OPLEIDING DUURZAME PASSIEFEN (ZEER) LAGEENERGIEGEBOUWEN
LENTE 2012
Pierre WILLEM écoRce sprl
[email protected] – www.ecorce.be
OPLEIDING DUURZAME PASSIEFEN (ZEER) LAGEENERGIEGEBOUWEN Dag 2.1 Isolatie
Kristien ACHTEN
[email protected]
4 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? ONTWERP- EN BOUWPROCES BESLUIT
5 DEFINITIES WARMTE VOCHT
6 DEFINITIES - WARMTE ● λ : warmtegeleidingscoëfficiënt van een materiaal – (W/mK) ● R : warmteweerstand van een isolatielaag – (m²K/W) R = d / λ (voor een homogene laag) ● RT : totale warmteweerstand van een schildeel – (m²K/W) RT = Rse + ∑Ri + Rsi N ∑Ri : som van de warmteweerstand van de isolatielagen N Rse, Rsi : oppervlakteovergangsweerstanden ● U : thermische transmissiecoëfficiënt – (W/m²K) U = 1 / RT
Bron: Opleiding energieadviseur Module 3, de Stadswinkel
7 DEFINITIES - WARMTE ● HT : globale transmissiecoëfficient – (W/K) HT = HD + HG + HU
● K-peil : globale isolatiegraad N Um : gemiddelde U-waarde = HT / AT N C : compactheid = V / AT
Hg
HU
HD
Compactheid
K-peil
C ≤ 1m
100 x Um
1m < C ≤ 4m
300 x Um / (C + 2)
4m < C
50 x Um
8 DEFINITIES - WARMTE N Maximale U-waarde
(equivalente isolatiedikte bij een λ = 0,045)
Dak Wand
Raam
Vloer
K45
Lage energie ~ K30
Passiefstandaard ~ K15
0,30 W/m²K
0,20 W/m²K
0,15 W/m²K
~14 cm
~ 22 cm
~ 30 cm
0,40 W/m²K
0,30 W/m²K
0,15 W/m²K
~ 10 cm
~ 14 cm
~ 29 cm
1,60 W/m²K
0,80 W/m²K
Dubbel glas
Low-e dubbele beglazing
Driedubbele beglazing
0,40 W/m²K
0,30 W/m²K
0,15 W/m²K
~ 10 cm
~ 14 cm
~ 29 cm
2,60 W/m²K
9 DEFINITIES WARMTE VOCHT
10 DEFINITIES - VOCHT ● µ : dampdiffusieweerstandsgetal – (-) ● µd : dampdiffusieweerstand van een laag – (m) µd = µ x d (voor een homogene laag) ● µdT : dampdiffusieweerstand van een schildeel (µdT) – (m) µdT = µdsi + ∑ µdi + µdse N ∑µdi : som van de warmteweerstand van de isolatielagen N µdsi, µdse : oppervlakteovergangsweerstanden
11 DEFINITIES - VOCHT ● Condensatie N Warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude lucht N Wanneer warmte lucht afkoelt tot onder het dauwpunt, condenseert de waterdamp
12 DEFINITIES - VOCHT ● Oppervlaktecondensatie N Condensatie van waterdamp tegen een koud oppervlak N Afhankelijk van de ogenblikkelijke relatieve vochtigheid ter plaatse van een binnenoppervlak (RVsi < 100%) ● Temperatuurfactor > 0,7 f = ( Tsi – Te ) / ( Ti – Te ) ● Belangrijk bij bouwknopen Bron: Inleiding in de bouwtechnieken, UGent
13 DEFINITIES - VOCHT ● Schimmelvorming N Afhankelijk van de maandgemiddelde relatieve vochtigheid ter plaatse van een binnenoppervlak (RVsi < 80%) ● Temperatuurfactor > 0,7 f = ( Tsi – Te ) / ( Ti – Te ) ● Belangrijk bij bouwknopen Bron: Infoham, Janssens, 2010
14 DEFINITIES - VOCHT ● Inwendige condensatie N Condensatie van waterdamp in de constructie • Door dampdiffusie via de lagen waaruit de constructie is opgebouwd • Door stroming van binnenlucht via naden, kieren of onvoldoende afgedichte doorvoeren • Door aanwezigheid van bouwvocht
-- Temperatuur Bron: Moduel 3 – Opleiding EPB-adviseur IBGE-BIM
fysiek onmogelijk
condensatie
-- Verzadigingsdampdruk -- Dampdruk
-- Verzadigingsdampdruk -- Dampdruk
15 DEFINITIES - VOCHT ● Inwendige condensatie N Problematisch wanneer vochtaccumulatie een kritische waarde overschrijdt N Belang van damprem en luchtdichtheid (ononderbroken) • Sterkst isolerende en meest dampopen laag aan de koude zijde gebouwschil • Minst isolerende en meest dampdichte laag aan warme zijde gebouwschil
dampdichte laag
16 INHOUDSTAFEL DEFINTIES HOE ISOLEREN? ONTWERP- EN BOUWPROCES BESLUIT
17 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN Thermische prestaties Milieuclassificatie Materialen TRANSPARANTE DELEN
18 HOE? - OPAKE DELEN - Thermische prestaties ● ● ● ●
Warmtegeleidingscoëfficiënt (λ) – (W/mK) Dampdiffusieweerstandsgetal (µ) – (-) Specifieke warmtecapaciteit (c) - (J/kgK) ...
● Certificatie N ATG (BUTGb) MAT05 N ETA (EOTA) N BENOR N CE-markering N …
19 HOE? - OPAKE DELEN - Thermische prestaties
20 HOE? - OPAKE DELEN - Milieuclassificatie ● Verschillende methodes om milieubelasting van materialen te vergelijken N Rekening houden met verschillende milieu-effecten: • • • •
Emissies (broeikasgassen, verzurende gassen, …) Uitputting van grondstoffen Landgebruik Hinder (ten gevolge van stank, geluid, licht, …)
N Rekening houden met de volledige levenscyclus (LCA) • • • • •
Grondstoffenwinning Productie Vervoer Uitvoering Afbraak en recyclage
21 HOE? - OPAKE DELEN - Milieuclassificatie MAT05
● Milieuclassificatie N Vb. NIBE-classificatie (NIBE Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie)
• 1a (beste keuze) tot 7c (onaanvaardbaar)
● Milieucertificeringen N Europese Ecolabel N Blaue Engel N Natureplus N …
22 HOE? - OPAKE DELEN - Materialen ● Synthetische producten N Op basis van petrochemische materialen (voornamelijk afgeleide aardolieproducten) ● Minerale producten N Op basis van minerale grondstoffen • Ruim voorradige grondstoffen (zand, klei, leem, andere aardestoffen...) • Beperkt voorradige grondstoffen.
● Nagroeibare producten N Op basis van nagroeibare grondstoffen (afkomstig uit land- en bosbouw)
23 HOE? - OPAKE DELEN - Synthetische producten λd
µ
c
(W/mK)
(-)
(J/kgK)
Wand
Hellend dak
Plat dak
Vloer
Geëxpandeerd polystyreen (EPS)
0,034-0,040
20-220
1470
2B
2C
2B
4C
Geëxtrudeerd polystyreen (XPS)
0,036-0,040
80-250
1470
Polyurethaan (PUR)
0,023-0,028
50-100
1470
4C
5A
4B
7A
Polyisocianuraat (PIR)
0,023-0,028
50-100
1200
4C
5A
4B
Fenol (PF)
0,021-0,025
110
1470
1C
2B
1B
Bron: Handleiding Passiefhuizen , Stad Gent, 2010
NIBE
4A
24 HOE? - OPAKE DELEN - Synthetische producten Geëxpandeerde polystyreen (EPS)
Polyurethaan (PUR)
Geëxtrudeerde polystyreen (XPS)
25 HOE? - OPAKE DELEN - Minerale producten λd
µ
c
(W/mK)
(-)
(J/kgK)
Wand
Hellend dak
Glaswol
0,032-0,041
1-1,2
840
1B
1C
Rotswol
0,034-0,041
1-1,3
840
2B
2C
Cellenglas
0,040-0,048
∞
840
3A
Perliet
0,046-0,058
5-7
800
Bron: Handleiding Passiefhuizen , Stad Gent, 2010
NIBE Plat dak
Vloer
3C 3C 2C
4C
26 HOE? - OPAKE DELEN - Minerale producten Rotswol
Glaswol
Perliet
Cellenglas
27 HOE? - OPAKE DELEN - Nagroeibare producten λd
µ
c
(W/mK)
(-)
(J/kgK)
Cellulose
0,037-0,039
1-1,3
2000
Houtvezel
0,038-0,055
1-5
2100
Vlas
0,038-0,041
1-2
1150
Hennep
0,040-0,041
1-10
2520
Schapenwol
0,035-0,045
1-2
1720
Verenisolatie
0,040-0,050
1-2
-
Geëxpandeerde kurk
0,033-0,050
5-30
1670
Bron: Handleiding Passiefhuizen , Stad Gent, 2010
NIBE Wand
1B
Hellend dak
Plat dak
Vloer
1A
3C
1C
3C
1A
3A
2A
1A
3C
28 HOE? - OPAKE DELEN - Nagroeibare producten Vlas Houtvezelisolatie
Kurk Hennep
Cellulose
29 HOE? - OPAKE DELEN - Overzicht Milieubalans
Thermische prestatie
Gezondheid
Kost en beschikbaarheid
Gemak van de uitvoering
Synthetische materialen
☺
*
☺
☺
Minerale materialen
☺
**
☺
☺
☺?
☺
☺
Nagroeibare materialen
☺
Bron: Infofiche MAT05 IBGE BIM
*: Uitgezonderd bij brand ** Met voorzorgsmaatregelen bij de uitvoering
☺?
30 HOE ISOLEREN? OPAKE DELEN TRANSPARANTE DELEN Thermische prestaties Milieuclassificatie Materialen
31 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Thermische prestaties ● Thermische transmissiecoëfficiënt (Uw) – (W/m²K) N Berekend voor het geheel • • • • •
Beglazing Ug Raamprofiel Uf Afstandshouder ψg (Ventilatierooster Ur) (Opake panelen Up)
Uw = ( Uf x Af + Ug x Ag + ψg x l ) / ( Af + Ag) N Afhankelijk van glasdikte, spouwdikte, spouwvulling (lucht, argon, krypton, …), aanwezigheid en positie van een reflecterende laag
32 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Thermische prestaties ● Zonnetoetredingsfactor (g) – (-) N Vermogen van de beglazing om zonnewinsten door te laten N Belangrijk voor koude en warmte strategie N Invloed van zonwering ● Lichttransmissiecoëfficiënt (LTA) – (-) N Percentage zichtbaar (zon)licht dat van buiten naar binnen door het glas wordt doorgelaten N Hoe lager de waarde hoe minder licht er wordt doorgelaten ● Certificaat van de beglazing conform EN410 + NBN EN 673, NBN EN 674, NBN EN 675 ● Certificaat van de vensters conform NBN EN ISO 10077-1 en NBN EN ISO 10077-2, NBN EN 12412-2
33 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Milieuclassificatie ● Analoog aan opake deel N Vb. NIBE-classificatie (NIBE - Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie)
Bron: Duurzaam en Gezond bouwen, juni 2005
34 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Beglazing U
LTA
g
(W/m²K)
(%)
(%)
Enkele beglazing
5,8
90
86
Dubbele beglazing
2,8
81
75
Low-e dubbele beglazing (eL<0,05)
1,6
70
55
Low-e dubbele beglazing met gasvulling
1,0-1,3
70
55
Low-e driedubbele beglazing
0,6-0,8
69
53
Bron: Guide pratique IBGE
35 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Raamprofiel U
NIBE
(W/m²K)
Levensduur (jaar)
Onbehandeld tropisch hardhout uit een duurzaam beheerd bos
1,6-1,8
1A
40-60
Europees behandeld zachthout uit een duurzaam beheerd bos
1,6-1,8
1B
40-50
Europees behandeld zachthout niet uit een duurzaam beheerd bos
1,6-1,8
2A
40-50
PVC
1,5-3
3A
40-50
Aluminium
3,5-4,2
5A
>60
Behandeld of onbehandeld tropisch hout, niet uit een duuzaam bos
1,6-1,8
6B
40-60
Bron: Infofiche MAT04 – IBGE BIM
36 HOE? - TRANSPARANTE DELEN - Raamprofiel
37 HOE? - TRANSPARANTE DELEN
38 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? ONTWERP- EN BOUWPROCES BESLUIT
39 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SCHETSONTWERP
VOORONTWERP
ONTWERP
AANBESTEDING
WERF
OPLEVERING
GEBRUIK
(SO)
(VO)
(O)
(A)
(W)
(OP)
(G)
40 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP Ambitieniveau VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
41 ONTWERP- EN BOUWPROCES – S - Ambitieniveau ● Ambitieniveau is afhankelijk van N Technische mogelijkheden • Nieuwbouw <> renovatie • Omgeving gebouw
N Financiële mogelijkheden Prestatie-eisen
Residentieel
Tertiair
Netto energiebehoefte voor verwarming
< 15 kWh/m²jaar
< 15 kWh/m²jaar
Netto koelbehoefte
< 15 kWh/m²jaar
Nettoverbruik primaire energie
< 90 – (2,5 x C)
Luchtdichtheid n50 Oververhittingsrisico
SO
VO
O
A
< 0,6 1/h
< 0,6 1/h
< 5%
NBN EN15251
(boven 25°C)
(dynamische simulatie)
W
OP
G
42 ONTWERP- EN BOUWPROCES – S - Ambitieniveau Umax
EPB Brussel
(W/m²K)
Streefwaarde
Streefwaarde
Lage-energie
Passiefhuis
Daken en plafonds
0,30
0,20
0,15
Muren (bovengronds)
0,40
0,30
0,15
Vloeren (op volle grond, of boven (kruip)kelder)
0,40
0,30
0,15
Vloeren (in contact met de buitenomgeving)
0,60
0,30
0,15
Scheidingsmuren
1,0
1,0
1,0
Ramen
2,5
1,6
0,8
Beglazing
1,6
1,1
0,8
Bron: Handleiding Passiefhuizen , Stad Gent, 2010 Bron: Besluit van 21 decmber 2007 tot vaststelling van de eisen op het vlak van de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen, Bijlage V
SO
VO
O
A
W
OP
G
43 ONTWERP- EN BOUWPROCES – S - Ambitieniveau ● Bij passief- en zeer lage energiebouw ligt de focus voornamelijk op energie ● Echter rekening houden met alle facetten van duurzaam bouwen N Comfort • • • •
N N N N N N
Thermisch comfort Akoestisch comfort Visueel comfort Luchtkwaliteit
Milieuaspecten Waterbeheer Afvalbeheer Toegankelijkheid Mobiliteit … SO
VO
O
A
W
OP
G
44 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP Constructiemethode Kostprijs Isolatieschil ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
45 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP Constructiemethode Kostprijs Isolatieschil ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
46 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Constructiemethode ● Isolatiegraad en thermische inertie worden mee bepaald door de constructiemethode N Houtskeletbouw N Massiefbouw N Combinaties ● De mogelijke toepassingen, ingrepen zijn verschillende bij nieuwbouw en renovatie ● Compromis tussen energie-efficiëntie en investering
SO
VO
O
A
W
OP
G
47 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Constructiemethode
Bron: Theaterfoyer, Gent
SOBron: Havenbedrijf Gent VO
Bron: Woning, Lokeren
O
Bron: Massiefpassief A hotel, Heusden-Zolder W
OP
G
48 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Constructiemethode Houtskeletbouw
Massiefbouw
Dikte van de muren
Opvullen van skelet leidt tot kleinere dikte, rekening houden met houtsecties
Traditionele en dus gekende bouwwijze, keuze van de isolatie bepalend voor dikte
Thermische massa
Lichte constructie, thermische massa van de vloer benutten, extra aandacht voor zonnewinsten
Zware constructie, echter opletten met bereikbaarheid van de thermische massa
Milieu
Hout is een natuurlijk product en daarom minder milieubelastend
De keuze van het isolatiemateriaal (dikte vs. geleidbaarheid) bepaalt in grote mate de milieubelasting
Kostprijs
Grotere materiaalkost, maar meer prefabricatie mogelijk, kleinere funderingskosten door lichtgewicht
Traditionele bouwmaterialen, opletten met standaardafmetingen
Luchtdichtheid
Meer aandacht nodig, maar makkelijker tussentijdse evaluatie
Pleisterlaag als luchtdichting, details zijn meestal eenvoudiger
SO
VO
O
A
W
OP
G
49 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Houtskeletbouw Platform-methode
SO
VO
O
Balloon-methode
A
W
OP
G
50 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Houtskeletbouw Platform-methode
Balloon-methode
Continuïteit van de buitenwanden wordt systematisch onderbroken door de structuur van de vloeren
Continuïteit van de buitenwanden wordt niet onderbroken
Plaatsen van het skelet is makkelijker door kleinere elementen
Structurele elementen zijn groter, de afmeting is slechts beperkt door de lengte van de stijlen
Luchtdichtingsmembranen moeten op de werf geplaatst worden tijden de montage van het skelet
Bijkomende luchtdichtingsmembranen zijn niet nodig als de OSB-plaat ononderbroken geplaatst wordt
Systematische controle van het condensatierisico, de luchtdichtheid en de waarde van de koudebrug
Knooppunt is koudebrugvrij en de damphuishouding verschilt niet veel van de situatie in de wand
Bron: Be Passive 02
SO
VO
O
A
W
OP
G
51 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Houtskeletbouw
Bron: Be Passive 02
SO
VO
O
A
W
OP
G
52 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Massiefbouw ● Verschillende soorten massiefbouw N Cellenbeton N Kalkzandsteen N Snelbouwsteen N Betonelementen Bron: Cellenbeton, Gert Broeckx
Bron: Snelbouwsteen, Heusden-Zolder
SO
VO
Bron: Kalkzandsteen, Leuven, EVR-architecten
O
A
W
OP
G
53 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP Constructiemethode Kostprijs Isolatieschil ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
54 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Kostprijs
ENE04
● Compromis tussen verschillende kosten N Hogere investeringskost N Lagere exploitatiekost (vooral eerste centimeters)
Bron: Infofiche ENE04
SO
VO
O
A
W
OP
G
55 ONTWERP- EN BOUWPROCES – VO - Kostprijs
ENE04
● Optimum niet éénduidig te bepalen N Investeringskost niet lineair door technische beperkingen N Exploitatiekost is zeer variabel
Bron: Infofiche ENE04
SO
VO
O
A
W
OP
G
56 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP Constructiemethode Kostprijs Isolatieschil ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
57 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● Definiëren van verliesoppervlakte
isolatieschil,
beschermd
volume
en
Bron: www.energiesparen.be
SO
VO
O
A
W
OP
G
58 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● Beschermd volume (BV) - (m³) N Het geheel van de lokalen van het gebouw, ook de gangen, die men wenst te beschermen tegen warmteverlies naar buiten toe, alsook de grond en de aanpalende ruimtes die niet tot een beschermd volume behoren. • Woonlokalen en andere verwarmde of geklimatiseerde lokalen, of die bestemd zijn om verwarmd of geklimatiseerd te worden
N Het beschermd volume wordt omgeven door het verliesoppervlak. Bron: Ordonnantie van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 7 juni 2007 betreffende de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen ( + wijziging)
SO
VO
O
A
W
OP
G
59 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● Verliesoppervlakte (AT) - (m²) N De warmteverliesoppervlakte van een gebouw is de som van de oppervlakten van alle wanden of delen van wanden (vertikaal, horizontaal of schuin) die het beschermd volume van het gebouw van het buitenklimaat beschermen, van de grond en de aanpalende ruimtes die niet tot het beschermd volume behoren, scheiden Bron: Ordonnantie van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 7 juni 2007 betreffende de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen ( + wijziging)
SO
VO
O
A
W
OP
G
60 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● De isolatieschil bevindt zich ter hoogte van het verliesoppervlak ● Het isolatiemateriaal moet doorlopend geplaatst worden N Vermijden van koudebruggen N Vermijden van akoestische bruggen
Bron: WTCB
SO
VO
O
A
W
OP
G
61 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● Trappenhuis N Binnen het beschermd volume • Opletten met luchtdichte afsluiting naar onverwarmde ruimtes en naar de buitenomgeving (schouweffect)
N Buiten het beschermd volume • Opletten met aansluitingen naar verwarmde ruimtes
● Analoog voor garages, … ● Compactheid
Bron: Handleiding PHPP2007
SO
VO
O
A
W
OP
G
62 ONTWERP- EN BOUWPROCES - VO - Isolatieschil ● Onverwarmde kelderverdieping
Bron: www.energiesparen.be
SO
VO
O
A
W
OP
G
63 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP Uitvoeringsdetails Binnenisolatie Dakconstructie AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
64 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP Uitvoeringsdetails Binnenisolatie Dakconstructie AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
65 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Uitvoeringsdetails ● Gedetailleerde uitwerking van bouwknopen noodzakelijk voor een ononderbroken isolatieschil N Warmte N Vocht N Luchtlekken ● Aandacht voor N Dimensionering N Aansluiting van materialen N Opeenvolging van werken
Bron: Guide pratique pour les architectes, Minissterie van het Waalse Gewest
SO
VO
O
A
W
OP
G
66 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Uitvoeringsdetails ● Basisregel N Sterkst isolerende en meest dampopen laag aan de koude zijde gebouwschil N Minst isolerende en meest dampdichte laag aan warme zijde gebouwschil ● Bouwtechnische beperkingen N Na-isoleren langs de binnenzijde N Platte dak constructies
SO
VO
O
A
W
OP
G
67 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP Uitvoeringsdetails Binnenisolatie Dakconstructie AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
68 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Invloed op constructie N Verlies van thermische massa N Grotere thermisch schommelingen in de constructie • Verhoogd risico op vorstschade • Verhoogd risico op scheurvorming
Bron: Guide pratique pour les architectes, Minissterie van het Waalse Gewest
SO
VO
O
A
W
OP
G
69 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Invloed op warmteverlies N Hoe groter isolatiedikte, hoe groter de invloed van de koudebruggen
Bron: Infoham, A. Janssens
SO
VO
O
A
W
OP
G
70 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Oplosbare koudebruggen vermijden door aangepaste detaillering
Bron: Infoham, A. Janssens
SO
VO
O
A
W
OP
G
71 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Oplosbare koudebruggen vermijden door aangepaste detaillering
Bron: Isoproc
SO
VO
O
A
W
OP
G
72 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Onoplosbare koudebruggen (vloeren, binnenmuren, fundering) beperken door aangepaste detaillering
Bron: Infoham, A. Janssens
SO
VO
O
A
W
OP
G
73 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Onoplosbare koudebruggen (vloeren, binnenmuren, fundering) beperken door aangepaste detaillering
Bron: Infoham, A. Janssens
SO
VO
O
A
W
OP
G
74 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Invloed op vochtproblemen N Hoe groter isolatiedikte, hoe hoger de temperatuurfactor
Bron: Infoham, A. Janssens
SO
VO
O
A
W
OP
G
75 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Oppervlaktecondensatie en schimmelvorming
9,8°C
9,2°C
Bron: Protokollband 39, Passivhaus Institut
SO
VO
O
A
W
OP
G
76 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Inwendige condensatie
Bron: Infoham, Janssens, 2009
77 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Binnenisolatie ● Hoe groter de dikte van de binnenisolatie, hoe lager de binnentemperatuur van de wand waardoor de verzadigingsdruk sneller overschreden wordt en dus meer risico op inwendige condensatie ontstaat
78 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP Uitvoeringsdetails Binnenisolatie Dakconstructie AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
79 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Dak ● Waterdichting meestal zeer dampdicht
Bron: Isoproc
● Problematisch wanneer vochtaccumulatie een kritische waarde overschrijdt
SO
VO
O
A
W
OP
G
80 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Dak ● Vochtindringing in de constructie beperken N Vocht door dampdiffusie N Vocht door convectie (spleten en kieren) N Bouwvocht, constructievocht ● Uitdrogingsmogelijkheden verhogen N Effectiever aangezien vochtindringing in de praktijk moeilijk te vermijden is N Hoe hoger de drogingsreserve van een constructie, hoe hoger de niet te plannen vochtbelasting mag zijn waarbij de constructie gevrijwaard zal blijven van bouwschade
SO
VO
O
A
W
OP
G
81 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Dak ● Intelligente damprem (diffusieweerstand afhankelijk van RV) N Hoge diffusieweerstand in de winter • Beschermen van de constructie tegen inwendige condensatie
N Lage diffusieweerstand in de zomer • Mogelijkheden tot uitdrogen van het vocht dat zich in de constructie bevindt naar binnen toe T>
T< Gemiddelde RV in omgeving van de damprem: 40%
Gemiddelde RV in omgeving van de damprem: 80% T>
T< Bron: Isoproc
SO
VO
O
A
W
OP
G
82 ONTWERP- EN BOUWPROCES – O - Dak ● Berekening van de drogingsreserve
Bron: Isoproc
SO
VO
O
A
W
OP
G
83 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
84 ONTWERP- EN BOUWPROCES – A - Lastenboek ● Omschrijving N De post ‘isolatie’ omvat alle materialen en werken die nodig zijn om de gebouwenschil volledig te isoleren volgens de vooropgestelde prestatie-eisen (passief) ● Materialen N Isolatiewaarde N Dampdiffusieweerstand N Mechanische prestaties N Soortelijke warmte N Milieueffect
SO
VO
O
A
W
OP
G
85 ONTWERP- EN BOUWPROCES – A - Lastenboek ● Uitvoering N Aansluitingen • Volledig aaneengesloten geheel
N Doorboringen • Vermijden of lucht- en winddicht afwerken met zachte isolatiematerialen of isolerende schuim
N Koudebruggen • Koudebrugvrije constructie
N Plaatsing • Goede aansluiting tegen de structuur • Afkleven van naden • Vochtwerende folies om de isolatie te beschermen (indien nodig)
N Voorzorgsmaatregelen • Droog opslaan en aanbrengen van de isolatie • Rekening houden met bouwvolgorde (wachtfolies, …) SO
VO
O
A
W
OP
G
86 ONTWERP- EN BOUWPROCES – A - Lastenboek
SO
VO
O
A
W
OP
G
87 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
88 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Correcte plaatsing van het isolatiemateriaal is nodig voor goede thermische prestaties ● Controle van de materiaalprestaties aan de hand van technische goedkeuringen (ATG, …) ● Materialen beschermen tijdens opslag en uitvoering om kwaliteit te bewaren ● Voorgeschreven verwerkingswijze gebruiken en gepaste preventiemaatregelen nemen ● Selectieve sortering van het afval, volgens de toepasselijke reglementen en met een systematische voorkeur voor recyclage.
SO
VO
O
A
W
OP
G
89 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Rotatiestroming en windspoeling N Niet aansluitende plaatsing van het isolatiemateriaal N Maatschommelingen van het isolatiemateriaal N Krimp of vervorming van het isolatiemateriaal
rotatiestroming SO
VO
O
windspoeling A
W
OP
G
90 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Invloed op U-waarde Gemeten U (W/m²K)
Berekend
Goede uitvoering
Volledige vulling met MW
0,22
0,22
Gedeeltelijke vulling met XPS
0,21
0,24
80%
Slechte uitvoering 0,395 0,985
Bron: Hens et. al. 2007
370%
● Risico op inwendige condensatie
SO
VO
O
A
W
OP
G
91 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Isolatie perfect aansluiten op draagmuur
Bron: Infofiche ENE04, IBGE BIM
SO
VO
O
A
W
OP
G
92 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Eerst binnenspouwblad optrekken, dan isoleren en ten slotte buitenspouwblad
Bron: www.energiesparen.be
SO
VO
O
A
W
OP
G
93 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Bij harde isolatiematerialen beter twee dunnere lagen, met verspringende voegen, in plaats van een dikke laag
Bron: www.passiefhuisplatform.be
● Aansluitingen tussen panelen afdichten met isolatieschuim als de voegen niet gegroefd zijn of als twee geschrankte panelen niet mogelijk is SO
VO
O
A
W
OP
G
94 ONTWERP- EN BOUWPROCES – W - Aandachtspunten ● Bij zachte isolatiematerialen de draagstructuren volledig vullen zodat er geen lucht door kan
Bron: Infofiche ENE04, IBGE BIM
Bron: Isoproc
● Luchtdichtheid aan de binnenzijde garanderen ● Winddichtheid aan de buitenzijde garanderen
SO
VO
O
A
W
OP
G
95 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF OPLEVERING Controle GEBRUIK
SO
VO
O
A
W
OP
G
96 ONTWERP- EN BOUWPROCES - OP - Thermografie ● Controle van de correcte plaatsing kan gebeuren door middel van thermografie N Opsporen van koudebruggen N Zichtbaar maken van spouwconvectie N Detectie van kieren en spleten N Opsporen van waterinfiltratie
Bron: Be Passive 02
SO
VO
O
A
W
OP
G
97 ONTWERP- EN BOUWPROCES SCHETSONTWERP VOORONTWERP ONTWERP AANBESTEDING WERF CONTROLE GEBRUIK As-Built dossier
SO
VO
O
A
W
OP
G
98 ONTWERP- EN BOUWPROCES – G - As-Built dossier ● As-built dossier moet reële situatie weergeven N Gebruikte materialen (technische fiches) N Uitwerking details ● EPB-verslaggeving ● PHPP-verslaggeving
SO
VO
O
A
W
OP
G
99 INHOUDSTAFEL DEFINITIES HOE ISOLEREN? ONTWERP- EN BOUWPROCES BESLUIT
100 BESLUIT ● De kwaliteit van de gebouwschil bepaalt het energieverbruik, maar ook het comfort ● Bij de keuze van het isolatiemateriaal moet rekening gehouden worden met verschillende criteria: thermische prestaties – milieu – gezondheid – kosten ● Gebruik systemen en/of isolatie met een technische goedkeuring (ATG, ETA, …) en bij voorkeur een milieulabel ● Zorgvuldige uitvoering is van belang (invloed op de U-waarde) ● Goed doordachte details (koudebruggen vermijden) ● Aandacht besteden aan de damp- en luchtdichtheid
101
102
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
