou Hans van Drunen

Dr. Herman de Regt Dr. Hans Dooremalen

12 en 13 januari 2015

15W02 De psychologie van ons lichaam: twee handen op een buik?


15W05 HET VERNIEUWDE MAURITSHUIS Drs. Jana Waarts

Dr. Andreas Wismeijer

19 januari 2015 13 januari 2015

15W03 Het Midden-Oosten: honderd jaar brandhaard van de wereldpolitiek

15W06 De bezielde kunst van Mark Rothko Drs. Jana Waarts

Dr. Jan van Oudheusden

20 januari 2015

14 januari 2015

15W07 Tussen Oriënt en Avondland de ontembare Kaukasus Dr. Peter van Nunen

KIJK VOOR MEER CURSUSINFORMATIE EN INSCHRIJVEN OP WWW.HOVOBRABANT.NL


HOVO KERSTDINER 2014

Meestal strelen wij de geest maar nu ook de maag. Een interessante, leerzame maar vooral ook gezellige en smakelijke ontmoeting in de donkere dagen voor Kerstmis.

Dinsdag 16 december 2014 Inloop vanaf 17.15 uur en afsluiting om 21.00 uur Met tussen de gangen door 3 korte lezingen door HOVO docenten en een sfeervolle muzikale verrassing. Een feestelijk 4-gangenmenu inclusief vooraf en bij iedere gang een gepast drankje. Het kerstdiner wordt georganiseerd in samenwerking met het opleidingsrestaurant ‘Ons restaurant’ van het Koning Willem I College in ’s-Hertogenbosch. Loopafstand van Centraal Station ’s-Hertogenbosch. Parkeren gratis. Prijs 65 euro per persoon. Meer informatie en aanmelden vanaf begin november via

WWW.HOVOBRABANT.NL

15 T01

De wereldgeschiedenis in vogelvlucht

Drs. Evert Jan Ouweneel

Alles in het heden werd bekokstoofd in het verleden. Hoe meer je dus de geschiedenis kent, hoe minder de wereld je verbaast. Je ziet de opmars van China en beseft: tot 1750 was dat altijd al de grootste economie. Je ziet de politieke spanningen tussen soennieten en sjiieten in het Midden-Oosten en weet: dat is helaas al 14 eeuwen aan de gang. Wie de geschiedenis kent, kijkt anders naar de wereld om zich heen. Laat u door Evert Jan Ouweneel in één dag bijpraten over 5000 jaar geloof, geweld, geluk en gedoe.

Multidisciplinair Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdag 10 februari 09.30 -17.30 uur Prijs: € 85,- (inclusief lesmateriaal, koffie/ thee en afsluitend drankje) Literatuur: De docent stelt een syllabus beschikbaar op basis van de PowerPointpresentatie. Dit is een herhaling van de succesvolle Wintercursus 2013

T

Inschrijven voor deze themadag is mogelijk tot 20 januari

Drs. Evert Jan Ouweneel is filosoof en verzorgt lezingen en seminars over grote maatschappelijke ontwikkelingen in heden, verleden en toekomst (www. websophia.com). Zo verzorgt hij de dagseminar Wereldgeschiedenis voor het diplomatenklasje van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast vervult hij een internationale functie als Director of Public Engagement binnen de hulp- en ontwikkelingsorganisatie World Vision International.

16

Waarom ontstond er in Irak een beschaving en zaten de Papoea’s ruim 5000 jaar later nog steeds in het Stenen Tijdperk? Waarom vielen de Han-dynastie in China en het Romeinse Rijk in Europa tegelijkertijd? Waarom veroverden de Europeanen eerst alleen de kusten van de wereld en pas veel later de rest? Er steekt een bepaalde logica achter deze feiten. En wat blijkt: soms herhalen de patronen zich die wij in het verleden tegenkomen. Ken je verleden, en het kan dus zomaar gebeuren dat je ook jezelf in je eigen tijd beter leert kennen. Een onmisbaar seminar voor wie evenwichtiger wil omgaan met de hypes en drama’s van het heden, zowel zakelijk als privé. Dinsdag 10 februari 09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee 09.45 – 11.15 Blok 1: 3500 - 500vC * Waarom eerste beschavingen; waarom daar? * Soemerië/Egypte/Assyrië/Babylonië/Perzië * Spiltijd: Boeddha, Confucius, Pythagoras 11.15 – 11.30 Koffie/thee-pauze 11.30 – 12.30 Blok 2: 500vC - 1400nC * Grieken, Alexander, Hellenisme, Romeinen * Christendom: van lifestyle tot staatsreligie * Volksverhuizingen als domino-effect * Islam: van boodschap tot beschaving 12.30 – 13.30 Lunchpauze (op eigen gelegenheid) 13.30 – 14.45 Blok 3: 1400 - 1800nC * Chinese voorspoed en Mongools geweld * Hoe Europa het roer van China overnam * Kolonisatie en slavernij in de Nieuwe Tijd * Alle revoluties tegelijkertijd 14.45 – 15.00 Korte pauze 15.00 – 16.15 Blok 4: 1800 tot heden (1) * Industriële Revolutie en imperialisme * Rijken in brand: waarom 2 wereldoorlogen? * Koude Oorlog en dekolonisatie * Groei en de postindustriële samenleving 16.15 – 16.30 Koffie/thee-pauze 16.30 – 17.30 Blok 5: 1800 tot heden (2) * Wereldkwesties * China 17.30 uur Afsluitende borrel


15 T02

Levenskunst in de 21e eeuw

Dr. Miriam van Reijen

Op deze themadag worden verschillende opvattingen over levenskunst van filosofen van de Oudheid tot en met de 20e eeuw besproken en vergeleken. De vraag is daarbij steeds op welk mensbeeld en op welke andere filosofische opvattingen de idee en vooral de praktijk van levenskunst berust. Welke opvatting geeft de grootste kans van slagen en wat zijn de voorwaarden om de idee ook in praktijk te brengen? De bedoeling van deze themadag is naast kennisneming van wat verschillende filosofen over levenskunst hebben geschreven, zich de eigen opvatting daarover bewust te worden en deze kritisch te toetsen aan andere opvattingen. Hoort bij levenskunst ook de ‘overlevingskunst’ en mogelijk ook de kunst van het (zich voorbereiden op) ’goede sterven’? Naar aanleiding van de recente kritiek op de idee van levenskunst als ‘geluksfundamentalisme’, met name van de Leuvense hoogleraar Rick Torfs, vragen we ons af of deze terecht is of niet en waarom, en of er een alternatief is. Kun je jezelf wel kennen met de rede? Misschien zijn westerse filosofen vanaf Socrates daar wel te optimistisch over geweest, en heeft het oosterse denken dit beter begrepen. Is het misschien adequater om niet te moeten doen wat je wilt, maar om te willen wat je doet? Hoe belangrijk voor het ‘goede leven’ zijn de uiterlijke omstandigheden en andere mensen? In hoeverre heb je je leven in eigen hand? Paul Frissen betoogde onlangs in zijn recente boek ‘De fatale staat’ dat we ons meer moeten verzoenen met de tragiek. Volgens hem weigeren zowel de traditionele als de populistische politiek de tragiek te aanvaarden. Preventie, interventie en maakbaarheid krijgen veel aandacht, maar ‘alleen het fatalisme kan ons verzoenen met de tragiek’, stelt hij. Vrijdag 20 maart 09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee 09.45 – 10.45 Blok 1: Verschillende filosofen over levenskunst. 10.45 – 11.00 Koffie/thee-pauze 11.00 – 12.30 Blok 2: Filosofen over levenskunst: tekstlezing en bespreking. 12.30 – 13.30 Lunchpauze (op eigen gelegenheid) 13.30 – 14.15 Blok 3: Recente kritiek op de idee van levenskunst. 14.15 – 14.30 Korte pauze 14.30 – 15.15 Blok 4: Recente kritiek: tekstlezing en bespreking. 15.15 – 15.30 Koffie/thee-pauze 15.30 – 16.30 Blok 5: Een nieuw (of juist oud?) alternatief voor levenskunst in de 21e eeuw? 16.30 uur Afsluitende borrel


Filosofie Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdag 20 maart 09.30 -17.30 uur Prijs:

€ 70,- (inclusief lesmateriaal, koffie/ thee en afsluitend drankje) Literatuur: De docent stelt een reader beschikbaar. Inschrijven voor deze themadag is mogelijk tot 27 februari

T Dr. Miriam van Reijen (Breda,1946) is afgestudeerd in de sociale filosofie en ethiek (Nijmegen, 1974), en in de cultuuren godsdienstsociologie (Nijmegen, 1983). Zij heeft een lange ervaring in het geven van lezingen, workshops, trainingen en cursussen zoals ‘Filosoferen over emoties, ‘Filosoferen over de goede keuze’, ‘Filosofie als levenskunst’ en ‘Geluk door wijsheid’ voor diverse instellingen, organisaties en verenigingen en in verschillende filosofische centra in Nederland en Frankrijk. Daarnaast houdt zij zich al jarenlang intensief bezig met Spinoza; in het bijzonder zijn theorie over de passies en zijn politieke filosofie, waarop zij 21 juni 2010 is gepromoveerd aan de universiteit van Tilburg.

17

15 T03

‘O Haupt voll Blut und Wunden’

Drs. Frans Jansen

Bachs muziek voor de Lijdenstijd

Sinds jaar en dag wordt de Lijdenstijd muzikaal gedomineerd door de passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Jaarlijks klinkt op talloze plaatsen in Nederland zijn Matthäus-Passion, die in de loop der jaren bijna de status van cultureel erfgoed heeft bereikt. Daarbij zijn in onze ontkerkelijkte maatschappij Bachs passies voor velen nog de laatste connectie met de christelijke traditie.Hoe anders ervoer men deze muziek tijdens Bachs leven. Als onderdeel van de reguliere liturgie zijn deze werken destijds door niemand op waarde geschat wat erin resulteerde dat zij na 1750 decennialang niet meer hebben geklonken. Mendelssohns memorabele uitvoeringen van de Matthäus-Passion in 1829 hebben daar definitief verandering in gebracht. Muziekgeschiedenis Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandag 23 maart 09.30 – 16.30 uur Prijs: € 60,- (inclusief koffie/thee en afsluitend drankje) Literatuur: Al het cursusmateriaal (incl. muziekvoorbeelden en literatuurlijst) is naderhand gratis te downloaden via www.achterdenoten.nl

T

Deze cursus is een herhaling van voorjaar 2013 Inschrijven voor deze themadag is mogelijk tot 3 maart

Op deze studiedag zal geanalyseerd worden wat de passies van Bach zo bijzonder maken en waarin zij zich onderscheiden van andere muziek voor de Goede Week. Daarmee is onlosmakelijk verbonden de religieuze overtuiging van de componist, alsmede de kerkelijke traditie waarin hij zich bevond. Ook zaken als tekstuitbeelding, muzikale vormen en liturgische context zullen daarbij in ruime mate worden betrokken. Tevens zal gekeken worden hoe het gekomen is dat dit repertoire in ons land zo ongekend populair is geworden en waarbij aanvankelijk Rotterdam en later Amsterdam een cruciale rol heeft gespeeld. Uiteraard zal de dag rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertolkers uit heden en verleden. Uitvoering Matthäus-Passion door de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Stephan MacLeod in Brabant: Zondag 22 maart 2015 (14.15 uur) in Muziekgebouw Frits Philips in Eindhoven (€ 35,- tot € 52,50) Woensdag 25 maart 2015 (19.30 uur) Concertzaal Theaters Tilburg (€ 35,tot € 58,-) Maandag 23 maart 09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee 09.45 – 11.15 Blok 1: Geschiedenis en context van Bachs passiemuziek 11.15 – 11.30 Koffie/thee-pauze 11.30 – 12.30 Blok 2a: Matthäus- en Johannes-Passion: tekstuitbeelding en muzikale vormen 12.30 – 13.30 Lunchpauze (op eigen gelegenheid) 13.30 – 14.30 Blok 2b: Matthäus- en Johannes-Passion: tekstuitbeelding en muzikale vormen 14.30 – 15.00 Koffie/thee-pauze 15.00 – 16.30 Blok 3: De passietraditie in Nederland 16.30 uur Afsluitende borrel

Drs. Frans Jansen is musicoloog en studeerde Muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht. Hij geeft lezingen en heeft ruime ervaring met het geven van HOVO-cursussen.

18


15 T04

Carthago

Janko Duinker MA.

Wereldmacht van een Mediterrane stad

“En voorst ben ik van mening dat Carthago vernietigd dient te worden!” Deze woorden, volgens de overlevering gesproken door de senator Cato, behoren tot het standaard repertoire onder gymnasiasten. De stad Carthago werd vernietigd in 146 v. Chr. Het heeft iets ironisch dat de bekendste episode van een stad, haar eigen vernietiging is. Over Carthago valt natuurlijk veel meer te vertellen dan alleen deze laatste fase uit haar geschiedenis. Ooit behoorde deze stad tot de grootmachten van het Mediterrane gebied, de grote concurrent van Rome en de absolute heerser over de zeeën. Dit veranderde allemaal in de vierde eeuw v. Chr. maar het verhaal van Carthago loopt eigenlijk nog veel verder terug. De mythische fundamenten werden al gelegd in de 9de eeuw v. Chr. Niet helemaal toevallig tegelijkertijd met die van Rome. Vanwege de handelsgeest van de Carthagers, en de vele internationale contacten die ze daardoor onderhielden in de Mediterrane wereld, is Carthago altijd een spil geweest in de historie van de oudheid in het eerste millennium v. Chr. Contacten met de Ptolemaien van Egypte, Phyrrus, de vorsten van Syracuse en natuurlijk verschillende beroemde en beruchte Romeinen waarmee ze soms de wapenen kruisten, en soms vrede e hadden. In dat kader is er natuurlijk een gedeelte van de themadag ingeruimd voor de Punische oorlogen in de 3de en 2de eeuw v. Chr. Speciale aandacht zal uitgaan naar de briljante veldheer Hannibal, zijn successen en zijn uiteindelijke falen. De cursus staat in het teken van de tentoonstelling Carthago in het Rijksmuseum van Oudheden. Hierdoor zal er niet alleen worden ingegaan op de teksten van de klassieke geschiedschrijvers, maar zal er ook intensief worden gekeken naar de archeologie in materiele cultuur van Carthago. De Romeinen, die het overgrote gedeelte van de geschiedenis (letterlijk) hebben geschreven, hadden meestal toch een gekleurde blik als het om Carthago ging. Dit zien we nog steeds terug bij bijvoorbeeld Flauberts meesterwerk Salammbo. De vraag is of de archeologische resten te rijmen zijn met de geschreven geschiedenis zoals overgeleverd door bijvoorbeeld Livius, Polybius of Diodorus Sicilus. Vrijdag 10 april 09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee 09.45 – 10.45 Blok 1: Introductie 10.45 – 11.00 Koffie/thee-pauze 11.00 – 12.30 Blok 2: Een korte geschiedenis van Carthago en het Middellandse zee gebied 12.30 – 13.30 Lunchpauze (op eigen gelegenheid) 13.30 – 14.15 Blok 3: De Punische oorlogen en Hannibal 14.15 – 14.30 Korte pauze 14.30 – 15.15 Blok 4: Carthago en de internationale handel in het eerste millennium v. Chr. 15.15 – 15.30 Koffie/thee-pauze 15.30 – 16.30 Blok 5: Carthago in de geschiedenis van Europa. Van Purcell tot Flaubert 16.30 uur Afsluitende borrel


Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdag 10 april 09.30 – 16.30 uur Prijs: € 73,- (inclusief lesmateriaal, koffie/ thee en afsluitend drankje) Literatuur: De docent stelt een syllabus beschikbaar. Na afloop van de themadag organiseert de docent op vrijdag 17 april om 14.00 uur bij voldoende belangstelling een rondleiding over de tentoonstelling Carthago in het RMO Leiden. Inschrijven voor deze themadag is mogelijk tot 20 maart

Janko Duinker MA. was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden tijdens de voorbereidingen voor de tentoonstelling Petra. Wonder in de woestijn. Hij geeft al vijf jaar college aan verschillende HOVO-instellingen door heel Nederland.

19

T

LEERGANGEN Een leergang is een samenhangende serie cursussen over verschillende semesters heen. Een leergang verbindt het positieve van het vrij kunnen kiezen uit een groot aanbod met de behoefte aan verdieping en samenhang op één thema. Over het algemeen wordt een leergang ontwikkeld door één docent en worden de cursussen steeds in dezelfde lesplaats, dag en tijd aangeboden. Voor iedere leergang geldt dat de aangeboden cursussen ook afzonderlijk kunnen worden gevolgd. U kunt dus op ieder moment instappen in de leergang van uw keuze. Een uitgebreide omschrijving van de inhoud en opbouw van iedere leergang kunt u vinden op www.hovobrabant.nl

Overzicht van leergangen en cursussen in voorjaar 2015: Architectuur In deze leergang worden ontwikkelingen in de architectuur vanuit een historisch perspectief belicht. Naast culturele invloeden vanuit de overige kunsten in een bepaalde periode spelen in de architectuur ook (her)ontdekte technieken en nieuwe materialen een rol. Dit maakt een reis door de architectuurgeschiedenis een rijke en boeiende aangelegenheid. Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus 15V06 Leergang Architectuur deel VII: 1900-1945

Nederlandse Architectuur In deze leergang worden de ontwikkelingen in de Nederlandse architectuur vanuit een historisch perspectief belicht. Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus 15V10 Leergang Nederlandse Architectuur Deel V: Ontwikkelingen na 1945

Cultuur en geschiedenis van het Oude Egypte De leergang Egyptologie laat deelnemers op een intensieve manier kennis maken met de cultuur, geschiedenis, kunst en religie van het Oude Egypte. In vier keer tien bijeenkomsten wordt u meegenomen naar een van de oudste en fascinerendste beschavingen ter wereld. Docent Het Huis van Horus is een team van bevriende Egyptologen, afkomstig van de Universiteit Leiden, goed bekend in Egypte en deels ook in de Egyptologie gepromoveerd. Janko Duinker MA treedt op als docent. www.huisvanhorus.nl Cursus 15V02 Oud-Egyptische kunst

20


Kijken naar Kunst en Cultuur Kunst en cultuur worden vanuit een historisch, cultureel en multidisciplinair perspectief benaderd en besproken, waarbij iedere bijeenkomst een bepaalde kunstenaar centraal staat. In deze leergang weet de docent op een natuurlijke en samenhangende wijze de beeldende kunst, muziek en literatuur in de “tijdgeest” te plaatsen, waarbij de kunstenaars ook als personen tot leven komen. Docent Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea. Cursussen 15V11 Kijken naar Kunst en Cultuur (Tilburg) 15V33 Kijken naar Kunst en Cultuur (Breda)

Systematische filosofie: kritische reflectie Met betrekking tot diverse actuele thema’s worden filosofen, stromingen en richtingen verkend en wordt naar oorspronkelijke teksten verwezen. Al met al krijgt de deelnemer een groeiend inzicht in de boeiende wereld die filosofie heet… Docent: Drs.Harry Willemsen studeerde filosofie te Nijmegen, is redacteur van Woordenboek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven, directeur van Centre Erasme (www.centre-erasme.nl). Cursus: 15V26 De mens in de filosofie. Mens en mensbeelden

Internationale politiek Periodiek wordt een cursus aangeboden over recente ontwikkelingen in de internationale politiek bij de VN, Europa, de VS, Rusland en het MiddenOosten, waarbij bij toerbeurt ook aandacht wordt besteed aan een werelddeel of regio. Voorts worden cursussen gegeven over actuele kwesties in de internationale politiek en de internationale betrekkingen. Begeleider Jan Hijna heeft tot 1995 als officier bij de Koninklijke Marechaussee gewerkt en studeerde in het kader van zijn carrière internationaal recht, staatsrecht en strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is sinds 1996 aan HOVO Brabant verbonden en ontwerpt en begeleidt cursussen voor de leergang internationale politiek en voor de vakgebieden geschiedenis en rechten. Cursus 15V15 Rusland, van Lenin tot Poetin

Geschiedenis van Nederland en België NIEUW! Nederland en België vormen vanouds één cultuurgebied, dat bovendien op het grensvlak ligt van verschillende culturen. Dat spanningsveld is de rode draad in deze leergang over de geschiedenis van de Lage Landen, waarin veel aandacht voor brede samenhangen en waar dat mogelijk is ook voor diepere oorzaken. Docent: Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is verbonden als docent geschiedenis aan diverse HOVO-instellingen en is daarnaast onder meer werkzaam als schrijver en verteller. (www.feicohouweling.nl) Cursus: 15V14 Geschiedenis van Nederland en België Deel 1


21

Psychologie Menselijk gedrag kent ontelbaar veel varianten en wordt beïnvloed door allerlei factoren zoals onze biologie, persoonlijkheid, de aan- of juist afwezigheid van anderen en fysieke omgevingsfactoren. Al deze factoren worden in de leergang behandeld. Deze leergang bestaat uit vijf cursussen waarin de belangrijkste thema’s in de psychologie aan bod komen. Met behulp van vele aansprekende en actuele voorbeelden worden de meest relevante theorieën, inzichten en ontdekkingen geïntroduceerd en uitvoerig besproken. Thematisch is de leergang in drie deelonderwerpen verdeeld: 1) algemene introductie in de psychologie, 2) persoonlijkheidspsychologie, en 3) de relatie tussen psychologie en gezondheid. Docent Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn. Cursus 15V19 Gezondheidspsychologie

Van Parijs tot New York NIEUW! Van Parijs tot New York vertelt het verhaal van de moderne kunst en architectuur, vanaf het midden van de negentiende eeuw tot nu, van Courbet en Haussmann tot Koons en Koolhaas. Gaandeweg ontstaat een steeds rijker beeld van een wereld die in korte tijd radicaal verandert, die getekend wordt door schokkende gebeurtenissen en die een cultuur voortbrengt die mét dat alles tot grote bloei komt. Docent Ko van Dun (1953, Heerlen) is opgeleid als docent beeldende vorming en vooral werkzaam als docent kunsten cultuurgeschiedenis. Daarnaast is hij als adviseur, schrijver en docent verbonden aan musea, galeries en bedrijven. Onder andere als extern medewerker voor de Rabo Kunstcollectie, gastdocent voor de Universiteit van Maastricht en gastspreker en – curator voor het Bonnefantenmuseum. Ook is hij aankoopadviseur voor het kunstfonds Art21. In 2007 startte hij zijn eigen kunstblog: www.artupdate.nl Cursus 15V28 La belle époque

Kelten – Romeinen – Germanen De basis van deze leergang wordt gevormd door het archeologisch onderzoek in Europa, waaruit duidelijk wordt welke ontwikkeling de Europese maatschappij heeft meegemaakt vanaf de ontdekking van het ijzer kort na 1000 v.Chr. tot het ontstaan van de belangrijkste Europese staten zo’n 2000 jaar later. De leergang bestaat uit 4 cursussen van elk 10 weken. Docent Drs. Johan Hendriks (1954) studeerde MO-Geschiedenis in Tilburg en Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte na zijn lerarenbestaan als stadsarcheoloog van Dordrecht en is sinds 2003 hoofd van het bureau Cultureel Erfgoed van de gemeente Breda. Zijn publicaties betreffen de kastelen in Noord-Brabant, de archeologie van het Land van Heusden en Altena en uiteraard de Romeinen in Nederland. Cursus 15V18 Germanen, van bedreigers tot vormgevers van Europa

22


15 V01

Globalisering: Vloek of zegen?

Prof. dr. Paul van Seters

Globalisering heeft iets van een paradox. Veel mensen beschouwen de tijd waarin wij leven als het tijdperk van globalisering. Maar wie zich verdiept in het onderwerp, krijgt direct te maken met hooglopende meningsverschillen over de ware aard van het verschijnsel. Is globalisering oud of nieuw? Is het een vloek of een zegen? Is het economisch of cultureel? Dit tegenstrijdige karakter blijkt ook uit de naamsverandering van de zogenoemde antiglobalisten, die zich alweer geruime tijd afficheren als andersglobalisten. Controverses over de precieze betekenis van globalisering beheersen niet alleen de academische literatuur maar ook het maatschappelijke debat. Kortom, globalisering is tegelijkertijd een vanzelfsprekend én een omstreden kenmerk van onze samenleving.

Multidisciplinair

The World is Flat (2005) Thomas Friedman nemen we als uitgangspunt voor dit debat. Friedman wordt door zijn talloze critici afgeschilderd als een fervent voorstander van globalisering, maar wie zijn werk goed leest komt erachter dat hij in werkelijkheid een veel genuanceerdere positie inneemt. Dit blijkt vooral uit zijn meer recente boek over de noodzaak van een groene revolutie, getiteld Hot, Flat, and Crowded (2008). Ook in zijn columns (in Nederland wekelijks te lezen in de Volkskrant) ontpopt Friedman zich allerminst als een reactionaire proglobalist.

Prijs: € 177,- (7 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

Het globaliseringsdebat is bij uitstek multidisciplinair: filosofie (Peter Singer, Peter Sloterdijk), economie (Joseph Stiglitz, Jagdish Bagwhati), politicologie (Benjamin Barber, Samuel Huntington), sociologie (Saskia Sassen, Manuel Castells), internationale betrekkingen (Francis Fukuyama, Anne-Marie Slaughter), business studies (Kishore Mahbubani, David Korten) etc. Maar ook de wereld van de journalistiek en de ngo’s is ruimschoots vertegenwoordigd (Naomi Klein, Lori Wallach, Vandana Shiva, Susan George etc.). Een verkenning van de belangrijkste posities in dit debat is het belangrijkste oogmerk van deze cursus.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3, 30-3 en 13-4 (20-4 reservedatum inhaalcollege)

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Verplicht boek: Thomas Friedman, The World is Flat/ De aarde is plat (iedere uitgave/editie is goed). Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 2 februari

Prof. dr. Paul van Seters heeft artikelen en boeken gepubliceerd over rechtssociologische theorie, openbaar bestuur, en culturele sociologie. Zijn huidige onderzoeksinteresses liggen op het vlak van globalisering en duurzame ontwikkeling, recht en communitarisme, maatschappelijk verantwoord ondernemen, en de global civil society. Hij is momenteel werkzaam bij TIAS Business School Tilburg University.


23

T

15 V02

Oud-Egyptische Kunst

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 26-1, 2-2, 9-2, 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3, 30-3 en 13-4 (20-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 237,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent deelt het eerste college een syllabus uit. De PowerPointpresentaties en aanvullende artikelen worden digitaal ter beschikking gesteld via www.hovobrabant.nl.

Janko Duinker MA

Oudegyptische kunst verschilt op veel manieren van onze westerse manier van het maken en kijken naar kunst. Niet alleen in de manier van weergeven, maar ook de manier waarop er tegen kunstenaars werd aangekeken, en mee werd omgegaan. In plaats van het perspectief hanteerde men in het Oude Egypte heel andere manieren om de realiteit weer te geven. Manieren samengevat in de term a-spectief. De werkelijkheid werd bovendien sterk gestileerd afgebeeld, verbonden aan een ideaalbeeld en ideale proporties. Daarnaast werden Oudegyptische kunstwerken zelden gesigneerd. Rijk gedecoreerde tomben werden na gebruik blijvend verzegeld als “huis voor de eeuwigheid”. En Egyptische tempels waren niet bedoeld voor de ogen van het grote publiek of algemeen toegankelijk. Het is niet zonder reden dat de studie Kunstgeschiedenis vaak met de Griekse cultuur begint. De Griekse kunstuitingen staan in veel opzichten dichter bij de onze. In deze cursus maakt u kennis met kunstgeschiedenis en Oudegyptische kunst vanuit een heel ander perspectief. Wanneer en hoe ontstond de kunst die wij zien als typisch voor het faraonisch Egypte? Wat is eigenlijk specifiek “Egyptisch” aan Oudegyptische kunst, vergeleken met Griekenland, Rome of moderne kunst? Hoe zijn Oudegyptische architectuur en kunstwerken te lezen volgens ideaalbeeld en canon? Keken de oude Egyptenaren op een andere manier naar de realiteit dan wij doen? Welke functies had kunst voor de oude Egyptenaren? Kent het oude Egypte “stijlen”, esthetiek, artistieke vrijheid en “kunst omwille van de kunst”? In deze cursus vormt de moderne westerse (kunst)filosofie een leidraad door de Egyptische kunstgeschiedenis.

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Egyptologie, maar kan prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Janko Duinker MA. was verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden tijdens de voorbereidingen voor de tentoonstelling Petra. Wonder in de woestijn. Hij geeft al vijf jaar college aan verschillende HOVO door heel Nederland.

24


15 V03

Wat maakte ons moreel?

Dr. Pouwel Slurink

Traditionele en evolutionaire ethiek

De moraal is een eigenaardig verschijnsel. Moreel gedrag lijkt voort te komen uit een goed hart, maar morele oordelen kunnen wreder zijn dan dolken. Vaak zijn degenen die het hardst oproepen tot een gemeenschappelijke inspanning, precies ook degenen die daar het meest van profiteren. Felle morele beschuldigingen gaan vaak gepaard met haast paranoïde ideeën over de opzettelijkheid waarmee de aangeklaagde zou hebben gehandeld. Er lijken kortom nogal wat dubbele bodems onder de moraal te zitten. Het is de vraag of de klassieke moraalfilosofen zich daar voldoende bewust van waren en of critici, zoals Nietzsche, niet weer wat overdreven. De laatste dertig jaar mengen zich steeds meer biologen, psychologen en antropologen in dit eeuwenoude debat. Helpt de wetenschap ons verder of blijven we steken in filosofisch gehakketak? We beginnen deze collegereeks met een duik in de klassieke filosofie. De tegenstellingen en begrippen die we daar tegenkomen spelen immers nog steeds een rol in de huidige debatten. Vervolgens kijken we of er een samenhangende theorie over de moraal voortkomt uit het ethologisch, psychologisch en antropologisch onderzoek van de laatste decennia. Op basis daarvan proberen we een beeld te scheppen van de moraal, waarin althans sommige van de eeuwenoude tegenstellingen enigszins overwonnen kunnen worden. Tenslotte houden we ons ook bezig met de vraag of we daarmee eigenlijk in praktische zin wat opschieten. In de 10 colleges komen o.a. aan de orde: 1. De sofisten versus Socrates en Plato, de christelijke synthese. 2. Kant en sommige critici, zoals Schopenhauer en Scheler. 3. Nietzsche’s alomvattende metafysica- en moraalkritiek. 4. De Britse moraalfilosofische traditie en Darwin. 5. Ontwikkelingen in de ontwikkelingspsychologie (Jonathan Haidt). 6. Trivers’ theorie van wederzijdse hulpvaardigheid en de Waal’s Chimpanseepolitiek. 7. Indirecte wederzijdsheid, samenwerking en spiegelneuronen. 8. Moral Origins van Chrisopher Boehm. 9. Straffen, vergeven & de vrije wil. 10. Darwinism applied (Beckstrom): van wetenschap naar wijsheid?

Multidisciplinair Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 26-1, 2-2, 9-2, 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3, 30-3 en 13-4 (20-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Verplicht boek: Pouwel Slurink, Aap zoekt zin, ISVW-uitgevers, 2014, ISBN: 978-94-91693-41-0, € 27,50. Aanbevolen boek: Christopher Boehm, Moral origins, Basic Books, 2012, ISBN: 978-0-465-02048-5. € 25,99. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Dr. Pouwel Slurink studeerde wijsbegeerte in Nijmegen en werkte daar ook als onderzoeker in opleiding. Hij promoveerde in 2002 met Why some apes became humans. Sindsdien doceerde hij kenleer en wetenschapsfilosofie aan diverse universiteiten. Momenteel is hij freelance docent en onafhankelijk onderzoeker en publicist.


25

T

15 V04

Genereert kapitalisme ongelijkheid van inkomen en vermogen?

Economie Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3 en 30-3 (13-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

T Literatuur: De docent stelt de PowerPoint presentatie digitaal via www. hovobrabant.nl ter beschikking. Verplicht cursusboek: Thomas Piketty, Kapitaal in de 21e eeuw. De Bezige Bij, Amsterdam, € 34,90 (verschijnt begin november 2014). Aanbevolen: Hoe ongelijk is Nederland? Een verkenning van de ontwikkeling en gevolgen van economische ongelijkheid. WRRverkenning 28, 2014.

Prof. dr. Theo van de Klundert

De Franse econoom Thomas Piketty schreef onlangs een opzienbarend boek onder de titel “Capital in the Twenty-First Century” (2014). Centraal staat de stelling dat het kapitalistisch stelsel noodzakelijkerwijze tot een forse scheefgroei van inkomen en vermogen leidt. Aan de hand van zorgvuldig verzamelde gegevens laat de auteur in eerste instantie zien hoe ongelijk inkomen en vermogen verdeeld waren in de 19e eeuw. De romans van onder andere Jane Austin en Honoré de Balzac laten zien wat dit voor de samenleving betekent. Men leefde in wat Piketty noemt een “patrimonial society”. Tegenwoordig lijkt alles anders. Met inkomen uit arbeid is een volwaardig bestaan op te bouwen. We leven nu in een meritocratische samenleving, waarbij ieders positie gebaseerd is op eigen verdiensten in brede zin. Volgens Piketty is dit echter maar schijn. De beide wereldoorlogen en de grote depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw veroorzaakten een tijdelijke onderbreking van de kapitalistische dynamiek. Volgens de auteur is het duidelijk dat de ongelijkheid van inkomen en vermogen in de 21e eeuw weer fors stijgt. Aan het eind van deze eeuw zijn we dan terug in een wereld, zoals beschreven door Austin en De Balzac. Om deze trend om te buigen stelt Piketty een wereldwijde belasting op vermogen voor. Heeft Piketty gelijk? In de cursus zal worden aangetoond dat het nodige valt af te dingen op de analyse van Piketty. Dit neemt niet weg dat in veel Westerse landen na 1980 sprake is van een toenemende inkomensongelijkheid. Een dergelijke ontwikkeling heeft onder meer te maken met de financialisering van de economie, waardoor bij belangrijke beslissingen in het bedrijfsleven financiële motieven doorslaggevend zijn en vakbonden en burgers minder invloed hebben. In de cursus wordt stil gestaan bij diverse visies op het vraagstuk van de inkomens- en vermogensongelijkheid. De analyse van Piketty is niet gebaseerd op Nederlandse gegevens. De problematiek in ons land komt aan de orde in een recent rapport van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) onder de titel “Hoe ongelijk is Nederland?”. In de cursus wordt dit rapport kritisch besproken.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 2 februari

Prof. dr. Theo van de Klundert Doctoraal Econometrie, 1958. Promotie in de Economische Wetenschap, 1962. Hoogleraar Algemene Economie aan de Universiteit van Tilburg, 1964-2001.Gasthoogleraar in Nijmegen, Groningen, Paramaribo, Santa Cruz (California).

26


15 V05

Vincent van Gogh en de zoektocht naar de ware kunst

Met Vincent van Gogh begint een heel nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het modernisme, dat van een schilderkunst die het streven naar schoonheid tout court loslaat. Al kort na zijn vroege dood zal het expressionisme zich ontwikkelen tot één van de hoofdstromen van de moderne kunst. Het verhaal van de schilder wordt dat van de tragische figuur die voorop liep en die pas ná zijn dood de erkenning kreeg die hem toekwam. Al gauw werd de mythe Van Gogh belangrijker dan het verhaal van zijn kunst. Ook nu nog, 125 jaar na zijn dood, kan die romantisering ons danig in de weg zitten. Wat in werk van Van Gogh als eerste opvalt, is het ontbreken van iedere distantie, het is van een bijna kinderlijke directheid. De onconventionele combinaties van kleuren, patronen en vormen tarten alle traditionele esthetische wetten. Daarbij geven de onversneden kleuren, de grove vormen en de wat ongemakkelijke perspectief de schilderijen een bijna archaïsch voorkomen. Het effect van al deze ongerijmdheden, het ontbreken van ‘schoonheid’ en logica, is dat de toeschouwer zich wat ongemakkelijk voelt en op zoek moet naar een nieuwe betekenis en samenhang. Hij kan deze alleen vinden als hij bereid is zich te verplaatsen in de innerlijke realiteit van het schilderij: in de unieke samenspraak van vorm en inhoud en de wijze waarop de kleuren en de vormen spreken over gevoelens en gedachten die het gekozen onderwerp bij de schilder heeft opgeroepen.  Vincent van Gogh en de zoektocht naar de ware kunst is een zesdelige cursus waarin het leven en het werk van de schilder in een helder perspectief worden geplaatst. Zoveel mogelijk ontdaan van alle mythevorming, maar wel recht doend aan de romantische ziel die hij wel degelijk was. De kunsthistorische context strekt zich uit van de grote voorbeelden van de schilder - Delacroix en Millet bijvoorbeeld - tot aan de kunstenaars die weer door hem zijn beïnvloed - al kort na zijn dood Ernst Ludwig Kirchner of, veel later nog, Francis Bacon.

Ko van Dun

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3 en 30-3 (13-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

T Literatuur: Docent stelt lesmateriaal, d.w.z. syllabus plus alle beeldmateriaal, digitaal beschikbaar via We Transfer In het Van Gogh-jaar 2015 vinden er talloze activiteiten en exposities plaats. Deze cursus is daar een unieke verdieping bij. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 2 februari

Ko van Dun (1953, Heerlen) is opgeleid als docent beeldende vorming en vooral werkzaam als docent kunsten cultuurgeschiedenis. Daarnaast is hij als adviseur, schrijver en docent verbonden aan musea, galeries en bedrijven. Onder andere als extern medewerker voor de Rabo Kunstcollectie, gastdocent voor de Universiteit van Maastricht en gastspreker en –curator voor het Bonnefantenmuseum. Ook is hij aankoopadviseur voor het kunstfonds Art21. In 2007 startte hij zijn eigen kunstblog: www.artupdate.nl


27

15 V06

Leergang Architectuur Deel VII

Drs. Joris van Sleeuwen

1900 – 1940

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3, 17-3, 24-3, 31-3 en 7-4 (14-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Deze cursus maakt deel uit van de leergang Architectuur, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Het ontstaan van de moderne architectuur in het begin van de vorige eeuw werd veroorzaakt door een welbewuste breuk met het verleden. Het brede spectrum van historische stijlen dat de architecten in de negentiende eeuw gebruikten werd nu afgewezen als irrelevant voor de eigentijdse bouwopgave. De weg naar de toekomst lag open en de nieuwe architectuur richtte zich niet langer naar de belangrijke voorbeelden uit de voorgaande eeuwen. De samenleving was na 1900 ingrijpend veranderd door de industrie. Voor de avant-garde architect werd de machine het symbool van een nieuwe en vooral betere maatschappij. Een van de belangrijkste modernistische architecten, Le Corbusier, noemde het huis een machine om in te wonen. Dat betekende niet dat gebouwen er nu als machines uitzagen maar dat ze, analoog aan machines, functioneerden op een rationele en nauwkeurig geplande wijze. Hoogwaardige materialen als staal en gewapend beton gaven de architecten de mogelijkheid om hun futuristische visioenen daadwerkelijk te realiseren. Achteraf bezien is duidelijk dat er nauwelijks sprake is van een eenduidige machine-stijl architectuur. De machine-esthetiek werd aangevuld met een biomorphe of een geometrische vormentaal. Architecten richtten zich ook naar de beeldende kunst: architectuur als sculptuur of architectuur als schilderij. Een andere inspiratiebron waren “primitieve” en exotische gebouwen. Aan bod komen de volgende thema’s: 1) Hoogbouw in Chicago eind 19e eeuw; 2) F.L.Wright en het Prairiehuis 1890-1916; 3) Constructief rationalisme: Horta, Berlage en Gaudí 1880-1910 ; 4) Adolf Loos en de crisis van de cultuur; 5) De Glazen Ketting: expressionisme in de architectuur 1910-1925; 6) Het Bauhaus 1910-1932; 7) De Nieuwe Zakelijkheid: Duitsland en Nederland 1923-1933; 8) De Stijl: het neo-plasticisme 1917-1931; 9) Le Corbusier en de Esprit Nouveau 1907-1931; 10) De nieuwe collectiviteit : Sovjet-Unie 1917-1932.

Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

28


15 V07

Recente ontwikkelingen in de strafrechtspleging

Aandacht wordt besteed aan de historische bronnen (o.a. in het Oude testament, de klassieke oudheid) en filosofische teksten over het strafrecht (Spinoza, Kant, Hegel), en de nog steeds actuele betekenis ervan voor de huidige ontwikkelingen. Wij zullen de vraag onder ogen zien hoe het strafrecht – tegen tendensen in als het populisme – een gematigd karakter kan behouden, zonder te vervallen in symboolwetgeving of mateloze repressie, waardoor beginselen van de rechtsstaat (rechtszekerheid, een eerlijk proces e.d.) op het spel komen te staan en de sancties aan humaniteit verliezen. Tijdens de colleges zal voorts aandacht worden besteed aan actuele rechtszaken. Naar verwachting zal dat de zogenaamde Passage zaak voor het gerechtshof Amsterdam betreffen, en wellicht de zaak Wilders 2, naar aanleiding van zijn uitlatingen tijdens een recente verkiezingscampagne (“ Marokkanen? Minder minder minder” ). Het gaat bij deze voorbeelden niet alleen om de inhoudelijke beoordeling - wat zou de uitkomst zijn van de zaak? - maar vooral om de betekenis van de inzet van het strafrecht en de bezwaren van het gebruik van bepaalde middelen (zoals de kroongetuige, een verklaarde misdadiger die in feite zijn voor andere daders belastende belastende verklaringen verkoopt). Uiteindelijk gaat het steeds om de vraag wat het strafrecht kan bijdragen aan een evenwicht in de samenleving. Ook het vraagstuk van de betekenis van vergeving - bijvoorbeeld door middel van dader/slachtoffer gesprekken en mediation- kan daarbij aan de orde komen. Ook zal aandacht worden besteed aan historische en actuele voorbeelden van de berechting van oorlogsmisdadigers en misdaden tegen de menselijkheid (het Neurenberg-tribunaal, het Joegoslavië tribunaal, het International Criminal Court. Wat betekent deze wijze van berechting voor de verwerking door de slachtoffers en nabestaanden en de samenleving als geheel? De beantwoording van deze vragen zal worden teruggekoppeld naar de start van de cursus en de vragen die daar zijn behandeld.

Prof. mr. Theo de Roos

Rechtswetenschap Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3 en 17-3 (24-3 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

T Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari

Prof. mr. Theo de Roos (Tilburg, 1948) studeerde Nederlands recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was aldaar advocaat sinds 1977 (tot 2010). Hij promoveerde in 1987 aan de Rijksuniversiteit Utrecht, en was hoogleraar strafrecht in Maastricht (1990, Leiden (1997) en Tilburg (2005). Sinds 2010 is hij raadsheer in het gerechtshof Den Bosch, en sinds 2013 plaatsvervangend raadsheer in dat hof.


29

15 V08

Het brein van farao tot fMRI

Psychologie Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3, 17-3, 24-3 en 31-3 (14-4 reservedatum inhaalcollege Prijs: € 212,- (9 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur:

Cursusboek: Kees Brunia: Het Brein van farao tot fMRI uitgever Eburon. 2014, €45 (te verschijnen) In het eerste college wordt het cursusboek feestelijk gepresenteerd en kunt u dit bij de docent (gesigneerd) aanschaffen.

Prof. dr. Kees Brunia

Onze reis begint rond 1862 als een Amerikaan een oude papyrusrol koopt op de markt in Luxor in Egypte, met een cursus traumatologie door een arts van de farao voor zijn collega’s. Voor het eerst in de geschiedenis wordt een verband gelegd tussen hersenbeschadigingen en stoornissen in de motoriek. Daarna belanden we op het eiland Kos in Griekenland, waar de beroemde dokter Hippocrates zijn jonge artsen duidelijk maakt dat epilepsie niet wijst op een bezetenheid door boze geesten, maar op een hersenafwijking. Anderhalve eeuw na het begin van onze jaartelling is Galenus in Rome bezig om secties te verrichten, op honden, varkens en apen. Hij is de eerste die met het mes probeert de structuur van het lichaam te ontrafelen en dus ook van het zenuwstelsel. Na zijn dood blijft het meer dan een millennium stil. Anatomie wordt niet meer bestudeerd tot Vesalius in Brussel. Hij maakt de eerste anatomische atlas, het standaardwerk voor de generaties na hem. In de 17e eeuw ontdekt Harvey in Engeland de bloedsomloop waarmee ook de functionele analyse van ons lichaam begint. Dan duurt het niet lang meer of ook de hersenen worden aan een nader onderzoek onderworpen. Intussen heeft Descartes zijn toevlucht gezocht in Holland. Hij denkt veel na over de mens, maar snijdt ook in een koeienkop. Voor hem is er sprake van materie en geest, van de res extensa en de res cogitans. Hoe die met elkaar communiceren is het grote probleem, ook voor ons, want die ziel, die psyche, hoort niet tot de materiële wereld. Mijn gedachten, verdriet, geluk en herinneringen zijn de ongrijpbare aspecten van mijn IK, die je niet ziet als je een schedel openmaakt. Swaab zegt dat de hersenen gedachten produceren zoals de nieren urine. Met kennis van fysica en chemie is de urineproductie te snappen, maar hoe kan iets onstoffelijks uit de materie van ons brein ontstaan? Ik geloof graag dat onze psyche uit ons brein voortkomt – wat dat betreft ben ik materialist – maar begrijpen is wat anders.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Prof. dr. Kees Brunia behaalde zijn artsexamen (1959) en doctoraal experimentele psychologie (1962) aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Specialisatie tot zenuwarts volgde aan de Radboud Universiteit Nijmegen (1959-1964). Hij was werkzaam als docent fysiologie aan de RUU van 1959 tot 1972 en als zenuwarts aan de dr. Hans Bergerkliniek in Breda sinds 1964. Hij promoveerde in 1971 aan RUU en is hoogleraar Fysiologische Psychologie Tilburg sinds 1972. Sinds zijn emeritaat (1997) is hij als wetenschappelijk medewerker werkzaam op de afdeling neurologie van het AMC.

30


15 V09

Het Verhaal van de Aarde

Marcel van Schoor

Wie er oog voor heeft kan een fantastische reis door de tijd maken. De wereld om ons heen bevat een complexe en indrukwekkende geschiedenis. Het landschap en de gesteenten die dit landschap opbouwen, zijn ontstaan in een meer óf minder ver verleden. Zij zijn een vrijwel onuitputtelijke bron van informatie. De methodes waarop dit aardkundig archief wordt ontsloten en het verhaal dat daaruit volgt, vormen het onderwerp van deze cursus.

Natuurwetenschappen

Om de aardgeschiedenis te lezen en te begrijpen zijn een aantal principes nodig die een juiste interpretatie van de gesteenten mogelijk maken. Deze principes geven de relaties in ruimte en tijd tussen gesteenten aan en zijn een hulpmiddel bij de reconstructie van de processen die ze in een ver verleden hebben gevormd. Hieruit kunnen - met enige verbeeldingskracht - voorbije werelden weer tot leven worden gewekt. Een eerste grote stap werd gezet toen het inzicht ontstond dat gesteenten niet allemaal tegelijk waren gevormd. Een gesteenteserie moest dus een bepaalde hoeveelheid tijd vertegenwoordigen. Langs verschillende wegen zocht men naar een methode om die tijd én de gesteenten in te delen. Fossielen bleken een belangrijk hulpmiddel. Dit besef ontstond al vóór de evolutietheorie van Darwin, maar pas nadat de ware aard van fossielen begrepen werd. Men ontdekte dat de gesteentelagen door verschillen in hun fossielinhoud van elkaar onderscheiden konden worden. Het na elkaar voorkomen van verschillende fossielfauna’s werd de basis voor een indeling van de geologische tijd. Langzaam werd de immense duur van die tijd steeds duidelijker…

Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3 en 10-3 (17-3 reservedatum inhaalcollege)

Tijdens het hoorcollege zullen de grote lijnen van de aardgeschiedenis besproken en aanschouwd worden. Dit verhaal kent één constante: verandering. Daarnaast komen het begrip geologische tijd, de vraag naar de ouderdom van de aarde en de verschillende methoden om de aardgeschiedenis te reconstrueren aan bod. Een aarde zonder bewoners is ondenkbaar. De ontwikkeling van het leven, de invloed van dit leven op de aarde en de betekenis van de fossielen voor de geologie zullen dan ook zeker niet onvermeld blijven. Zes bijeenkomsten over misschien wel het meest opzienbarende verhaal dat verteld kan worden.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

T Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Marcel van Schoor studeerde vier jaar Geologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hierna heeft hij als reisleider tien jaar voor de reisorganisatie SNP gewerkt en daarbij veel bestemmingen met vulkanen bezocht. Hij geeft regelmatig cursussen en lezingen over geologische onderwerpen, heeft hij een bestuursfunctie bij een afdeling van de Nederlandse Geologische Vereniging en organiseert hij geologische excursies. HOVO Brabant Seniorenacademie

31

15 v10

Leergang Nederlandse Architectuur Deel V

Drs. Joris van Sleeuwen

Ontwikkelingen na 1945

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3, 17-3, 24-3, 31-3 en 7-4 (14-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Deze cursus maakt deel uit van de leergang Nederlandse Architectuur, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden.

Na de tweede wereldoorlog vormde de fysieke wederopbouw van Nederland een grote uitdaging voor architecten en stedenbouwers. Met weinig middelen moesten zij in korte tijd omvangrijke bouwprogramma’s realiseren om de oorlogsschade te herstellen en de woningnood te lenigen. Ontwerpers van drie generaties gaven vorm aan de vroegnaoorlogse bouwkunst van stad en land. Verrassender, veelkleuriger en verfijnder dan tegenwoordig meestal wordt gedacht. Vooral de ruime toepassing van beeldende kunst in en aan de gebouwen vormt een verrijking van het architectuurbeeld. Onder wederopbouw wordt méér verstaan dan alleen het herstel van de verwoeste dorpen en steden. Ook de bestrijding van de woningnood, de stadsuitbreidingsgolf en het herstel van de economie en industrie komen aan bod, naast thema’s als verzorgingsstaat, verzuiling, groeiende mobiliteit, transformatie van het platteland en cultuur, recreatie en vrije tijd. In de jaren zestig wordt de dominante positie van het modernistisch denken steeds vaker bekritiseerd door een nieuwe generatie jonge architecten. Het einde van de twintigste eeuw is een bloeitijd in de Nederlandse architectuur. Veel architecten maken naam in binnenen buitenland en de nieuwe architectuur staat internationaal hoog aangeschreven. Bureau’s als OMA, MVRDV, Mecanoo, Eric van Egeraat, Neutelings & Riedijk, UN Studio en Jo Coenen realiseren prestigieuze opdrachten binnen en buiten Nederland. Aan de hand van begrippen als High Tech, Post Modernisme, Deconstructivisme, Interactieve architectuur en duurzaamheid wordt de veelzijdigheid geschetst van de Nederlandse architectuur rondom het jaar 2000.


Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVOcursussen, lezingen en kunstreizen

32


15 V11

Kijken naar kunst en cultuur

Drs. Jana Waarts

Modernisme in de ‘realistische’ kunst, literatuur en muziek van de 19de eeuw

Halverwege de 19de eeuw begonnen kunstenaars met nieuwe aandacht naar de werkelijkheid te kijken en zochten een manier om het leven weer te geven zoals het zich aan hen voordeed. De nadruk kwam te liggen op een realistische weergave van de natuur, de eigenschappen van het individu, de sociale verbanden en de maatschappij. Dit nieuwe realisme nam verschillende vormen aan en oefende in heel Europa veel invloed uit. Spanje, Duitsland en België (Goya, Menzel en Marx) Goya, vooral portretschilder van de Spaanse Koninklijke familie vormt de overgang van de romantiek naar het realisme. In Duitsland is het werk van Von Menzel een weerspiegeling van het leven van alledag en werd Karl Marx een van de grondleggers van de arbeidersbeweging. Meunier schilderde in België de sociale ontberingen in de stad en het platteland. Frankrijk (Courbet, Millet en de School van Barbizon) Het realisme was vooral in Frankrijk sterk aanwezig. Het was Courbet die een ‘levende kunst’ wilde creëren vrij van de traditionele waarden en vooroordelen. Millet was de eerste kunstenaar die het landelijke leven, de boeren en de bezitloze als onderwerp koos. Het schilderen van landschappen in de openlucht werd beoefend door de School van Barbizon. We gaan in op de ontwikkeling van de fotografie en haar complexe relatie met de kunst. Nederland (De Haagse School) De gelijkgestemde kunstenaars van de Haagse School deelden bepaalde ideeën met de Franse schilders uit Barbizon. De belangrijkste vertegenwoordigers zijn onder andere Jozef Israëls, Jacob en Matthias Maris, Mesdag, Weissenbruch en Mauve. De overwegend grijze tonaliteit en vaak nevelige sluiertechniek kenmerken het Haagse werk. Rusland (Ilja Repin) In tweede helft van de 19de hielden ook in Rusland kunstenaars zich bezig met actuele sociale en morele problemen. In 1870 wordt een kunstenaarsgroep opgericht ‘De zwervers’, waarvan Ilja Repin en Victor Vasnetsov de belangrijkste vertegenwoordigers waren. De groep was begaan met het lot van het gewone volk. Ook voor de muziek was het een ‘Gouden Eeuw’ met componisten als Moessorgski, Korsakov en Tjaikovski.

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 1-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 239,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoorcolleges aan de hand van lichten videobeelden Literatuur: Docent deelt papieren lesmateriaal uit in de vorm van achtergronden en samenvattingen van de behandelde stof. Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Tilburg, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Drs. Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.


33

T

15 V12

Melkwegen, sterren en planeten

Natuurwetenschappen Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 1-4 en 8-4 (15-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Docent stelt een syllabus en PowerPoint-dia’s digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Drs. Heinz Wanders

Binnenkort bestaat de mogelijkheid om een “ruimtevaart” te boeken. Een Space Ship van Virgin Galactic brengt de toerist vanaf het Space Port in nieuw Mexico naar een hoogte van 100 km. Dat moet een geweldige ervaring worden en voor 200.000 dollar mag dat ook wel. Het ruimteschip Aarde bedrijft al zo’n vier miljard jaar ruimtevaart en wij vliegen mee. Met 30 kilometer per seconde vliegen we om de Zon en samen met de Zon met enkele honderden kilometers per seconde rond het centrum van de Melkweg, die zich op zijn beurt met grote snelheid van bijna alle andere Melkwegen verwijdert. Een fascinerende reis. Een groot aantal onderwerpen komt aan de orde, waaronder: • Het heelal is 13,82 miljard jaar oud. Hoe weten we dat? • Het heelal begon zijn loopbaan (hoogst waarschijnlijk) met een oerknal: de Big Bang. Hoe komen we op dat idee? • Heel snel na de oerknal worden Melkwegen gevormd, waarom en hoe gebeurt dat? • Melkwegen bestaan uit miljarden sterren, die bijeen worden gehouden door een centraal zwart gat en door mysterieuze donkere materie. Wat is een zwart gat en wat is donkere materie? • Sterren bestaan in alle soorten en maten. Heet en koud (of eigenlijk minder heet); groot en klein; jong en oud. Sterren bestaan niet voor eeuwig, ze worden geboren en sterven. • Sinds kort weten we, dank zij o.a. de Kepler sonde, dat planeten rond de meeste sterren hun banen draaien. Hoe ontstaan planeten en hoe zien ze er uit? • Nadat planeten zijn gevormd blijven er nog miljoenen kleine (en niet zo heel erg kleine) brokstukken over: asteroïden, kometen en meteoren. Die kunnen ons veel vertellen over het ontstaan van ons zonnestelsel. • Zijn er buiten het heelal meer heelallen? Hoe zit het met ruimte en tijd? Zijn er meer dan onze drie ruimtelijke dimensies?

Drs. Heinz Wanders studeerde wiskunde, natuurkunde en elektronica aan de KMA in Breda. Na afsluiting van zijn opleiding vervulde hij diverse functies in binnenen buitenland bij de Koninklijke Luchtmacht. In 1971 slaagde hij in Leiden voor de onderwijsakte Duits MO-A en van 1972 tot 1977 studeerde hij sociologie in Utrecht en Leiden. Hij verliet de luchtmacht in 1998 en is thans consultant in de wereld van de luchtvaart die hem blijft boeien.

34


15 V13

De opera van de 20ste eeuw

Drs. Leo den Oudsten

Vanaf het begin van de opera in Florence rond 1600 tot aan de dood van Puccini in 1924 liep de Italiaanse invloed als een rode draad door de operageschiedenis. Na Puccini heeft geen enkele componist het artistieke en commercieel leiderschap kunnen opeisen. Als enige uitzondering kan worden genoemd de Duitse componist Richard Strauss. Van een verouderd of verstard medium is echter geen sprake, ondanks alle twijfels aan het bestaansrecht van de opera in de 20ste eeuw.

Muziek(geschiedenis)

Het begin van de eeuw staat in het teken van de ‘afzwering’ van Wagner. De componisten zoeken naar nieuwe wegen die meer bij de tijd passen. Tallozen nieuwe opera’s zijn getuigen van dat streven. Voor vele operaliefhebbers is de moderne opera een moeilijke kunstvorm met vaak onbegrijpelijke muziek. Vele vragen zich in de donkere zaal af waar het op het toneel en in de orkestbak nou eigenlijk over gaat. Dit betekent echter niet dat de moderne opera nergens meer overgaat. Het betekent wel dat de afstand tussen kunstenaar en het niet-ingewijde publiek groter is dan ooit tevoren. De opera van de twintigste eeuw geeft dus een tamelijk diffuus beeld en een gezamenlijke term is dan ook niet meer te geven. Toch zijn er stromingen te onderscheiden, zoals verisme, laat romantiek, impressionisme, expressionisme, neoclassicisme, minimal music, microtonale muziek en elektronische muziek.

Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 25-2, 4-3 en 11-3 (18-3 reservedatum inhaalcollege)

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagmiddag 12.45 – 14.30 uur

Prijs: € 160,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur:

In de tweede helft van de eeuw komt het zogenoemde regietheater naar voren. Het is de operaregisseur die het operatheater weer springlevend maakt met eigentijdse operavoorstellingen. Oude wijn in nieuwe kruiken. In de cursus ‘Opera van de 20ste eeuw’ zal er getracht worden een beeld te geven van de nieuwe stromingen en er wordt nader ingegaan op de invloed van de operaregisseur. Dit met behulp van veel geluid- en beeldfragmenten.

De docent deelt een syllabus uit. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Drs. Leo den Oudsten houdt zich al ruim 40 jaar bezig met de opera. Hij studeerde in 1998 af aan de Rijksuniversiteit Utrecht met opera als onderwerp. Naast operalezingen, -inleidingen en -cursussen, o.a. bij HOVO Brabant, begeleidt hij al ruim 18 jaar opera- en concertreizen.


35

T

15 V14

Geschiedenis van Nederland en België Deel 1

Drs. Feico Houweling

Oudheid en vroege middeleeuwen

Geschiedenis Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 1-4, 8-4 en 15-4 (22-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Op de website van de docent zijn gratis sheets (pdf), pod-casts, literatuur verwijzingen en aanvullende links digitaal beschikbaar De cursus is de eerste van de nieuwe Leergang Geschiedenis van Nederland en België Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Het eerste deel van de leergang Geschiedenis van Nederland en België laat zien hoe het gebied al lang voor de laatste IJstijd werd bewoond, eerst door jagers/verzamelaars en daarna door veehouders/ akkerbouwers. Interessant is de invloed van de Kelten in brons- en ijzertijd, waaraan tegenwoordig steeds meer aandacht wordt besteed. Grote onrust ontstaat als de culturen van Germanen en Romeinen met elkaar in aanraking komen. De weerstand van de Germanen bracht de Romeinse opmars tot stand en langs de Rijn werd een permanente grens ingericht. Dit leidde tot een bijzondere vorm van samenleven tussen het Romeinse Rijk en de Germaanse stammen. Onder invloed van de invallen van de Germanen uit het noorden en oosten, verschoof de grens van het Romeinse Rijk naar het zuiden. We zullen zien hoe na de definitieve val van het Romeinse Rijk de Franken in dit gebied de basis legden voor een nieuwe maatschappelijke orde. Dat ging met vallen en opstaan en heeft dan ook eeuwen geduurd. Met de val van het Romeinse rijk en de komst van de Franken leek het er lange tijd op dat de stammencultuur in Europa weer dominant zou worden. Maar de kerk nam de bindende rol van het rijk ten dele over en zorgde zo voor continuïteit. De doop van de Frankische hoofdman Clovis is daarbij een belangrijk moment. Door de geleidelijke kerstening van de Germaanse stammen, vooral van de Franken, ontstonden er nieuwe maatschappelijke structuren. Karel de Grote heeft hieraan vanuit Aken verder vorm gegeven. De Friezen leverden in de Lage Landen rond 700 de eerste ‘koningen’ in het gebied dat nu Nederland is. Onder andere door de Noormannen kwam er een eind aan handelsvestigingen als Dorestad, maar door hun gunstige ligging konden steden langs de IJssel die positie overnemen. Uiteindelijk zorgde de verdeling van het rijk van Karel de Grote voor de eerste contouren van de huidige landsgrenzen. Weer ontstond er toen een scheiding. Vlaanderen kwam terecht in West-Francië, de rest van de Lage Landen in Oost-Francië. Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is verbonden als docent geschiedenis aan diverse HOVOinstellingen en is daarnaast onder meer werkzaam als schrijver en verteller. (www.feicohouweling.nl)

36


15 V15

Rusland, van Lenin tot Poetin

In de cursus zullen aan de hand van de grote lijn van de Russische geschiedenis van 1917 tot heden een aantal onderwerpen multidisciplinair worden belicht. Dr. Leo Paul (geograaf, UUtrecht) zal de grenzen van Rusland en de Sovjet-Unie bespreken, alsmede de verschuivende grenzen in Oost-Europa vanaf 1989. Daarbij de algemene vraag of definitieve grenzen mogelijk zijn. Prof.dr. André Gerrits (Russische en internationale studies, ULeiden) zal een globale duiding geven van de Russische Revolutie van 1917 en de impact daarvan voor Rusland, Europa en de wereld. Dr. Leo Paul zal het Sovjetmodel nader uitwerken, waarbij aandacht voor de politieke en economische kenmerken, de stalinistische terreur, de gevolgen van de wereldoorlogen en het onvermogen om te hervormen. . Dr. Laurien Crump-Gabreëls (historica, UUtrecht) zal college geven over de Sovjet-Unie en daarbij ingaan op internationale betrekkingen in OostEuropa, het Warschaupact en diplomatie tijdens de Koude Oorlog. In een tweede college zal zij de Sovjetinterventies en non-interventies in de DDR 1953, Hongarije 1956, Tsjecho-Slowakije 1968, Afghanistan 1979, Polen 1980-81 en Oost-Europa 1989 aan de orde stellen. Drs. Erik Dirksen (econoom, UvAmsterdam) zal planeconomie en markteconomie vergelijken, waarbij het falende economisch systeem in de Sovjet-Unie wordt toegelicht. Ook komt de economie van het huidige Rusland aan de orde. Dr. Ria Laenen (internationale betrekkingen, ULeuven) zal aandacht besteden aan de implosie van de Sovjet-Unie en de terugkeer van Rusland op het wereldtoneel en daarbij ingaan op de geopolitieke visie van Poetin en de botsing met het Westen. In een tweede college zal zij de recente ontwikkelingen in Oekraïne bespreken met aandacht voor het machtsevenwicht tussen Rusland en Europa en de lastige vraag hoe ver EU en NAVO zich naar het oosten kunnen uitbreiden. Prof.dr. Willem van Genugten (Internationaal recht, Tilburg University) zal de gebeurtenissen in Oekraïne (Krim, Oost-Oekraïne) spiegelen aan het internationale recht, waarbij zelfbeschikking en statenopvolging, de opties van arbitrage, Internationaal Gerechtshof en Internationaal Strafhof en verhouding tussen recht en machtspolitiek aan de orde komen. Dr. Rieke Leenders (culturele antropologie, UUtrecht) zal in het laatste college beschouwingen geven over de nostalgie naar het socialisme in het huidige Rusland. Waarom leeft dat en hoe uit het zich; daarbij Stalin als casus.

Diverse docenten Cursusbegeleider: Jan Hijna

Multidisciplinair Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagochtend 10.45 tot 12.30 uur Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 9-4 (16-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten en 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Artikelen en PowerPointpresentaties worden digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl Docenten Voor informatie over de docenten zie de cursustekst. De cursus maakt deel uit van de Leergang Internationale Politiek, maar kan ook prima afzonderlijk worden gevolgd Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Samenvattend een veelzijdige cursus over bijna 100 jaar Rusland!


37

T

15 V16

Indonesië en Nederland door de eeuwen heen

Geschiedenis Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3 en 2-4 (9-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 215,- (9 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

T

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Verplicht boek: Leo Dalhuisen e.a., Geschiedenis van Indonesië, Walburg pers, Zutphen 2006 of later, ISBN 9789057309274, € 39,50 Docent verstrekt wekelijks een hand-out met een samenvatting van het college en een titelbeschrijving van behandelde literatuur en films. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Drs. Tom van der Geugten

Veel Nederlanders hebben iets met Indonesië. Ze zijn er bijvoorbeeld geboren of hebben Indonesische voorouders. Veel Nederlanders houden van literatuur die speelt in Nederlands-Indië en zijn gewend aan Indisch eten. Indonesië is ook een populaire vakantiebestemming. Deze cursus gaat over de vraag hoe de relatie tussen Indonesië en Nederland zich in de loop der eeuwen heeft ontwikkeld, vanaf de prekoloniale tijd tot heden. In het bijzonder gaat het om menselijke contacten en culturele uitwisselingen tegen hun politieke en economische achtergrond. In de cursus wordt aandacht besteed aan historische multiperspectiviteit met gebruikmaking van geschreven en ongeschreven bronnen, stilstaand en bewegend beeld, historische literatuur, bellettrie en poëzie. Vanaf de oudheid bestonden indirecte handelscontacten tussen Indonesië en Europa, vanwege de specerijen uit de Molukken. Vanaf ‘de eerste schipvaart’ vanuit Amsterdam naar Bantam (1595/1596) tot de opheffing van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (1799) bepaalden handelscompagnieën de relatie tussen Nederland en Indonesië. Van 1800 tot 1914 breidde Nederland zijn kolonie Nederlands-Indië stap voor stap uit. In de cursus wordt ingegaan op de betekenis van de Max Havelaar van Multatuli. Het Nederlands imperialisme beleefde zijn hoogtijdagen in de ‘oude tijd’ (tempo doeloe) tussen 1914 en 1942. Er kwam een koloniale ‘Indische’ mengcultuur tot ontwikkeling: architectuur, muziek, taal en de Indische keuken. Tijdens de Japanse bezetting (1942-1945) en de onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) veranderde de verhouding tussen Indonesiërs en Nederlanders ingrijpend. In de jaren 1950 groeiden Indonesië en Nederland snel uit elkaar, wat leidde tot het vertrek van Molukkers en Indische Nederlanders naar Nederland. Na de dekolonisatie ontwikkelde zich een haatliefdeverhouding tussen Indonesiërs en Nederlanders. Later was er naast ambivalente gevoelens ook weer ruimte voor zakelijkheid. Wat overbleef waren Indonesische sporen in Nederland en Nederlandse sporen in Indonesië. In de cursus worden het koloniale erfgoed in Indonesië en de beeldvorming van Indonesiërs over het koloniale verleden behandeld. Drs. Tom van der Geugten studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is educatief auteur en was geruime tijd als hogeschooldocent verbonden aan de HvA en Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Zijn bijzondere belangstelling gaat uit naar de ontmoeting van westerse en niet-westerse culturen.

38


15 V17

Het verloren paradijs: zegen of vloek?

Het bijbelverhaal over het plukken van de verboden vrucht door Adam en Eva in de tuin van Eden gaf in de geschiedenis van de westerse wijsbegeerte aanleiding tot velerlei onderling tegenstijdige interpretaties. Terwijl het verhaal oorspronkelijk werd geduid als een vloek voor de mensheid en als de oorsprong van het kwaad, kreeg het met de Verlichting meer en meer de betekenis van de verheffing van de mens uit de natuurlijke wetmatigheden en de ontdekking van de vrijheid. Daarin bleef echter de mogelijke keuze voor het kwaad een intrigerende problematiek. De cursus verkent de actuele literair-wetenschappelijke interpretatie van deze mythe waaruit blijkt dat een oorspronkelijke vruchtbaarheidsmythe door de joodse religie werd omgeduid en in het christendom een nieuwe lading kreeg. Verschillende wijsgerige interpretaties hebben zich daaraan geïnspireerd met telkens een specifieke impact voor de westerse cultuur. Zo heeft de interpretatie van Augustinus – deels gebaseerd op een foute lezing van de bronnen - als ‘erfzonde van de mensheid’ de westerse cultuur eeuwenlang getekend en specifieke politieke consequenties gehad. De religiekritiek van Pierre Bayle op dit oorsprongsverhaal heeft aanleiding gegeven tot een bepaalde vorm van secularisatie van de westerse samenleving. Spinoza en Leibniz wegen de menselijke vrijheid versus die van God af. Hoort de schepper niet zelf in de beklaagdenbank als Hij een dergelijke ramp voor de mensheid toeliet? De grote aardbeving van Lissabon leidt ertoe dat Rousseau en Voltaire zich de vraag stellen bij wie finaal de oorsprong en de schuld voor het kwaad ligt. Heeft de mens nog wel een alibi? Als God geen schuld treft, is de mens dan van nature schuldig bevonden? Kant probeert het aan hem voorafgaande denken te synthetiseren door de grootsheid van de menselijke eindige vrijheid te eren, maar het mysterie van het kwaad daarbinnen in zijn recht te laten. Enerzijds wordt elke historische verklaring van het kwaad en elk fatum over de mensheid verworpen. Anderzijds krijgt de mens de morele verantwoordelijkheid zijn persoonlijke en historisch gemaakte keuzes te verantwoorden.

Prof. dr. Donald Loose

Filosofie Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagmiddag 14.15 – 16.30 uur Cursusdata: 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3 en 19-3 (26-3 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

T Literatuur: De docent zal tijdens de colleges de relevante literatuur vermelden die cursisten zelf kunnen raadplegen of aanschaffen Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari

Prof. dr. Donald Loose (1949) studeerde Filosofie en Theologie aan de Katholieke Universiteit Leuven en politieke filosofie in Parijs. Hij was tot 2013 Thomas More professor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en associate professor philosophy van Tilburg University. Zijn onderzoeksthema’s zijn de Kantiaanse Verlichting in ethiek, recht en politiek en de relatie ervan tot de christelijke religie. Daarnaast publiceerde hij over Franse politieke denkers van de vorige eeuw.


39

15 V18

Germanen: van bedreigers tot vormgevers van Europa

Geschiedenis Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 30-1, 6-2, 13-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 10-4 en 17-4 (24-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 230,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

T


De cursus wordt gegeven in de vorm van een PowerPointpresentatie en bevat bijzondere beelden. Literatuur: De docent deelt per college een literatuurlijst uit. De docent stelt het lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Deze cursus is deel vier in de leergang Kelten-Romeinen-Germanen maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

40

Drs. Johan Hendriks

De ‘donkere Middeleeuwen’ werden ze vroeger genoemd, omdat we van de periode tussen circa 500 en 1000 nog niet zoveel wisten, Daarin kregen de Germanen een slechte naam, ze zouden parasiteren op een zieltogend Romeins Rijk, maar dat is geheel ten onrechte. Historische bronnen, kunsthistorische objecten en vooral archeologische opgravingen geven een steeds completer beeld van deze tijd, waarin de Germanen uitgroeiden tot de nieuwe vormgevers van een voor die tijd zeer modern Europa. Het is een veelzijdige en boeiende periode, waarin de Germanen heel actief waren. Eerst zowel tegen als met het West-Romeinse Rijk, als belagers én als bondgenoten, en later als creatieve strijders die een nieuw Europa creëerden. In deze tiendelige cursus komen achtereenvolgens aan de orde: College 1. Germanen en Alamannen; in de derde eeuw nog de schrik van de Romeinse keizers, College 2. Franken en Bourgondiërs, succesvolle en minder succesvolle volkeren op de drempel van een nieuwe tijd, College 3. Hilde-ric, de laatste gouverneur en bevelhebber in het westen van het Romeinse Rijk en de eerste bekende leider van de Franken, College 4. Hlodowic, de heldhaftige zoon die machtige tegenstanders wist te verslaan en een Frankisch rijk wist te vormen, College 5. De kerstening in dat Merovingische rijk aan de hand van opgravingen, nog bestaande structuren en stille getuigen, College 6. De opkomst van de Karolingers en het leven van Karel de Grote, de nieuwe vormgever van Europa, College 7. De Karolingische renaissance van de negende eeuw met zijn schitterende monastieke en architecturale uitingen, College 8. Het ontstaan van de Friese handel en de vroege steden, zoals Dorestad en Haithabu, College 9. De bedreigingen van de Noormannen aan de grenzen, de reacties daarop en de vreedzame ontwikkeling van Vikingsteden, College 10. Het ontstaan van de eerste kastelen en de versnippering van het Europese denken. Drs. Johan Hendriks (1954) studeerde MO-Geschiedenis in Tilburg en Archeologie aan de UvA. Hij werkte na zijn leraarschap aan het Molleninstituut te Tilburg als stadsarcheoloog van Dordrecht en als hoofd van het bureau Cultureel Erfgoed van Breda. Hij is voorzitter van de stichting Monumentenfederatie Noord-Brabant en van de stichting Monumentenprijs Noord-Brabant. Hij publiceerde over archeologische onderwerpen en heeft bijzondere belangstelling voor het Berlijnse cabaret tijdens de Weimarrepubliek. Hij is sinds 2011 Hovo docent. HOVO Brabant Seniorenacademie

15 V19

Gezondheidspsychologie

Het bio-psycho-sociaal model stelt dat er een duidelijke interactie is tussen de psyche van de mens, zijn sociale omgeving en het functioneren van het lichaam. Voorts is het inmiddels ook duidelijk geworden dat lichaamsprocessen op hun beurt weer een invloed kunnen hebben op de psychische gesteldheid van de mens. Zo blijkt bijvoorbeeld een derde van de sterfgevallen aan kanker aan gedragsfactoren te kunnen worden toegeschreven, leidt stress tot een verhoogde kans op infecties en vatbaarheid voor virussen en resulteren psychologische interventies in sommige gevallen in een aantoonbare verbetering van lichamelijke functies. Anderzijds blijken mensen met lichamelijke ziektes vaker depressief te zijn; is dat oorzaak of gevolg? Hoe zit deze wisselwerking in elkaar? Het veld van de gezondheidspsychologie richt zich op de bestudering van dit snijvlak van lichaam en geest met behulp van een open geest en wetenschappelijke methoden. In deze cursus wordt de relatie tussen lichaam en geest besproken. Na een korte inleiding in de psyche van de mens worden verschillende lichamelijke processen besproken, en dat met name de rol van de psyche hierin. Er wordt uitgebreid stil gestaan bij normale lichamelijke processen als bij ziekteprocessen zoals hart- en vaatziekten, stress, kanker en pijn.

Dr. Andreas Wismeijer

Psychologie Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 30-1, 13-2, 6-3, 13-3, 20-03, 27-3, 10-4, 17-4, 24-4 en 1-5 (8-5 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Deze cursus maakt deel uit van de leergang Psychologie, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.


41

T

15 v20

Rome, stad met veel gezichten

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 30-1, 6-2, 13-2, 6-3, 13-3 en 20-3 (27-3 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege

T

Literatuur: De docent stelt samenvattingen digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Na afloop van de cursus bestaat er de mogelijkheid voor een reis naar Rome met de docent i.s.m. Labrysreizen te Nijmegen. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Dr. Stef Bugter

In de film Fellini’s Roma is Anna Magnani de verpersoonlijking van de stad: Rome als vrouw. Elegant en chic of ordinair. Oud en vervallen of fris en fleurig. Ingetogen of uitdagend. Afstandelijk, dan weer toegankelijk. Altijd verrassend, nooit saai en voorspelbaar. Daarom is het een uitdaging om je door de Eeuwige Stad telkens opnieuw weer te laten verrassen, -of beetnemen- , je weet maar nooit. De stichting van de stad is een door Romeinen verzonnen mythe. De rest van Rome’s historie zit vol verhalen van wisselend waarheidsgehalte. Of het nu over de oudste helden gaat of over decadente keizers, over wellustige of heilige Pausen: geen onderdeel van Rome’s geschiedenis of er hoort een vertelling bij. Misschien geen waarheidsgetrouw verhaal, of de halve waarheid. Hoofdzaak is dat het ons in spanning houdt. En bij iedere vertelling geldt het vooral bij Rome passende adagium: “Se non è vero, è ben’ trovato”: “als het niet waar is is het (in ieder geval) goed gevonden.” In deze cursus proberen we samen wat meer van Rome aan de weet te komen en te begrijpen. Houvast is de chronologie. Zo werken we vanuit historisch perspectief, maar met de nadrukkelijke beperking dat volledigheid even onmogelijk als zinloos is. Een beetje orde scheppen in de chaos, dat wel. Maar we zullen diep moeten buigen voor Rome zelf, dat zich aan ons openbaart als een stad met veel gezichten. Elk college wordt ruim met beeldmateriaal geïllustreerd. Waarover gaan we het hebben? - Sagen, fabels en de wetenschap: het ontstaan van Rome - Divus Caesar: keizerrijk en keizercultus. - Catacomben en martelaren: oud-christelijk Rome. - De paus in de politiek: Romeins Imperium wordt kerkelijke staat. - Rome, een dorp?: de stad in de Middeleeuwen. - Rome begint opnieuw: het Vaticaan, als voorbeeld: Rafael. - Onontkoombaar monument: de Sixtijnse kapel en Michelangelo. - Duister en licht: Rome wordt een barokstad: Caravaggio. - Veelzijdigheid in dienst van acht Pausen: Gian Lorenzo Bernini. - Zouaven en andere helden: de teloorgang van de kerkelijke staat. - Roma capitale: eindelijk (weer) hoofdstad van Italië. - Van Mussolini tot Renzi: Rome: eeuwig moderne stad Dr. Stef Bugter is classicus en doceerde in het gymnasiaal onderwijs. Studeerde in Nijmegen en promoveerde (1980) in Leiden. Hij geeft lezingen en (in HOVO-verband) cursussen over onderwerpen die verband houden met inhoud en voortleven van de klassieke wereld in de meest ruime zin: van letterkunde tot en met (cultuur)historie. Daarnaast heeft hij ruime ervaring in het begeleiden van excursies naar Italië.

42


15 v21

De Gouden Eeuw in Teksten

De Gouden Eeuw was één van de meest veelbewogen periodes uit onze geschiedenis. Tegen de achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog met Spanje groeide de kleine Republiek uit tot een machtig handelsland. Met haar universiteit groeide Leiden uit tot het centrum van geleerdheid en humanisme en met de VOC werd de eerste multinational ter wereld opgericht. De culturele bloei van Holland was voor een groot deel te danken aan de instroom van vluchtelingen uit Brabant en Vlaanderen. Na verloop van tijd ontstond er in het noorden echter een afkeer van de rijke Brabanders en hun taal en cultuur. In de cursus onderzoeken we de Brabantse rederijkerscultuur van de zestiende eeuw en de manier waarop men daar in het noorden tegenaan keek. Daarbij gaan we in op het Antwerps Landjuweel uit 1561 en lezen we enkele stukken uit de Spaanschen Brabander van Bredero. Een van de bekendste dichters uit de Gouden Eeuw is P.C. Hooft. In 1602 schreef hij een brief aan zijn de Amsterdamse rederijkers en stelde voor om Renaissance-poëzie te gaan schrijven. In de brief zet hij uiteen aan welke eisen deze poëzie moet gaan voldoen. Aan de hand van deze brief zullen we enkele sonnetten en liederen van P.C. Hooft zelf analyseren en kijken op welke manier Hooft zijn eigen eisen toepast De bestsellers van de Gouden Eeuw waren emblematabundels. Emblemata zijn (vaak zeer fraai uitgevoerde) afbeeldingen met daarbij een uitleggende tekst in het Nederlands, Latijn en/of Frans. We zullen enkele populaire liefdesemblemata van Daniel en Jacob Cats bespreken. In de Gouden Eeuw was de Oudheid een zeer belangrijke inspiratiebron. Dit is goed zichtbaar de elegieën van Daniel Heinsius. De elegie werd al in de Oudheid bedreven door bijvoorbeeld Ovidius. Daniel Heinsius zette de Latijnse conventies naar zijn hand en wist het genre met veel succes in het Nederlands te beoefenen. De Gouden Eeuw is ook de tijd van de Tachtigjarige oorlog. Die werd voor een groot deel uitgevochten in Brabant. De Nederlanders werden door middel van nieuwsprenten op de hoogte gehouden van belangrijke veldslagen. We zullen enkele van deze nieuwsprenten bekijken, zoals die van het Turfschip van Breda.

Eva van Hooijdonk MA.

Taal en Letteren Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Maandagmiddag 14.00 – 15.45 uur Cursusdata: 23-2, 2-3, 9-3, 16-3, 23-3 en 30-3 (13-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 162,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoor- en werkcollege Literatuur: De docent deelt een syllabus uit en ieder college een hand-out met een transcriptie van de zeventiendeeeuwse teksten.

sH Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 2 februari

Eva van Hooijdonk MA. Na de studies Nederlands en Griekse en Latijnse Talen en Culturen aan de RU Nijmegen, werkt zij sinds 2010 aan de VUAmsterdam aan een promotieonderzoek over de Nederlandse en Latijnse poëzie van Hugo de Groot en Daniel Heinsius. Daarnaast heeft zij 2,5 jaar gewerkt als docent Klassieke Talen en geeft ze enthousiaste lezingen over haar geliefde Gouden Eeuw.


43

15 V22

Humanisme

Dr. Ton Vink

Geschiedenis en actualiteit van de humanistische levensbeschouwing

Filosofie Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Dinsdagmiddag 14.00 – 15.45 uur Cursusdata: 24-2, 3-3, 10-3, 17-3, 24-3, 31-3, 7-4 en 14-4 (21-4 reservedatum inhaalcollege)

De humanistische levensbeschouwing richt zich op wat alle mensen gemeen hebben: hun mens-zijn. Het Humanisme verenigt de mensen dus niet als behorend tot een bepaald ras, geloof, land of volk, als aanhangers of vereerders van een leider, boek of leer, ook niet onder een bepaald gezag. Het verenigt de mensen als mensen.

Prijs: € 207,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal)

Het Humanisme heeft echter wel degelijk een geschiedenis of traditie die ver teruggaat in het verleden, overgaat in de Verlichting en nu wordt voorgezet. Die geschiedenis wordt gedragen door belangrijke figuren uit verleden en heden.


Dit Humanisme doet zich gelden bij de discussie over alle thema’s die ons moderne bestaan treffen: milieu, economie, politiek, vrijheid en verantwoordelijkheid, abortus, euthanasie, religie en multiculturele samenleving.

Literatuur: De docent deelt een papieren syllabus uit

sH

Is iedere mens, omdat hij mens is, humanist? Wanneer je in het woordenboek “humanisme” opzoekt, lees je: “het streven humaan te zijn”. Zoek je vervolgens “humaan” op, dan lees je als betekenis: “menslievend”. Een humanist is dus iemand die ernaar streeft menslievend te zijn. En streven we daar niet allemaal naar?


In deze cursus kijken we eerst naar een aanvaardbare definitie van “humanisme” en vervolgens naar geschiedenis en hoofdfiguren van dit Humanisme, van Socrates tot Sartre en verder. Daarna besteden we aandacht aan de belangrijke actuele thema’s en de bijdragen die het Humanisme daaraan vandaag de dag levert. We besteden ook aandacht aan de diverse maatschappelijke organisaties die op humanistische leest geschoeid zijn. En we onderzoeken de bijzondere bijdragen vanuit het Humanisme op het gebied van politiek, cultuur en wetenschap.

Dr. Ton Vink (1953) is filosoof, schrijver en eindredacteur van “Filosofie & Praktijk”. Hij promoveerde op de Schotse Verlichtingsfilosoof David Hume. Voor het VWO publiceerde hij een zesdelige “Serie Levensbeschouwingen” en de eveneens zesdelige reeks “Wegen naar Wijsheid”. Hij verzorgt diverse HOVO-cursussen, is actief betrokken in de euthanasiediscussie en publiceert daarnaast regelmatig over Humanisme en Verlichting.

44


15 v23

Een nieuwe relatie tussen mens, techniek en natuur?

De afgelopen decennia heeft onze kennis van de natuur een enorme vlucht genomen. Wetenschappers hebben niet alleen ontdekt dat haar processen en mechanismen oneindig veel complexer zijn dan wij ooit voor mogelijk hielden; we zijn ons ook in toenemende mate bewust geworden van de kwetsbaarheid van de aarde voor menselijk ingrijpen. Als gevolg van deze ontwikkelingen staan wij op de drempel van een nieuw technologisch tijdperk, waarin wij onze relatie met de natuur als het ware heruitvinden. Waar klassieke technologie de dynamiek van de natuur vaak verstoort en tegenwerkt, laat nieuwe technologie zich inspireren door de ontwerpprincipes van de levende natuur zelf. De opkomst van technieken die met de natuur meewerken en meedenken, getuigt van een ecotechnologische wending, een omslagpunt waarbij biologische oplossingen het model voor menselijke innovatie verschaffen. Ecotechniek belooft niet alleen een antwoord te bieden op diverse menselijke ontwerpuitdagingen; zij belooft dat ook op duurzamere wijze te doen. Sommige wetenschappers beweren zelfs dat ecotechniek een nieuwe relatie tussen mens, techniek en natuur mogelijk zal maken. In klassieke technologische benaderingen verschijnt de natuur als nuttige grondstof of ‘resource’. Ecotechniek richt zich echter niet op wat we uit de natuur kunnen halen, maar op wat we van haar kunnen leren. Wetenschappers proberen deze nieuwe natuuropvatting vast te leggen in het beeld van de natuur als leermeester. In deze cursus nemen we een aantal hedendaagse filosofen als uitgangspunt om te reflecteren op de beloften van ecotechniek. Omdat ecotechniek zich laat inspireren door de modus operandi van de levende natuur, belooft zij duurzamer te zijn dan klassieke technologische benaderingen. Maar is een natuurlijke benadering ook automatisch een duurzame benadering? Tevens begint door de opkomst van ecotechniek het onderscheid tussen natuurlijke en menselijke technieken steeds meer te vervagen. Hoe beïnvloedt dit onze visie op de begrippen ‘mens’, ‘techniek’ en ‘natuur’? Tijdens deze cursus zullen wij aandacht besteden aan deze en andere vragen door ons te concentreren op het werk van onder meer Hans Jonas, Peter Sloterdijk en Val Plumwood.

Dr. Sanne van der Hout

Filosofie Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Woensdagochtend 10.25 – 12.10 uur Cursusdata: 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3 en 1-4 (8-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 210,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Bij aanvang van het eerste college verstrekt de docent een reader.

sH Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari

Dr. Sanne van der Hout (1982) studeerde filosofie in Leiden en toegepaste ethiek in Utrecht en Trondheim. Na de afronding van haar tweede Master werkte ze bij het CSG Centre for Society and the Life Sciences (Nijmegen) aan een promotieproject in de milieufilosofie. In haar proefschrift “It’s Alive!” onderzoekt ze de duurzaamheidsbelofte van opkomende wetenschapsvelden als ecological genomics en biomimicry. HOVO Brabant Seniorenacademie

45

15 V24

De God van Spinoza

Filosofie Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Maandagmiddag 12.30 – 14.15 uur Cursusdata: 9-3, 16-3, 23-3, 30-3, 13-4 en 20-4 (27-4 reservedatum inhaalcollege Prijs: € 162,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent deelt bij aanvang van de cursus een reader uit. Deze cursus is een herhaling van de succesvolle cursus in najaar 2014 in Tilburg. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 16 februari

Ir. Wim Lintsen

Spinoza’s godsbegrip is een verrassend actueel onderwerp. Gedoeld wordt op een God die zich manifesteert als oneindige zijns- en denkkracht. Geen persoonlijke God maar een God die ons laat leven in de kracht van de Natuur. Door de eeuwen heen was deze God een luis in de pels van de westers-christelijke cultuur. Maar in onze geseculariseerde tijd spreekt hij meer en meer tot de verbeelding. De God van Spinoza is een complex, filosofisch begrip. In de cursus zal bijvoorbeeld aandacht worden besteed • aan God als een unieke substantie met oneindige attributen, • aan de idee van God als een volstrekt oneindig wezen, • aan zijn bijzondere vrijheid en eeuwigheid, • aan het uitzonderlijke verstand van Spinoza’s God, • aan zijn productiviteit in bestaan en denken, • aan de relatie tussen God en de loop der dingen • aan zijn relatie met de wereld en de mens, • aan zijn betekenis met betrekking tot het goede leven, • maar vooral aan de autonomie, immanentie en inherente helderheid van deze God. Spinoza streeft naar een godsbeeld dat aanstuurt op een heldere wereld zonder mysterie. De cursus beschrijft de ‘lotgevallen’ van de God van Spinoza. We gaan terug naar de 17de eeuw en proberen te begrijpen wat men toen onder God verstond en hoe God zich verhield tot de Natuur. Daarbij bespreken we uitgebreid het opmerkelijke beeld dat Spinoza van God gaf in zijn Ethica. Daarna gaan we zien hoe deze God zich manifesteerde in de 18de eeuw (de Verlichting), de 19de eeuw (de Romantiek) en de 20ste eeuw (de wetenschap, het atheïsme en het multiculturalisme). Tenslotte gaan we na wat de God van Spinoza ons vandaag de dag aan actualiteit te bieden heeft.

E De cursus vereist geen voorkennis van Spinoza’s filosofie, maar kan nuttig zijn als inleiding tot deze filosofie vanuit een historisch kader.

Ir. Wim Lintsen is ingenieur en filosoof. Hij verzorgt cursussen aan diverse HOVO’s. Zijn interesse geldt het raakvlak tussen wetenschap en filosofie.

46


15 V25

Griekse mythologie

Tantaluskwelling, argusogen, twistappel, bacchanaal, adonis, trojan horse, doos van Pandora, narcisme, de draad kwijt zijn enzovoort, enzovoort. Dit zijn allemaal uitdrukkingen die hun oorsprong vinden in de Griekse mythologie. In deze cursus maakt u kennis met veel Griekse verhalen over goden, godinnen en helden. In de Griekse oudheid waren mythologie en godsdienst erg belangrijk. In bijna alle Griekse verhalen, fictie en non-fictie, komt wel een god, een held, een godsdienstige handeling of een verwijzing naar het noodlot voor. De Griekse godsdienst kende geen heilig boek en de details van de verhalen lagen daardoor niet vast. Griekse schrijvers en beeldend kunstenaars gebruikten voor hun verhalen, gedichten, toneelstukken, beeldhouwwerken en schilderijen ofwel een reeds bestaande versie, ofwel ze verzonnen zelf een nieuwe. Op ons maakt deze zeer uitgebreide godenwereld een complexe indruk: zoveel namen, zoveel varianten… Toch is het mogelijk lijnen in de verhalen te zien en kunnen we de verhalen terugleiden tot hun kern. Dat is wat we in deze cursus doen. We beperken ons niet tot de Griekse oudheid (ca. 1200 - 350 v. Chr.) maar kijken ook naar de invloed van de Griekse verhalen op de Romeinen en op latere tijden, in literatuur en beeldende kunst. Zonder voorkennis hebt van de Griekse mythologie, zal er een wereld voor u opengaan. Wanneer u al beschikt over enige basiskennis, dan krijgt u een duidelijk overzicht waarin alles op zijn plaats valt. College 1: Het ontstaan van de wereld, de goden en de mens. College 2: Kronos, met hulp van zijn moeder onttroont hij zijn vader. College 3: Zeus onttroont zijn vader en heerst met zijn broers. College 4: Kinderen van Zeus. College 5: Vergoddelijkt na zijn dood: Herakles. College 6: Theseus en Iason, twee grote helden.

Drs. Lucette Meijer-van Gorp

Kunst- en cultuurgeschiedenis Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Dinsdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 24-2, 3-3,10-3, 17-3, 24-3 en 31-3 (7-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 157,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Aanbevolen literatuur: tijdens het eerste college krijgt u informatie over verschillende mythologieboeken. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 2 februari

E

Drs. Lucette Meijer-van Gorp (1966) heeft Klassieke Talen in Leiden gestudeerd met als hoofdvak Griekse taal- en letterkunde. Zij heeft Grieks, Latijn en Klassieke Culturele Vorming (KCV) gedoceerd in het voortgezet onderwijs, maar ontwikkelde en gaf ook cursussen over de Griekse taal, literatuur en cultuur aan volwassenen. In 1999 was zij mede-oprichter van de afdeling Tilburg van het Nederlands Klassiek Verbond.


47

15 V26

De mens in de filosofie. Mens en mensbeelden

Filosofie Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Dinsdagmiddag 13.00 – 14.45 uur Cursusdata: 27-1, 3-2, 10-2, 24-2, 3-3, 10-3, 17-3, 24-3, 31-3 en 7-4 (14-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

E

Literatuur: De docent maakt de eerste bijeenkomst de literatuur bekend. Aanbevolen literatuur: Antoon Braeckman, Bart Raymaekers, Gerd van Riel, Handboek Wijsbegeerte, volledig herwerkte editie, Lannoo Campus,2010, 7de druk. ISBN 978 9020988642, € 24,99 en Hannah Arendt, De menselijke conditie, Boon, Amsterdam,2009, ISBN 978 90 85 066781, € 45,90 Deze cursus maakt deel uit van de leergang Filosofie, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

48

Drs. Harry Willemsen

Deze cursus wil een accent leggen op de vraag naar de mens en zijn of haar plaats in de wereld en de samenleving. De vraag “Wat /wie is de mens?” is zo oud als de filosofie zelf en keert telkens terug. De Grieken (Plato, Aristoteles e. a.) stelden reeds deze vraag. De modernen maken de mens tot uitgangspunt van denken; moderne filosofie is immers subjectfilosofie, bewustzijnsfilosofie. Het is eerst de hedendaagse tijd, waarin denkers zoals Kierkegaard, Nietzsche, Marx e.a. een voor ons acceptabeler visie tot uitdrukking brengen. Wij spreken dan ook van een breuk in de antropologie en de visies blijven zich ontwikkelen tot de pluriformiteit aan mensbeelden die onze tijd rijk is…. Er lijkt zich een weg af te tekenen van de vraag ‘Wat is de mens?” naar de vraag “Wie ben ik?”. Het is een lange en boeiende weg, door veel filosofen begaan en gevarieerd toegelicht. Waar staan we aan het begin van de 21ste eeuw? In deze cursus wijsgerige antropologie proberen we deze weg opnieuw te gaan. Onvermijdbaar is daarbij diepgaand in te gaan op allerlei vormen van dualisme, die het verstaan van het verschijnsel mens in de traditie en historie van het Westerse denken zo diepgaand bepaald hebben, maar ook en vooral op het in onze tijd meer en meer zichtbaar worden van individualisme. Het is dit laatste wat uitmondt in een wereldwijd vooropstellen van het ik, het eigenbelang enz. Teruggaan naar de wortels doet het probleem helderder stellen en stelt wellicht de filosoof in staat enigermate richting te geven aan een antwoord op de vraag: Hoe kunnen wij tot een menswaardiger en gelukkiger samenleven geraken? Het nadenken en filosoferen over de mens levert een grote diversiteit aan mensbeelden op zowel in het verleden als in het heden. In deze cursus filosofie wordt aan deze diversiteit en pluriformiteit aandacht besteed. Centrale thema’s zijn o.a. Wijsgerige antropologie – menswetenschappen, lichaam-ziel-geest probleem en wat het ons te zeggen heeft, subject en bewustzijn, hedendaags denken omtrent de mens als existentie. Maar ook mens en menselijk geluk, waardigheid van de mens, bestemming, zelfverwerkelijking en zin… Drs. Harry Willemsen studeerde filosofie te Nijmegen, is redacteur van Woordenboek Filosofie. Geheel herziene en aangevulde editie, Garant, Antwerpen/Apeldoorn 2015, hoofdredacteur van het tweemaandelijks Nederlands – Vlaams tijdschrift Filosofie, verschijnend bij Uitgeverij Garant, voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven, directeur Centre Erasme, een centrum van o.a. filosofiecursussen in Zuid-Frankrijk (www.centre-erasme.nl).


15 V27

Oog in oog met de kunst

Drs. Jenneke Lambert

Colleges met museumbezoek

Kunst komt pas echt goed tot zijn recht en ‘bij ons binnen’ wanneer we voor het werk zelf staan. Die ervaring kan verdiept worden door met elkaar daarover in gesprek te gaan. Door ideeën en associaties te delen ontstaan weer mooie en verrassende inzichten.

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Deze cursus bestaat uit zes bijeenkomsten. Ieder college bereidt een museumbezoek voor dat de week daarop plaatsvindt. We zullen ons richten op de vaste collectie of interessante tentoonstellingen van kunst in de volgende musea.

Dag en tijd: Woensdagochtend 10.45 – 12.30 uur

Het Dordrechts Museum is één van de oudste musea van Nederland. Het museum, gelegen in het historische centrum van de stad, heeft een gevarieerde collectie met werken uit de 17e eeuw tot aan vandaag. In het Rijksmuseum zullen we aandacht besteden aan kunst uit dezelfde periode. Hier is bovendien de tentoonstelling Late Rembrandt (12 februari-17 mei) te zien. In de middag kunt u deze tentoonstelling eventueel op eigen gelegenheid bezoeken. We sluiten de cursus af met een reis naar Luik, waar we in La Cité Miroir de tentoonstelling rondom Entarte Kunst: De veiling van Luzern 1939 gaan zien. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werden de Duitse musea gezuiverd van moderne kunstwerken die zij als ‘ontaard’ beschouwden. De veiling zorgde voor verspreiding van deze werken over de hele wereld. Schilderijen van onder meer Gauguin, Chagall, Matisse, Kokoschka en Matisse zijn nu weer bijeen gebracht, samen met documenten over de historische context van deze gebeurtenis. In de colleges zullen aan de hand van PowerPointpresentaties een aantal thema’s besproken worden die de museumbezoeken, voor zover mogelijk, enigszins zullen verbinden. In de musea zelf zullen we uitgebreid stilstaan bij de manier waarop het werk gemaakt is, het materiaalgebruik, hoe het werk in de ruimte getoond wordt, enzovoort. Maar het zijn vooral de gesprekken onderling naar aanleiding van een kunstwerk, die het bezoek met elkaar zo’n meerwaarde geven.

Drs. Jenneke Lambert studeerde kunstgeschiedenis in Leiden en hobo aan het conservatorium in Den Haag. Zij geeft onder meer les aan het Amerikaanse Emerson College (Well, L.) en is verbonden aan het Van Abbemuseum.


Locatie: Eindhoven

Cursusdata: 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3 en 18-3 (25-3 reservedatum inhaalcollege) 11-2 Dordrechts museum 11.00-14.00 uur 4-3 Rijksmuseum Amsterdam 11.00-14.00 uur 18-3 La Cité Miroir/Luik 11.00 – 17.00 uur Prijs: € 157,- (3 colleges van 2 x 45 minuten en 3 x een museumrondleiding) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal via de PowerPoint-presentatie digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari Het museumbezoek is op eigen gelegenheid. De reiskosten en toegang tot de musea zijn NIET bij de cursusprijs inbegrepen.

49

E

15 V28

La belle epoque

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Woensdagmiddag 13.00 – 14.45 uur Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3 en 25-3 (1-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 195,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal, d.w.z. syllabus plus alle beeldmateriaal digitaal beschikbaar via We Transfer. Aanbevolen literatuur: F. Eisenman, Nineteenth Century Art, A Critical History, Thames and Hudson; H. Janson, R. Rosenblum, 19th-Century Art, Abrams

E

Deze cursus is de eerste van de nieuwe leergang moderne kunst: van Parijs tot New York.

Ko van Dun

Het vroege modernisme is niet alleen een van de opwindendste maar ook een van de vruchtbaarste fasen in de geschiedenis van de kunst. Nooit eerder traden in zo’n korte tijd zoveel grote namen naar voren. Parijs is de belangrijkste plaats van handeling. Het verhaal begint met de het Second Empire, grofweg de periode tussen de revolutie van 1848 en de Frans-Duitse oorlog van 1870-71. In deze tijd wordt de stad o.l.v. Napoleon III en Georges Haussmann volledig nieuw ingericht naar de wensen van de moderne burgerij. Gustave Courbet en Édouard Manet maken met een aantal spraakmakende werken de weg vrij voor een kunst die zich richt op de realiteit van het moderne leven. Na een lange reeks van revoltes en oorlogen is de periode van La Belle Époque, de jaren tussen 1871 en 1914, er een van relatieve rust. Voor het eerst komen de aspiraties van de nieuwe bezittende klasse volledig tot ontplooiing. De bourgeoisie wijdt zich vol overgave aan een leven van vrijheid en zingenot en - op een dieper niveau - aan de zoektocht naar een nieuw zinperspectief. De schilderkunst is de betoverende spiegel van deze wereld. Na de eerste aanzetten van Courbet en Manet komt in de jaren ’70, in het werk van impressionisten als Monet en Renoir, het vernieuwingsproces in een stroomversnelling. De ‘grote vier’ van de late negentiende eeuw, Seurat, Gauguin, Van Gogh en Cézanne geven het vervolgens een beslissende wending. Vlak vóór de Eerste Wereldoorlog mondt het verhaal van de vroegmoderne schilderkunst in Frankrijk uit in een doorbraak waarvan de historische betekenis slechts vergeleken kan worden met die van de grote omwentelingen die ooit in Florence of Athene plaatsvonden. Matisse, Braque en vooral ook Picasso scheppen met een volledig nieuwe visuele taal de eerste ‘autonome’ kunstwerken.

Ko van Dun (1953, Heerlen) is opgeleid als docent beeldende vorming en is Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

50

vooral werkzaam als docent kunsten cultuurgeschiedenis. Daarnaast is hij als adviseur, schrijver en docent verbonden aan musea, galeries en bedrijven. Onder andere als extern medewerker voor de Rabo Kunstcollectie, gastdocent voor de Universiteit van Maastricht en gastspreker en –curator voor het Bonnefantenmuseum. Ook is hij aankoopadviseur voor het kunstfonds Art21. In 2007 startte hij zijn eigen kunstblog: www.artupdate.nl


15 V29

Onrustig ons hart: Augustinus’ Belijdenissen

‘En rusteloos blijft ons hart, totdat het zijn rust vindt in u’: met deze opmaat in Confessiones verwoordt de auteur, Aurelius Augustinus, de kern van zijn jarenlange zoektocht naar een betekenisvol bestaan –het ware, schone en goede- die hem ten slotte bij de Waarheid heeft gebracht. En daarvan is dit meesterwerk van de zelfanalyse als spirituele memoires het verslag. Kenmerkend voor zo’n queeste is het labyrintische karakter ervan: hoofdwegen blijken zijpaden, soms zelfs ‘Holzwege’ die na een veelbelovend begin dwaalsporen worden, terwijl wat aanvankelijk doodliep de goede weg blijkt. Vandaar die onrust, ja nerveuze gejaagdheid die Belijdenissen maakt tot wat het is: de verantwoording ‘coram Deo’ –ten overstaan van God- van deze moeizame zoektocht en zo Augustinus’ antwoord op de vraag naar ‘wie ik ben en wie ik geweest ben’. Als retoricastudent door Cicero bekeerd tot de filosofie, de liefde voor de wijsheid, zoekt Augustinus die eerst bij de gnostiek (de ‘New Age’ van de late oudheid), vervolgens bij het scepticisme en daarna bij het neo-platonisme om haar uiteindelijk te vinden bij het christendom, zoals Ambrosius dat verkondigt als bisschop van Milaan, de stad waar Augustinus werkzaam is als hoogleraar in de retorica. Die zoektocht is er een van grote ernst waarmee ook gezegd is, dat Augustinus beslist niet het losbandige leven heeft geleid dat hem wordt toegedicht. Met dit al is ook de moeilijkheidsgraad van deze bekeringsgeschiedenis gegeven want wie zoekt, vraagt van zijn lezers net zulke dolers te worden en al helemaal als die lezers dit om en nabij 400 geschreven relaas zoveel eeuwen later onder ogen krijgen. Die afstand immers is er niet alleen een van tijd (de late oudheid) en plaats (Noord-Afrika) maar is er vooral een van het in zoveel opzichten ánder levensperspectief: het vroegchristelijke tegenover het laat- of zelfs postchristelijke. Tegelijk is Augustinus ons in zijn zelfonderzoek verrassend dichtbij want is de vraag naar de essentie van het goede leven –het thema van Belijdenissen- niet ook de onze? Augustinus vanuit die nabijheid en afstand op zijn levensweg te volgen is het doel van deze cursus die zo een nadere kennismaking met dit religieuze en literaire meesterwerk wil zijn. Peter J.I. Flaton studeerde Nederlands en Algemene Literatuurwetenschap aan de RU-Utrecht en Oudheidkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij was leraar Nederlands en Klassieken in het voortgezet onderwijs en docent historische letterkunde aan de MO-opleiding Nederlands van de Katholieke Leergangen. Sinds 1992 is hij in en vanuit Maastricht betrokken bij het ontwikkelen van en geven van HOVO cursussen op literatuur- en cultuurhistorisch terrein.


Peter Flaton MA

Religiewetenschappen Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Donderdagmorgen 11.00 – 12.45 uur Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3 en 26-3 (2-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 195,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Aurelius Augustinus, Belijdenissen [Confessiones], ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Wim Sleddens O.S.A., Budel, 2009, ISBN 978 90 5573 915 8, prijs: € 39,90

Van deelnemers wordt gevraagd vóór elk college een hoofdstuk uit Belijdenissen te lezen, zodat we in het college steeds direct met de bespreking ervan kunnen starten. Deze cursus vraagt dus ook enige studietijd buiten de collegetijd. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

51

E

15 V30

Hoe eigen-aardig is de menselijke soort?

Natuurwetenschappen Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Donderdagmiddag 13.30 – 15.15 uur Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2 en 5-3 (12-3 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 170,- (5 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze en een dagexcursie naar Burgers’ Zoo in Arnhem) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl en zal een lijst met aanbevolen literatuur verschaffen.

E

Na de cursus is er een dagexcursie naar Burgers’ Zoo in Arnhem op donderdag 7 mei, met 2 uur college plus een demonstratie van chimpanseegedrag door de docent. De cursusprijs is inclusief toegang tot het park, koffie/ thee en een college en rondleiding van de docent. Vervoer, parkeren en lunch zijn op eigen gelegenheid. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

52

Prof. dr. Jan van Hooff

Toen Darwin opperde dat de mens zou afstammen van “aapse” voorlopers waren daarvoor nog geen aanwijzingen in de vorm van fossielen. Dat is vooral de laatste tijd totaal anders geworden. Die evidentie zullen we uitvoerig beschouwen. We zullen nagaan wat we weten over onze verwantschap met andere primaten, over onze herkomst en over de levenswijze en de ecologie van voor- en vroegmensen. Dit zullen we vervolgens in verband brengen met de ontwikkeling van specifiek menselijke kenmerken, zowel fysiek als mentaal. Ook bekijken we wat de vergelijkende gedragswetenschap ons kan vertellen over onze aard. Die wetenschap heeft de afgelopen decennia een hoge vlucht genomen. Daarbij is de traditionele visie op de mens als een wezen met rede en vrije wil tegenover het dier als een door instinctieve impulsen gedreven “machine” (Descartes) hevig gaan afbrokkelen. Aan de ene kant vertoont de mens gedragingen (o.a. het uitdrukkingsgedrag), sociale neigingen en emoties, die we eveneens bij andere soorten aantreffen en die bij onze soort soms in bijzondere mate geëvolueerd zijn. Aan de andere kant treffen we bij verschillend diersoorten vermogens aan op het gebied van intelligentie en cognitie (zeg het “weten” en “begrijpen” der dingen), die we altijd als uniek menselijk hebben beschouwd en waarvan we bovendien meenden dat er bij dieren geen uitspraken over mogelijk waren (denk aan ‘zelfbewustzijn’ en ‘moraliteit’). We zullen bekijken hoe men dit soort vragen proefondervindelijk probeert te benaderen en wat de antwoorden betekenen voor onze filosofische kijk op ons wezen.

Prof. dr. Jan van Hooff is een Nederlandse emeritus hoogleraar Gedragsbiologie en Socio-ecologie. Van Hooff studeerde biologie in Utrecht en Oxford en promoveerde op een onderzoek naar sociaal gedrag en communicatie bij mensapen. Vooral zijn vergelijkende studies over gelaatsexpressies bij apen en mensapen, in het bijzonder over de evolutie van lachen en glimlachen, hebben de aandacht getrokken.Momenteel is hij onder meer wetenschappelijk directiemedewerker van de Koninklijke Burgers’ Zoo te Arnhem. Hij was tot voor kort secretaris-generaal van de International Primatological Society en voorzitter van het Jane Goodall Instituut Nederland. Verder is Van Hooff lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en Officier in de Orde van Oranje-Nassau.


15 V31

Alain Finkielkraut

Drs. Nelleke Canters

“Wij zijn méér dan abstracte dragers van mensenrechten”

Op 10 april 2014 werd Alain Finkielkraut (1949) opgenomen in de prestigieuze Académie Française.Sinds 1635 bepalen de leden van de Académie wat ‘zuiver en begrijpelijk’ Frans is. De keuze voor Finkielkraut als lid was niet vanzelfsprekend, ze werd vooraf gegaan door tumult en ophef. De oorzaak: tegenstanders vonden zijn uitspraken en geschriften over nationale identiteit en integratie ‘reactionair’. Vooral zijn laatste boek: L’identité malheureuse, (Ongelukkige Identiteit) bleek moeilijk te verteren. In dit boek beschrijft en beargumenteert Finkielkraut het failliet van de multiculturele samenleving en bekritiseert hij een soort politieke en culturele correctheid die ‘de trots op de eigen identiteit verbiedt’. Finkielkraut is de zoon van Pools-joodse ouders. Zijn vader vluchtte in de jaren 30 naar Frankrijk, werd gedeporteerd en overleefde Auschwitz. In de vijftiger jaren bezocht de jonge Alain de lagere school in Parijs en hoewel ook de kinderen op dat Parijse schooltje verschillende culturele achtergronden hadden gold voor iedereen: ‘Frankrijk was ons deel’. Volgens Finkielkraut is het zo ‘dat (Franse) intellectuelen en politici niet de minste verwijzing naar nationale identiteit kunnen verdragen’. Finkielkraut is bang voor het uiteenvallen van o.a. Frankrijk in gemeenschappen die elkaar niet of nauwelijks verdragen of onverschillig tegenover elkaar staan. Dat Finkielkraut zo’n verdediger van de Franse staat is, heeft natuurlijk te maken met zijn afkomst. Hij is zelf de ideale geassimileerde immigrant die hij zo graag in deze tijd zou zien, in plaats van het ontstaan van parallelle samenlevingen van immigranten in de buitenwijken van grote steden. Daarom houdt Finkielkraut een pleidooi voor een burgerschap, dat niet alleen afhangt van juridische rechten en plichten, maar ook van het omarmen van cultuur. ‘Alleen vanuit wat ons is overgeleverd kunnen we iets nieuws brengen. Als we ons verleden vergeten of uitbannen, staan we niet open voor de toekomstdimensie, maar onderwerpen we ons lukraak aan de loop der dingen’.

Filosofie Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.30 – 12.15 uur Cursusdata: 30-1, 6-2, 13-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3, 27-3, 10-4 en 17-4 (24-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Cursusboek: Alain Finkielkraut; Ongelukkige Identiteit, Bezige Bij Antwerpen, 2014, ISBN 978908425939. €19,99 Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

E

Drs. Nelleke Canters is hogeschooldocent filosofie aan de Fontys Hogescholen en daar lid van de kenniskring van het lectoraat Filosofie & Ethiek. Onderzoeker aan het Nietzsche Kolleg te Weimar en bestuurslid Wijsgerige Kring Eindhoven. Daarnaast is ze directeur van het Centrum voor Filosofie & Kunst te Budel en verzorgt ieder jaar een denkvakantie in samenwerking met diverse buitenlandse universiteiten.


53

15 V32

De wondere wereld van de wiskunde

Drs. Erik Heijerman

Natuurwetenschappen

De wondere wereld van de wiskunde, voor mensen zonder wiskundeknobbel.

Locatie: Breda

Veel mensen hebben slechte herinneringen aan de wiskunde die ze op de middelbare school kregen. Ze konden er niets van volgen of hadden een saaie docent die niet begreep waarom je het niet snapte. Buitengewoon jammer, want Pythagoras zei het al: ‘alles is getal’. Modern gezegd: het wezen van de werkelijkheid is wiskunde, en zonder wiskunde kun je de wereld eigenlijk niet echt begrijpen. Het aardige van wiskunde is dat het ook op elementair niveau al boeiend, leuk, mooi en zelfs goed te begrijpen is. Tegelijk stelt die elementaire wiskunde ons al snel voor diepe filosofische raadsels. Bestaat het oneindige? Wat is een kans eigenlijk? Waarom kun je de verhouding van omtrek en middellijn van een cirkel niet als breuk schrijven maar moeten we daar zo’n raar getal als π voor bedenken? Waarom geldt de stelling van Pythagoras eigenlijk? Het is deze combinatie van fascinatie voor het bijzondere en de schoonheid van de wiskunde enerzijds en de filosofische verwondering over de herkomst daarvan anderzijds, die in deze cursus de blikrichting zal vormen. De cursus is bedoeld voor ieder die op de middelbare school wiskunde heeft gehad en daar misschien nog iets van weet, maar u mag het ook vergeten zijn. En juist als u er een hekel aan had is, en er toch graag nog eens iets over zou willen opsteken, is deze cursus geschikt voor u. Het enige dat u nodig hebt, zijn uw grijze cellen en de nodige intellectuele nieuwsgierigheid.

Dag en tijd: Woensdagochtend 10.25 – 12.10 uur Cursusdata: 28-1, 4-2, 11-2, 25-2, 4-3, 11-3, 18-3, 25-3, 1-4 en 8-4 (15-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 227,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: De docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant.nl Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Onderwerpen die in de colleges aan de orde komen: • De raadselachtige priemgetallen • Fibonaccigetallen en de Gulden Snede • Het leven van ∏ • De stelling van Pythagoras • Oneindig veel oneindigheden • Greep op het toeval: kansrekening

Drs. Erik Heijerman studeerde wiskunde en filosofie aan de Universiteit Utrecht, en klavecimbel aan het Brabants Conservatorium. Hij werkte jarenlang bij de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden, en is nu als wiskundeleraar verbonden aan het Instituut Blankestijn te Utrecht. Muzikaal gezien is hij actief in de kerkmuziekpraktijk van de Domkerk te Utrecht. Hij publiceert en geeft regelmatig lezingen over muziekfilosofie.

B

54


15 V33

Kijken naar kunst en cultuur

Drs. Jana Waarts

Modernisme in de ‘realistische’ kunst, literatuur en muziek van de 19de eeuw

Halverwege de 19de eeuw begonnen kunstenaars met nieuwe aandacht naar de werkelijkheid te kijken en zochten een manier om het leven weer te geven zoals het zich aan hen voordeed. De nadruk kwam te liggen op een realistische weergave van de natuur, de eigenschappen van het individu, de sociale verbanden en de maatschappij. Dit nieuwe realisme nam verschillende vormen aan en oefende in heel Europa veel invloed uit. Spanje, Duitsland en België (Goya, Menzel en Marx) Goya, vooral portretschilder van de Spaanse Koninklijke familie vormt de overgang van de romantiek naar het realisme. In Duitsland is het werk van Von Menzel een weerspiegeling van het leven van alledag en werd Karl Marx een van de grondleggers van de arbeidersbeweging. Meunier schilderde in België de sociale ontberingen in de stad en het platteland. Frankrijk (Courbet, Millet en de School van Barbizon) Het realisme was vooral in Frankrijk sterk aanwezig. Het was Courbet die een ‘levende kunst’ wilde creëren vrij van de traditionele waarden en vooroordelen. Millet was de eerste kunstenaar die het landelijke leven, de boeren en de bezitloze als onderwerp koos. Het schilderen van landschappen in de openlucht werd beoefend door de School van Barbizon. We gaan in op de ontwikkeling van de fotografie en haar complexe relatie met de kunst. Nederland (De Haagse School) De gelijkgestemde kunstenaars van de Haagse School deelden bepaalde ideeën met de Franse schilders uit Barbizon. De belangrijkste vertegenwoordigers zijn onder andere Jozef Israëls, Jacob en Matthias Maris, Mesdag, Weissenbruch en Mauve. De overwegend grijze tonaliteit en vaak nevelige sluiertechniek kenmerken het Haagse werk. Rusland (Ilja Repin) In tweede helft van de 19de hielden ook in Rusland kunstenaars zich bezig met actuele sociale en morele problemen. In 1870 wordt een kunstenaarsgroep opgericht ‘De zwervers’, waarvan Ilja Repin en Victor Vasnetsov de belangrijkste vertegenwoordigers waren. De groep was begaan met het lot van het gewone volk. Ook voor de muziek was het een ‘Gouden Eeuw’ met componisten als Moessorgski, Korsakov en Tjaikovski.

Kunst- en cultuur(geschiedenis) Locatie: Breda Dag en tijd: Donderdagochtend 10.20 – 12.05 uur Cursusdata: 29-1, 5-2, 12-2, 26-2, 5-3, 12-3, 19-3, 26-3, 2-4 en 16-4 (23-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 239,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze, inclusief lesmateriaal) Werkvorm: Hoorcolleges aan de hand van lichten videobeelden Literatuur: Docent deelt papieren lesmateriaal uit in de vorm van achtergronden en samenvattingen van de behandelde stof. Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Breda, maar kan ook prima afzonderlijk gevold worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

Drs. Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.


B

55

15 V34

Wat is ‘waarheid’ en ‘betekenis’?

Drs. Tonny Lansdaal

Filosofie en kunst in de 20e eeuw

Filosofie Locatie: Breda Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.25 – 12.10 uur Cursusdata: 30-1, 6-2, 13-2, 27-2, 6-3, 13-3, 20-3 en 27-3 (10-4 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 195,- (8 colleges van 2 x 45 minuten en 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Literatuur: Docent stelt lesmateriaal digitaal beschikbaar via www.hovobrabant. nl. Aanbevolen literatuur: A.A. van den Braembussche (1994) Denken over kunst ISBN 90 6283 198 2. Prijs € 36,- (of tweedehands) Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari

De cursus richt zich op vier filosofen, Sartre, Merleau-Ponty, Derrida en Nussbaum die ieder vanuit een ander gezichtspunt naar ‘waarheid’ en ‘betekenis’ kijken. Waarheid hangt bij Sartre samen met vrijheid, bij Merleau-Ponty met waarneming. Bij Derrida is het de taal die ‘betekent’ en bij Nussbaum zijn het de emoties die in haar theorie háár waarheid laten zien. Vrijheid, waarneming, taal en emoties komen ook aan de orde bij de kunstenaars Constant, Appel, Beckett, Eliasson, Broodthaers, Kapoor, Viola en Bourgeois e.a.. Het kernpunt van deze cursus is: ‘Wat zijn de raakvlakken en /of verschillen tussen filosofen en kunstenaars met betrekking tot deze onderscheiden begrippen?’ In college 1 en 2 is het onderwerp: Sartre en het existentialisme. Vrijheid / onvrijheid in de kunst wordt o. a. door het expressionisme, de beweging Cobra en Samuel Beckett uitgedragen. Maar wat is het verschil tussen het existentialisme en het expressionisme? In college 3 en 4 is het de waarneming die centraal staat. Hierbij wordt de theorie van Merleau-Ponty besproken. Kunst die refereert aan waarneming is, onder anderen: de kunst van Anish Kapoor en Olafur Eliasson. Is waarneming bij die kunstenaars gelijk aan de theorie van Merleau-Ponty? College 5 en 6 staan in het teken van taal en communicatie. Daarbij zal Derrida’s visie op taal worden behandeld. Kunstenaars die zich op taal richten zijn o.a. Marcel Broodthaers en Douglas Gordon. Taal is bij Derrida gelijk aan de schakels van een ketting, bij deze kunstenaars is taal op de eerste plaats communicatie. In college 7 en 8 aandacht voor de theorie van Nussbaum. Zij verhaalt van menselijke gevoelens en emoties. Dit thema past bij kunst van Louise Bourgeois en Bill Viola. Hier sluit de filosofie naadloos op uitingen van kunst aan, maar hoe? U heeft na afloop van de cursus, inzicht verworven in allerlei dwarsverbanden die in het tijdsbestek van zo’n vijftig jaar de filosofie en de westerse kunst internationaal bepaalden. De docent toont veel beeldmateriaal waaronder filmfragmenten. Drs. Tonny Lansdaal studeerde af aan de Academie voor Beeldende Kunst St. Joost te Breda (1974) en had gedurende 25 jaar een praktijk als beeldend kunstenaar. Zij studeerde filosofie aan de Universiteit van Tilburg (2007). Sindsdien geeft zij als freelancer cursussen filosofie en filosofie in combinatie met kunst. Daarnaast leidt zij een filosofisch café binnen de Vereniging Van Vrouwen met een Academische Opleiding (VVAO).

B

56


NIEUWE INSCHRIJFPROCEDURE GEMAKKELIJK EN SNEL INSCHRIJVEN VOOR EEN CURSUS IN 4 STAPPEN:

1. 2. 3. 4.

Kies uw cursus(sen) uit de brochure of op de website Ga naar de homepagina van www.hovobrabant.nl Kies bovenaan de tab ‘cursussen’ en vervolgens de tab ‘inschrijven’ Vul uw gebruikersnaam en wachtwoord in en u kunt meteen inschrijven voor uw cursus(sen)

Bent u nieuw bij HOVO dan kiest u “Ik ben nieuw” en volgt de instructies.

IN 6 STAPPEN BIJ UW EIGEN CURSUSMATERIAAL:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ga naar de homepagina van www.hovobrabant.nl Klik op ‘inloggen’ (in de witte balk rechtsboven). Op de volgende pagina klikt u op “ik ben een cursist” Log in met uw gebruikersnaam en wachtwoord U komt in uw persoonlijke “mijn HOVO” omgeving Klik op de knop ‘cursusmateriaal’ bij de betreffende cursus

In uw persoonlijke ‘’mijn HOVO’’ omgeving vindt u ook uw factuuroverzicht en u kunt daar zelf uw gegevens wijzigen (adres, telefoon e.d.) én uw gebruikersnaam en/of wachtwoord veranderen.

Heeft of wilt u geen computer? Dan blijft u van harte welkom! Bel ons even via 013-4668119 (tussen 9.00 en 14.00 uur) en wij helpen u graag verder.

WWW.HOVOBRABANT.NL

INSCHRIJFPROCEDURE EN VOORWAARDEN U kunt voor een cursus inschrijven via onze website www.hovobrabant.nl. Bent u reeds student bij ons? Gebruik dan uw Gebruikersnaam en Wachtwoord om snel en eenvoudig in te schrijven. Gaat u voor het eerst een cursus volgen bij HOVO Brabant? Meldt u dan aan als nieuwe student.

INSCHRIJVING U krijgt nadat uw inschrijving verwerkt is een bericht ter bevestiging van uw inschrijving met de factuur. Inschrijving geschiedt in volgorde van aanmelding en zolang er plaatsen beschikbaar zijn. Voor een volle cursus wordt de inschrijving automatisch geblokkeerd. Via [email protected] kunt u zich aanmelden voor de wachtlijst.

KOSTEN De kosten van een cursus bestaan uit: • Cursusprijs (= inclusief uitgereikt lesmateriaal) • Inschrijfgeld: Als u zich voor het eerst inschrijft bij HOVO Brabant Seniorenacademie, berekenen wij eenmalig € 10,- inschrijfgeld. Boeken dient u zelf aan te schaffen via de boekhandel. In de meeste cursussen wordt lesmateriaal digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl Hieraan zijn (nog) geen kosten verbonden.

BETALING Door het invullen en verzenden van uw inschrijfformulier op onze website, gaat u een financiële verplichting aan voor de cursuskosten en eventuele inschrijfkosten. De factuur ontvangt u meteen bij uw inschrijving. U kunt het factuurbedrag veilig voldoen met iDeal of door overmaking van het bedrag o.v.v. het factuurnummer voor de aangegeven uiterste betaaldatum..

PRIVACY BESCHERMING Wanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt verspreid onder de deelnemers van de cursus en de docent voor onderling gebruik. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit op het digitale inschrijfformulier aan te geven.

VOORZIENINGEN De lokalen zijn in de regel ook toegankelijk voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving contact met ons op. Dit geldt ook wanneer u problemen heeft met horen: niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk.

ANNULERING Wanneer u zich heeft ingeschreven voor een cursus en u wilt of kunt deze cursus niet volgen, dan kunt u tot de bij de cursus vermelde inschrijfdatum annuleren. Dit kan uitsluitend schriftelijk (via mail of brief) gebeuren en de annuleringskosten bedragen € 10, -. U kunt zich richten aan HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of [email protected]. Na de vermelde inschrijfdatum is annuleren niet meer mogelijk.

VERZOEK TOT RESTITUTIE In uitzonderlijke gevallen van overmacht, die de cursusdeelnemer zelf betreffen en die het hem of haar fysiek onmogelijk maken naar de leslocatie te komen, kan voor aanvang van de cursus een schriftelijk verzoek tot restitutie worden ingediend t.a.v. mevr. K. van Helvert, HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via e-mail: [email protected]. Of er sprake is van overmacht is ter beoordeling van HOVO Brabant, u ontvangt schriftelijk uitsluitsel over dit besluit. Voor het niet kunnen volgen van een deel van een cursus wordt geen restitutie verleend. Wanneer u de cursus niet zelf in staat bent te volgen, kunt u kosteloos, en na overleg met het kantoor van HOVO Brabant, uw inschrijving aan een ander overdragen.

58


WANNEER EEN CURSUS NIET DOORGAAT Een cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, laten we u dat zo snel mogelijk weten. U wordt dan zo mogelijk nog ingeschreven in een andere cursus naar keuze.

RESERVEDATUM Wanneer een docent door overmacht (ziekte, stakingen, files) eenmalig een college niet kan verzorgen, wordt dit college automatisch verplaatst naar de aangegeven reservedatum. Wij zullen in zo’n geval onze uiterste best doen u zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief te bereiken. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

OVERMACHT, WIJZIGING EN ANNULERING DOOR HOVO BRABANT In het geval van onvoorziene omstandigheden, waaronder onvoldoende deelname voor een cursus, ziekte van een docent en omstandigheden die zich voordoen met betrekking tot personen en/of materialen welke voor een behoorlijke uitvoering door HOVO Brabant noodzakelijk zijn, daartoe aanleiding geven, dat uitsluitend ter beoordeling van HOVO Brabant, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van overmacht aan de kant van HOVO Brabant, waaronder in deze algemene voorwaarden wordt verstaan naast wat dat betreft in de wet en jurisprudentie wordt begrepen, alle van buiten komende oorzaken, voorzien of niet voorzien, waardoor HOVO Brabant niet in staat is haar verplichtingen na te komen, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van wijziging in de cursusdata door HOVO Brabant, zal de cursist zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief in kennis te stellen. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner onze berichten als ongewenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

DISCLAIMER Ondanks de zorg en aandacht die HOVO Brabant Seniorenacademie aan de brochures besteedt, is het mogelijk dat de informatie onvolledig of onjuist is. HOVO Brabant Seniorenacademie is niet aansprakelijk voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die hieruit voortvloeit.


59

SED VITAE

De vereniging Sed Vitae vrienden seniorenacademie HOVO Brabant werd in 1992 opgericht en telt ongeveer 350 leden. De vereniging ondersteunt HOVO Brabant bij activiteiten en behartigt de belangen van de cursisten. Sed Vitae beschouwt zichzelf als representant van de cursisten en is vertegenwoordigd in het bestuur van HOVO Brabant. De vereniging is aangesloten bij de Vereniging van Landelijke Vrienden die participeert in het bestuur van HOVO Nederland, waarmee zij ook nationaal invloed kan uitoefenen op mogelijkheden van academisch onderwijs voor ouderen. De leden van Sed Vitae zijn cursisten en /of oud-cursisten. De vereniging organiseert ook zelfstandig educatieve activiteiten voor haar leden door middel van lezingen, excursies en wandelingen. Ook verzorgt zij enkele malen per jaar een nieuwsbrief. Daarnaast heeft Sed Vitae een eigen website (www.sedvitae.nl). Op deze wijze tracht zij sociaal contact en de onderlinge band tussen haar leden te bevorderen en geeft daarmee haar motto “Wij leren niet voor de school, maar voor het leven” inhoud. Met de directeur van HOVO Brabant onderhoudt de vereniging intensief contact. Deze is gesteld op goede contacten met de vereniging, omdat daarmee advies, kritiek en wensen direct kunnen worden beluisterd. Ook nieuwe initiatieven op het gebied van hoger onderwijs voor ouderen kunnen vanuit de vereniging gezamenlijk worden ontwikkeld. Vindt u de werkzaamheden en activiteiten van Sed Vitae interessant en zinvol, meldt u zich dan aan bij onze ledenadministratie. Mevr. M.C. d’Arnaud telefoon: 076-5600253 Galderseweg 88 e-mail: [email protected] 4855 AJ Galder www.sedvitae.nl

Stichting Studiefonds Sed Vitae

Door de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder € 1.250,00 per maand en in Noord–Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds. Na het overleggen aan het Studiefonds van de relevante informatie betreffende uw financiële situatie zal uw aanvraag worden beoordeeld. U krijgt hiervan telefonisch of per e-mail bericht. Het bewijs dat het cursusgeld aan HOVO Brabant is (vooruit)betaald, stuurt u aan het Studiefonds, waarna een bedrag ter hoogte van de helft van het cursusgeld aan u zal worden overgemaakt. De verstrekte vertrouwelijke gegevens blijven slechts bekend bij het bestuur van de Stichting. Een toegekende bijdrage geldt alleen voor de cursus waarvoor deze is aangevraagd. Per seizoen wordt op niet meer dan één volledige cursus of twee korte cursussen een bijdrage uit het fonds verleend. Lidmaatschap van de Vriendenvereniging Sed Vitae is niet noodzakelijk.

Hoe aanvragen? Stuur uw volledige naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en bankrekeningnummer; de naam en het nummer van de cursus waarvoor de bijdrage gevraagd wordt; bewijsstukken van uw netto maandinkomen (b.v. kopie aanslag IB) en tevens een bewijs van betaling van het cursusgeld naar: Stichting Studiefonds Sed Vitae Mw. W. Breedveld Liefkenshoekstraat 11 telefoon: 013 – 5710225 5045 XC Tilburg e-mail: [email protected]

60


HOVO Brabant Seniorenacademie Tilburg University Postbus 90153 5000 LE Tilburg

+31 (0)13 466 81 19 [email protected] www.hovobrabant.nl

Een leven lang leren

Colleges, cursussen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar in Tilburg, ’s-Hertogenbosch, Eindhoven en Breda

ORGANISATIE SECRETARIAAT COLOFON. ORGANISATIE Dr. Korrie van Helvert. Uitgave. Ontwerp Attak, Druk Drukkerij Vaes, Overpelt, België

Recommend Documents