kantorenmonitor
Lelystad
Metropoolregio Amsterdam 2014
Muiden Weesp
Naarden
Huizen
Bussum
Gooien Gooi en Vechtstreek Laren Vechtstreek Hilversum Wijdemeren
Toename leegstand door sterk gedaald kantoorgebruik
In 2013 werd in de metropoolregio Amsterdam 120.000 mC kantoorruimte opgeleverd en per saldo 160.000 mC door omzetting onttrokken. Hierdoor daalde de voorraad met 40.000 mC. Maar omdat het gebruik van kantoorruimte met 210.000 mC terugliep nam de leegstand met 170.000 mC toe naar 2.765.000 mC (van 19 naar 20 procent), waarvan voor 120.000 mC (1 procent) een nieuwe huurder bekend was. Er werd vorig jaar 830.000 mC kantoor ruimte in gebruik genomen. De ingebruik name was daarmee 7 procent hoger dan in 2012. In Amsterdam werd 4 procent meer betrokken dan in 2012; in de overige regiogemeenten 10 procent meer. Sinds 2005 zijn in de metropoolregio initiatieven genomen voor omzetting naar andere functies van in totaal 1.745.000 mC en vond 335.000 mC verkantoring plaats. Daarmee werd per saldo 1.410.000 mC onttrokken waardoor ruim 80 procent van de in deze periode aan de voorraad toegevoegde 1.740.000 mC nieuwbouw werd vereffend.
ontwikkeling van de kantorenmarkt in de metropoolregio 25%
Metropoolregio
Amsterdam
overig regio
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
20% 15% 10% 5% 0% -5%
betrokken opgeleverd leegstand eind december
Vorig jaar werd 50.000 mC aan de voor raad toegevoegd door omzetting vanuit andere functies naar kantoorruimte en werd 210.000 mC aan de voorraad ont trokken. Daarvan betreft zo’n 60.000 mC omzetting naar wonen, 40.000 mC naar hotels, 40.000 mC naar winkels, 15.000 mC naar medisch, en betreft 35.000 mC sloop van verouderde kantoorruimte. Voor een deel van de panden moet feite lijke omzetting nog plaatsvinden of is deze in uitvoering. In afwachting van de benodigde vergunningen of sloop wor den deze niet meer als (lege) kantoor ruimte in beschouwing genomen.
groei gebruik groei voorraad onverhuurde leegstand eind december
Mede door de recessie en oplopende leegstand werd vorig jaar nog maar 60.000 mC kantoorruimte in aanbouw genomen en uitsluitend voor vooraf bekende gebruikers. Samen met de vóór 2013 in aanbouw genomen 65.000 mC die nog niet was opgeleverd was er januari 2014 125.000 mC in aanbouw, waarvan naar verwachting dit jaar 95.000 mC zal worden opgeleverd. De ontwikkeling van het kantoorgebruik hangt sterk samen met de economische recessie. Door inkrimping en omzetting van vaste naar flexibele werkplekken bij grote kantoorgebruikers sloeg het (1)
ontwikkeling van de kantorenmarkt per gebied 70%
Zuidelijke Grachtengordel
Westelijke Grachtengordel
Zuidelijk IJ-oever
Teleport Sloterdijk
Riekerpolder
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% betrokken opgeleverd leegstand eind december
groei gebruik groei voorraad onverhuurde leegstand eind december
Schiphol-Centrum Schiphol-Oost Bergwijkpark-Zuid Bergwijkpark-Noord 70% Schiphol-Centrum Schiphol-Oost Bergwijkpark-Zuid Bergwijkpark-Noord 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% 0% -10% -10% -20% -20% -30% -30% ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 betrokken groei gebruik opgeleverd groei voorraad betrokken groei gebruik leegstand eind december onverhuurde leegstand eind december groei voorraad opgeleverd onverhuurde leegstand eind december leegstand eind december
gebruik van kantoorruimte in de metro poolregio om van een groei met 2 procent in 2008 naar een krimp met V procent in 2009, 1 procent in 2010, 1 procent in 2011, 1V procent in 2012 en 2 procent in 2013. Omdat dit jaar maar V procent kantoorruimte wordt opgeleverd en er nog steeds kantoorruimte aan de voor raad wordt onttrokken zal de voorraad dit jaar verder dalen. Maar ook dit jaar zal het kantoorgebruik wellicht verder krimpen door het afstoten van een aan tal grote panden. De leegstand kan dit jaar dus mogelijk toch nog verder gaan oplopen.
Amsterdam
In Amsterdam werd vorig jaar 95.000 mC opgeleverd en per saldo 120.000 mC kantoorruimte aan de voorraad ont trokken, waardoor de voorraad met 25.000 mC kromp. Vooral in Centrum, Oost en Zuid wordt veel kantoorruimte omgezet naar andere functies, vooral naar wonen, hotels en winkels, en wordt
kantoorruimte gesloopt. Omdat er spra ke was van een forse daling van het ge bruik met 100.000 mC nam de leegstand met 75.000 mC toe naar 1.275.000 mC (van 16V naar 17V procent). Binnen Amsterdam nam de leegstand vooral toe in Oost, Westpoort en Zuidoost. Zowel in Oost, Centrum, Zuid, Zuidoost als in Nieuw-West daalde het kantoorgebruik. De ingebruikname van kantoorruimte nam met 4 procent toe naar 510.000 mC. Van de ingebruikname groter dan 5.000 mC breidde Booking.com uit binnen de Zuidelijke Grachtengordel, werd aan de Zuidelijke IJ-oever het nieuwe Paleis van Justitie betrokken (verplaatsing binnen Centrum), betrok Alliander uit Overam stel kantoorruimte in Teleport Sloterdijk (Basisweg), verhuisde Cygnific van Koningin Wilhelminaplein naar Sloterdijk, nam Heineken uit Centrum kantoor ruimte in Oud-Zuid in gebruik, verhuisde Stage Entertainment uit Oud-Zuid naar de Zuidas, betrok Leaseweb uit Haarlem
Schiphol-Rijk Schiphol-Rijk
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
kantoorruimte in Amstel III, verhuisde Das rechtsbijstand van Hoofdcentrum Zuidoost naar Centrumgebied Zuidoost, en verhuisde Nuon uit Overamstel naar Hoofdcentrum Zuidoost. In Amsterdam werd vooral kantoorruimte opleverd aan de Zuidelijke IJ-oever (34.000 mC Paleis van Justitie en 32.000 mC Piet Hein Buildings (onder meer Teva en Taxand), 15.000 mC in Minervahaven (onder meer Diesel Benelux, Tuvalu en United Broadcast Facilities) en 6.000 mC in Science Park (Matrix 6). In 2014 zal in de Zuidas 40.000 mC worden opgeleverd voor Deloitte uit Teleport Sloterdijk. Voorts is in 2013 in de Zuidas 35.000 mC in aanbouw genomen, grotendeels voor Akzo Nobel en Stibbe uit de Zuidas.
Diemen
In Bergwijkpark-Noord werd na de eerste fase omzetting van het complex Diemer vijver naar studentenwoningen vorig jaar de tweede fase van 8.000 mC in (2)
fig. 3 70%
ontwikkeling van de kantorenmarkt per stadsdeel Zuidas
Amstelstation
Amstel III
Centrumgebied Zuidoost
Hoofdcentrum Zuidoost
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30%
fig. 3 70%
betrokken groei gebruik opgeleverd groei voorraad leegstandvan eind december onverhuurde leegstand eind december ontwikkeling de kantorenmarkt per stadsdeel Beukenhorst-Oost
Beukenhorst-Zuid
Beukenhorst-West
Kronenburg
Inverdan
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% betrokken opgeleverd leegstand eind december
groei gebruik groei voorraad onverhuurde leegstand eind december
gang gezet. In Diemen werd 12.000 mC betrokken, waarvan 6.000 mC door Saa One in Bergwijkpark-Noord. Maar door vertrek van onder meer Wegener digi taal, G+J uitgevers en een vestiging van Randstad uit Bergwijkpark-Noord liep het gebruik van kantoorruimte in Diemen per saldo met 10.000 mC terug. De leeg stand nam met 2.000 mC toe naar 85.000 mC (van 29 naar 30V procent).
Amsterdam, Joan Muyskensweg, G-Star (2014)
Ouder-Amstel
In Ouder-Amstel werd vorig jaar 5.000 mC betrokken, onder meer door G+J uit gevers uit Bergwijkpark-Noord. Mede door vertrek van Nestlé naar Amstelveen daalde het gebruik van kantoorruimte met 8.000 mC, waardoor de leegstand toenam naar 40.000 mC (van 18 naar 22V procent). In 2014 wordt door G-star 19.000 mC nieuwbouw in gebruik genomen (verplaatsing binnen Amstel II en uit Amstel III).
Amstelveen
In Amstelveen werd vorig jaar 28.000 mC betrokken, onder meer door Nestlé uit Amstel II, Huawei uit Amstel III en Amlin uit Kronenburg. Toch daalde het gebruik van kantoorruimte met 25.000 mC waar door de leegstand fors toenam naar 207.000 mC (van 26V naar 30 procent). Dat was mede het gevolg van het vertrek van Amlin en Logica CMG uit Kronenburg, en AT Kearney uit het Stadshart.
Haarlemmermeer
In Haarlemmermeer werd vorig jaar 21.000 mC opgeleverd, waarvan 14.000 mC in Schiphol-Centrum voor de Marechaus see en 7.000 mC in Beukenhorst-Zuid voor Sonion en Fifpro. Er werd 1.000 mC aan de voorraad onttrokken. Hierdoor nam de voorraad toe met 20.000 mC. Samen met een gedaald kantoorgebruik van 13.000 mC leidde dit vorig jaar tot een toename van de leegstand met (3)
fig. 3 70%
ontwikkeling van de kantorenmarkt per stadsdeel Gooise Poort / Gooise Kant
Zakencentrum
Schalkwijk/Schipholpoort
Sportpark Hilversum
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘11 ‘12 ‘13
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% betrokken opgeleverd leegstand eind december Haarlemmermeer, Taurus Avenue,
groei gebruik groei voorraad onverhuurde leegstand eind december
Bluewater (2014)
Haarlem, Zijlstraat 44, gemeente Haarlem (2014) Haarlem, Houtplein 33, Provincie Noord-Holland
Almere
In Almere werd vorig jaar 6.000 mC om gezet naar andere functies. Omdat ook het kantoorgebruik met 6.000 mC daalde bleef de leegstand met 197.000 mC onveranderd (30 procent). Er werd 25.000 mC betrokken.
Haarlem 33.000 mC naar 372.000 mC (van 23V naar 25V procent). Van de ingebruik name groter dan 5.000 mC betrokken de Marechaussee (verhuizing binnen Schiphol-Centrum) en Cargill uit Schiedam kantoorruimte in SchipholCentrum en verhuisde PostNL van Beukenhorst-West naar BeukenhorstOost. Vorig jaar is in Beukenhorst-Zuid 29.000 mC in aanbouw genomen voor Fluor uit Haarlem (Schalkwijk) en Blue water uit Beukenhorst-West.
Zaanstad
In Zaanstad werd vorig jaar 4.000 mC omgezet naar andere functies. Omdat het gebruik van kantoorruimte met 5.000 mC toenam daalde de leegstand met 9.000 mC naar 54.000 mC (van 18 naar 15V procent). Er werd 20.000 mC betrokken, waarvan 9.000 mC door de Omgevingsdienst Noordzeekanaal gebied (onder meer uit Amsterdam) in Inverdan.
Vorig jaar werd in Haarlem 5.000 mC op geleverd voor Teva (uitbreiding in Waar derpolder) en Provincie Noord-Holland (uitbreiding Houtplein). Omdat er 8.000 mC werd omgezet naar andere functies nam de voorraad met 3.000 mC af. Het gebruik van kantoorruimte nam met 3.000 mC toe waardoor de leegstand daalde naar 138.000 mC (van 23 naar 22 procent). Er werd 56.000 mC betrokken, waarvan 18.000 mC door Provincie Noord-Holland (na renovatie Houtplein, was tijdelijk gevestigd in Schalkwijk). (4)
Amsterdam, IJ-Dok 10 -42 en 161-185, Paleis van Justitie
Amsterdam, Gustav Mahlerlaan, Deloitte (2014)
Amsterdam Zuid-Oost, Paasheuvelweg 25, leeg door inkrimping RBS
Hilversum
In Hilversum daalde het gebruik van kantoorruimte vorig jaar met 28.000 mC waardoor de leegstand toenam naar 172.000 mC (van 18V naar 22 procent). Er werd 28.000 mC betrokken.
Lelystad
In Lelystad daalde het gebruik van kantoorruimte vorig jaar met 7.000 mC waardoor de leegstand toenam naar 53.000 mC (van 18 naar 21V procent). Er werd 7.000 mC kleinschalige kantoor ruimte betrokken.
Onverhuurde leegstand van kantoorruimte per januari naar schaal
x 1.000 m2 schaal 0-500 m2 500-1.000 m2 1.000-2.500 m2 2.500-5.000 m2 5.000-10.000 m2 10.000+ m2 totaal
Amsterdam 2012 2013 85 80 90 85 205 210 260 270 280 300 165 275 1085 1220
overig regio metropoolregio 2012 2013 2012 2013 110 120 195 200 145 140 235 225 335 330 540 540 255 285 515 555 275 335 555 635 205 215 370 490 1325 1425 2410 2645
Betrokken kantoorruimte naar schaal gebruikers
x 1.000 m2 schaal 0-500 m2 500-1.000 m2 1.000-2.500 m2 2.500-5.000 m2 5.000-10.000 m2 10.000+ m2 totaal
Amsterdam 2012 2013 165 175 90 70 85 95 65 50 20 45 60 75 485 510
overig regio metropoolregio 2012 2013 2012 2013 100 110 265 285 55 55 145 125 65 60 150 155 35 35 100 85 35 30 55 75 0 30 160 105 290 320 775 830
Overige gemeenten
In de rest van de metropoolregio werd vorig jaar geen kantoorruimte opgeleverd en per saldo 12.000 mC omgezet naar andere functies. Omdat het kantoor gebruik vorig jaar met 23.000 mC daalde nam de leegstand met 11.000 mC toe naar 178.000 mC (van 15V naar 16V procent). Vooral in Velsen en Beverwijk daalde het gebruik. Er werd 45.000 mC betrokken. © drs. Ad Wagemakers, Kantorenmonitor B.V. mei 2014
Haarlemmermeer, Taurus Avenue, Fluor (2014)
(5)
Amsterdam, Piet Heinkade 97-155, Piet Hein Buildings
Door Kantorenmonitor B.V. wordt jaarlijks aan de hand van een veld opname de ontwikkeling van de kantorenmarkt in de Metropoolregio Amsterdam geregistreerd. Op basis hiervan is een analyse gemaakt van de ontwikkeling in 2013 van nieuw bouw, voorraad, groei van het kantoorgebruik, betrokken kantoorruimte en leegstand. Voor nadere gegevens:
kantorenmonitor b.v. ad wagemakers pentagon 11 postbus 15029 1001 ma amsterdam 06 17 55 66 84
[email protected] www.kantorenmonitor.nl
Amsterdam, Danzigerkade 53-55, Diesel
Amsterdam, Raamplein 1, Eyeworks
(6)
