Open
Monumentendag Zondag 8 september 2013
Het beste van 25 jaar Bonheiden
Duffel
Putte
SintKatelijneWaver
Inhoud 3 Voorwoord
Bonheiden 4 5 6 7
’t Brughuizeke ‘Monumentaal’ Mispeldonk Karel Jonckheere belicht: ode aan een literair monument Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’
Putte
8 Heemmuseum Het Molenijzer 9 De Boerenkathedraal 10 Ter Speelbergen 11 Hooghuis 12 Menclub ’t Gareel 12 Muziekhappening
Sint-Katelijne-Waver
13 Roosendael 15 Instituut van de Ursulinen - VZW Wintertuin en Sint-Ursula-Instituut
Duffel 19 20 21 22 23 23 24 25
Sint-Franciscus van Sales Pastoorswoning Mijlstraat Het beste van … de Duffelse kunstkringen Kasteel Gevers/Museum ‘Het Gasthuis’ Simulatie veldhospitaal Tweede Wereldoorlog Expo 100 jaar schoolleven Een wandeling door de Duffelse psychiatrie What Matters – Waar het op aan komt
Voorwoord
Elke tweede zondag van september staat Vlaanderen al een kwarteeuw lang in het teken van de Open Monumentendag. Bonheiden, Duffel, Putte en Sint-Katelijne-Waver namen van bij het prille begin deel aan het culturele evenement. Een jaar later, in 1989, sloegen ze reeds de handen in elkaar om de monumentendagen voortaan samen te organiseren. Deze intergemeentelijke samenwerking was een primeur en blijkt intussen een voorbeeldformule voor andere locaties. De Open Monumentendag werkte tot nog toe steevast met een thema als leidraad voor de openstellingen. Deze feesteditie staat in het teken van ‘The best of…’ uit de vorige 24 jaargangen. Onze vier gemeentes presenteren u met het programma 2013 dan ook graag een stevige selectie uit het voorbije themaaanbod. Maar er is ook ruimte voor een totaal nieuw aanbod en voor exclusieve openstellingen. Bonheiden - Rijmenam blikt terug op de thema’s ‘natuur’ (2004) en het water uit ‘de vier elementen’ (2010), maar nodigt je ook graag uit in de recent opengestelde literaire tuin voor een kennismaking met een letterkundig monument: Karel Jonckheere.
bakovens centraal. Gezelligheid troef, want met die warmtebronnen wordt ook voor allerlei lekkers gezorgd. Ooit al een boskee bezocht? Dat kan in Putte. Ook in Sint-Katelijne-Waver komen enkele vroegere thema’s aan bod: Roosendael legt de klemtoon op ‘hout’ (2005, markante bomen in het domein), ‘metaal’ (2001, muurankers) en ‘de vier elementen’ (2010, de waterhuishouding van de cisterciënzerinnenabdij), terwijl in het Instituut van de Ursulinen het recent beschermde park perfect aansluit bij het thema ‘natuur’ (2004). Het thema ‘Zorg’ uit 2009 was Duffel op het lijf geschreven. Uit die editie komen op 8 september een paar getuigen uit de gezondheidszorg terug, maar voor specifieke monumenten rond zielzorg kijken we deze keer richting Mijlstraat, met een exclusieve openstelling van de pastoorswoning. Zoals de voorgaande jaren kunnen onze vier gemeenten rekenen op diverse vrijwilligers en verenigingen. Zonder hen was het gevarieerde en aantrekkelijke programma dat onze regio jou biedt, niet mogelijk geweest.
Putte kiest voor het element ‘vuur’ (2010) als rode draad en zet bakhuizen en
Wij wensen jullie een aangenaam en leerrijk bezoek aan onze monumenten en activiteiten toe !
G. Vaganée Burgemeester Bonheiden
K. Sels Burgemeester Sint-Katelijne-Waver
M. Van der Linden Burgemeester Duffel
C. De Veuster Burgemeester Putte
3
Bonheiden-Rijmenam
4
’t Brughuizeke Dijk 10 (Rijmenam) | 10u - 18u De tentoonstelling ‘Rijmenam Feest’ laat je in ’t Brughuizeke met affiches en foto’s de ‘hoogdagen’ voor de Rijmenamse bevolking herbeleven: de kermis en de processie in de zomer, de jaarmarkt in de winter en tussendoor enkele wielerwedstrijden. Bovendien kan je in ’t Brughuizeke gezellig verpozen bij een frisse pint!
Foto’s: Coördinatiecentrum Open Monumentendag (Herita)
De Heemkring ’t Hoefyser heet je van harte welkom!
5
‘Monumentaal’ Mispeldonk Ingang natuurgebied: kruispunt Koningin Astridlaan – Lange Veldstraat | 14u - 17u
Heidegebieden zijn erg zeldzaam geworden (o.a. door bebossing en vermesting). Door het juiste beheer kiemt heide echter makkelijk terug op onbemeste plekken waar ooit heide stond en bijgevolg nog zaad in de bodem aanwezig is. Dankzij het beheer van Natuurpunt werd in het natuurgebied Mispeldonk al een mooi stuk heide van 15 are hersteld. Dit wil Natuurpunt vieren met een waar ‘Heidefeest!’! De heide moet nog flink groeien maar Natuurpunt kern Bonheiden wil jullie toch al laten kennismaken met dit unieke stukje natuur en wat er allemaal leeft.
Met Open Monumentendag kan je doorlopend tussen 14 en 17 uur de infostanden in het natuurgebied ‘Mispeldonk’ bezoeken. Je krijgt er uitleg over planten, vogels en insecten die leven op de heide, over de geschiedenis en het ontstaan van heidegebieden en over heidebeheer. De jeugdbond voor Natuur en Milieu zorgt voor toffe kinderactiviteiten. We verklappen nog niet wat … maar kinderen zullen er nog lang over spreken! In het Natuurpunt-veldcafé kan je terecht voor een hapje én een tapje! Natuurtip! Kom op natuurvriendelijke wijze naar ‘Monumentaal Mispeldonk’: te voet of met de fiets. Honden zijn welkom aan de leiband van hun baasje!
Foto’s: Diane Appels - Natuurpunt Kern Bonheiden
De laatste jaren werd er in het natuurgebied ‘Mispeldonk’ Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers gekapt. Velen zagen dit niet graag gebeuren... Maar die ‘exoten’ die amper waarde hebben voor de natuur zijn echter niet zomaar gekapt. Het gebeurde om iets veel waardevollers in de plaats te krijgen: ‘heide’.
6
Foto: Cultuurdienst Bonheiden
Karel Jonckheere belicht: ode aan een literair monument Literaire tuin: Sint-Maartensberg 5 | 10u - 18u Dat Karel Jonckheere een vooraanstaande plaats inneemt in de Nederlandstalige letterkunde, lijdt geen twijfel. Lange tijd werd de dichter van de zoute zee en de zoete aarde gelauwerd en bejubeld. Zelfs tot ver buiten de landsgrenzen heen verwierf hij faam. Hoewel Jonckheere een stijlrijk en imposant oeuvre naliet, staat zijn naam vandaag niet meer in het collectieve geheugen gegrift. Hoog tijd dus om zijn werk onder het stof vandaan te halen! Hoewel geboren in Oostende, woonde Jonckheere een groot deel van zijn leven in Rijmenam. Twintig jaar na zijn overlijden eert de gemeente hem met een uitgebreid herdenkingsproject. Naast de oude pastorie in Rijmenam (SintMaartensberg 5) kan je tot 30 september 2013 een bezoek brengen aan de literaire
tuin. In deze tijdelijke openluchttentoonstelling lees en hoor je bekende en onbekende pareltjes van Karel Jonckheere. Je komt er bovendien meer te weten over wie Jonckheere was, over zijn tijd in Oostende, zijn wereldreizen en zijn leven in Rijmenam. De literaire tuin is één van de haltes van de Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’. Speciaal voor ‘Karel Jonckheere belicht’ werd een literaire wandeling uitgestippeld. Die voert je langs de mooiste plekjes van Rijmenam. Met Open Monumentendag wordt om 14 uur een geleide wandeling georganiseerd. De wandeling vertrekt aan de literaire tuin en duurt max. 2 uur. Deelname aan de wandeling is gratis. Een doventolk zal de wandeling mee begeleiden.
7
Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’ Startpunt: De Blijdenberghoeve, Zellaerdreef 32 | 10u -18u De prachtig gerestaureerde Blijdenberghoeve is het vertrekpunt van de Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’. Deze fietstocht brengt je van Bonheiden naar Rijmenam én terug langsheen monumenten die de voorbije 25 jaar met Open Monumentendag in de kijker hebben gestaan.
Je kan de routebeschrijving ook downloaden op www.bonheiden.be. Meer info: GC ’t Blikveld Bonheiden Waversesteenweg 11 - 2820 Bonheiden T 015 50 28 72 -
[email protected] www.bonheiden.be.
Foto: Coördinatiecentrum Open Monumentendag (Herita)
De routebeschrijving van de Open Monumentendag ‘Feest Fietstocht’ kan je gratis verkrijgen bij De Blijdenberghoeve, in ’t Brughuizeke en in GC ’t Blikveld.
Putte
Foto: cultuurdienst gemeente Putte
Heemmuseum Het Molenijzer Heuvel 41 b, Putte | 10u - 20u “Het Molenijzer” is een knus en gemoedelijk museum, gelegen op de Ixenheuvel in Putte. Eens door de deur komt men in een sfeer waar groen, rust en nostalgie de boventoon voeren. Je maakt er kennis met het dagelijkse leven van het nabije en verre verleden. Binnen de muren van het museum vindt de bezoeker een schat aan informatie over het nabije en verre verleden. Kenmerkend voor het museum is de in alle opzichten breed samengestelde collectie. Hierin staat het dagelijkse leven in de Kempen in al zijn facetten centraal. In het kader van het OMD-project plaatst de heemkring dit jaar de geschiedenis en rijkdom van de Putse bakkers en bakhuizen centraal. Naast foto’s zijn er ook heel wat unieke documenten te bekijken. Uiteraard kunnen de bezoekers ook proeven van allerlei lekkers vanuit de authentieke bakoven. In de cafetaria is er een ruime keuze aan streekbieren en –specialiteiten. Het museum is toegankelijk voor rolstoelgebruikers en is
ook voor kinderen zeker een aanrader. De deuren staan open van 10 tot 20 uur. Als toemaatje is er bij de Putse heemkring deze zomer een expo van het Lingerie- & Ondergoedmuseum met als aanlokkelijke titel “Kleed-onder-kleed”. Beslist ook de moeite om eens langs daar te passeren. Voor de kinderen is er dan weer een ruime speeltuin met allerlei leuke speeltoestellen. Tijdens OMD junior kunnen klasgroepen terecht voor een geleid bezoek en voor het beoefenen van de diverse volksspelen, dit wel na reservatie T 015 76 78 88.
Foto: cultuurdienst gemeente Putte
8
9
De Boerenkathedraal Schrieksesteenweg 64, Grasheide | 10u - 18u Tijdens de Open Monumentendag vinden er tal van demonstraties plaats. Elk jaar zijn er de klassiekers, aangevuld met enkele verrassende nieuwe ambachten. Uiteraard is ook de oude bakoven in werking.
Bron: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures
De Boerenkathedraal is een 17de-eeuwse graanschuur uit de Noorderkempen, geïntegreerd in een heemerf. Heel de site bestaat uit overgeplaatste gebouwen uit de streek (Antwerpse Kempen en Brabant). Het erf is gelegen langs een oude Kempense veedrijfweg in de nabijheid van de laatste geklasseerde afspanning “Het Hoefijzer”. Deze weg wordt op oude kaarten aangeduid als “oude Kempense veeweg van Mechelen naar het verre Holland”.
Voor de hongerige bezoekers hangt het varken al aan het spit en de bakker bakt zijn brood in de oude bakoven uit de 18de eeuw. M.a.w. voor een natje en een droogje wordt in deze historische omgeving zeker gezorgd. Onder de noemer “vers geperst” krijgen de leden van het Davidsfonds die dag in primeur het nieuwe aanbod aan boeken te zien. Meteen kan het lidmaatschap dan vernieuwd worden en bovendien is er voor de Davidsfonds-leden een extraatje voorzien. Kom eens langs tussen 10 en 18 uur, het is zeker de moeite waard.
Foto: cultuurdienst Putte
10
Foto: provinciebestuur Antwerpen, SYB’L S. Pictures
Ter Speelbergen Peredreef 5, Beerzel | 10u - 18u Het landhuis Ter Speelbergen werd in 19511952 opgericht door Jozef Weyns, pionier van de heemkunde in Vlaanderen en de eerste conservator van het domein Bokrijk. Ter Speelbergen is ontworpen en gebouwd in de traditie van de oude Kempense hoeve, met hoogwaardige materialen die deels gered werden uit eeuwenoude gebouwen, die anders verloren zouden gaan. In de woning zelf kan men met architect Willy Bens een geleid bezoek meemaken of zijn er audiogidsen beschikbaar. Dit jaar is er extra aandacht voor de herdenking van de 100ste geboortedag van Jozef Weyns. Femma Putte o.l.v. Greta Van Asbroeck zal voor deze gelegenheid de woning, als eerbetoon aan Dr. Jozef Weyns, fleurig aankleden met allerlei bloemencreaties. Bakker Jan zorgt daarenboven voor heerlijk knapperig brood
uit de oude bakoven. Tot slot brengt Katelijne Weyns doorlopend in een diavoorstelling het leven en de activiteiten van haar vader. Op het aanpalende maïsveld is er voor de derde keer een 6ha groot maïsdoolhof aangelegd. Kempens Landschap heeft ditmaal gekozen voor het uitbeelden van de 4 levensfasen: baby- en kindertijd, puberteit, volwassenen en ouderdom. De randanimatie aan het doolhof is gratis, voor het eigenlijke doolhof betaalt men 3,00 euro inkom.
11
Hooghuis Tinstraat 11, Putte | 10u - 18u De 19de- eeuwse hoeve annex Hooghuis bevindt zich nabij een dreef die leidt naar het voormalige hof nabij de Heerhenshoeve. Het gebouw bestaat uit een hoger woonhuisgedeelte, een stalgedeelte en een authentiek bakhuis. De hoeve werd vorig jaar volledig gerenoveerd en ingericht als doorgangswoning voor het OCMW. Natuurpunt De Putter heeft in dit Hooghuis een nieuwe stek gevonden. Naast een infostand zorgen ze ook voor een rondleiding naar de mysterieuze boskee in het nabijgelegen natuurpark. Deze plek is niet alleen een natuurplek, maar ook een plaats met heel wat historische achtergronden.
Het aspect vuur krijgt aan Het Hooghuis een invulling met een heus vuurspektakel. Tot slot denkt Natuurpunt ook aan de hongerige en dorstige bezoekers.
12
Menclub ’t Gareel 13u - 17u Reeds meerdere jaren zorgen de koetsiers van de menclub ’t Gareel voor een verbinding tussen de diverse locaties in Putte. Met een 5-tal koetsen kunnen de bezoekers zich op een aangename manier verplaatsen in de omgeving van de deelnemende monumenten.
Foto: cultuurdienst gemeente Putte
Dit jaar hebben de koetsiers gekozen voor het traject tussen de Boerenkathedraal en Heemkring Het Molenijzer met een tussenstop aan Het Hooghuis. Op regelmatige tijdstippen vertrekken de koetsen naar hun bestemming en kan men gratis mee rijden en dit tussen 13 en 17 uur.
Muziekhappening GC Klein Boom | Mechelbaan 604 Op zondag 22 september is het de beurt aan alle Putse fanfares om het beste van zichzelf te laten horen tijdens de jaarlijkse Muziekhappening. Dit jaar is de organisatie in handen van de K.F. Trouw in Deugd Putte. In het GC Klein Boom treden de diverse fanfares op. De organisator start het evenement om 14 uur. Nadien treden ook de andere Putse fanfares op, met name K.F. Sint-Remigius Beerzel, K.F. De Gouden Lier Beerzel, K.F. Deugd Verheft Grasheide, K.F. Sint-Niklaas Putte en K.F. Sint-Jozef Peulis. Alle muziekliefhebbers worden hierbij uitgenodigd om te komen genieten van dit gratis muziekconcert. Foto: cultuurdienst gemeente Putte
Sint-Katelijne-Waver Raadselachtig Roosendael
De rode, de blauwe, de groene en de ijzerdraad Roosendael (zijstraat Lange Zandstraat) | 10u - 18u Roosendael vzw is de exploitant van een pluralistisch jeugdverblijfcentrum en tegelijk ook een ‘open-monumentenvereniging’. Haar activiteiten situeren zich op de voormalige abdijsite Roosendael te Sint-Katelijne-Waver. Deze waardevolle site is een essentieel element in de werking. De vereniging vat haar maatschappelijke rol ruim op. De rode draad in haar werking is het ondersteunen en versterken van waarden die van belang zijn voor de samenleving van nu en straks: solidariteit, duurzaamheid, historisch besef.
Foto: Eddy Van Leuven
Deze werking steunt op twee pijlers: • het ter beschikking stellen van accommodatie en leveren van service als jeugdverblijfcentrum, met daaraan gekoppeld een aanbod van educatie en zinvolle ontspanning: activiteiten die bijdragen tot de individuele ontwikkeling en maatschappelijke vorming van de jonge verblijfsgasten. • de inzet voor het integrale en maatschappelijk geïntegreerde beheer van het 800 jaar oude domein Roosendael, waarbij de vereniging, samen met de eigenaar, een intensieve werking ontplooit rond behoud, ontwikkeling en duurzame ontsluiting van het landschap, het erfgoed en de natuur op het domein.
13
14
Foto: Eddy Van Leuven
Tijdens de Open Monumentendag van 2013 kan je het beste van Roosendael bekijken. De thema’s water, hout en metaal staan centraal op 8 september. Water: je wordt uitgenodigd om te gaan waar je normaal niet komt op Roosendael. Hoe zat de waterhuishouding bij de Cisterciënzers in mekaar? Wat vinden we daar nog van terug op Roosendael? Wat is die onderaardse gang toch? Via een gezinsvriendelijke zoektocht krijg je antwoord op deze vragen.
werpen gevonden tijdens de opgravingen en restauratie. In de buurt van de Kasteelruïne zal je via herkenningspunten een indruk krijgen van het monumentale van enkele gebouwen van de voormalige abdij. Kortom, er is heel wat te zien en te beleven op Roosendael ! Meer info over Roosendael : www.roosendael.be
Hout: Roosendael is ook erkend als landschapspark. We laten je kennismaken met enkele van onze monumentale bomen. Metaal: via foto’s wordt je uitgenodigd om de vele verschillende muurankers op Roosendael te zoeken en te bewonderen. Verder is de Kasteelruïne toegankelijk. Hierin vind je een kleine tentoonstelling van voorFoto: Eddy Van Leuven
15
INSTITUUT VAN DE URSULINEN VZW Wintertuin en Sint-Ursula-Instituut Bosstraat 9 | 10u - 18u
Foto: Eddy Van Leuven
16 Opgericht in 1841 stond het Instituut van de Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver al in de 19de eeuw tot ver buiten de landsgrenzen hoog aangeschreven bij de gefortuneerde en kosmopolitisch georiënteerde burgerij. Met de vele pedagogische vernieuwingen, geïnspireerd door een gematigd christelijk feminisme, droeg de instelling sterk bij tot een in de christelijke wereld geïntegreerde moderniteit. Aantrekkelijk was ook de landelijke ligging, met gezonde plattelandslucht, ver van de vervuilde atmosfeer van de steden met hun groeiende industrie. Omstreeks 1900 kwam bijna een kwart van de leerlingen uit het buitenland. De zusters rekruteerden niet alleen in de buurlanden, maar ook in Rusland, Oostenrijk-Hongarije, Italië, Spanje en zelfs in de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Afrika. De meisjes kwamen terecht in een omgeving die naadloos aansloot bij hun sociale klasse.
De bezoeker wordt verrast door een rijkdom aan symboliek. Zo vormt de verbluffende koepel in glas-in-lood in zijn geheel een drieluik: Morgen, Dag en Avond, een populair thema uit de Belgische art nouveau, die sterk beïnvloed werd vanuit de Japanse kunst. Het raam aan de straatkant stelt de ochtend voor: de zon komt op boven een bergmeer. Op de voorgrond tussen de bloeiende irissen is een blauwe reiger aan het vissen. In het tegenoverliggende en veel donkerder raam wordt de avond gesuggereerd. De maan reflecteert haar licht in het kabbelende water van het bergmeer. Een uil vliegt over het landschap, gesierd door een partij waterlelies en irissen met gesloten bloemknoppen. Het tongewelf wordt omlijst door een boord van bloemen- en plantenslingers, met Oost-Indische kers als motief, die langs de dragende hoofdspanijzers omhoog klimmen. In de bredere middenpanelen zie je telkens twee zwaluwen, voorboden van de lente en het mooie weer.
Foto: Eddy Van Leuven
Het gebouwencomplex, beschermd in 1987 en 1994, vormt in zijn geheel een belangrijk architectonisch en cultuurhistorisch erfgoed. Vandaag biedt het Sint-Ursula-Instituut aan bijna 1700 meisjes én jongens ruime vormingskansen voor de toekomst.
Wintertuin Een buitengewoon pareltje is de wintertuin in art nouveau, gebouwd in 1900. Het was een hoogst elegante ontvangstruimte voor de bezoekers van de honderden inwonende meisjes. Het bouwwerk is een verrassende, grootschalige én vrij vroege realisatie van buitenstedelijke art nouveau. Bovendien verwacht je deze progressief-vrijzinnige stijl niet binnen een katholieke context waar neogotiek of een neutraler eclecticisme het vaandel voerden. De gegoede burgerij die voor deze nieuwe progressieve stijl openstond was echter precies de doelgroep die het instituut wenste te bereiken.
Tot op vandaag is over architect, glazenier en constructeur niets met zekerheid bekend. Ook de meubels, plantenstaanders, de fontein in majolica van Villeroy & Boch, de vier witmarmeren Carrara-beeldjes, de vloeren, wanden en zijgalerijen met wandschilderijen dragen bij tot de harmonie van de wintertuin. De schilderingen in de zijgalerijen tonen op een didactisch verantwoorde manier alle Belgische provincies en enkele regio’s en steden. Ook het toenmalige Belgisch-Kongo ontbreekt niet.
17
De Congozaal De unieke Congozaal is één van de vroegere recreatiezalen, ingericht in de jaren 1920. Ze werd na beschadigingen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog zorgvuldig hersteld en na diverse functiewisselingen recent opnieuw zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat hersteld. De zes grote wandtaferelen op doek, net als de wandschilderingen rond de Wintertuin vervaardigd door het atelier van Jan
Baptist Walgrave uit Duffel tonen onder meer Matadi en twee voormalige missieposten van de Waverse Zusters Ursulinen - Titule en Angodia. Er is verder aandacht voor de belangrijkste stromen en producten uit onze voormalige kolonie. Tijdens Open Monumentendag kan je in deze zaal een tentoonstelling bekijken over de evolutie van het domein en het park van het Instituut.
Park en groendomein Tijdens de Open Monumentendag van 2013 is het Engelse wandelpark van het instituut uitzonderlijk open voor de bezoeker, onder begeleiding van gidsen. Na twee eerdere beschermingsbesluiten voor de gebouwen, kwamen op 27 april van dit jaar het wandelpark en de rest van het domein op hun beurt onder wettelijke bescherming. Minister Bourgeois kwam het beschermingsbesluit ter plaatse ondertekenen. Het park en het aangrenzende groendomein is een zeldzaam resterende getuige van de park- en groenaanleg binnen het typisch 19de-eeuwse opvoedingsconcept van het meisjespensionaat. Door de sterke industrialisatie van de steden in de 19de eeuw werd in de betere pensionaten veel aandacht besteed aan een gezonde en aangename omgeving met de mogelijkheid tot direct contact met een door de mens kunstig ingeperkte en aangelegde natuur. Het huidige park en groendomein kreeg zijn eerste vorm in 1864 en werd vanaf 1887 systematisch verrijkt met diverse elementen in rotswerk waaronder een Lourdesgrot ge-
bouwd door het huis Blaton Aubert uit Brussel, een openluchtkerststal Bethlehem met erbij aansluitend een Nazareth-huisje, beide uitgevoerd door de gebroeders Tondeleir uit Antwerpen, een unieke en monumentale overdekte picknick hall, een ‘gloriette’ en een calvarie. De vele uiteenlopende ‘follies’ in rotswerk maken het domein vandaag tot een uniek geheel. In de jaren 1910-1911 werd de globale aanleg sterk verbeterd en verfraaid onder leiding van de Waverse tuinbouwdeskundige Felix Brouwers. Het parkgedeelte werd omgevormd tot een Engelse tuin met een tweede vijver, voorzien van een rustiek bruggetje. Men bouwde dan ook de muur rond het domein die het geheel omsluit. Het totale concept sloot daarbij nauw aan bij het in het Instituut gegeven onderwijs. Archiefgegevens en oude prentkaarten tonen zeer duidelijk aan dat het park toen als didactische verzameling en als proeftuin dienst deed. Als zodanig functioneerde het in binnen- én buitenland als een model binnen het landbouwonderwijs.
18 18
Toegang onder begeleiding tot een deel van het park. Om van dit alles te kunnen nagenieten, kan u op de speelplaats ook terecht voor een hapje en een drankje. Meer info en foto’s over de Wintertuin en het Sint-Ursula- Instituut vind je op www.olvwaver.be, op www.sui.be (rubriek historiek) en op www.flickr. com/photos/sint-katelijne-waver/sets (kies voor “art nouveau winter garden” en “Sint-Ursula-Instituut”)
Foto: Eddy Van Leuven
Duffel Sint-Franciscus van Sales Mijlstraat z/n | 10u - 18u Tot 1893 had de Mijlstraat geen eigen kerk. Voor kerkelijke plechtigheden waren de bewoners aangewezen op de SintMartinusparochie. Die parochiekerk was letterlijk mijlenver van het gehucht verwijderd. De bouw en inwijding van een voorlopig bedehuis op 4 oktober 1893 maakte het gelovige leven van de Mijlstratenaren heel wat gemakkelijker. Patroonheilige van de nieuwe Duffelse parochie werd Sint-Franciscus van Sales. Een decennium later kreeg de gemeenschap een definitief kerkgebouw. Reeds 110 jaar bepaalt de kerk het straatbeeld in de Mijlstraat. De driebeukige kruisbasiliek met westertoren is opgetrokken in neogotische stijl. Architect was provinciaal bouwmeester Edward Careels.
Niet alleen de bouwstijl, maar ook het kerkmeubilair is neogotisch. Het altaar werd vervaardigd uit de vroegere preekstoel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw beschadigd. Van de oorspronkelijke glasramen in het hoogkoor bleef er slechts één bewaard. Het werd vervaardigd in 1903 en draagt een beeltenis van de patroonheilige. Op de flankerende glasramen zijn Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Jozef afgebeeld. Zij werden ontworpen in 1961. Op zondag 8 september zet de Mijlstraatse kerk de deuren wijd open. Het monument wordt in de voor- en namiddag opgeluisterd met muziek. Het muzikale programma vind je vanaf midden augustus op www.duffel.be.
Foto: Dirk Van Engeland
19
20
Pastoorswoning Mijlstraat
Foto: Dirk Van Engeland
Mijlstraat 108 | 10u - 18u De pastorie is gelijktijdig met de kerk gebouwd. De bouwstijl van de pastoorswoning is eveneens neogotisch. Het alleenstaande pand wordt omringd door een tuin. Een ijzeren hek tussen postamenten van baksteen sluit het geheel af. De pastorie is momenteel niet bewoond en wordt daarom uitzonderlijk opengesteld. Een unieke kans om binnenin te kijken. De medewerkers van de Kerkfabriek Sint-Franciscus van Sales, die het pand in eigendom heeft,
zorgen voor een woordje uitleg tijdens uw bezoek. De Duffelse kunstkringen presenteren binnenin een paar staaltjes van hun artistieke vaardigheid. Laat je verrassen door het mooie en ruime interieur. De pastoorswoning telt twee spreekkamers en maar liefst vier slaapkamers. De originele vloertegels, de deuren en de traphal ademen de sfeer van het begin van de vorige eeuw uit.
21
Het beste van … de Duffelse kunstkringen Gemeentelijke lagere school De Meyl Mijlstraat 91 | 10u - 18u De Duffelse kunstkringen de Pelicaen, Hondiuskring en Kruidentuin ’t Zijp werken sinds het prille begin mee aan het programma van de lokale Open Monumentendagen. Ieder jaar zorgen zij voor een themagerichte tentoonstelling. Ook in 2013 zijn de kunstenaars van de partij. In de Mijlstraatse gemeenteschool stellen zij
hun mooiste werken tentoon. Zij exposeren in de school, maar ook in de iets verderop gelegen pastorie van de Mijlstraat. De kunstkringen brengen beeldende en schilderkunst, aquarellen, kalligrafie en fotografie. In De Meyl zie je de Hondiuskring actief aan het werk met pen (kalligrafie) en penseel (schilderkunst).
22
Kasteel Gevers/ Museum ‘Het Gasthuis’ Rooienberg 21b | 10u - 18u Om zijn kroostrijke gezin te verzekeren van zomers in de gezonde buitenlucht, kocht de Antwerpse industrieel Eugène Gevers in 1865 een Duffels buitenverblijf aan : een bijna 5 hectare groot domein met landhuis. Dit ‘kasteel’, een ontwerp van architect J.P. Cluysenaar, was toen amper 15 jaar oud. Het domein bleef 60 jaar lang in handen van de familie Gevers. Na de Eerste Wereldoorlog kwam het in handen van de Duffelse kloostergemeenschap. Het kasteelgebouw werd heringericht als ziekenverblijf voor psychiatrische patiënten en in 1932 uitgebreid met een zijvleugel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel herhaaldelijk opgeëist. Vanaf 1946 kreeg het een nieuwe functie. Ruim 50 jaar deed het dienst als school voor verpleegkundigen.
Sedert 2003 heeft de gemeente het gebouw in erfpacht. Een gedeelte van het kasteel is ingericht als evenementenruimte voor concerten, voordrachten en tijdelijke tentoonstellingen. Zeven jaar geleden nam ook ‘Het Gasthuis’ er zijn intrek. In dit dubbelmuseum ontdek je de geschiedenis van de verpleegkunde én tal van beelden over een ver en nabijer Duffels verleden. In Kasteel Gevers kan je doorlopend het museum bezoeken. Daar krijg je een terugblik krijgt op de historiek en de bewoners van het gebouw. Op 8 september zijn er in en om het kasteel extra activiteiten. Lees maar…
23
Simulatie veldhospitaal Tweede Wereldoorlog Voortuin Kasteel Gevers/Museum ‘Het Gasthuis’ Rooienberg 21b | 10u - 18u Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen verschillende strijdkrachten zowel het kasteel als het domein in beslag. Al tijdens de mobilisatie werd Kasteel Gevers ingericht als krijgshospitaal voor Belgische soldaten. Van februari tot september 1944 legde het Duitse leger de hand op het kasteel en de omliggende ziekenhuispaviljoenen. Na de Bevrijding was het nog 9 maanden in handen van de Britse medische staf. De Vriendenkring Militaire Voertuigen simuleert hier een stukje oorlogsgeschiedenis met een expo van ambulances, legervoertuigen en een veldhospitaal uit die periode. Foto: Wim Bernaerts
Expo 100 jaar schoolleven Museum Het Gasthuis Rooienberg 21b | 10u - 18u Gemeentelijke basisschool ’t Kompas bestaat dit jaar precies één eeuw. Tot 1997 was het een jongensschool. Daarna kwam er gemengd onderwijs. In 2001 volgde de inrichting van drie kleuterklassen. In één eeuw tijd is de school enorm veranderd: het gebouw, de klaslokalen, het schoolpubliek en de leermiddelen, ... Een gids maakt je op 8 september wegwijs doorheen de expo. Rondleidingen om 11, 14 en 15.30 uur. Voor kinderen zijn er kleur-, schrijf- en speelhoekjes en een fotozoektocht. De expo is tot en met 30 oktober open op zondagen en woensdagen van 14 tot 17 uur.
24
Een wandeling door de Duffelse psychiatrie Vertrek : Kasteel Gevers Rooienberg 21b | 11u - 18u In 1924 kocht het Convent van Betlehem het meer dan 4 hectare grote kasteeldomein van de familie Gevers aan. Het kasteel en de omvangrijke tuin benutten de zusters voor de verdere uitbouw van hun verzorgings- en onderwijsinstellingen. In 1926 verrezen er de eerste paviljoenen van de nog steeds actieve en gerenommeerde psychiatrische kliniek. In 1958 werd aan de rand van de campus ook een algemeen ziekenhuis voltooid. De architectuur, infrastructuur en toegankelijkheid van de site zijn mettertijd grondig herzien. Eén overgebleven oud paviljoen wordt weldra volledig vernieuwd. Op de campus vinden we zowel religieuze beelden uit het kloosterverleden als moderne kunst-
installaties van o.m. Thierry de Cordier (Kapel van het Niets), Orla Barry (The Stone Garden), Els Vandermeersch (Restpaviljoen), e.a. Op 8 september kan je de campus en de kunstexpo van het psychiatrisch ziekenhuis vrij bezoeken. Je kan ook kiezen voor een geleide wandeling. De gids toont je dan hoe het domein in de loop van de vorige eeuw is geëvolueerd en op welke manier kunst wordt geïntegreerd. De eerste wandeling start om 11 uur. In de namiddag kan je elk uur met een gids op stap : om 13 uur, 14 uur, 15 uur, 16 uur en 17 uur.
25
What Matters – Waar het op aan komt Kunstexpo Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel Stationsstraat 22c | 10u - 18u Dit najaar organiseert het Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel een tweede triënnale over hedendaagse kunst. De tentoonstelling ‘What Matters – Waar het op aan komt’ onderzoekt het thema vergankelijkheid aan de hand van actuele kunst in de specifieke context van de ‘healing environment’ van het psychiatrisch ziekenhuis. Vergankelijkheid is een thema dat kunstenaars reeds eeuwen boeit. Zo zijn in vele 17de-eeuwse vanitas-schilderijen verwijzingen te vinden naar de vergankelijkheid van het aardse bestaan. Ook in de hedendaagse kunst blijft het thema vergankelijkheid een belangrijke inspiratiebron.
Via actuele kunst wil het Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel haar stille beslotenheid doorbreken. Het ziekenhuis opent zich met deze tentoonstelling naar de buitenwereld en neemt hiermee een symbolisch standpunt in m.b.t. zijn maatschappelijke positie en functie. Een twintigtal binnen- en buitenlandse kunstenaars geven hun interpretatie aan dit complexe en universele thema. Op monumentenzondag 8 september kan je de expo, die o.m. ook is ondergebracht in Kasteel Gevers en in het klooster, van 10 tot 18 uur bezoeken. Na de Open Monumentendag is de tentoonstelling nog tot 10 november open van woensdag t.e.m. zon-
26 dag, telkens van 13u tot 17u. Aan de hand van wandelbrochures kan je het traject vrij bezoeken. Ook geleide bezoeken met gids zijn, mits reservatie en vergoeding, mogelijk. Naast de kunstexpo is er nog een wetenschappelijk symposium over vergankelijkheid op vrijdag 11 oktober, een activiteitenreeks voor patiënten, medewerkers en inwoners
van Duffel gedurende de twee maanden van de tentoonstellingen en een educatief project met scholen. Meer informatie over het project vind je op www.pz-duffel.be. Je kan ook contact opnemen met het Psychiatrisch Ziekenhuis via Ingrid Moerman (T 015 30 40 46).
Meer informatie Voor meer informatie over de Open Monumentendag Duffel kan je vóór 8 september terecht bij de gemeentelijke archiefdienst (gelijkvloers gemeentehuis), Gemeentestraat 21, 2570 Duffel, T 015 30 72 10 of e-mail
[email protected]. Op 8 september kan je terecht bij het onthaal van Museum ‘Het Gasthuis’ in Kasteel Gevers, Rooienberg 21b, 2570 Duffel, T 015 32 11 39.
27
Vier gemeenten herdenken Eerste Wereldoorlog Enige tijd geleden riep de Vlaamse overheid het project ‘100 jaar Groote Oorlog’ in het leven. Het heeft tot doel WOI te herdenken en Vlaanderen internationaal zichtbaar te maken in de periode 2014-18. Het beoogt de verbeterde ontsluiting van het WOI-erfgoed, niet alleen in de Westhoek maar ook in andere provincies. Heel wat erfgoedwerkers, lokale cultuurprofessionals en toerismewerkers zijn al begonnen aan het uitdenken en op touw aan het zetten van initiatieven omtrent de oorlogsherdenking. Ook in onze vier gemeenten zal 2014 in het teken staan van de ‘Groote Oorlog’. Dit thema verdient ruim aandacht. Het is onmiskenbaar, maar nog te weinig geweten, dat er tijdens
de Duitse inval voor onze regio een bijzonder tragische rol weggelegd was. Hier lag een brandpunt van de aanval op de stelling Antwerpen. De doortocht van de Duitsers eind september en begin oktober 1914 resulteerde in een enorme ravage. Daarna volgden de vier lange bezettingsjaren. Op het programma van 2014 staan openstellingen van militaire en oorlogsmonumenten, tentoonstellingen, publicaties, concerten, oorlogsroutes,… en vele andere activiteiten. Meer informatie hierover vind je binnenkort op de websites van onze vier gemeenten en op de website van het projectsecretariaat Antwerpen (www.antwerpen1914-1918.be)
Pluis jij binnenkort de Beeldbank mee uit ? In november 2013 bestaat de Regionale Beeldbank 10 jaar. Tijd om cadeautjes uit te delen dus, en jij kan er eentje winnen! Hou in het najaar de website goed in de gaten. Verschillende weken achter elkaar testen we met een fotozoekwedstrijd jouw Beeldbankuitpluisvaardigheden. Kom je als winnaar uit de bus, dan krijg je een vergroting van jouw favoriete foto uit de Beeldbank. Surf naar: www.beeldbankbonheiden.be – www.beeldbankduffel.be – www.beeldbankskw.be – www.beeldbankputte.be
Bonheiden
GC ’t Blikveld – Dienst Cultuur & Toerisme Waversesteenweg 11 – 2820 Bonheiden 015 50 28 72
[email protected] www.bonheiden.be
Putte
Dienst Cultuur & Toerisme Gemeenteplein 1 – 2580 Putte T 015 76 78 88
[email protected] www.putte.be
Sint-Katelijne-Waver
Dienst Cultuur Lemanstraat 63 – 2860 Sint-Katelijne-Waver T 015 30 50 00
[email protected] www.skw.be
Duffel
Dienst Archief & Museum Gemeentestraat 21 – 2570 Duffel T 015 30 72 13
[email protected] www.duffel.be
Verantwoordelijke uitgevers: Gemeente Bonheiden , burgemeester G. Vaganée Gemeente Duffel, burgemeester M. Van der Linden Gemeente Putte, burgemeester C. De Veuster Gemeente Sint-Katelijne-Waver, burgemeester K. Sels Redactieadres: Gemeentestraat 21 – 2570 Duffel Druk & vormgeving: Grafische Groep Tuerlinckx – www.tuerlinckx.be
