opleiding via het aanmeldingsformulier op

stabulletin j a a r g a n g 26 | n u m m e r 03 | s e p t e m b e r 2011

€50 ,korting geldig t/m 31-12-2011

» pagina 30

STABU STUDEER ACTIE! op alle STABU cursussen & opleidingen

meld u aan voor een cursus/opleiding via het aanmeldingsformulier op www.stabu.org

» pagina 18

STABU feliciteert fabrikanten en toeleveranciers met hun FPS - Plus

Nieuwe STABU-Standaard 2011 Het voornemen van STABU om al haar licentiehouders de nieuwe herziene U.A.V. 2011 ter beschikking te stellen wordt uitgevoerd maar wat later dan voorzien. Nieuwe U.A.V. 2011 De werkgroep – waarin STABU participeerde – die in opdracht van de Rijksoverheid de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van bouwwerken 1989 moest herzien heeft het concept daarvoor begin februari 2011 opgeleverd in de verwachting dat de betrokken bewindslieden dit gezamenlijke bouwcontract snel zouden accorderen. Dit proces is vertraagd vanwege een discussie over een aantal zaken. Stichting STABU heeft het algemeen gebruik van dit standaardcontract altijd bevorderd door het integraal onderdeel te laten zijn van haar Standaard. Immers wordt door het van

Vraag het STABU

In deze uitgave o.a. antwoord op de vragen:

• Kan de nieuwe STABU cursus “U.A.V. 2011” ook bedrijfsgericht worden afgenomen? • Is de NEN 1772 “Straatnaam- en huisnummerborden” uit 2010 opgenomen in STABU? • Wanneer komt de brochure “CAR-verzekering” weer online? • Klopt het dat je sinds enige tijd de staalsoort en leveringstoestand in STABU anders moet specificeren?

» lees de antwoorden vanaf pagina 16

toepassing verklaren van de STABU-Standaard tevens de U.A.V. als basisvoorwaarden overeengekomen.



STABU-Standaard

Dit uitstel, naar verwacht tot eind september, betekende voor Stichting STABU dat het drukproces voor de nieuwe STABU-Standaard 2011 is opgeschort en dat de licentiehouders dit nieuwe boekwerk niet gelijktijdig met de uitlevering van de STABU-update 2011-2 zullen ontvangen. Zoals het nu naar uitziet zullen de STABU-licentiehouders en alle andere betrokken partijen die al een nieuwe Standaard hebben besteld deze separaat ontvangen enkele weken nadat de betrokken bewindslieden de nieuwe U.A.V. hebben onderschreven. De STABU-licentiehouders zullen dan tevens een nieuw hoofdstuk 00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN (U.A.V. 2011) ontvangen om het geheel weer juridisch sluitend te krijgen.

Bouwen Is Mensenwerk De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 het gebruik van ‘Building Information Modelling’ (BIM) voorschrijven bij geïntegreerde contracten. Met het voorschrijven van BIM wil de Rijksgebouwendienst vermindering van de faalkosten, ketenintegratie in de bouw en verbetering van efficiency in het bouwproces bereiken. Dit leidt uiteindelijk tot een goed gebouwbeheer model. BIM mag zich reeds langere tijd verheugen op grote belangstelling, maar hoe staat het met de uitwisseling tussen de verschillende softwarepakketten, zijn er open standaarden beschikbaar en wat betekent het in de praktijk? STABU, VolkerWessels en Itannex hebben de hoofden bij elkaar gestoken om deze vragen te kunnen beantwoorden. » Lees verder op p. 8

Brandveiligheid lan op ‘n hoger p Op elk moment van de dag, in elk bedrijf, in elke situatie bestaat de dreiging van brandgevaar of het gevaar van lekkages. De redactie van STABU-bulletin is naar Aalten afgereisd om bijgepraat te worden over passieve brandveiligheidssystemen en gas- en waterdichte afdichtingen. Systemen waarmee de verspreiding van brand, rook, water en gassen via kabel- en buisinstallaties wordt voorkomen.

Aan tafel zit Hans Beele, eigenaar, directeur en naamgever van Beele Engineering om een toelichting te geven. » Lees verder op p. 4 STABULLETIN | 1

De pijlers onder elk project: de kunststof kozijnprofielen van VEKA Nieuwbouw of vernieuwbouw? In het uitgebreide assortiment van VEKA vindt u altijd een kunststof kozijnprofielsysteem dat aan al uw wensen en eisen voldoet. Het VEKA-systeem TOPLINE NL is helemaal afgestemd op de Nederlandse markt. VEKA profielen isoleren tot en met passiefhuisniveau én gaan een gebouwleven lang mee. VEKA biedt daarbij de keus uit maar liefst 52 kleuren, met volledige recyclegarantie. Architecten en planners maken bovendien graag gebruik van VEKA bestekondersteuning. Ontdek het zelf: met VEKA kunt u bouwen!

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid VEKA: het kwaliteitsprofiel www.vekakozijn.nl

Van de redactie

Inhoud » pagina 4

In deze editie van STABU-bulletin laten we u graag zien hoe we ons ontwikkelen om voorop te blijven lopen in de markt. STABU is op meerdere terreinen actief, natuurlijk met het up-to-date houden van de STABU²-systematiek maar met STABU-Element, uitbreiden van fabrikanteninformatie, (inter)nationale objectenbibliotheek hebben we meerdere ijzers in het vuur.

• Vervolg: Brandveiligheid op een hoger plan

Het goedkeuren van de U.A.V. Diana K er vel | S 2011 laat nog even op zich tichting STABU wachten. Dit heeft natuurlijk consequenties voor de STABUStandaard 2011 waarin deze basisvoorwaarden opgenomen zullen zijn. Na het accorderen door de vier bewindslieden zal de STABU-Standaard naar alle licentiehouders en overige belanghebbenden worden verzonden.

» pagina 12

» pagina 5

• Vernieuwde CAR-verzekeringsparagraaf • Zoekfunctie licentiehouders verbeterd • Voor in uw agenda » pagina 6

• Recht van spreken » pagina 8

• Vervolg: Bouwen Is Mensenwerk » pagina 10

• Korte berichten • Risico van het vak » pagina 14

• Rijksgebouwendienst aan verandeirngen onderhevig » pagina 16

• Vraag het STABU » pagina 18

De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 ‘BIM’ voorschrijven bij geïntegreerde contracten. In diverse artikelen wordt op deze opmerkelijke stap ingegaan want hoe staat het met de uitwisseling tussen de verschillende softwarepakketten, zijn er open standaarden beschikbaar en wat betekent het in de praktijk? Over deze - en nog veel meer - onderwerpen leest u in dit bulletin. Wij hopen dat u veel leesplezier eraan beleeft. En mocht u vragen of suggesties hebben? Neem dan gerust contact op.

• STABU feliciteert fabrikanten en toeleveranciers met hun FPS - Plus » pagina 19

• Congres BNB over: Contractvorming in een veranderende markt • Update IFD » pagina 20

• Uit de praktijk van SMI » pagina 22

• Voorbeeld bliksembeveiliging » pagina 23

• Vernieuwd: Brochure ketenaansprakelijkheid • Nieuwe fabrikanten » pagina 24

• Van goede kwaliteit » pagina 26

• Op het rechte pad » pagina 28

• RICS: dé integriteitsstandaard in vastgoed » pagina 30

• Cursusaanbod STABU 2011-2012 » pagina 32

• Colofon • Prijsoverzicht

Henk G idding | Stichtin

g STAB U

Uitbreiding verkoopteam Op 1 juni 2011 is de heer (Henk) Gidding in dienst getreden bij Stichting STABU. Als sales/account officer komt hij het verkoopteam versterken. Hij gaat zich richten op relatiebeheer en verkoop van onder meer Fabrikantgebonden Product Specificaties en de licenties STABU-systematiek.

Op het gebied van verkoop heeft hij een brede ervaring. De afgelopen 3 jaar heeft hij als account manager gewerkt voor een fabrikant en groothandel in vijver- en aquariumartikelen. Daarvóór is hij zelfstandig ondernemer geweest in deze branche. Zijn ervaring en ondernemerschap gaat hij nu inzetten voor Stichting STABU. STABULLETIN | 3

» Vervolg coververhaal ‘Brandveiligheid op een hoger plan’ Welke producten Veiligheid staat hoog in het vaandel. De ruim 200 patenten die Beele inmiddels rijk is, maken duidelijk dat het bedrijf synoniem staat voor producten met een onderscheidend karakter. Veel van deze producten komen voort uit vragen uit de markt. Beele geeft aan: “Recent hebben we in Nieuw-Zeeland een project onder handen gehad, waarbij de opdrachtgevers met hun handen in het haar zaten toen de brandveiligheid van een tunnel moest worden gerealiseerd. Wij hebben – gewoon in ons eigen R&D centrum - de situatie nagebouwd, alles aan de meest extreme testen onderworpen, gedocumenteerd inclusief foto’s en deze opgestuurd. Alles werd getest nog voordat we de opdracht hadden verkregen. Puur omdat we vooraf willen weten of we kunnen leveren en de kwaliteit kunnen bieden die nodig is. Het sluiten van een compromis staat wat dat betreft niet in ons woordenboek.”

Het besluit is genomen om fabrikantgebonden product specificaties in de database op te nemen. We hopen daarmee ook kennis op te doen inzake de selectieprocedures van architecten en feedback te krijgen zowel van STABU als uit de markt.” Onderscheidend vermogen “Waar wij ons in onderscheiden is dat we brandveiligheid op een hoger plan willen plaatsen en echt betrokken zijn: bij de veiligheid van mensen en middelen, bij kwaliteit, bij duurzaamheid. Vorig jaar kregen we vanuit Amerika het aanbod om diverse brandveiligheidproducten te leveren. Al snel werd duidelijk dat het installatieontwerp niet deugde, waardoor er slachtoffers kunnen vallen. Onder die voorwaarden wilde ik niet aan het project deelnemen. Dat past gewoon niet bij onze ‘We Care’-filosofie. Uiteindelijk hebben ze naar mijn argumenten geluisterd en alsnog de installatie aangepast.”

“We hebben recent twee kerncentrales op het hoogste niveau van brandpreventie gebracht.”

STABU Het project in Nieuw-Zeeland maakt duidelijk dat het accent aan het verschuiven is naar de bouwnijverheid. “We hebben recent twee kerncentrales op het hoogste niveau van brandpreventie gebracht. Wanneer we op dat niveau kunnen functioneren, zijn we ook geschikt voor de iets minder hightech gebouwen”, aldus Hans Beele. “We zien STABU als een sparringpartner. Voor ons is STABU de aangewezen weg om bestekschrijvers een extra optie te bieden voor veiligheidsmaatregelen. Wij zien STABU als een instrument om ze te bereiken; een vervoermiddel om er te komen.

“Wanneer mensen ons bellen met een probleem waar men in de praktijk tegen aanloopt, dan is een oplossing altijd snel voorhanden. Maar voordat we zoiets leveren wordt het door ons altijd uitgebreid getest in het eigen laboratorium. We bouwen de situatie na en kunnen door testen de beste oplossingen bieden. Uitzonderingen zijn er wel, bijvoorbeeld toen ESA ons benaderde voor een brandwerende bescherming voor de leidingsystemen van de Ariane stuurraketten. Aangezien dát niet in ons laboratorium paste, ben ik daarvoor regelmatig naar Bremen gereisd.” Toekomst Volgens eigen zeggen is de recessie aan Beele Engineering voorbij gegaan. “Aan het begin heb ik direct tegen mijn personeel gezegd dat ze zich geen zorgen hoefden te maken over hun baan. We hebben dat niet alleen waar kunnen maken, maar breiden nu zelfs onze fabriek uit voor de 15 machines en de extra productie die nodig zijn.” Hans Beele vervolgt: “En ook de toekomstige groei van het bedrijf is zeker gesteld.” In het kader van duurzaamheid kijken inkopers niet alleen naar de kosten van het product op dit moment, maar ook naar de besparingen die mogelijk zijn gedurende de levensduur van een gebouw of installatie. “Juist daar bieden onze producten veel meerwaarde: concurrerend in de aanschaf en vervolgens gedurende decennia onderhoudsvrij. Wanneer een installateur jaarlijks moet terugkomen om de brandveiligheid te kunnen garanderen, dan kost dat onnodig en daarmee overbodig veel geld. Je kunt het dan beter in een keer goed doen”, aldus Hans Beele.

Over het bedrijf In de scheepsbouwsector is Beele Engineering inmiddels een begrip. “Dit is een feit waarop we trots zijn, zeker omdat het niet van de ene op de andere dag is ontstaan.” In 1973 is het bedrijf uit Aalten begonnen vanuit de woonkamer. Eerst als handelsbedrijf maar na verloop van tijd ook - door innovatie gedreven - met eigen producten. “Inmiddels zijn we in ruim 50 landen actief, hebben één van de modernste productiecentra in Europa, een brandlaboratorium en leiden installateurs op. Toch blijven we nadrukkelijk op eigen kompas varen.”

4 | STABULLETIN

Vernieuwde CARverzekeringsparagraaf Sedert begin 2011 is door STABU een Werkgroep Verzekeringen opgestart met als doel het vernieuwen van de CAR-verzekeringsparagraaf. Bij de uitgave 2011-2 zullen de vernieuwde CAR-verzekeringsteksten beschikbaar komen onder subparagraaf 01.03 VERZEKERINGEN.

voor in uw agenda! In één oogopslag kunt u zien welke beurzen, opleidingen en cursussen bij STABU in de komende periode gepland staan. » 16 september 2011

• Cursus Effectieve communicatie in de bouw » 20/22 september 2011

• Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw » 27 september 2011

• Cursus STABU Bestekken lezen De heer mr. P.J.M.W. Clerx en de heer R.M.H. Contzé hebben namens Bouwend Nederland een kennismakingsbijeenkomst georganiseerd – aanwezigen: AON Risk Solutions, Meeùs Bouw & Infra, Bouwend Nederland en STABU - waarna STABU vervolgens de Werkgroep Verzekeringen heeft opgestart en hier verdere invulling en uitvoering aan heeft gegeven.

» 29 september 2011

De participerende partijen in deze werkgroep betroffen namens AON Risk Solutions de heer E.A. Koster, namens Meeùs Bouw & Infra de heer N. van Nus, namens ABN AMRO de heer ing. H.J.G.A. Bader, de heer J. Helsloot en namens STABU de heer ing. H.M.M. Miltenburg en de heer S.A. Brands LL.B.

» 20 oktober 2011

• Cursus Actualiteit in weten regelgeving » 11+12 oktober 2011

• Opfriscursus Bestekschrijver » 18 oktober 2011

• Cursus STABU-bestekssystematiek • Cursus Garanties in de bouw » 1 t/m 3 november 2011 • Cursus Standaardvoorwaarden bij aanneming van werk

De verzekeringsparagraaf is geactualiseerd en afgestemd met verzekeraars/makelaars wat de interactie tussen het bestek, de af te sluiten polis(sen) alsmede de afhandeling van claims vereenvoudigt.

» 8 november 2011

Tot dusver zijn uitsluitend de CAR-verzekeringsteksten vernieuwd. In de vergadering (7 september 2011) van de Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen zal er tevens een aantal aanvullende verzekeringsteksten (WAM-, Ontwerp-, Bodemsanerings- en Verborgen Gebreken Verzekering) worden besproken. De vraag of deze aanvullende verzekeringsteksten zullen worden opgenomen in de STABU-systematiek is aan de Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen om te beoordelen. STABU zal de uitkomst hieromtrent uiteraard wereldkundig maken op haar website en/of STABU-bulletin.

» 22 november 2011

Meer informatie over de verzekeringsparagraaf kunt u terugvinden in de verzekeringsbrochure welke gelijktijdig met de uitgave 2011-2 te downloaden zal zijn op de STABU-website ( Downloads - BouwBaak). Behoudens de nieuwe brochure heeft STABU ook de dagcursus “Verzekeringen in de bouw” (zie hiervoor de STABU- website www.stabu.org onder “Cursussen en opleidingen” – “Dagcursussen”) aangepast. Docent bij deze cursus is ondermeer: de heer ing. H.J.G.A. Bader, welke geparticipeerd heeft in de Werkgroep Verzekeringen. Meer informatie: Voor aanvullende vragen is ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg – hoofd opleidingen- of S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B – projectcoördinator juridische zaken – bereikbaar via: tel.: 0318 – 63 30 26 of e-mail: [email protected] / [email protected]

• Cursus STABU Bestekken lezen » 10 november 2011

• Cursus Verzekeringen in de bouw • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw » 24 november 2011

• STABU-gebruikersdag » 25 november 2011 • Cursus Effectieve communicatie in de bouw » 29 november 2011

• Cursus STABU-bestekssystematiek » 1 december 2011

• Cursus Actualiteit in weten regelgeving » 7 december 2011

• STABU-gebruikersdag » 13 december 2011

• Cursus STABU Bestekken lezen » 14 december 2011 • Cursus U.A.V. 2011

Zoekfunctie licentiehouders verbeterd Op veler verzoek is het overzicht van geregistreerde licentiehouders op de website van STABU verbeterd. Zo is het mogelijk geworden om zowel op naam, licentienummer, postcode en plaats te zoeken. Met behulp van ‘zoeken op regio’ kan bovendien binnen een specifiek gebied naar licentiehouders worden gezocht. In het jaarverslag van STABU is het register van alle licentiehouders, gerangschikt op vestigingsplaats, te vinden.

Daarnaast was dit al geruime tijd tevens op de website van STABU te vinden. Met het beschikbaar komen van de uitgebreidere zoekmogelijkheden is het vinden van de organisaties die een licentieovereenkomst met STABU hebben afgesloten voor het gebruik van de STABUsystematiek eenvoudiger geworden. Via de homepage is de licentiehouder-zoekrubriek boven de groene balk te vinden. STABULLETIN | 5

Vanuit een eigen adviesbureau adviseert Pim Herber zowel aannemers als opdrachtgevers zonodig procedeert hij zaken uit bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. In deze rubriek gaat hij in op de dagelijkse - met name juridisch getinte - bouwpraktijk.

Recht van

Verkeerd advies! Iedere adviseur dient te beseffen dat hij geen adviezen moet uitbrengen over zaken waarover hij geen of te weinig deskundigheid bezit. Schoenmaker, blijf bij je leest is een heel oud en wijs spreekwoord. Spring niet verder dan je polsstok lang is. Doe je dat toch, dan moet je hopen dat je een goede rechtsbijstandsverzekering hebt.

Wat er gebeurde... Een opdrachtgever en een aannemer hadden een overeenkomst van aanneming gesloten voor het leveren en monteren van dak-en gevelbeplating. In de overeenkomst was een betalingsregeling overeenkomen die als volgt luidde: - 60% bij levering materiaal; - 30% bij aanvang montage; - 10% bij oplevering.

Op 17 november en 15 december 2009 stuurt de aannemer twee facturen die beide betrekking hebben op de montage waarmee hij al enige tijd geleden was begonnen. Inmiddels had de opdrachtgever een bouwkundige ingeschakeld om de bouw te begeleiden. Medio november 2009 constateert deze een aantal gebreken aan het reeds uitgevoerde werk en adviseert daarom om de betaling van de factuur van 17 november 2009 aan te houden totdat de gebreken zijn hersteld. Nadat de aannemer in januari 2010 diverse keren haar opdrachtgever tot betaling van bovenstaande twee facturen heeft gemaand maar niet tot herstel van de gebreken is overgegaan, zijn de opdrachtgever en zijn bouwkundige het zat. De bouwkundige schrijft de aannemer dat de betalingen pas worden gedaan wanneer het gehele werk naar volle tevredenheid is opgeleverd. Maar dat beweegt de aannemer niet om de gebreken te herstellen; eerst betalen, en dan pas wil hij weer aan het werk gaan. Vervolgens ontbindt de opdrachtgever de gesloten aannemingsovereenkomst wegens wanprestatie (toerekenbare tekortkoming) van de aannemer. Partijen komen er op minnelijke wijze niet uit en de rechtbank moet er aan te pas komen. De aannemer vordert van de opdrachtgever betaling van de twee facturen. De opdrachtgever vordert op zijn beurt van de aannemer bijna € 400.000 als vergoeding voor de door hem geleden schade die het gevolg is van de wanprestatie van de aannemer. Oordeel rechtbank De rechter stelt vast dat beide partijen zich beroepen op de wanprestatie van de andere partij waardoor zij gerechtigd waren om hun eigen verplichtingen op te schorten. Anders gezegd: de opdrachtgever meent dat hij zijn betalingsverplichting mocht opschorten wegens wanprestatie van de aannemer. De aannemer was van mening dat hij zijn verplichting om het werk uit te voeren mocht opschorten wegens wanbetaling van de opdrachtgever. 6 | STABULLETIN

Wie heeft er nu gelijk? Het antwoord op die vraag is heel simpel. Degene die als eerste gerechtigd was om zijn prestatie op te schorten wegens wanprestatie van zijn wederpartij, heeft gelijk. En dus ging de rechter na wie er als eerste wanprestatie pleegde: als dat de aannemer is, dan heeft de opdrachtgever gelijk, maar als dat de opdrachtgever is, dan heeft de aannemer gelijk.

De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber is na zijn rechtenstudie in Amsterdam eigenlijk bij toeval in de bouwnijverheid terecht gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers. Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van Ministerie

SPREKEN

» vervolg van pagina 7

door mr. W.J.M. (Pim) Herber

De verplichting die voor de opdrachtgever uit de aannemingsovereenkomst voortvloeide was om op tijd en conform de afgesproken betalingsregeling te betalen. Daar staat tegenover de verplichting van de aannemer om het werk op tijd en deugdelijk op te leveren. En dus was de opdrachtgever de eerste die wanprestatie pleegde en niet de aannemer die immers nog lang niet aan opleveren toe was toen de opdrachtgever weigerde de twee facturen te voldoen.

Rol bouwkundig adviseur De bouwkundig adviseur heeft in deze zaak een meer dan dubieuze rol gespeeld. Hij heeft zich niet beperkt tot een bouwkundig advies, maar heeft zijn opdrachtgever ook geadviseerd af te wijken van de overeengekomen betalingsregeling. Het eerste advies om pas de facturen pas te betalen nadat de aannemer de vastgestelde gebreken had hersteld, was fout.

En dat betekende dat de opdrachtgever ten onrechte zijn betalings verplichting had opgeschort nu er van wanprestatie van de aannemer geen sprake was. Dat er tussentijds gebreken waren geconstateerd, is niet relevant; de aannemer was immers nog niet klaar met het werk.

Het naderhand op advies van de adviseur ingenomen standpunt om pas tot betaling over te gaan nadat de aannemer het werk tot tevredenheid van de opdrachtgever had opgeleverd, was ook heel erg fout. De moraal van dit verhaal zal duidelijk zijn: schoenmaker, blijf bij je leest! Geef als bouwkundige alleen bouwkundige adviezen en laat juridische adviezen aan juristen over die zich op hun beurt niet inhoudelijk met bouwkundige zaken moeten bemoeien. Ieder heeft zo zijn eigen vak. Denk je als bouwkundige ook jurist te zijn, dan laat deze uitspraak zien hoe fout dat kan uitpakken!

Onzekerheidsexceptie De regel is dus dat degene die al wanprestatie aan het leveren is, zich niet kan beroepen op de latere wanprestatie van zijn wederpartij. Op deze regel is één uitzondering. De opdrachtgever zou wel tot opschorting van zijn betalingsverplichting gerechtigd zijn geweest als hij goede gronden had om te vrezen dat de aannemer het werk niet deugdelijk en tijdig zou opleveren. Dat wordt ook wel de onzekerheidsexceptie genoemd. Daar kan de opdrachtgever alleen met succes een beroep op doen als er concreet aanwijsbare en objectieve redenen zijn die de vrees rechtvaardigen dat de aannemer niet deugdelijk of op tijd zal opleveren. En die redenen waren er niet. Tussentijds werden wel gebreken aan het werk vastgesteld, maar het waren allemaal gebreken die de aannemer zonder veel problemen kon oplossen voordat hij tot oplevering zou overgaan. Kortom: de rechtbank komt tot de conclusie dat de aannemer zijn werkzaamheden mocht opschorten omdat de opdrachtgever niet aan zijn betalingsverplichting voldeed. De opdrachtgever wordt vervolgens veroordeeld het bedrag van de openstaande facturen, vermeerderd met de wettelijke handelsrente, te betalen. De tegenvordering van de opdrachtgever wordt afgewezen.

Over de auteur

VROM voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. Hoewel de heer Herber enige tijd buiten het terrein van de bouw werkzaam is geweest heeft hij de literatuur en ontwikkelingen op het gebied van bouwrecht op de voet gevolgd.

De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen.

STABULLETIN | 7

» Vervolg coververhaal ‘Bouwen is mensenwerk’

Op foto van links naar rechts: ir. R.H. (Radboud) Baayen, ing. N. (Nico) Ruikes en ing. G.J.A. (Gerrie) Mühren, MBA

IFD

(buildingSMART Data Dictionary) IFD, het International Framework for Dictionaries, is, in eenvoudige termen, een standaard voor objectbibliotheken of ontologieën. Het concept voor de buildingSMART Data Dictionary is afgeleid van internationaal geaccepteerde open standaarden die zijn ontwikkeld door de ISO (ISO 12006-3:2007 het belangrijkste). buildingSMART Data Dictionary is een van de belangrijkste componenten van de buildingSMART technologie, de andere zijn IFC en IDM / MVD. buildingSMART Data Dictionary biedt flexibiliteit voor een op IFC gebaseerd Bouwwerk Informatie Model (BIM) waardoor de link tussen het model en de diverse databases met projecten productspecifieke gegevens wordt gelegd. Daarnaast opent het mogelijkheden voor verrijking van een model waarmee mogelijkheden worden gecreëerd voor geavanceerde analyse-, simulatie- en ontwerpcontroles in een zeer vroege fase. Daarmee biedt het een reële kans om een IFC-BIM voor exploitatie en onderhoud met een opslag van product specifieke gegevens te genereren en meertalige vertalingsmogelijkheden van de informatie in een IFC-BIM.

8 | STABULLETIN

Samenwerking Ing. G.J.A. (Gerrie) Mühren - BIM Programma Manager van VolkerWessels trapt af: “Ons gemeenschappelijk belang is het gebruik en de toepassing van de open standaarden als IFC. Hoewel de technologie nog niet uitontwikkeld is, hebben we besloten om hier niet op te gaan zitten wachten maar samenwerking op te zoeken. De strategische samenwerking is gevonden met Itannex als leverancier en adviseur van Revit.” Ing. N.J.R. (Nico) Ruikes – commercieel directeur van Itannex - geeft aan: “Het is belangrijk voor VolkerWessels om een uniforme werkmethodiek te hebben en zij gebruiken daarbij Revit software van Autodesk en SmartRevit software van Itannex. Als adviseur maken we daarbij veel gebruik van de gezamenlijke voorhanden zijnde kennis en kunde van zowel onze consultants als ook de specialisten van VolkerWessels. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Eenduidigheid, is een landelijk opererend adviesbucodering en reau voor teken- en ontwerpoplosclassificatie is singen in de bouwen installatiebelangrijk. techniek. Met 40 specialisten is zij marktleider in de Benelux voor BIM Daarbij valt of oplossingen op basis van Autodesk staat de satechnologie. menwerking in een BIM-model Meer informatie: www.itannex.nl met goede afspraken, die vastgelegd worden in een BIM werkplan. In de loop van het ontwikkelen werkproces kun je dan ook informatieverrijkingen toepassen; met andere woorden ontwerpen van grof naar fijn.”

ITANNEX

‘Alle technologische ontwikkelingen ten spijt, bouwen is uiteindelijk mensenwerk.’

De input van STABU wordt toegelicht door ir. R.H. (Radboud) Baayen – hoofd technische zaken: “Wij zijn een not-for-profit organisatie die standaarden en content moet leveren voor de partijen die de standaarden kunnen implementeren en daarmee meerwaarde leveren voor de eindgebruiker.



BIM driehoek

Het is heel belangrijk om informatie overal en altijd beschikbaar te hebben. Daarom is de stap naar het internet een hele wezenlijke. De bestaande, traditionele database wordt omgezet naar zogenaamde unieke attributen. Dit biedt de mogelijkheden om verbindingen te leggen tussen CAD-tekeningen, kosten- en besteksinformatie.” Internationale standaarden De internationale organisatie van organisaties met een nationale specificatiesystematiek, ICIS, is dit jaar een project gestart genaamd ‘specificaties en BIM’. Baayen: “ BIM wordt door heel veel mensen nog steeds gezien als het 3D-plaatje met mogelijk wat informatie daaraan vast gehangen maar de rol van specificaties (of bestek) wordt nog niet door iedereen gezien. Dat gaan we vanuit ICIS oppakken met 12 landen over de hele wereld. Het project heeft een looptijd van twee jaar. Als ICIS richten we ons onder andere op de BIM-wereld van buildingSMART en we profileren ons als experts op het gebied van specificeren. De rol van STABU is te zorgen dat dergelijke ontwikkelingen aansluiten bij onze nationale werkmethodes. Waar mogelijk proberen we internationale ontwikkelingen te beïnvloeden, zoals we dat hebben gedaan met IFD en IDM.” is de handelsnaam van Koninklijke Volker Wessels Stevin NV. Een Vernieuwing Nederlands concern, met 16.600 Mühren: “De toepassing van BIM is medewerkers in 125 werkmaatde enabeler voor de vernieuwing van schappijen, en vestigingen in Nede bouwsector. Na de parlementaire derland, België, Duitsland, het bouwenquête stonden integriteit, Verenigd Koninkrijk, Canada en de transparantie en ketenintegratie hoog Verenigde Staten. op de agenda. We merken wel dat er bepaalde angst is om intellectueel eiMeer informatie: gendom over te dragen. www.volkerwessels.com

Volker Wessels

”Baayen: “In het nieuwe proces is dat precies de bedoeling. Iedere schakel in het bouwproces moet het beschikbare materiaal oppakken en verrijken. Dan kom je automatisch op een stukje transparantie. Daarnaast heeft in een bedrijf iedereen het over suboptimalisatie en het vergroten van zijn taartpuntje (little BIM*)) en hoe gaan we de taart vergroten zodat ieders stukje automatisch groter wordt (BIGBIM*))” Ruikes: “Een trend in de markt is IPD, wat staat voor Integrated Project Delivery. Diverse woningcorporaties maken al gebruik van dit “nieuwe werken”. Een project wordt door een aantal teams – alle bestaande uit een relevante partijen uit de bouwketen (installateur, constructeur, aannemer en architect) uitgewerkt. Het team wat met het beste plan komt gaat de klus krijgen en dat hoeft niet per definitie het goedkoopste plan te zijn. Opdrachtgevers gaan marktpartijen forceInternational Foundation Classes ren om slim samen te werken.” (IFC) is een open, gestandaardiseerde manier van het opslaan van Rol van architect digitale bouwbeschrijvingen. IFC is Ruikes: “De architect denkt dat hij ontwikkeld door BuildingSMART en wordt beperkt in zijn creativiteit door wisselt informatie tussen verschilstandaardisatie. Zo’n stelling suggereert lende BIM pakketten uit. beperking maar het geeft juist vrijheid met eenduidigheid, efficiency en effectiviteit. Het dwingt de architect om op zijn kerncompetentie terug te komen en een creatief ontwerp te maken.”

IFC

Baayen: “De architect wordt mogelijk beperkt door de rooilijnen, of door het bestemmingsplan, maar zeker niet door standaarden.”De commercieel directeur

van Itannex vult aan: “Beheer en onderhoud worden steeds belangrijkere componenten. Bij de totale levensduur van een gebouw behelzen de ontwikkelkosten veelal minder dan 10 procent van de totale bouwsom, terwijl de overige kosten voornamelijk voor beheer en onderhoud zijn. Het Bouw Informatie Model ook Laat dat nou net (Building Information Model) ofwel bij de steeds cenBIM is een manier van ontwerpen traler wordende en bouwen waarbij het gebouw of rol van de ontconstructie in een 3D-model en dawikkelende aantabank wordt opgebouwd. nemer liggen. De rol van de ontwikkelende aannemer wordt steeds belangrijker.”

BIM

Start Ruikes: “De beste manier om met BIM te starten is om een concreet project op te pakken. In de eerste week treden dan de nodige spanningen op, maar het helpt je om zo snel mogelijk productief te zijn.” Mühren: “De standaarden zijn in onze testcase geïmplementeerd en gebruikt. We kunnen nu laten zien wat we in huis hebben. Zien is geloven. Hiermee kunnen we communiceren binnen het bouwproces met behulp van tools die standaarden hebben geïmplementeerd.”

‘De standaarden zijn in onze testcase geïmplementeerd en gebruikt.’

Weg naar succes Gerrie Mühren: “Alle technologische ontwikkelingen ten spijt, bouwen is uiteindelijk mensenwerk. De menselijke inbreng is cruciaal.” Ruikes vult aan: “Waar een wil is, is een weg, zeg ik altijd tegen opdrachtgevers. Als je maar vertrouwen hebt en gelooft in BIM, dan gaat implementatie van het proces goed komen.” “De behoefte aan BIM wordt groter en verder gepusht door de uitspraken van de Rijksgebouwendienst. Zonder de inzet en motivatie van alle betrokkenen en de wens om een mooi eindproduct te leveren is BIM echter een leeg omhulsel”, benadrukken de initiatiefnemers.

*)

BIG BIM little bim door auteur Finith Jernigan

Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden.

Korte Berichten Heropen ing NAi

Na een ja ar verbou wen is m 2011 het et ingang van vrijda NAi weer g 1 juli opengest iedereen e ld v o met intere or publie k. Voor sse in arc derlands hitectuur Architectu b ie d t h u et Nerinstituut toonstellin NAi inspir gen, lezin e re nde tengen, deba viteiten. tten en e ducatieve acti-

Help desk

Stich ting STAB antw U bie oord dt de o p mo mog help gelijk elijkh ende e vra eden hand den g e v bij h a n dage n de via d et vi l i S j e k T s vel nden A S sche T B A U BU-h e vra -syst onde van e elpd ema gen rwer en e adm ti b sk. N e e pen. k in a antw inistr aast Het a oord lgem atiev d e fican a e over ntal ne zi e be t toe inho vrage n, wo palin geno udel gen, n ov rceer i m j k e norm e, te en. D r we d in d chnit- en ering e me e vra r est g genr egelg en c ubrie estel ertifi eving de v cerin k van , r g is a STAB gen signi word U-bu en g lletin epub en d lie we bsite .

In het NA i zijn mee stal drie v lingen te erschillen zien. De de tentoo v a st nstele te ntoonstell derland la ing Stad at je bele v v a e n n Newat de st voor volw ad met je assenen, doet. Leu m a a r ze k een eigen ker ook v oor kinde audiotour re k n ri jgen. De te die design to ntoonstell ont Chine ing dwars se e n N e lef. Aansp derlandse rekende v ontwerpe o rs o rb m eelden uit et tuur en b de mode eeldend k , architec unst laat alleen vers zien dat b chillen, m eide land e a n a r n o iet ok juist ve vertonen el overee . In Testify nkomsten ! tenslott beoordele e kan de bezoeker n of arch itecten e zien en hun proje rin geslaa cten een gd zijn o (iets) bete m met re wereld te maken . Het Nede rlands Arc hitectuuri Museump nstituut is ark 25 te gevestigd R o aan tt e rdam. M over de v eer inform erbouwin g a ti e n e de nieuw toonstellin e tengen is te v in d en op www.n ai.nl.

es g e l l o c Gast

Vrag tel.: ( en? e-ma webs 0318 il: po ite: w ) 6 3302 stma ww.s 6, ster@ tabu .org/ stabu STAB . n l U He lpdes k

en docent n van e k e o z ver reiden STABU voorbe t t g e n h a v t or ij atig on atie b om vo Regelm inform STABU e n d a n v e g or en o f anvull aanbod te verz t s om a e e g H e ll . en stco e less atis ga van d aftrek. gen gr in ll e t t gretig s d in s in ij v w n sse onder t) de le of naas ( s n e tijd e r formati ng ove Meer in oelichti t e r e ad ntact Voor n an co k s e g stcolle : de ga en met genom p o n e d e ag rs wor ans) Sw H ( . .G ing. J.G 026. 18) 633 tel.: (03

10 | STABULLETIN

ing l e d r o o e b s k e t Bes

uders de vraag U van licentieho AB ST gt an tv ten Regelmatig on n bestek te la bestaat om ee id he ijk el ijk og el m rg er een is een de enstverlening di U AB ST s Al . Het controleren. raard mogelijk eoordeling uite sb ek st be n e gd dt gevraa stek wor da opgestuurde be , te uk dr ge af entaar enkelzijdig raf) van comm edewerker (voo -m U AB s) ST n ee el door et de opst ler( n halve dag) m ee l aa im ax m van voorzien en (in behandeling er tariëring en de en m m co be besproken. De ABU te Ede. bij Stichting ST ts aa pl el ns gi vindt in be e Meer informati ny) Miltenburg ing. H.H.M. (Hen 26 tel.:(0318) 63 30 [email protected] e-mail: hmilten

gen a d s r e k i u gebr t r e e s i n ga STABU or

dagen zijn gebruikers e d n a v nch ijwonen oor de lu Aan het b r n, maar v o e o d d n o n rb re e en v eds ja € 8,- p.p. geen kost ming van worden re o n tk e e n g e o a d d m n e rs a ike ma ij een teg De gebru komende vragen w eerd. Ook is n a . g rg in o n e voldoen). plan STABU g (contant te sten op de m o f k o n e e 1 ij 1 b r 20 staan deze novembe rdag 24 e d n o d en data: Aanmeld r 2011 decembe 7 g a sd n e rg wo e-mail: w.stabu.o a: zie ww , Ede 1 8 egens n a a Programm tl Esmoreit M illy Brand W , stabu.nl. Locatie: STABU megens@ e r u u 0 .3 – 15 site: Tijd: 10.00 via de web n e rd o w U u.org an STAB www.stab de dagen v rs rs e e ik d ru u b o e h U/ ntie De g (Info STAB TABU-lice om de S ren over n a e rg d e u v g). o in h te e g nnis aanmeld bieden ke gen. te n li e id k e h ik n e tw u on geleg Hier kunt lateerde len met esteksgere b se is e w rs n eld e te m iv h d Het edac een aan is oo reid men van g b n e a g k it st u a r a e k mo t r rd o Daarn lie w u i n n rm e gelijk fo rs u e jv w ri n h e v sc k le i e n r st e om r b e ij ox te n die b aden. collega-b e egelm lo g n n ra w i v o e k d e u r rs e i w j iv g d atig s e e d b . n rief i op . STA nieuw ematiek st y n -s ingegaan B R U B U he h e TA g e s ove S e t e d l t l m e to e g v a ft in e k ti r STA k n e h g iervo geroe zal zogen met betr BU o p r en, S daari e aamd e n T d n A i e g B itale Um@ STAB nieuw geïnf U-eve orme il gen e uit erd neme aamd gaven in ee word nten . , beu n kor en zoals rzen, t arti over op u gebru e k t c e . l weer Zo w itgeb ikersd gege orden reide agen STAB ven e re ar , a c Um@ t u n ti e k d l e e e l i en d l wor zaken aand alle g ie op dt on acht eïnte geves gevee onze resse tigd meld r6x erden webs Linked t u zi p i . e t e Wilt r ch aa In he j a s taan. ar ve u de n via eft de rzond inform king o de w besch en n ver gr e a b ti ik s e aar i te va oepen ook o der d n STA , waa ntvan e STA B r o U g nen, , ww BU-ge w.sta ´geslo bruike bu.or ten´ g r s g r g. o e ep. R bruike ´open ecent rsgroe ´ groe is p de omge p. Dit geleze zet na betek Linke n kun dIn is ar een ent d n a en w een v t d geen is gerich cussie orden irtuee deeln t is o s ook l socia door e m p e kersgr perso r zijn v al net a d k o m el va nen d oep o e werk a n a s n en. H n de de ST p Link ie dat e nen d t A e g w b BU-ge dIn. N ebruik e e la b iscuss s n it g b e ie r r ij t u k ie is te la ideeln ste s leze gereg discus (zake emer ten n ma istree sie sta lijke) s kun make ar ku r d r e t e n n n n n of r nen z etwer cussie conta van eager elf ge k. D s. Dan cten e lk e e a a n n t z a te leg al me op lop rs gebeu melde die m n zich gen m ende rt do n voo en ve alsno dise r de S t o r r a g t n r diene ouwt deren TABU opgeb n aan . Een -gebr ouwd te netwe uikers u STABU it r d g elatie rk is roep. irecte besta s van conta at voo die co zich g cten, A r l d n e raag m eze pe tacten de n doo r de b rsone , enzo et ha en g haar n kun ar lice ouw e voort eïnter o n s. ntieho f zijn n wil en be essee halve netwe uders ook v rden een in d , r ia Lin ir k k ect lanten verbin ook u trodu kedin itbreid den. ctie d nieuw en u eerste o Nu d e s lez o n k r u via n een r of tw t hier us en, a verde eeds eedeli mee conta ankon r kun in p j n ctper raten diging snetw het t u vr soon. , en le erk a deeln agen anwe zen. emen s t e ll z en, a ige En , maa Korto an dis r ook m; wij uw ne cussie V o o r n t s werk odige vrage met o vergro n u va n ove ns op van S ten! r de g n har Linked T A t perso ebrui e B U u in it o kersg te ver p Link nen g om zic roep ingen binde edin k h n! Ru u voo unt u im 42 r! c o n t 0 act opne men: Diana Kerve tel.: ( l 0 318) 6 e-ma 33026 il: dke rvel@ stabu .nl.

STAB Um@ il

Linke dIn

STABULLETIN | 11

Risico

VAN HET VAK

Publiek Private Samenwerking (PPS)

Verzekeringen cruciaal bij totstandkoming van contracten Publiek-private samenwerking, kortweg PPS, is een samenwerkingsvorm waarbij de overheid en de private sector langdurig samen optrekken voor de realisatie en exploitatie van overheidsprojecten en diensten. PPS wint terrein in Nederland. Voor STABU een reden om in de rubriek ‘Risico’s van het vak’ stil te staan bij een aantal beginselen van PPS en de gevolgen voor risico’s en verzekering van dergelijke projecten. Wat is PPS? Een PPS-project is een overheidsintitiatief waarbij de aanbesteding de volgende elementen omvat: • ontwerpen; • bouwen; • financieren; • onderhoud; • beschikbaar stellen. In vakjargon heet het contract voor een PPS-project een DBFMO-contract. Dit staat voor Design, Build, Finance, Maintain and Operate. In de praktijk betekent dit dat de overheid een (consortium van) private partij(en) opdracht geeft om een project of bouwwerk te ontwerpen, bouwen, financieren en gedurende langere tijd -25 tot 30 jaar - beschikbaar te stellen. De overheid stuurt hierbij volledig op het gewenste einddoel (uitgedrukt in functionaliteit) en legt de uitvoering niet gedetailleerd vast in bestekken. Anders dan bij traditioneel aanbesteden blijft de private partij bij PPS na de oplevering verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van het object.Voert het beheer en de onderhoudsactiviteiten uit en volgt storingen op. Daarvoor krijgt hij een periodieke vergoeding op basis van de gerealiseerde beschikbaarheid van het object. De private partij financiert het project op basis van de principes van ‘projectfinanciering’. Dit is een financieringsvorm waarbij het eigen- en vreemd vermogen dat is ingebracht in het project, wordt terugbetaald uit de exploitatieopbrengsten. Financiers van vreemd vermogen zijn voor de opbrengsten van het door hen verleende krediet, volledig afhankelijk van het succes van het project en de gestelde zekerheden, waaronder verzekeringen. 12 | STABULLETIN

PPS-risico’s en financiering Veel van de risico’s die normaliter gedragen werden door de overheid, worden door de PPS-oplossing verlegd naar een private partij. Indirect worden risico’s ook gedragen door de projectfinanciers. Betrokkenheid van vreemd vermogenverschaffers werkt voor de resultaten van PPS-projecten in de praktijk voordelig uit. Zowel in de voorbereiding als tijdens de realisatie van het project nemen de verschaffers een constructief kritische houding in ten aanzien van de projectuitdagingen en risico’s. Indien het project mislukt kunnen zij immers niet terugvallen op de achterliggende partijen voor de terugbetaling van het krediet. Hierdoor zijn de volgende zaken onderwerpen in de onderhandeling: • eliminatie/minimalisatie van zoveel mogelijk projectrisico’s; • directe toegang tot projectzekerheden; • financiele prikkels om opdrachtnemer te stimuleren bij realisatie/ exploitatie. Ook via het verzekeringsprogramma zijn financiers op zoek naar meer projectzekerheid. Een adequaat verzekeringspakket vormt dan ook een belangrijke voorwaarde voor de financieerbaarheid van het project. Risicoidentificatie, -management en financiering, waaronder verzekeringen, krijgen bij PPS dan ook een andere dimensie. Financiers laten zich tijdens de voorbereiding van het project veelvuldig adviseren over onder andere, de projectrisico’s en verzekeringen. Hiervoor schakelen zij risico- en verzekeringsadviseurs in die hun bijstaan in het toetsen van de verzekeringsportefeuille aan het risicoprofiel. Hierover wordt een due diligence rapportage opgesteld ten behoeve van het tot standkomen van de financieringsovereenkomst. PPS en verzekeringen Doordat financiers eisen stellen aan de projectverzekeringen en het feit dat projectafspraken 25 tot 30 jaar geldig blijven, is het adviestraject inzake verzekeringen complexer dan bij traditionele projecten. Om vooraf volledige zekerheid te krijgen over de premies en condities van de verzekeringsprogramma’s, zou idealiter eenzelfde contractstermijn moeten gelden als voor de duur van het project. Echter, de verzekeringsmarkt kent een andere dynamiek. Verzekeringscontracten kunnen voor één of slechts enkele jaren afgesloten worden afhankelijk van het risico, de marktbewegingen en tussentijdse wijzigen. De bovenstaande situatie schept onzekerheid voor de opdrachtnemer en de projectfinanciers. Zij trachten dan ook door middel van procedurele afspraken, zoveel mogelijk grip te krijgen op de opstelling van verzekeraars en de eventuele wijzigingen in het programma. In de aanbestedings- en contracteringsfase speelt het onderzoek naar risico’s en verzekeringen alleen daarom al een belangrijke rol.

Aon is een wereldwijde financiële dienstverlener, die helpt om klanten op verantwoorde wijze risico’s te laten nemen en deze beheersbaar te maken met oog voor het beperken van risicokosten. Samen met STABU helpen en informeren ze over risico’s en risicomanagement. Door: Michiel Ebeling Koning & Sonja Janicijevic

Denk aan aspecten als: • verzekerbaarheid van specifieke projectrisico’s; • eisen van verzekeraars aan de gehanteerde bouwmethoden; • bereidheid van financiers te participeren in het project indien bepaalde risico’s niet verzekerbaar zijn; • opzet van een adequaat verzekeringsprogramma en borging van de rechten die de financiers daaraan willen ontlenen.

Nadat de partij voor de realisatie van het project is aangewezen, worden afspraken vastgelegd tussen financiers, de partij en de verzekeringsadviseur. Hierin zijn opgenomen: tijdige premiebetaling, stabiliteit van verzekeraars, opzegging- of wijziging van de condities van de verzekering et cetera. Aon Risk Solutions heeft ruime ervaring met het verzekeringsadvies voor consortia en financiers door haar betrokkenheid bij vrijwel alle PPS-projecten in Nederland.

Door de opdrachtgever en de opdrachtnemer worden in de aanbestedingsfase juridische, technische en verzekeringsadviseurs aangesteld om de risico’s in kaart te brengen en wederzijds te toetsen.

Omdat het proces vaak onder grote tijdsdruk wordt uitgevoerd en de belangen groot zijn, geeft Aon de volgende tips: • Start tijdig aan het verzekeringstraject. • Laat u bijstaan door een ervaren adviseur op het gebied van PPS. • Houd de belangrijke mijlpalen goed in beeld.

Proces Verzekeringsadviseurs maken vooraf een analyse van de verzekerbare risico’s en de verzekeringseisen, en stellen het verzekeringsprogramma op met een inschatting van de daarmee samenhangende kosten. Het is hierbij van belang dat het voorgestelde verzekeringsprogramma past bij de eisen die financiers stellen. Zaken als de discrepantie tussen langjarige zekerheidstellingen en de veel kortere verzekeringstermijn die inkoopbaar is in de verzekeringsmarkt, worden zoveel mogelijk beheerst door procedurele afspraken. De verzekeringsadviseur speelt ook een belangrijke rol in hoe kandidaat-partijen en hun overige adviseurs naar projectrisico’s kijken en in de interpretatie van risico’s door de verzekeraars. Zij verschaffen helderheid over welke risico’s overgedragen kunnen worden aan verzekeraars en welke risico’s door de private partijen zelf gedragen moeten worden.

Ook u ervaart dan de meerwaarde van PPS! Wilt u meer weten, neem dan contact op met: Verzekeringsadvies en opzet verzekeringsprogramma’s Ruben de Bruin tel: 020 - 430 5438 Michiel Ebeling Koning tel.: 020 - 430 5846 Risico- en verzekeringsadvies- / due diligence financiers, opdrachtgevers en opdrachtnemers Sonja Janicijevic tel: 020 - 430 5734

Definitie Het ministerie van Financiën definieert PPS als: “...een samenwerkingsverband waarbij overheid en bedrijfsleven, met behoud van eigen identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk een project realiseren op basis van een heldere taak- en risicoverdeling. Het doel van PPS is het realiseren van meerwaarde: een kwalitatief beter eindproduct voor hetzelfde geld, of dezelfde kwaliteit voor minder geld. Dit ligt binnen bereik als overheid en bedrijfsleven ieder datgene doen waar ze het best in zijn; er ontstaat zo een win-winsituatie.” Verzekeringsprogramma De feitelijke zaken van financiering, namelijk de bouw en exploitatie van een bepaald object zijn voor de verzekeringsmarkt niet nieuw. Een belangrijk aspect hierin is integrale verantwoordelijkheid. De opdrachtnemer is zowel verantwoordelijk voor ontwerp en bouw als exploitatie en voor de tijdige overgang van de ene naar de andere fase. De belangrijkste projectverzekeringen die een rol spelen zijn: Tijdens de bouw • Ontwerpaansprakelijkheidsverzekering (dekt schade aan derden die voortkomt uit het ontwerp). • Construction all-riskverzekering (dekt materiële schade aan het gebouwde object).

• ‘Delay in startup’. Dit is een verzekering specifiek voor PPSprojecten. Het dekt het verlies aan inkomsten in geval van een verzekerde materiële schade tijdens de bouw die leidt tot vertraging van de exploitatie. • Aansprakelijkheidsverzekering (dekt materiële een letselschade aan derden). Tijdens de exploitatie • Brandverzekering (dekt het belang dat de opdrachtnemer heeft bij materiële schade aan het object). • Bedrijfsschadeverzekering (dekt inkomstenderving door een verzekerde materiële schade). • Aansprakelijkheidsverzekering (dekt wederom materiële en letselschade aan derden). PPS in Nederland Waar PPS in eerste instantie alleen werd ingezet bij grote rijksprojecten (zoals infra: N31, A59, 2e Coentunnel, A15 en A12, of vastgoed: ministerie van Financiën, Kromhout Kazerne), zien we een langzame beweging op gang komen richting lagere overheden (zoals onderwijs: Montaigne college en de Internationale School in Eindhoven).

STABULLETIN | 13

Rijksgebouwendienst aan veranderingen onderhevig In het vorige STABU-bulletin (juni 2011) is melding gemaakt dat Krijn van Popering afscheid neemt als projectgroeplid van STABU – namens Rijksgebouwendienst - aangezien hij per augustus de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. Na 28,5 jaar trouwe dienst vragen wij hem graag naar zijn ervaringen met STABU, de rol van de Rijksgebouwendienst en de Rgd Standaard Bestekbepalingen (RS). De heer Van Popering geeft direct aan: “Naar mijn bescheiden mening lijkt de periode van 28 jaar meer dan het in werkelijkheid was. De vergaderingen vonden maximaal 3 à 4 keer per jaar plaats met bovendien een onderbreking van een aantal jaren doordat de input op dat moment niet noodzakelijk was.” Over de beginperiode en de aanleiding om plaats te nemen in de projectgroep meldt hij: “Enkele jaren voordat STABU-1 werd gepresenteerd – op 26 maart 1986 in de Haagse Rolzaal - ben ik tot de projectgroep GAWALO toegetreden. Mijn loopbaan is begonnen bij uitvoerende installatiebedrijven, dus de werktuigbouwkundige installaties zijn mijn werkgebied.” Na 10 jaar heeft hij de overstap gemaakt naar de Rijksgebouwendienst, alwaar hij inmiddels 30 jaar geleden is begonnen. Een carrièrestap waar hij – gezien de interessante projecten die Rijksgebouwendienst in portefeuille heeft – geen moment spijt van heeft gehad. “Als adviseur klimaattechniek werd ik betrokken bij de bijzondere aandacht die de klimaatinstallaties van musea vroegen”, aldus Van Popering. “Rijksgebouwendienst had destijds nog een eigen architectenen ingenieursbureau waardoor wij van A t/m Z bij een project betrokken waren. De opgedane kennis en ervaring kon ingebracht worden in de STABU-projectgroep, terwijl de ontwikkelingen binnen STABU weer basis waren voor onze bestekken”, aldus het voormalig projectgroeplid. De ontstane kruisbestuiving werkte zowel op de bouwkundige, elektrotechnische en werktuigbouwkundige vlakken. “In het tijdperk vóór STABU werden voor alle overheidsopdrachten de Algemene bepalingen voor de uitvoering van installatiewerken (A.B.I. 1982) toegepast. De in ontwikkeling zijnde STABU-Standaard is aanleiding geweest om alle ABI-bepalingen naar deze standaard over te hevelen, waardoor in de Rgd-bureaubestekken vanaf die tijd de STABU-Standaard van toepassing werd verklaard.” Veranderingen Rgd Rijksgebouwendienst heeft de keuze gemaakt om zich volledig te richten op professioneel opdrachtgeverschap. Alle taken die niet strikt genomen tot het opdrachtgeverschap behoren, worden in de markt gezet. Krijn van Popering vult aan: “We veranderen van een bouwdienst naar een inkooporganisatie. Een van de speerpunten van het kabinet Rutte I is de inkrimping van de rijksoverheid. Het gewijzigde takenpakket zal komende tijd tot gevolg hebben dat de dienst kleiner wordt. Belangrijk is om continu te blijven ontwikkelen en innoverend te opereren. De Rijksgebouwendienst gaat voorschrijven wat de dienst als informatie nodig heeft voor de uitvoering van contractbeheer en vastgoedbeheer van haar totale voorraad. Bij het voorschrijven zijn strakke normen nodig, zodat niet elk contract weer een verschil in nuance heeft. De opdrachtgever Rgd moet zelf een optimale vraagspecificatie met een zorgvuldige formulering maken. Wij dagen de markt uit om die gewenste kwaliteit te leveren. Onze kennis om te kunnen beoordelen en meetbaar te maken is daarbij van essentieel belang. Als je een goede vraag stelt, krijg je een beter antwoord.” BIM, geïntegreerde contracten De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 ‘Building Information Modelling’ (BIM) voorschrijven bij geïntegreerde contracten. Directeur-generaal Peter Jägers 14 | STABULLETIN

Krijn pering o P n a v maakte dit woensdag 29 juni bekend tijdens een congres van UNETO-VNI over BIM. Met het voorschrijven van BIM wil de Rijksgebouwendienst vermindering van de faalkosten - ketenintegratie in de bouw en efficiency in het bouwproces - en goed beheer van het gebouw en de gebouwenvoorraad bereiken. De Rijksgebouwendienst is één van de grootste vastgoedbezitters in Nederland met ongeveer 7 miljoen vierkante meter in 2000 objecten zoals kantoren, gevangenissen, rechtbanken en musea. “Het gebrek aan accurate informatie veroorzaakt ook faalkosten in de beheerfase. BIM is ook hier geschikt om een grote besparing te bereiken op die kosten”, aldus de Rgd-man. Visie op STABU “In mijn beleving zie ik STABU als normalisering van processen. Lang hebben we gewerkt met zowel de STABU-systematiek als de NL/Sfb-elementencodering. Aangezien het op twee sporen beginnen van een project geen optimaal uitgangspunt is, juichen we de ontwikkeling van STABU-Element toe (koppeling STABU-systematiek met de elementenmethode). STABU zorgt niet alleen voor normalisatie c.q. standaardisering, maar geeft bijvoorbeeld ook de vele publicaties van ISSO, SBR een plek in het gehele proces. Ook voor de NEN-normen maakt STABU de toepassing en bereikbaarheid ervan - via een vast stramien beschikbaar voor de markt.” Toekomstige rol van Rgd/STABU De heer Van Popering: “Als overheid zijn wij een van de medeoprichters van STABU geweest. Enkele decennia geleden kon korting worden verkregen op de inschrijfkosten wanneer er gewerkt werd met een STABU-bestek. Deze werkwijze is hedendaags niet meer aan de orde, toch onderschrijven we nog steeds het belang van STABU. De samenwerking tussen Rgd en STABU blijft een feit: niet voor niets komt de voorzitter van STABU uit onze gelederen (J.A.M. Altenburg, directeur Paleis Soestdijk). Alleen worden binnen Rijksgebouwendienst – door onze veranderende rol als opdrachtgever – afwegingen gemaakt over de deelname aan de diverse vakinhoudelijke projectgroepen van STABU. De verwachting is dat er een projectgroep wordt opgericht met een abstracter karakter die meer gaat over commissio-

ning, BIM, vraagspecificaties, geïntegreerde contracten, informatiestructuren etc. De vertegenwoordiging van Rgd zal daardoor – aangezien we niet meer als bestekschrijver optreden – doeltreffender zijn. Projectgroepleden zullen meer uit de markt moeten worden gehaald, vanuit hun eigen brancheachtergrond”, benadrukt Krijn van Popering van Rijksgebouwendienst. Bestekbepalingen Voortvloeiend uit de samenwerking STABU/Rgd zijn er bestekbepalingen voor een ieder die projecten uitvoert voor de Rijksgebouwendienst. Als coördinator van deze zogenaamde Rgd Standaard bestekbepalingen (RS) schuift ing. H.E. (Erik) Gol desgevraagd aan bij collega Van Popering en steekt van wal: “De Rgd Standaard bestekbepalingen hebben tot doel om een optimale inhoudelijke kwaliteit en uniformiteit te verkrijgen in de projectbestekken van de Rgd, alsmede een correcte juridische aansluiting op algemene en specifiek voor werken van de Rijksoverheid geldende weten regelgeving. De structuur en de bepalingen van de Rgd Standaard bestekbepalingen sluiten aan op de STABU-bestekssystematiek. Het aantal aanvullende bepalingen is daardoor tot een minimum beperkt.” De Rgd Standaard bestekbepalingen worden elk half jaar geactualiseerd, voor zover: • de weten regelgeving wijzigingen hebben ondergaan;

• Stichting STABU de catalogi met Aanvullende Bepalingen en Werkbeschrijvingen heeft geactualiseerd; • voortschrijdend inzicht van de Rgd in de contractuele regelingen met de aannemer mutaties in de Rgd Standaard bestekbepalingen vereist. De documenten waarnaar verwezen wordt vanuit de RS zijn ook aan veranderingen onderhevig en zijn op de Rgd-website opgenomen (www.Rgd.nl). “Bij de start van een project wordt gewerkt met de vigerende versie van de RS tenzij er gewijzigde inzichten zijn. Om een voorbeeld daarvan te geven; het kabinet heeft in het beleidsprogramma 2007 - 2011 de doelstelling geformuleerd dat het Rijk vanaf 1 januari 2010 voor 100% duurzaam inkoopt. De criteria zijn in de loop van 2009 bekend gemaakt en verwerkt in de RS 20092. in de lopende projecten is gekeken of dit nog door te voeren was c.q. financieel haalbaar. De RS-bepalingen zijn in goed overleg met STABU opgesteld; de laatste versie is van 2011-1. De RS-bepalingen staan op de website van STABU www.stabu.org/ bestekteksten/rijksgebouwendienst). Uiteraard staat de Rgd open voor de vragen en opmerkingen over de RS”, aldus Erik Gol.

In 4 kl digitaa ikken l bes hang- e tek sluitwe n rk ventila & tie

Een goed bestek begint bij BUVA Naast een digitale bestekservice voor hang- en sluitwerk biedt BUVA u nu ook een bestekservice voor ventilatie in woningbouw. Met deze gratis bestekservice bespaart u veel tijd en energie bij het samenstellen van een volledige en juiste specificatie. In slechts vier klikken beschikt u over een volledig bestek voor hang- en sluitwerk en/of ventilatie. Het programma genereert STABU bestekomschrijvingen die u eenvoudig in uw digitale projectbestek kunt integreren.

Bremen 5 2993 LJ Barendrecht

Voor een nadere toelichting of een presentatie bij u op kantoor, bel gerust met

Telefoon: 0180 69 75 00

een van onze verkoopadviseurs op telefoonnummer 0180 69 75 00.

Email: [email protected]

Download gratis op www.buva.nl

Duurzaam & Doordacht. STABULLETIN | 15

Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij Stichting STABU zijn binnengekomen is een selectie gemaakt, welke in deze rubriek worden weergegeven.

Vraag het

»Hoe gaat STABU om met de U.A.V. 2011, de opvolger van U.A.V. 1989 en de UAVTI 1992? Aanvankelijk zou STABU in de uitgave 2011-2 het gebruik van de U.A.V. 2011 faciliteren. Hiervoor was, naast hoofdstuk 01, het nieuwe hoofdstuk 00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN (U.A.V. 2011) in concept aangemaakt. Immers, op maandag 14 februari jl. was door de Werkgroep Herziening U.A.V. 1989 het concept van de U.A.V. 2011 reeds ter vaststelling

aangeboden aan het ministerie van Binnenlandse Zaken. De overheid wilde echter over een aantal punten alsnog dat er overleg plaats zou vinden tussen de rijksoverheid en brancheorganisaties. Dit overleg stond gepland op 31 augustus 2011. Deze actie betekende wel dat de vaststelling niet kon plaatsvinden in het voorjaar waardoor STABU uitgave 2011-2 nog enkel gebaseerd kon worden op de U.A.V. 1989. Gehoopt wordt nu op een vaststelling van de U.A.V. 2011 rond Prinsjesdag.

»Komt er eerdaags een nieuwe STABU-Standaard als opvolger van de STABUStandaard 2007?

»Kan de nieuwe STABU cursus “U.A.V. 2011” ook bedrijfsgericht worden afgenomen?

Jazeker, maar niet gelijk met de uitgave 2011-2! Aanvankelijk zou in het najaar van 2011, mede door de wijziging van de U.A.V. 1989 en de UAVTI 1992 in de U.A.V. 2011, gelijktijdig met de STABU uitgave 2011-2, een nieuwe STABU-standaard verschijnen. Echter doordat de U.A.V. 2011 niet in het voorjaar is vastgesteld kon dit geen doorgang vinden. Vanuit uitgave 2011-2 zal dus nog gewoon worden verwezen naar de huidige STABU Standaard 2007.

Zeker. De nieuwe eendaagse cursus die inhoudelijk op de wijzigingen tussen de U.A.V. 1989 (en de UAVTI 1992) en de U.A.V. 2011 zal ingaan kan ook bedrijfsgericht worden afgenomen. Het voordeel voor een bedrijf is dat de cursus dan geheel naar wens afgestemd kan worden. Dit zowel in tijd, locatie maar ook in inhoud en op het kennisniveau van de cursisten.

»Is de NEN 1772 “Straatnaam- en huisnummerborden” uit 2010 opgenomen in STABU? Jazeker. Hoewel in veel gemeentelijke verordening aangaande het nummeren van bouwwerken, gebouwen, complexen, afgebakende terreinen, lig- en standplaatsen nog steeds verwezen wordt naar de NEN 1774 uit 1959. Deze norm is echter “ingetrokken”. Aanvankelijk was er een ook een aparte norm over straatnamen, de NEN 1772 uit 1992. Beide normen waren tot en met catalogus 35 (uitgave 2011-1) ondermeer te “benaderen” vanuit STABU hoofdstuk 43 METAAL- EN KUNSTSTOFWERK bij rubriek 0 van korttekstcode 43.38.10. NAAM-/NUMMER-/SYMBOOLPLAAT.

lichttechnische eigenschappen van de toegepaste materialen en de plaatsing. De NEN 1772 uit 2010 maakt straatnaamen huisnummerborden ook beter zichtbaar, leesbaar en herkenbaar waardoor weggebruikers zich zowel overdag als in het donker gemakkelijker kunnen oriënteren en dat bevordert de verkeersveiligheid. Tevens helpt deze norm hulpdiensten bij calamiteiten sneller ter plaatse te zijn. Dat geldt vooral in de buitengebieden, waar straatnamen en huisnummers vaak lastig te vinden zijn. In de NEN 1772:2010 is daarom ook bijzondere aandacht besteed aan verbetering van de functionaliteit van huisnummeraanduiding.

De nieuwe geïntegreerde norm NEN 1772:2010 ‘Straatnaamen huisnummerborden’ is in de plaats gekomen voor deze normen. Deze nieuwe Nederlandse norm geeft voor straatnaamborden functionele eisen ten aanzien van de afmetingen, de uitvoering, de constructie, de kleursoorten en

In de nieuwe NEN 1772 wordt onder 6.3.2 “Hoogte t.o.v. maaiveld” ook de plaatsingshoogte van huisnummerborden geregeld. Derhalve is het “aanroepen” van de NEN 1773 “Wijzen van nummeren en plaats” uit 1983 niet nodig. Desalniettemin wordt bij STABU toch overwogen om een R-rubriek, aangaande het plaatsingsresultaat, toe te voegen aan de hiervoor genoemde korttekst.

In catalogus 36 (uitgave 2011-2) is de norm NEN 1772 uit 2010 meegenomen.

»Wanneer komt de brochure “CAR-verzekering” weer online? STABU heeft de verzekeringsparagraaf en de begeleidende brochure inhoudelijk geheel herzien. Tijdens deze herziening is de brochure “CAR-verzekering” op de STABU-website tijdelijk ingetrokken. Bij de uitgave 2011-2 zullen deze nieuwe verzekeringsteksten onder 01.03 VERZEKERINGEN beschikbaar komen in combinatie met een eveneens herziene online verzekeringsbrochure.

LET OP! Het is verstandiger, gezien de aard en omvang van deze wijzigingen, om de verzekeringsteksten ten behoeve van een bestek geheel opnieuw aan te maken vanuit uitgave 2011-2 en niet, zoals gebruikelijk, door het regulier updaten van de teksten uit een bureau- of moederbestek! (zie ook de verantwoording bij de uitgave 2011-2).

16 | STABULLETIN

CAR-verzekering brochure 2009

STABU

» vervolg van pagina 7

Beantwoord door: ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg

»Klopt het dat je sinds enige tijd de staalsoort en leveringstoestand in STABU anders moet specificeren? Jazeker. In juli 2008 verscheen de nieuwe betonstaalnorm NEN 6008:2008. Hiermee vervielen de tot dan toe geldende betonstaalsoorten FeB500HWL, FeB500HK en FeB500KHN en werden de nieuwe klassen B500A, B500B en B500C geïntroduceerd. Deze nieuwe betonstaalsoorten voldoen aan de Europese betonstaalnorm NEN-EN 10080:2005. De NEN 6008:2008 heeft zoals hiervoor gezegd als belangrijkste wijziging het vervallen van de bekende coderingen van de

zogenaamde leveringstoestanden HWL, HK en HKN, en de invoering van de zogenaamde ductiliteitsklassen A, B en C. • B500A vervangt het FeB500HKN (koud geprofileerd). • B500B vervangt vooral het FeB500HWL (warmgewalst) en FeB500HK (koudgerekt). • B500C is in Europees verband vooral bedoeld voor gebieden met risico van aardbevingen (Italië, Griekenland), maar kan ook zinvol zijn voor betonconstructies met kritische plastische scharnieren. Ook de BRL 0501 “Betonstaal” is hierop in 2010 aangepast. In de STABU-uitgave 2011-2 is dit meegenomen.

»Zit er al schot in de verwachte STABU-teksten omtrent de Wet Arbeid door Vreemdelingen? Jazeker. De Minister heeft “eindelijk” een WAV-tekst vastgesteld die in een aannemingsovereenkomst integraal zou moeten worden opgenomen om een zogenaamde 0-boete te kunnen genereren. De Rijksgebouwendienst zal per direct deze tekst dan ook in haar bestekken als vrije tekst opnemen. De Wet Arbeid door Vreemdelingen (WAV) geeft aan op welke wijze vreemdelingen toegang hebben tot de Nederlandse arbeidsmarkt. In deze wet worden regels gesteld waaraan werkgevers moeten voldoen indien zij door vreemdelingen arbeid laten verrichten. In de wet wordt onder een werkgever verstaan degene die in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf een ander arbeid laat verrichten en de natuurlijke persoon die een ander huishoudelijke of persoonlijke diensten laat verrichten. Het werkgeverschap is in de zin van de WAV ruimer dan de civielrechtelijke definitie van een werkgever. De ruime omschrijving van het werkgeverschap in de WAV brengt mee dat een persoon die arbeid verricht meer dan één werkgever kan hebben. Te denken valt aan een situatie waarin een persoon door tussenkomst van een bedrijf wordt ingezet voor het uitvoeren van werkzaamheden bij een ander bedrijf, dit is bijvoorbeeld het geval bij het in- en uitlenen van arbeidskrachten en bij uitbesteding en aanneming van werk. Het brede werkgeversbegrip houdt dus in dat ook een werkgever die via intermediairs zoals uitzendbureaus en loonbedrijven personeel inhuurt, werkgever is in de zin van de WAV. De werkgever die inhuurt, is er voor verantwoordelijk dat de persoon die voor hem werkt een tewerkstellingsvergunning heeft, tenzij de intermediair hier al over beschikt. Een opdrachtgever die het werk via een (onder)aannemer uitbesteedt, wordt eveneens aangemerkt als werkgever in de zin van de WAV, voor de werkzaamheden die de (onder)aannemer door een vreemdeling laat verrichten. (Uitzendbureaus, loonbedrijven, aannemers en onderaannemers vallen onder het brede werkgeversbegrip van de WAV). In bovengenoemde situaties is dus iedere werkgever, van (hoofd)opdrachtgever tot (onder)aannemer, van uitzendbureau tot inlener, verantwoordelijk voor de juiste naleving van de wettelijke verplichtingen en kan aan iedere werkgever een boete worden opgelegd als ergens in de keten van werkgevers de wet wordt overtreden.

Indien een overtreding aan een werkgever niet of in mindere mate verweten kan worden, kan een boete achterwege blijven (0-boete) of gematigd worden. Voor de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid zijn alle relevante feiten en omstandigheden van het geval bepalend. Daarnaast is de wijze waarop en de mate waarin de opdrachtgever of andere werkgevers ten behoeve van wie het werk wordt uitgevoerd, op de juiste naleving van de weten regelgeving toeziet, van belang. Voor de invulling van de eigen verantwoordelijkheid zullen alle werkgevers in de keten, opdrachtgever en aannemer, maar ook uitzendbureau, inlener en alle overige werkgevers betrokken bij de uitvoering, onderling afspraken moeten maken over de juiste naleving van de regelgeving. Ook zal gedurende de uitvoering van het werk, een opdrachtgever zich - met regelmaat – ervan moeten vergewissen dat het bedrijf dat hij voor de uitvoering van het werk heeft ingeschakeld zich inzet om te voldoen aan de eisen die de WAV stelt. Of deze “vastgestelde” tekst ook regulier opgenomen zal worden in de STABU-bestekssystematiek, bijvoorbeeld in uitgave 2012-1, is aan Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen (PG01). Immers, enkel bouwbreed gedragen teksten mogen door STABU worden uitgegeven. Gezien de inhoud van de voorgenoemde tekst zou dat nog weleens de nodige discussies kunnen opleveren, met name vanuit de uitvoerende bouw (aannemers en installateurs). STABULLETIN | 17

stabufeliciteert de volgende fabrikanten/toeleveranciers met hun FPS-Plus*

De meerwaarde van Fabrikantgebonden Product Specificaties door toevoeging van foto/afbeelding, technische documenten, CAD-tekening van het product op www.bestekservices.nl 18 | STABULLETIN

Congres BNB over:

‘contractvorming in een veranderende markt’ Woensdag 5 oktober 2011 organiseert de Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen BNB ter gelegenheid van haar tweede lustrum een congres met als thema ‘contractvorming in een veranderende markt’, de (on) misbare kracht van de bestekdeskundige? Bouwen is altijd maatwerk geweest. Waar vroeger alle benodigde kennis en kunde verenigd kon zijn in één persoon, hebben we nu te maken met allemaal specialisten. Was voorheen één opdracht genoeg om de plannen van de opdrachtgever van droom naar gebouw te realiseren, nu wordt het project verdeeld in kleine stukjes. Waar men vroeger dus kon bouwen op het ongeschreven vertrouwen in de kunde van één ambachtsman, is het nu noodzaak de afspraken over kwaliteit en hoeveelheden eenduidig en specifiek vast te leggen.

Vanuit deze ontwikkeling is het vak van de bestekschrijver ontstaan. De softwareontwikkelingen om te komen tot een ’levend’ 3D-gebouwmodel bieden mogelijkheden deze versnippering in het ontwerpen bouwproces te stroomlijnen en te beheersen. Daarnaast zijn er naast de traditionele projectorganisatie (de klassieke driehoek) veel projectorganisatievormen ontstaan, waarbij de opdrachtgever/gebruiker in meerdere of mindere mate afstand neemt van het ontwerpproces. Deze ontwikkelingen lijken in de huidige tijd sterker te worden.

‘de opdrachtgever neemt steeds vaker afstand van het ontwerpproces’

Wat is de kracht van bestekdeskundigen en welke rol kan deze bouwcontractadviseur (blijven) spelen in deze omstandigheden? En waar blijft het belang van opdrachtgever en gebruiker in het huidige ontwerpen en bouwen?

Prof. ir. Hennes de Ridder van de TU Delft, BNB oprichter ir. Sietze Wierda van Bureau BIRDS en directeur Instituut voor Bouwrecht prof. dr. mr. Monica Chao-Duivis zullen hun licht laten schijnen over deze vragen. Onder leiding van dagvoorzitter dr. Marcel Noordhuis van Deloitte zal verder een discussie worden aangegaan met de congresdeelnemers.

Aanmelden: U kunt zich aanmelden op de website van de BNB: www.bestekdeskundigen.nl. Hier vindt u ook het definitieve dagprogramma en informatie over de locatie. Indien het aantal aanmeldingen de zaalgrootte overstijgt, krijgen BNB-leden voorrang.

Update IFD Van 23 tot 26 mei is door IFD Library Group een werkbijeenkomst gehouden in Montreal, Canada. Tijdens deze bijeenkomst zijn verdergaande afspraken gemaakt met buildingSMART international over samenwerking. Met de nieuwe organisatorische opzet zal IFD Library verder gaan onder de naam buildingSMART Data Dictionary. BuildingSMART is de gemeenschap die zich richt op de ontwikkeling en implementatie van open standaarden rondom BIM. Binnen buildingSMART zijn partijen uit verschillende landen verenigd en worden vertegenwoordigd door regionale chapters.

en. conferentie is begonn de dag dat de CSC • David Watson, in Canada. Dit is op USA , st CSI om on, enk Cet bije g Gre IFD • en tijdens de ntene, l Bertram, CSI, USA Deze foto is genom Jaeger, boligproduse y, Noorwegen • Pau , CSC, Canada • Per , Standards Norwa , USA Michael Schneider CSI • V.l.n.r. Jacob Mehus ll, Ha USA , nis /IFD Den CSI • e, CSI, USA Roger Grant, Digicon, Canada • erland • Walt Marlow d Baayen, STABU, Ned Noorwegen • Radbou

De technologie van buildingSMART wordt gevangen onder de volgende noemers: • buildingSMART Data Model (IFC); • buildingSMART Data Dictionary (IFD); • buildingSMART Processes (IDM).

Momenteel wordt gesproken over de oprichting van een aparte chapter van buildingSMART Canada waarmee de ontwikkelingen van openBIM voor de Canadese markt meer focus kunnen gaan krijgen.

De bijeenkomst viel samen met het jaarlijkse congres van de Construction Specifications Canada, de overkoepelende organisatie voor specificaties. Tijdens het congres was een ochtend ingeruimd voor het geven van presentaties rondom openBIM, de interesse voor dit onderwerp is ook in Canada er groot, waardoor er onvoldoende zitplaatsen aanwezig waren om alle bezoekers te huisvesten.

Meer informatie: CSC: http://csc-dcc.ca buildingSMART International: http://www.buildingSMART.com buildingSMART Benelux: http://www.buildingSMART.nl IFD: http://www.ifd-library.org STABULLETIN | 19

Stichting Marktwerking Installatietechniek is een stichting die aanbestedingsprocedures ten behoeve van i nstallatiebedrijven verder wil verbeteren. Daarbij streeft SMI naar evenwichtige, objectieve en transparante vraag- en aanbodverhoudingen.

Uit de praktijk

Door: mr. Margreet van Deurzen & ir. Pieter van den Eijnden

Onevenwichtige voorwaarden? De publicatie ‘Onevenwichtige voorwaarden?’ uit maart 2011 van SMI over gesignaleerde onevenwichtige voorwaarden in installatiebestekken is bij veel adviseurs en opdrachtgevers bekend. Wat is de huidige stand van zaken in de praktijk? Er zijn enkele belangrijke ontwikkelingen aan de gang. Gebruik standaardvoorwaarden Het gebruik van standaardvoorwaarden als de U.A.V. (Uniforme Administratieve Voorwaarden) hebben een hoge toegevoegde waarde voor de bouwpraktijk: iedereen is ermee bekend, ze dragen bij aan de rechtszekerheid en standaardisering van voorwaarden leidt tot efficiënter contractbeheer. Het afwijken in de contractstukken van het U.A.V. 1989 of UAVTI 1992 in het nadeel van dezelfde contractspartij houdt in dat er een onevenwichtige situatie ontstaat en dat de toegevoegde waarde van het U.A.V. niet meer van toepassing is. In een beperkt aantal gevallen zal het specifieke karakter van een project tot aanvullende bepalingen leiden, maar in de meeste gevallen volstaat het U.A.V. prima. Afwijkingen in de voorwaarden maken contracten nodeloos ingewikkeld en brengen meestal hogere juridische kosten en risico’s (vooral voor aannemer) met zich mee. Daarom is deze aanpak niet wenselijk. Actualisering is wel noodzakelijk, omdat de laatste versie van het U.A.V. dateert uit het jaar 1989.

20 | STABULLETIN

Een werkgroep heeft in opdracht van het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie een advies uitgebracht voor de actualisering van de U.A.V. 1989 en integratie met de UAVTI 1992. De werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de installerende en bouwkundige aannemers en de centrale en decentrale overheidsopdrachtgevers. Actualisering betekent aanpassing aan consistente rechtspraak, verduidelijking waar nodig, maar geen wijzigingen in de bestaande risicoverdelingen tussen de opdrachtgever en de aannemer en ook behoud van het karakter , namelijk bedoeld voor het bouwcontract voor de uitvoering van werken waarbij nauwlettend toezicht namens de opdrachtgever wordt gehouden. Het concept ligt al enige tijd ter vaststelling bij de betrokken ministeries. Vanuit deze achtergrond past het dat (overheids-)opdrachtgevers deze U.A.V. op professionele en verantwoorde wijze hanteren: niet klakkeloos afwijken in het nadeel van één partij dus. Misschien lastig kwantificeerbaar maar evenwichtige voorwaarden komen het project alleen maar ten goede. De aannemer

‘Afwijkingen in de voorwaarden maken contracten nodeloos ingewikkeld’

van

SMI

voert zijn werkzaamheden op een redelijke manier uit en zoekt niet de grenzen hiervan op. De uitvoering verloopt soepeler met een welwillende en oplossinggedreven aannemer. Dat een aannemer winst moet maken om op zorgvuldige wijze zijn bedrijf te kunnen continueren is een normaal en gezond streven. Overigens draagt dit streven uiteindelijk bij aan de doelstelling van “social return” die per 1 juli door de overheid wordt gehanteerd. Bedrijven die projecten met een redelijke tot goede marge kunnen afronden, zorgen voor de broodnodige werkgelegenheid. En dat lukt niet met onredelijke contractvoorwaarden. In de praktijk zien we dat steeds meer opdrachtgevers voorwaarden met afwijkingen van het U.A.V. in hun contractstukken opnemen. Het behoeft geen toelichting dat deze afwijkingen telkens in het nadeel van de aannemer zijn.. Gelukkig zien we vanuit grote professionele opdrachtgevers ook goede voorbeelden. Hoe kan het ook? Professionele aanbesteders als RGD en RWS, die bijvoorbeeld geen onbeperkte aansprakelijkheid opnemen maar bewust een beperking van aansprakelijkheid standaard opnemen. Maar ook daar blijft extra aandacht geboden. Dat neemt niet weg dat er bij deze aanbestedende diensten zo nu en dan weer een onevenwichtige bepaling wordt gehanteerd. Voor SMI is het dan zaak om dat bespreekbaar te maken. Verder worden er met de Bond van Nederlandse Bestekschrijvers (BNB) en STABU contacten onderhouden over het aanpakken van onevenwichtige voorwaarden. De BNB, (met helaas weinig installatiebestekschrijvers) onderkent het fenomeen van onevenwichtige bepalingen. Ook STABU wijst regelmatig op een reële kans op onevenwichtige bepalingen bij het gebruik van 09 nummers. Invulling ervan kan snel leiden tot een onevenwichtige voorwaarde –gestoeld op eerdere ervaringen van begeleide projecten – of een prijsopdrijvende bepaling. In een incidenteel geval vraagt een bestekschrijver aan SMI om de algemene bepalingen van een standaard bestek te beoordelen. Hierdoor ontstaat een dialoog over de uiteindelijke consequenties van het gebruik van zulke bepalingen en dat maakt duidelijk of de bepaling nu echt bijdraagt aan een succesvol project voor zowel opdrachtgever als aannemer. Standaardisatie van het algemene deel is een goed initiatief. Maar dan wel graag een evenwichtig deel. Onlangs werden we bij SMI geconfronteerd met zo’n standaard “moederbestek” met een aantal onevenwichtige bepalingen. Overigens zijn deze bepalingen bij de aanbestedende dienst wel bespreekbaar en heeft zij aangegeven mee te willen werken aan aanpassing ervan. Dit is een mooi voorbeeld van hoe het in de praktijk zou moeten gaan: gezamenlijk tot evenwichtige voorwaarden komen. Dat biedt een betere oplossing dan wurgbepalingen. Helaas zijn er ook nog steeds aanbesteders die het probleem niet willen erkennen en vooral redeneren vanuit de strakke juridische kaders. Maar de slagingsfactor van een project is niet gelegen in het volledig juridisch dichttimmeren, maar ligt in het zoeken en elkaar vinden in het gemeenschappelijke deel van een project. Dat wil zeggen de uitvoering binnen de afgesproken tijd en binnen het budget, waarbij natuurlijk rekening moet worden gehouden met de omstandigheden aan het begin en tijdens de realisatie.

En hoe verder? Professionele aanbesteders als Rijkswaterstaat en Rijksgebouwendienst hanteren meestal redelijke bepalingen. Uit de media (Cobouw d.d. 16 juni 2011”Slim inkopen krijgt duwtje in de rug”) is te vernemen dat decentrale en centrale overheidsopdrachtgevers elkaar steeds meer vinden in het delen van kennis, het uitwisselen van ervaringen op gebied van inkoopbeleid en zelfs het tijdelijk uitlenen van mensen. Ook het onderwerp redelijke contractsvoorwaarden leent zich wat SMI betreft uitstekend voor dergelijke uitwisselingen. SMI beveelt deze kennisuitwisseling dan ook van harte aan. Verder brengen wij nog maar eens in herinnering dat Minister Verhagen bij zijn Nota van Wijziging voor het wetsvoorstel (Aanbestedingswet) erop heeft gewezen dat voorkomen moet worden dat de ondernemer wel alle risico’s van een bouwproject moet dragen, terwijl deze zich onmogelijk kan verzekeren tegen deze risico’s. Bij veel onevenwichtige voorwaarden worden risico’s overgedragen op de aannemer, die daarmee een risicoaansprakelijkheid krijgt, want aan de schuldvraag wordt niet toegekomen als in een bestek is geregeld dat de aannemer sowieso de ontwerpfouten draagt, terwijl hij alleen de uitvoering op zich genomen heeft. Of hij deze nu wel of niet uit hoofde van zijn waarschuwingsplicht behoort te melden. En dan resulteert dat deze aansprakelijkheid ( alle schade – directe èn gevolg-)in onbeperkte omvang gewoonweg niet verzekerbaar is. Op dit punt doen wij een dringend beroep aan opdrachtgevers respectievelijk hun bestekschrijvers: leg risico’s bij diegene die deze het beste kan beheersen. En breng een beperking aan in de daaruit voortvloeiende aansprakelijkheid om het verzekerbaar te houden.

Wie is SMI? SMI ondersteunt - met kennis, expertise en praktisch ( juridisch) advies - individuele installateurs op het gebied van aanbestedingen en contractvorming van installatietechnische werken in Nederland. Doordat SMI een onafhankelijke partij is, kan zij bij uitstek de aanbestedende partij op onjuistheden wijzen. SMI slaat bovendien een brug tussen installatiebedrijven enerzijds en de aanbestedende partijen in de bouwkolom anderzijds, als het gaat om aanbestedingsreglementen en de gevolgen ervan voor de dagelijkse praktijk.

STABULLETIN | 21

Voorbeeldbestek Bliksembeveiliging Blikseminslag kan - naast de fysieke schade aan (bedrijfs) gebouwen - door de indirecte gevolgen nog veel grotere financiële consequenties hebben. Complete systemen liggen plat. Het bedrijf is zeer moeilijk of zelfs helemaal niet meer bereikbaar, de interne bedrijfsprocessen zijn verstoord en niet meer bruikbaar, niet opgeslagen informatie is verdwenen en productieprocessen komen abrupt tot stilstand.

Rinus Rubrech

Deze besteksbeschrijvingen zijn opgenomen in een voorbeeldbestek Bliksembeveiliging dat medio 2008 is geplaatst op de STABU-website www.stabu.org onder Navigatie > Bestekteksten. Het voorbeeldbestek is ontwikkeld om de STABU-gebruiker van dienst te zijn bij het beschrijven van bliksembeveiligingsinstallaties in projectbestekken. Het voorbeeldbestek is gemaakt in de traditionele STABU²-systematiek. Rubrech ligt toe: “Het doel van deze samenwerking is om bij de bouwnijverheid - waaronder de bestekschrijvers - bewustzijn te kweken omtrent de bliksembeveiligingsinstallaties. De norm is sinds 1 februari 2009 van kracht, toch komen wij nog steeds regelmatig bestekken tegen waarin de ‘oude’ norm nog van toepassing wordt verklaard. Een wezenlijke verandering ten opzichte van de oude norm is dat vooraf een risicoinventarisatie gemaakt dient te worden. Deze risicoinventarisatie moet door een specialist worden uitgevoerd. Dit is nieuw! Het is logisch dat je, als opdrachtgever, adviseur of installateur niet alles weet. Daarom is het belangrijk dat STABU je er op wijst en het is belangrijk om te weten waar je de benodigde kennis kan halen. Graag bieden wij ons als vraagbaak aan.” De wens van de Vakgroep Bliksembeveiliging was om voor het beschrijven van Bliksembeveiligingsinstallaties de BRL 1201 van toepassing te verklaren. Dit stuitte bij STABU op praktische bezwaren.

Met behulp van de bij de Vakgroep Bliksembeveiliging van UNETO-VNI aangesloten bedrijven kunnen die risico’s op voorhand tot een minimum worden beperkt. Zo brengen leden van de Vakgroep Bliksembeveiliging voorzieningen aan, die gebouwen beschermen tegen de gevolgen van blikseminslag door de installatie van externe bliksembeveiliging, aardingen, overspanningsbeveiliging en combinaties hiervan. Om lid te kunnen zijn van de Vakgroep Bliksembeveiliging dienen bedrijven gecertificeerd te zijn conform BRL 1201.

Tegenstrijdige bepaling In de BRL 1201 is de verantwoordelijkheid voor het ontwerp van een bliksembeveiligingsinstallatie een verantwoordelijkheid van de aannemer. In de STABU²-systematiek wordt voor de administratieve voorwaarden in een projectbestek de U.A.V. (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken) 1989 bindend van toepassing verklaard. In paragraaf 5, lid 2 van de U.A.V. 1989 wordt bepaald dat de opdrachtgever de verantwoordelijkheid draagt voor de - of namens hem - voorgeschreven constructies en werkwijzen. Dus met andere woorden de opdrachtgever is verantwoordelijk voor het ontwerp en niet de aannemer. Om deze reden kon de BRL 1201 niet integraal in het voorbeeldbestek van toepassing worden verklaard. In de loop van dit jaar zal naar verwachting de nieuwe U.A.V. De Vakgroep Bliksembeveiliging is een van de 18 vakgroepen 2011 van toepasvan UNETO-VNI. In de vakgroep, een bundeling van ondersing verklaard nemers met eenzelfde werkgebied of markt, staat het onworden. Ook in dernemen centraal. Dat betekent dat de vakgroep vooruitdeze nieuwe U.A.V. kijkt en inspeelt op ontwikkelingen die zich voordoen in de is in paragraaf 5, lid markt van bliksem- en overspanningsbeveiliging. Niet alleen 2 dezelfde bepaontwikkelingen op technisch gebied, maar ook op het gebied ling opgenomen. van regelgeving, veilig werken, milieu en arbo.

De voorzitter van de Vakgroep Bliksembeveiliging – de heer Rinus Rubrech – benadrukt het belang van deze BRL: “De certificering overeenkomstig BRL 1201 biedt het bliksembeveiligingsbedrijf en haar klanten louter voordelen. Zo is de nieuwe beoordelingsrichtlijn niets anders dan een, voor bliksembeveiligingsinstallaties relevante, verzameling van kwaliteitseisen voor de organisatie en de uitvoering van projecten door een bedrijf. Ieder gecertificeerd Bliksembeveiligingsbedrijf kan aantoonbaar maken dat volgens een gedegen, zeker kwaliteitsniveau wordt gewerkt”.

Oplossing Meer informatie: http://bliksembeveiliging.uneto-vni.nl In de afgelopen jaren heeft STABU een nieuwe systematiek ontwikkeld namelijk STABU-Element. In STABU-Element is een koppeling tot stand gebracht tussen de Herziene Elementenmethode ’91 en de STABU²systematiek. De koppeling is gemaakt middels Bouw-/installatiedelen en Bouw-/ installatiedeelcomponenten. In diverse STABU publicaties is hier reeds ruimschoots aandacht aan besteed.

Besteksbeschrijving In het kader van het uitkomen van de nieuwe norm NEN-EN-IEC 62305 Bliksembeveiliging heeft STABU in samenwerking met de Vakgroep Bliksembeveiliging van UNETO-VNI besteksbeschrijvingen ontwikkeld voor Bliksembeveiligingsinstallaties.

In de STABU-Element systematiek heeft STABU in overleg met diverse projectgroepen besloten de U.A.V. als administratief stelsel los te koppelen. Door deze loskoppeling is het mogelijk ook andere administratieve stelsels, bijvoorbeeld de UAVgc (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor geïntegreerde contractvormen) of de ALIB (Algemene Leveringsvoorwaarden Installerende Bedrijven) 2007 van toepassing te verklaren. Door

In Nederland wordt volgens schatting jaarlijks vele miljoenen euro’s schade geleden door de gevolgen van directe of indirecte inslag van bliksem. Naar verwachting zal dit de komende jaren verder oplopen, enerzijds als gevolg van het toenemen van het aantal bliksemontladingen door de klimaatveranderingen en anderzijds door de toenemende afhankelijkheid van onze samenleving van elektrotechniek en elektronica. De schade voor zowel particulieren als het bedrijfsleven kan fors in de papieren lopen.

22 | STABULLETIN

Vakgroep Bliksembeveiliging

deze ontwikkeling is het dus wel mogelijk BRL’s met ontwerpverplichtingen van een aannemer zoals de BRL 1201 maar ook bijvoorbeeld de BRL 6000 serie in projectbestekken van toepassing te verklaren. Het ligt in het voornemen van STABU om in samenwerking met de Vakgroep Bliksembeveiliging van UNETO-VNI het huidige voorbeeldbestek Bliksembeveiliging om te zetten in STABU-Element. De bestekteksten zullen zijn gebaseerd op de NEN-EN-IEC 62305 “Bliksembeveiliging” en zullen uitgaan van prestatieachtige beschrijvingen aangevuld met (enige) esthetische en technische eisen. Tevens zal de BRL 1201 daarbij van toepassing worden verklaard. “Wij zijn overtuigd geraakt van de voordelen van STABUElement, de daarmee gepaard gaande – zeker voor onze branche – logische structuur, beschikbare kennis en de kwaliteit die wij voorstaan”, aldus de voorzitter van de Vakgroep Bliksembeveiliging en directeur CBB Nederland b.v. Naar verwachting zal het voorbeeldbestek eind 2011 aan de STABU gebruikers via de STABU-website ter beschikking worden gesteld. Meer informatie De bestekteksten worden – in samenwerking met UNETO-VNI door projectcoördinator elektrotechniek G.A. (Goof) Annokkee verzorgd. Nadere informatie is in te winnen via: [email protected] en/of tel.: (0318) 633026.

e FABRIKANTEN nieuw De volgende fabrikanten en/of toeleveranciers hebben er voor gekozen om hun producten onder de aandacht te brengen bij gebruikers en/of licentiehouders van Stichting STABU. Met ingang van STABU-uitgave 2011-2 zijn dat:

» Aalbers Wico B.V.

» Knipping Bouwelementen B.V.

• Stalen explosiewerende of kogelwerende pui/kozijnen

• Kunststof kozijnen, kunststof deuren & kunststof dakkapellen

» Arti TeQ • Ophangrails » BEELE Engineering B.V.

• Leidingdoorvoerhulpstukken » Brandkastenfabriek N.A. van den Hoven en Zn. B.V.

• Inbraakwerende deuren » DAKsecure Nederland B.V.

• Valbeveiliging

» FALK Bouwsystemen B.V.

• Stalen sandwichpanelen » Fire - Resistant Industries BV

• Brandvertragende impregneer » HEWI Heinrich Wilke GmbH

• Sanitair, beslag en elektronische sluitsystemen » Holonite B.V.

Vernieuwd:

Brochure Keten aansprakelijheid De brochure Ketenaansprakelijkheid is gedurende een bepaalde tijd niet te downloaden geweest van de STABU-website (Downloads - BouwBaak). Evenals de gecomplementeerde vernieuwing van de verzekeringsbrochure is de brochure Ketenaansprakelijkheid ook grondig herzien.

• Composietsteen

» Metaflex Isosystems B.V.

• Aluminium sandwichpaneel met zonnecollector en horizontaal schuivende deuren » Metalproducts B.V.

• Dilatatievoegprofielen en staaldraadvezels » MIJA Binnenkozijnen B.V.

• Houten binnendeurkozijnen » MOSO International B.V.

• Bamboe hoogkantparket en massief bamboe parket » Nophadrain B.V.

• Groendak systemen » Portisa

• Douchecabines en doucheafscheidingen » Protekta

• Leidingdoorvoerhulpstukken

• Houtreparatiemassa en duivenweringsnetten

• Dak/gevel kunstlei

• Cementgebonden mortels

• Raamprofielsysteem

• Wand- en plafondpanelen

» HSF B.V.

» Ikking Group » IP-Company

» Jurrenco Verwarmingstechnieken VOF

• Zonnecollectoren

» Remix Droge Mortel B.V. » RET Bouwproducten » Senso Nederland

• Gietvloeren » Solerion B.V.

» Kling Brandbeveiliging B.V./ Uro-Flame B.V.

• Lichtgewicht PV dakbaan

• Brandslanghaspel en brandslanghaspelkasten

• Dakisolatie voor bestaande pannendaken

» Wischemann Kunststoff GmbH

Aangezien er via de STABU-helpdesk veel vragen werden gesteld aangaande de Wet Ketenaansprakelijkheid is de brochure fors uitgebreid om zodoende een betere toelichting te verschaffen over dit onderwerp. Deze brochure zal gelijktijdig met de uitgave 2011-2 weer te downloaden zijn van de STABU-website (Downloads -BouwBaak). Meer informatie S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B projectcoördinator juridische zaken tel.: 0318 – 63 30 26 e-mail: [email protected].

Deze fabrikanten – en nog 800 toeleveranciers – zijn in dé grootste Zoekmachine voor bouwend Nederland opgenomen, waarmee toegang tot de productinformatie in de bouw (B&U en GWW) beschikbaar is. Benieuwd? Op www.bestekservices.nl is deze online fabrikantenindex te vinden. Recent is daar de mogelijkheid toegevoegd voor fabrikanten om de specificaties te koppelen met maximaal vijf verschillende informatiebronnen zoals een foto/ afbeelding, technische documenten, CAD-tekening van het product enz.

STABULLETIN | 23

van goede

KWALITEIT!

Keurmerken naast CE Private partijen mogen zelf beslissen of ze wel of geen keurmerken eisen als ze iets laten bouwen. Dat is de uitkomst van het debat van 30 juni in de Tweede Kamer met minister Donner. Om meer duidelijkheid te creëren zegde de minister ook toe de toelichting op het nieuwe Bouwbesluit ten aanzien van de keurmerken aan te passen. Nog niet alle knopen zijn doorgehakt, maar vanzelfsprekend zijn we blij met deze uitkomst. We houden vinger aan de pols voor de verdere invulling van het Bouwbesluit. Een Tweede Kamermeerderheid heeft ingestemd met het concept-Bouwbesluit 2012. Het nieuwe Bouwbesluit treedt 1 januari 2012 in werking, wat betekent dat de bouw nog een paar maanden de tijd heeft om zich verder voor te bereiden. Dat is overigens makkelijker gezegd dan gedaan, want tijdens de behandeling in de Tweede Kamer op 30 juni (de laatste dag voor het zomerreces) heeft minister Donner de Kamer namelijk meteen toegezegd om de fouten die er in het bouwbesluit zitten te repareren via een zogenaamd ‘veegbesluit’. Dat betekent dus dat nog niet alles volstrekt helder is ten aanzien van het nieuwe Bouwbesluit.

Webshop geopend Zoals u waarschijnlijk weet is KOMO, met een naamsbekendheid van boven de 90 procent, verreweg het meest veelzeggende en waardevolle keurmerk binnen de bouwketen. Het KOMO-keurmerk maakt kwaliteit inzichtelijk en laat het werk in de bouw en installatie vlotter en kosteneffectiever verlopen. Mensen vertrouwen op KOMO. Van onze certificaathouders kregen we dan ook steeds vaker de vraag of ze promotiemiddelen konden krijgen om hun eigen profilering kracht mee bij te zetten. Die hebben we de afgelopen maanden laten ontwikkelen en zijn via een heuse webshop (www.komo.nl/webshop) inmiddels beschikbaar. Een e-mailhandtekening, digitaal actielogo en banner zijn er gratis downloadbaar. Voor andere middelen worden enige kosten gerekend. Op de site vindt u overigens ook een handige leaflet met de belangrijkste verschillen tussen KOMO en het CE-label. Ook deze is gratis downloadbaar of tegen geringe vergoeding ‘fysiek’ in huis te halen.

Onjuist en onwenselijk Eén van die fouten betrof de passage in de toelichting op het Bouwbesluit waarin werd gesteld dat het voor private partijen verboden is om van leveranciers van producten keurmerken of kwaliteitsverklaringen te eisen. In de schriftelijke vragen die al voor de behandeling in de Tweede Kamer door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken werden ingediend, was al door diverse partijen aandacht gevraagd voor de onduidelijkheid die ontstaat als gevolg van deze toelichting op het Bouwbesluit. De antwoorden van Donner van 10 juni konden de verwarring niet wegnemen en dus kreeg de minister tijdens het Algemeen Overleg op 30 juni nog een aantal kritische vragen in het debat te verduren. Met name de Kamerleden Jansen (SP), De Boer (VVD) en Cortega (ChristenUnie) voelden Donner hierover aan de tand, waarbij Cynthia Ortega het voorgestelde Bouwbesluit ten aanzien van de keurmerken zelfs “onjuist en onwenselijk” noemde. Vijftig jaar Gelukkig gaf de minister aan dat het private partijen is toegestaan om keurmerken of kwaliteitsverklaring te eisen voor zover ze geen betrekking hebben op het CE-keurmerk. Dit keurmerk is immers leidend. Het mag wel aanvullend gevraagd worden. Daar zijn we blij mee. Niet alleen voor onszelf, maar met name voor de kwaliteit in de bouwsector. Een door fabrikanten zelf opgesteld CE-label kan natuurlijk nooit het in meer dan vijftig jaar zorgvuldig opgebouwde systeem van door onafhankelijke, geaccrediteerde certificatie-instelling vastgestelde KOMOkwaliteitscertificaten vervangen.

t Leaflet met de belangrijkste verschillen tussen KOMO en het CE-label

24 | STABULLETIN

Bestekschrijvers zijn een zeer belangrijke doelgroep van het KOMO-keurmerk. Auteur Lodewijk Niemöller gaat in deze rubriek in op de ontwikkelingen rondom KOMO, certificering en kwaliteitsverklaringen. Door: Lodewijk Niemöller, Directeur stichting KOMO

toegestaan Veegbesluit De minister gaf op een vraag van Paulus Jansen ook aan dat hij bereid is om de toelichting aan te passen, dus dat is eveneens goed nieuws. Maar we zijn er nog niet. Nog niet alles is knip en klaar over de verhouding CE en KOMO. Wat betekent het nou bijvoorbeeld in de praktijk dat private keurmerken prima zijn ‘zo lang ze geen betrekking hebben op het CE-keurmerk’?

‘Het wordt toegestaan om keurmerken of kwaliteitsverklaring te eisen, wanneer deze geen betrekking hebben op het CE-keurmerk’

En zo zijn er nog wel meer onduidelijkheden die ons nopen de boel goed in de gaten te blijven houden. In het ‘veegbesluit’, wat in september verwacht wordt, zullen een aantal van die zaken nader geregeld worden, net als in de schriftelijke

antwoorden die nog op een paar Kamervragen volgen. Volledige duidelijkheid laat dus nog even op zich wachten. Reageren op deze column? Graag via [email protected]

Keurmerk voor vakwerk

Specialistische kennis?

Passend maatwerk Elk project kent zijn specifieke uitdagingen. Een keuken in een zorginstelling dient bijvoor- op deze column? Graag! Reageren beeld aan andere eisen te voldoen dan die van een particuliere woning. En als uwVia klus in [email protected] de openbare ruimte tegen een stootje moet kunnen, dan is het goed te weten dat Afbouwkeur-bedrijven beschikken over specialistische kennis. Ze weten niet alleen de antwoorden op de bouwkundige vraagstukken van uw project maar houden rekening met uw planning en de eisen die aan het resultaat worden gesteld.

Voor de professionele top in stukadoors-, plafond-, wand- en vloerbedrijven kiest u afbouwbedrijven met één van de Afbouwkeurmerken.

WWW.AFBOUWKEUR.NL STABULLETIN | 25

rechte PAD

OP HET

Mijlpaal Aanbestedingskalender.nl Een belangrijke mijlpaal op het gebied van aanbesteden is bereikt. Op de door CROW beheerde website Aanbestedingskalender. nl is de 100.000e aankondiging geplaatst. Deze is afkomstig van de provincie Utrecht. De website Aanbestedingskalender.nl is al jaren dé centrale plek voor aanbestedingen in Nederland. Een belangrijk initiatief dat door de B&U-sector ook wordt onderschreven. Teus van Steenis, Tactisch Inkoper A van de provincie Utrecht heeft de 100.000e aankondiging op Aanbestedingskalender.nl geplaatst. “Al sinds jaren publiceren wij onze aanbestedingen publiceren de Aanbestedingskalender. Wij zijn erg tevreden over de website, je merkt dat deze continu in beweging is. Zo is de snelheid verbeterd en zijn er meer functionaliteiten”, aldus Van Steenis.

e 100.000 AANKONDIGING

In mei 2004, het startjaar van de website aanbestedingskalender.nl, was er nog slechts sprake van een enkele aankondiging per week. Vandaag de dag is de kalender de populairste plek voor opdrachtgevers en opdrachtnemers als het gaat om aanbestedingen en worden er gemiddeld vijfhonderd aankondigingen per week gepubliceerd.

soorten producten en diensten kunnen er elkaar moeiteloos vinden. Bijna drieduizend aanbestedende diensten (het Rijk, regionale en lokale overheden en vele andere publieke opdrachtgevers) plaatsen kosteloos en op vrijwillige basis vrijwel alle aankondigingen in Nederland op Aanbestedingskalender.nl.

“Dit is waar we allemaal zo hard voor werken.”

Aanbestedingskalender.nl Aanbestedingskalender.nl is de centrale website voor aankondigingen van (overheids) opdrachten. Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers van de meest uiteenlopende

Aantal publicaties ABK

Op de website kan de aanbesteder vanaf een beveiligd gedeelte aankondigingen opstellen, beheren en plaatsen. De website sluit volledig aan op nationale en Europese aanbestedingsregels en biedt daarmee juridische en procedurele zekerheid. Alle aankondigingen die worden gedaan, worden meteen gepubliceerd en Europese aankondigingen gaan door naar de Tenders Electronic Daily (TED). Gebruikers Alle aankondigingen op Aanbestedingskalender kunnen volledig worden geselecteerd en geraadpleegd. Door het invullen van een interesseprofiel (MijnAanstedingskalender), wordt er dagelijks een gratis elektronische attendering met aanbestedingen gestuurd. MijnAanbestedingskalender heeft meer dan negentigduizend gebruikers. Naar verwachting wordt ook dit jaar de honderdduizendste gebruiker verwelkomd.

t

26 | STABULLETIN

In zes jaar tijd zijn 100.000 aankondigingen geplaatst op Aanbestedingskalender

Vanuit de samenwerking tussen CROW en STABU is het idee ontstaan om wederzijds informatie te verschaffen over onderwerpen die vanuit de GWW voor de B&U interessant zijn en omgekeerd.

Mijlpalen “Voor ons zijn het echte mijlpalen”, aldus Paul van Bruggen, CROW-programmamanager Aanbesteden. “Dit is waar we allemaal zo hard voor werken. Iedere dag zijn we bezig om het systeem optimaal te laten functioneren en het de aanbestedende diensten en gebruikers zo makkelijk mogelijk te maken.

Teus van Steenis (rechts) ontvangt van Paul van Bruggen een taart voor het bereiken van deze mijlpaal

We zijn nu ook bezig om onderhandse aanbestedingen via Aanbestedingskalender aan te kondigen. Na de zomer moet dit gerealiseerd zijn. Het is voor ons erg belangrijk dat opdrachtgevers

en opdrachtnemers elkaar vinden. Alles via één site en optimaal gebruiksgemak, dat is ons doel. Wij blijven onze gebruikers met kwaliteit en gemak dienen, nu en in de toekomst”, aldus Van Bruggen. Aanbestedingswet Ook na de introductie van de Aanbestedingswet blijft de Aanbestedingskalender dé plek om aanbestedingen te plaatsen. Aanbestedingskalender verzorgt kosteloos de doorplaatsing naar alle wettelijk verplichte sites.

Paul van Bruggen, programmamanager Aanbesteden & Contracteren, [email protected]

BrigID maakt eind aan de papieren rompslomp BrigID is een centrale database van selectiedocumenten voor aanbestedingen. Opdrachtgevers kunnen in de database aangeven welke bedrijfsgegevens zij van opdrachtnemers vragen bij de aanbesteding van een bepaald werk. Bouwbedrijven en ingenieursbureaus voeren deze gegevens vervolgens in. Het aanbestedingsproces verloopt hierdoor voor beide partijen eenvoudiger en sneller. Een eind aan de papieren rompslomp BrigID is een systeem voor elektronisch aanbesteden dat een eind maakt aan alle papieren rompslomp. Bouwbedrijven hoeven dankzij deze database hun administratieve bescheiden - zoals een uittreksel van de Kamer van Koophandel of een Verklaring omtrent het Gedrag - niet meer bij de opdrachtgever in te leveren. Zij kunnen dit soort gegevens eenmalig via hun eigen computer in BrigID invoeren en bij meerdere aanbestedingen gebruiken. Opdrachtgevers die een werk aanbesteden, ontsluiten deze gegevens eenvoudig via een beveiligde verbinding op internet. Koppeling BrigID en Aanbestedingskalender Sinds maart dit jaar zijn BrigID en Aanbestedingskalender aan elkaar gekoppeld. Hiermee hebben de Noordelijke Regieraad Bouw (NRB) in samenwerking met CROW (als beheerder van Aanbestedingskalender) een belangrijke wens van aanbestedende diensten gerealiseerd. Het voordeel voor gebruikers bij aanbestedende diensten is dat men informatie van aanbestedingen niet dubbel hoeft in te voeren. Ook worden wijzigingen in de publicatie op Aanbestedingskalender, bijvoorbeeld een verlenging van de termijn van inschrijving of het wijzigen van de tekst van een aankondiging, direct en automatisch weergegeven in BrigID. Door de koppeling wordt voor gebruikers de samenhang tussen het publiceren op Aanbestedingskalender en het ontvangen, vastleggen en afhandelen van aanmeldingen én inschrijvingen in BrigID duidelijker. De koppeling maakt het nu al mogelijk om met behulp van beide systemen volledig digitaal aan te besteden.

Veiligheid gewaarborgd BrigID is, net als internetbankieren, een beveiligd systeem. Met de gegevens wordt vertrouwelijk omgegaan en het systeem is niet openbaar. Opdrachtgevers geven bij een aanbesteding in BrigID aan welke gegevens zij van potentiële opdrachtnemers verwachten. Uitsluitend deze gegevens zijn - na het sluiten van de inschrijftermijn - zichtbaar voor de opdrachtgever. Het is dus niet mogelijk dat opdrachtnemers elkaars gegevens inzien. Juridisch valide Het systeem is juridisch valide. Gegevens die een opdrachtnemer in elektronische vorm inlevert, zijn net zo goed rechtsgeldig als gegevens die op papier worden ingeleverd. Een handtekening op een gescand formulier heeft dezelfde juridische waarde als een handtekening op papier. De juistheid, volledigheid en geldigheid van informatie over en van publicaties van aanbestedingen is altijd de verantwoordelijkheid van de betreffende opdrachtgever. De inschrijver is natuurlijk verantwoordelijk voor de juistheid, volledigheid en geldigheid van de gevraagde informatie en selectiedocumenten. Kosten Het gebruik van BrigID is gratis, maar is wel aan een aantal voorwaarden verbonden. Voor opdrachtgevers geldt de voorwaarde van deelname aan een betaalde ‘incompany’ basisinstructie. Deelname aan deze basisinstructie van één dag geeft u tevens recht op volledige ondersteuning door de helpdesk van BrigID. » Lees verder op p.28 STABULLETIN | 27

» Vervolg van p. 27 Opdrachtnemers betalen eenmalige aansluitkosten. Zij krijgen daarmee onbeperkte toegang tot BrigID en volledige ondersteuning door de helpdesk van BrigID. Deelname aan de basisinstructie is voor opdrachtnemers op vrijwillige basis. Breed draagvlak Het initiatief voor BrigID heeft een breed draagvlak. Sinds de oplevering van BrigID in 2010 zijn ruim zestig aanbestedingen uitgevoerd met hulp van dit systeem. Medio 2011 zijn meer dan 300 opdrachtnemers en 30 opdrachtgevers geregistreerd die BrigID gebruiken. Vanuit het initiatief van de NRB werken de drie Noordelijke provincies, enkele grote gemeenten, Rijkswaterstaat Dienst Noord-Nederland en Groningen Seaports inmiddels met het systeem. Grote én kleine aannemers, ingenieurs- en adviesbureaus steunen de ontwikkeling van BrigID. Initiatiefnemer Initiatiefnemer voor BrigID is de Noordelijke Regieraad Bouw (NRB). Doel was om de dialoog binnen de sector weer op gang te krijgen na de vertrouwenscrisis als gevolg van de parlementaire enquêtecommissie bouwfraude. De NRB richt zich nu vooral op het bevorderen van innovatie in de noordelijke bouwkolom.

Voordelen van BrigID Gebruik van BrigID biedt verschillende voordelen tijdens een aanbesteding: [1] opdrachtnemers maken gebruik van eerder ingevoerde administratieve bescheiden; [2] lastenverlichting en tijdwinst voor opdrachtgever én opdrachtnemer; [3] minder kans op fouten door een eenvoudiger aanbestedingsproces; [4] eenduidigheid in de beoordeling; [5] meer actuele informatie & waarschuwing bij verloop geldigheid beschikbare documenten; [6] milieubesparing, want minder papierverspilling.

Binnen het samenwerkingsverband ondersteunt CROW nieuwe gebruikers van BrigID en de Aanbestedingskalender. De initiatieven worden door STABU onderschreven.

RICS: dé integriteitstandaard in vastgoed The Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS), is een wereldwijde organisatie van vastgoedprofessionals met meer dan 100.000 leden in 146 landen. Deze van oudsher Engelse organisatie telt inmiddels ook in Nederland bijna 400 leden. RICS leden zijn vastgoedprofessionals uit alle denkbare professies in de vastgoedwereld. Bindende factor is dat deze leden streven naar de hoogste kwaliteitsstandaarden in professionaliteit en ethiek. Geschiedenis De geschiedenis van het RICS gaat in de tijd terug tot de industriële revolutie in het Verenigd Koninkrijk. De snelle ontwikkelingen in de transportsector, woningbouw en de industrie, leidden ertoe dat de wens ontstond naar stringente afspraken tussen vastgoedprofessionals waar men aan gebonden was en men zich over en weer aan kon houden. In 1868 is het RICS onder een zogenaamd Royal Charter opgericht en sedertdien uitgegroeid tot een internationale vereniging. Het Royal Charter brengt voor het RICS de verplichting met zich om in het publiek belang te werken en de hoogste kwaliteitsstandaarden en ethiek voor te schrijven en te handhaven. In internationaal perspectief opereert het RICS in 146 landen. Naast het hoofdkantoor in Londen kent het RICS zes verschillende regionale kantoren. Deze kantoren bevinden zich in Brussel, Dubai, Hong Kong, New Delhi, New York en Sydney. Ten einde haar netwerk zowel internationaal 28 | STABULLETIN

als nationaal zo goed mogelijk uitgebreid te hebben, werkt zij samen met 40 andere nationale, danwel internationale professionele organisaties in de wereld. RICS is uitgegroeid tot een mondiaal opererende onafhankelijke vastgoedautoriteit waarvan haar leden klanten en overheden onafhankelijk adviseren in een breed scala van vastgoedactiviteiten. Kernactiviteiten van de RICS Het RICS ziet haar belangrijkste kernactiviteiten in: [1] regulering en promotie van de vastgoedprofessie; [2] handhaving van de hoogste normen op het gebied van opleiding en beroepsuitoefening; [3] bescherming van klanten en consumenten door een strikte gedragscode; [4] levering van onpartijdige adviezen, analyses en richtsnoeren. De leden, kandidaat-leden en studenten van RICS leveren jaarlijks ongeveer 500 research papers en beleidsdocumenten betreffende de vastgoedsector af. Deze documenten betreffen een breed scala van vastgoedgerelateerde onderwerpen. RICS leden zijn in 21 vakgebieden georganiseerd, wat resulteert in 200 specialismen. Het RICS kent een eigen code of conduct met daaruit afgeleid de zogenaamde rules of conduct. Deze gedragsregels hebben betrekking op de organisatie van het

k antoor van het RICS lid, alsmede het gedrag van het RICS lid zelf. Teneinde het naleven van deze regels te waarborgen en te waken over de integriteit van de leden kent het RICS een eigen tuchtrecht. Dit tuchtrecht maakt het voor de klant mogelijk om een klacht tegen een RICS lid in te dienen bij het RICS. Het tuchtrecht waaraan de RICS leden zich onderwerpen brengt met zich mee dat het lid een sanctie wordt opgelegd. In het meest vergaande geval wordt het lid geroyeerd. Ten einde de kwaliteit en de professionaliteit te waarborgen geldt ook een systeem van permanente educatie. RICS leden zijn verplicht om ervoor te zorgen dat zij hun vakkennis op niveau houden.

Hoe lid worden van het RICS RICS verwelkomt nieuwe leden van diverse vakgebieden in het vastgoed en heeft verschillende routes naar het lidmaatschap die allemaal afsluiten met een assessment. De keuze voor een route is gebaseerd op een combinatie van academische en professionele kwalificaties en relevante ervaring. Nadere informatie hierover vindt u op www.joinricsineurope.eu/nl.

Internationaal perspectief In internationaal perspectief opereert het RICS zoals gezegd in 146 landen. Naast het hoofdkantoor in Londen kent het RICS 6 verschillende regionale kantoren van waaruit het RICS wordt gestuurd. Deze kantoren bevinden zich in Brussel, Dubai, Hong Kong, New Delhi, New York en Sydney. Ten einde haar netwerk zowel internationaal als nationaal zo goed mogelijk uitgebreid te hebben, werkt zij samen met 40 andere nationale, danwel internationale professionele organisaties in de wereld. Waarom lid worden van het RICS RICS is de enige internationale organisatie die professionals uit alle hoeken van de vastgoedsector bij elkaar brengt en garandeert dat deze gekwalificeerd en eerlijk opereren in de vastgoedsector. Leden van het RICS zijn herkenbaar aan de titel MRICS (Member of RICS) of FRICS (Fellow of RICS) achter de naam. Leden moeten een assessment afleggen en zijn dan MRICS. Indien zij aan het allerhoogste niveau voldoen en een bijdrage hebben geleverd aan de RICS of in hun vakgebied, dan kunnen zij Fellow worden. Een RICS lidmaatschap biedt wereldwijde erkenning en betrouwbaarheid, een nationaal- en internationaal netwerk aan vastgoedprofessionals, een bron van kennis door lezingen, rapporten en guidance notes.

mr J.J.H. Wijnmaalen MRICS notaris te Arnhem en RICS lid sinds 2007

Zoveel mensen, zoveel smaken, zoveel keukens Mensen stellen tegenwoordig terecht steeds hogere eisen aan hun woning en de keuken neemt daarin een belangrijke plaats in. Bribus realiseert zich dat als geen ander, achter iedere huurder of koper schuilt een individu met zijn eigen specifieke smaak en wensen. Voor al deze mensen biedt Bribus volop keuzevrijheid. Of het nu gaat om een landelijke, klassieke of strakke moderne keuken, in mat of in hoogglans, elke wens wordt individueel ingevuld. Daarbij is het goed te bedenken dat u als ontwikkelaar of woningcorporatie dit hele proces kan uitbesteden aan Bribus. Kortom u heeft wel de lusten in de vorm van een tevreden klant maar niet de lasten. Leidt dit alles tot hogere kosten? Nee, zeker niet. Meer weten? Bel of mail ons, dan maken we een afspraak.

Industriestraat 4, 7091 DC Dinxperlo Telefoon +31 (0) 315 65 17 45 www.bribus.nl

STABULLETIN | 29

Cursusaanbod Cursus STABU-bestekssystematiek Om de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch.

Cursus Garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 18 oktober & 29 november 2011 » 28 februari, 10 april & 22 mei 2012

Op de volgende data is nog plaats: » 20 oktober, 15 december 2011 » 12 april & 14 juni 2012

Cursus STABU Bestekken lezen Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico’s zitten erin verborgen? In een ochtend en een middag worden deze belangrijke zaken toegelicht. Er wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico’s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch.

Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector Deze cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in weten regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architectenen ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met weten regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 27 september, 8 november & 13 december 2011 » 7 februari, 20 maart, 1 mei & 12 juni 2012 Opfriscursus Bestekschrijver (4 dagdelen) Speciaal voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contractvorming, wet BIBOB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en KOMO, enz.? Deze cursus bestaat uit 4 dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, incl. lunch). De prijs van deze cursus bedraagt €640,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 11 & 12 oktober & 14 december 2011 » 13 & 14 maart 2012

Op de volgende data is nog plaats: » 29 september & 1 december 2011 » 22 maart & 24 mei 2012 Beroepsopleiding Bestekschrijver (24 dagdelen) Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel ‘bestekken’ maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd. Op verzoek van velen heeft Stichting STABU daarom deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd.De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op veranderingen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 750 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is €3150,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden. Op de volgende startdata is nog plaats: » 30 november 2011

Zover bij Stichting STABU bekend zijn deze cursussen/opleidingen erkende PBO activiteitstypen zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

30 | STABULLETIN

Stichting STABU biedt een breed pakket opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Een korte opsomming is hieronder vermeld. Een volledig overzicht is op de website van STABU (www.stabu.org) opgenomen.

STABU 2011- 2012 Cursus Verzekeringen in de bouw In 2006 is het “nieuwe” verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, in werking getreden. Het verzekeringsrecht daarvoor in het Wetboek van Koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het “nieuwe” verzekeringsrecht beïnvloedt de relatie verzekeraar en verzekerde in sterke mate. Om u wegwijs te maken in het verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd.Hiermee raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 10 november 2011 » 1 maart & 3 mei 2012 Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw Geïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer exclusief het domein van rijksopdrachtgevers. Om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U-sector. De prijs van deze cursus bedraagt €420,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 20 september & 22 november 2011 » 31 januari 2012 & 29 mei 2012 Cursus Dé rol van standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI) bij aanneming van werk in de B&U-sector Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaardvoorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (U.A.V. 1989, UAVTI 1992 en de U.A.V. 2011 bij aanneming van werk in de B&U-sector specifiek. De prijs bedraagt €915,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 1 t/m 3 november 2011 » 24 t/m 26 april 2012 Cursus Effectieve communicatie in de bouw Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor “mens / communicatie” de meest kritische succesfactor is. Communicatie speelt in de bouw derhalve een belangrijke rol. De prijs van deze door Stichting STABU georganiseerde cursus bedraagt €365,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 25 november 2011 » 1 februari, 15 februari & 11 april 2012

€50 ,korting geldig t/m 31-12-2011

STABU STUDEERACTIE! op alle STABU cursussen & opleidingen Cursus Actuele ontwikkelingen in Projectmanagement Projectmanagement is een vak dat vaak al werkende is aangeleerd. Veelal is dat een uitstekende leerschool om de praktische kanten van het vak onder de knie te krijgen, maar daar staat tegenover dat de onderliggende theorie vaak onderbelicht blijft. De laatste jaren hebben zich ontwikkelingen in het vakgebied voorgedaan die juist op die theoretische aspecten van projectmanagement hun invloed uitoefenen. De prijs van deze driedaagse cursus bedraagt €915,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2011), inclusief lesmateriaal en lunch. Voor 2011 & 2012 zijn de lesdata nog niet bekend; wanneer u belangstelling daarvoor heeft kunt u een e-mail sturen aan: [email protected] Cursus U.A.V. 2011 Dit jaar zullen de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2011 uitgebracht worden. De consequenties voor o.a. bestekken en de verschillen ten opzichte van de U.A.V. 1989 zullen tijdens de dagcursus uitgebreid aan bod komen. In de cursusprijs (€440 exclusief BTW) is ook het boekwerk “STABU-Standaard 2011” (met daarin zowel UA.V. 1989 als U.A.V. 2011) inbegrepen. Op de volgende data is nog plaats: » 1 & 15 februari, 11 april, 9 mei & 13 juni 2012 Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mogelijk “ín-company” en compleet af te stemmen op de wensen van ùw organisatie. Meer informatie Neem voor meer informatie over welke cursus het meest aansluit op uw behoeften, contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg. Informatie over beschikbaarheid van plaats e.d. kunt u verkrijgen bij mevrouw E. (Esmoreit) Megens en E. (Evelien) van der Tuuk: Telefoonnummer: (0318) 633026 e-mailadres: [email protected]. De meest actuele stand van zaken kunt u ook op de website van STABU vinden: www.stabu.org. STABULLETIN | 31

colofon Willy Brandtlaan 81 | 6716 RJ Ede (Gld.) | Tel.: (0318) 63 30 26 | Fax: (0318) 63 59 57 | E-mail: [email protected] | Website: www.stabu.org

September 2011 Zesentwintigste jaargang no. 3

Prijsoverzicht STABU-producten

STABUlletin is het viermaal per jaar verschijnende huisorgaan van Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem.

De STABU-bestekssystematiek voor de woning- en utiliteitsbouw bestaat uit: • STABU-bestanden op dvd; • STABU-Standaard 2007 (boekvorm); • 1 Wachtwoord voor het beveiligde gedeelte van de STABU-website.

Teksten: • ir. R.H. Baayen • S.A. Brands LL.B • mr. M.C.A. van Deurzen • M. Ebeling Koning • ir. P.A.A. van den Eijnden • mr. W.J.M. Herber • ir. M.L.A.M. van Hezik • S. Janicijevic • ing. H.H.M. Miltenburg • L. Niemöller • mr. J.J.H. Wijnmaalen MRICS Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door: Stichting STABU Mevr. D.B. Kervel Postbus 36, 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org

De STABU-bestekssystematiek wordt geleverd na afsluiting van een licentieovereenkomst waaraan een abonnement gekoppeld is. Deze licentieovereenkomst wordt aangegaan voor een tijdvak van drie kalenderjaren alsmede het jaar waarin de licentieovereenkomst wordt afgesloten. De genoemde prijzen zijn inclusief leverings- en administratiekosten en zijn excl. de verschuldigde BTW. De STABU-Standaard 2007 is tevens separaat te verkrijgen. De tarieven voor 2011 zijn d.d. 9 december 2010 door het Algemeen Bestuur van Stichting STABU vastgesteld.

Aanschaf Licentie STABU in de periode

STABU COMPLEET (t/m 5 werkplekken*)

STABU COMPACT (t/m 5 werkplekken*)

januari t/m maart april t/m juni juli t/m september oktober t/m december

€ 970,00 € 727,50 € 485,00 € 242,50

€ 398,00 € 298,50 € 199,00 € 99,50

*Per vijf werkplekken wordt de prijs verdubbeld. De gelieerde systeemhuizen hebben speciaal voor het “STABU-Compact” gebruik ook hun STABU-programma tegen gereduceerde prijzen beschikbaar gesteld. De STABU-Standaard 2007; dit is het boek waarin de basis kwaliteitseisen staan omschreven waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied:

Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU. Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie. Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid. ISSN: 1384-7872 Vormgeving: skerp functionele communicatie, Doetinchem Drukker: Senefelder Misset, Doetinchem 32 | STABULLETIN

STABU-Standaard 2007

€ 75,-

Met ingang van september 2011 zal de STABU-Standaard 2011 op de markt komen. Het bestelformulier is bij dit bulletin gevoegd: STABU-Standaard 2011

€ 75,- (bij bestelling vóór 1-10-2011)

Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Geïntegreerd Bouwen (GB), als eigenaar/beheerder/uitgever van het GB CAS, heeft werkzaamheden uitgevoerd die hebben geleid tot een nieuwe en geheel herziene uitgave, versie 4. Stichting GB is met Stichting STABU overeengekomen dat deze laatste de distributie, de promotie en het onderhoud van het GB CAS 4.0 ter hand neemt. Distributie vindt plaats via internet: www.gbcas.nl GB-CAS

€ 145,-

opleiding via het aanmeldingsformulier op

Recommend Documents