OP STAP DOOR 4 JAAR ‘GROOTEN OORLOG’ IN ERTVELDE
Werkbundel voor de leerling
Hoofdstuk 1: we keren 100 jaar terug We keren 100 jaar terug in de tijd. Hieronder zie je een postkaart van zo’n 100 jaar geleden.
• Bekijk de kaart eens. Wat zie je? • Ziet de straat er anders uit dan een straat vandaag? • Wat dragen de mensen? • Welke voertuigen zie je?
Hoofdstuk 2: het begin van de oorlog De leerkracht vertelt jullie het verhaal van het begin van de Eerste Wereldoorlog. Luister goed en probeer daarna de juiste woorden op de juiste plaats in te vullen. De aanleiding van de Eerste Wereldoorlog was de moord op de ……………………………………………………… door Princip, iemand uit ………………………… België was ingesloten tussen 2 vijandige landen. Ons landje wilde neutraal blijven maar de Duitsers hadden een aanvalsplan uitgewerkt om via België de Fransen te omsingelen. Onze toenmalige koning …………………………………. weigerde de doortocht aan de Duitsers. De Duitse troepen trokken op 4 augustus 1914 ons land binnen. Zo werd België betrokken bij de Eerste Wereldoorlog.
2
Hoofdstuk 3: Evergem wordt bezet door de Duitsers: de Kommandantur Luister goed naar het verhaal van de leerkracht. Duid nu op de kaart hieronder onze gemeente aan. Kleur het gebied van de Kommandantur in.
Hieronder zie je een foto van het oude gemeentehuis, dat door de Duitse bezetters werd gebruikt als hoofdzetel van de Kommandantur.
3
Op de volgende foto zie je de woning die door de Duitse bezetter werd opgeëist om te gebruiken als ‘Pasburo’. Iedereen die de grens van de Kommandantur over wilde, moest zo’n pas (toelating) gaan halen. Herken je het huis?
Hoofdstuk 4: het dagelijks leven in bezet gebied Opeisingen In onze streken namen de Duitsers de macht over: zij beslisten en regelden alles wat je mocht doen, wat je niet mocht doen, wanneer je binnen moest blijven, … Er werd ook dikwijls het bevel gegeven om goederen af te geven aan de Duitse bezetters: dat noemen we ‘opeisingen’. De Duitsers lieten dit aan de bevolking weten door berichten aan te plakken. De Duitsers eisten heel veel op: huizen voor de officieren, aardappelen, melk, runderen, paarden, fietsen, kolen ... Burgers die dit niet wilden afgeven, werden gestraft. Op de foto’s hieronder zie je de opeising van paarden in Ertvelde en het huis in de Lindenlaan 31 dat gebruikt werd als ‘restaurant’ voor de officieren.
4
Je krijgt van je leerkracht een aanplakbrief. Probeer deze brief te lezen. • In welke taal is jouw bericht? • Staat er een datum op? • Wie ondertekende het bericht? • Als het bericht in het Duits is, kan je woorden herkennen? • Probeer kort in je eigen woorden te zeggen waarover het bericht gaat.
Verzorging van Duitse soldaten In het Etappengebiet moesten de vermoeide maar ook de gewonde soldaten verzorgd worden. Er werden dus gebouwen opgeiëist om soldaten in te verzorgen. Ook de kerk werd op het einde van de oorlog gebruikt als ‘kriegslazaret’, waar soldaten werden verzorgd.
Naar school gaan Probeer je in te beelden hoe het was. Zou jij het leuk vinden als de grote vakantie verlegd werd naar de wintermaanden? Hieronder zie je het bevel van de Duitsers dat de schoolkinderen brandnetels en kruiden moesten verzamelen voor de Duitsers. De onderwijzer begreep niet goed welke kruiden het waren en vroeg wat meer uitleg.
5
Honger en ziektes Alles wat bruikbaar was, werd door de Duitsers opgeëist. Er was dus al snel honger. De gemeentes probeerden via hulpcomités de mensen te helpen en van eten te voorzien. Er werd brood gehaald in Sas van Gent (Nederland) maar dat was soms zo lang onderweg dat het al beschimmeld was vooraleer het in Evergem aankwam! Vanaf 1916 werd het steeds moeilijker om nog aan voedsel te geraken. Er onstonden ziektes. Lees het bericht hieronder. Wat denk je hiervan? Waarom zouden de mensen niet buiten mogen komen? Hoe noemen we zo’n ziekte?
Hoofdstuk 5: het einde van de oorlog in Ertvelde De Duitse bezetter begon zich vanaf 28 september 1918 terug te trekken, dorp per dorp. Maar ze gaven zich niet zomaar gewonnen. Bij het terugtrekken vernielden ze zoveel mogelijk. Ook de toren van de kerk van Evergem werd opgeblazen in de laatste dagen van de oorlog, op 2 november 1918. Ook de kerk van Ertvelde werd in deze laatste dagen getroffen door verschillende granaatinslagen, maar de schade bleef gelukkig beperkt en was zeker niet zo erg als in Evergem, zoals je kan zien op de foto.
6
Hoofdstuk 6: we zullen het nooit vergeten Oprichting monumenten Na de oorlog werden overal in ons land monumenten opgericht om de gestorven soldaten te gedenken. Ga voor het oorlogsmonument staan. Wat stelt het beeld volgens jou voor? Probeer de grafplaat te lezen. Kan je namen ontcijferen? Hieronder zie je een doodsprentje van één van de Ertveldse soldaten die gesneuveld is tijdens WOI. Vind je zijn naam terug op de grafplaat?
De bevrijding wordt gevierd: vredesfeesten en vrijheidsbomen In 1919 stuurde de gouverneur van Oost-Vlaanderen een brief aan alle gemeenten om te vragen de bevrijding te vieren. Veel gemeenten plantten een vrijheidsboom als symbool op het dorpsplein (in Wippelgem en Sleidinge). Ook werden overal vredesfeesten georganiseerd. De leerkracht zal je een tekst geven over de organisatie van de vredesfeesten in Ertvelde. Hoe zou jij vandaag een vredesfeest organiseren?
Bedanking van de bevrijders In alle scholen werden foto’s gemaakt van de schoolkinderen die de bevrijders bedankten. Je ziet een foto van de schoolkinderen uit Belzele. Kijk goed naar de foto. Wat zie je? Wie staat er allemaal op de foto? Welke kledij dragen de kinderen?
7
Extra opdrachten Je eigen familiegeschiedenis Gemiddeld zijn mama’s 25 jaar als ze hun eerste kindje krijgen. We kunnen dus zeggen dat er om de 25 jaar een nieuwe generatie geboren wordt. Wat weet jij over je eigen familiegeschiedenis? Vul de tabel in met de namen van je ouders, grootouders, overgrootouders en betovergrootouders. Wie leefde er in de periode van de Eerste Wereldoorlog? Ik 1e generatie Mijn ouders 2e generatie Mijn grootouders 3e generatie Mijn overgrootouders 4e generatie Mijn betovergrootouders
Woordzoeker 1 1
///
K
L
P
A
P
R
I
O
O
E
S
2
L
R
A
S
K
T
E
P
O
S
T
///
3
///
K
Z
A
Z
E
O
M
A
T
N
N
4
E
M
B
L
A
O
M
R
M
K
E
///
Streep op elke regel de letters weg die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. 1. 2. 3. 4.
De bloem die symbool staat voor de gesneuvelden Elke avond in Ieper onder de Menenpoort hoor je de ….. Een ander woord voor bunker is …….. In de oorlog was de Duitse munt de …….
Welke naam kan je vormen met de overgebleven letters?
Woordzoeker 2 1
M
O
N
B
I
L
I
S
A
T
I
I
E
2
T
O
F
O
///
R
O
R
E
N
E
T
M
3
F
///
U
S
I
L
O
L
E
R
E
R
N
4
G
E
A
L
L
I
E
E
R
D
L
E
N
5
O
A
!
G
L
O
B
E
R
T
I
///
///
Streep op elke regel de letters weg die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. 1. 2. 3. 4. 5.
Het leger klaarmaken voor het voeren van oorlog Een plaats waar gevochten wordt tussen beide partijen Een ander woord voor doden met een geweer is ….. In WOI behoorden Frankrijk, Groot-Brittannië en België tot de …. Tijdens Wereldoorlog I was ………. koning van België
Welke zin kan je vormen met de overgebleven letters?
8
Een quiz De antwoorden heb je gehoord van je leerkracht tijdens de wandeling, of kan je opzoeken op de website www.kindereninbezetgebied.be Vraag 1: Van welke nationaliteit was Gavrillo Princip die Franz Ferdinand en zijn vrouw doodschoot, wat meteen ook de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog betekende? ☐ Servië-Bosnië ☐ Oostenrijk-Hongarije Vraag 2: Het Meetjesland werd door de bezetter aangeduid als ‘Etappengebiet’. Dit betekent: ☐ Dat hier veel soldatenkerkhoven zijn ☐ Een plek waar troepen kwamen uitrusten, gewonden verzorgd werden, bevoorrading werd opgehaald Vraag 3: Reeds in augustus 1914 kwamen Ulanen paniek zaaien in het Meetjesland. Ulanen zijn: ☐ Duitse verkennerstroepen ☐ Belgische soldaten Vraag 4: Het Meetjesland beschikte al van in 1886 over een uitgebreid netwerk van buurtspoorwegen. Vanuit Gent vertrokken verschillende spoorlijnen. Welke liep door Evergem? Gebruik je atlas! ☐ Gent-Nevele ☐ Gent-Zomergem-Eeklo ☐ Gent-Bassevelde Vraag 5: Het front en omgeving noemt men: ☐ Etappengebiet ☐ Operationgebiet Vraag 6: Wat is juist: De bewoners van een Etappengebiet: ☐ Hadden voedsel zoveel ze wilden ☐ Moesten een reispas aanvragen aan de Duitsers om het gebied te verlaten ☐ Moesten soms onderdak geven aan Duitse soldaten ☐ Konden hun waar vrij op de markt verkopen Vraag 7: De Hollandstellung is: ☐ De weg van het Front naar het Etappengebiet ☐ Een bunkerlinie tussen Knokke en Antwerpen Vraag 8: In WOI stond Nederland ☐ Aan de kant van de Duitse bezetter ☐ Aan de kant van de geallieerden (België, Frankrijk,…) ☐ Aan geen enkele kant, want Nederland was neutraal Vraag 9: In WOI dienden de bunkers: ☐ Soms als opslagplaats voor munitie en wapens ☐ Om bescherming te geven aan de plaatselijke bevolking bij een bombardement ☐ Als verdediging voor een mogelijke aanval vanuit Nederland ☐ Om gekwetste soldaten in te verzorgen
Bronnen Tekstmateriaal Wandelbrochure De Kommandantur in Ertvelde, gemeente Evergem De Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland, Een thematische synthese, Artoria, Comeet, 2011 Beeldmateriaal Foto’s voorblad, hoofdstuk 1, hoofdstuk 3, hoofdstuk 4, hoofdstuk 6 : Collectie Gerard Bauwens Foto hoofdstuk 5: Collectie Mieke Baetslé Documenten Hoofdstuk 4: Gemeentearchief Evergem
Colofon Redactie: Mieke Baetslé, Sarah Van Malder, Francine Hamerlinck Coördinatie en eindredactie: Elise Verdegem Vormgeving: Michelle Martens
9
