OP STAP DOOR 4 JAAR ‘GROOTEN OORLOG’ IN ERTVELDE
Werkbundel voor de leerkracht
i
Beste leerkracht, In deze bundel vind je de geschiedenis van de gemeente Ertvelde doorheen de Eerste Wereldoorlog. De bundel is opgevat als wandeling, met opdrachten op verschillende stopplaatsen. Je kan per hoofdstuk zien waar de stopplaats is. De achtergrondinformatie voor de leerkracht staat telkens cursief gedrukt. Eventueel kunnen hoofdstuk 1 en 2 vooraf in de klas worden behandeld. Vanaf hoofdstuk 3 kan dan een wandeling uitgestippeld worden. Er worden in deze bundel ook extra lessuggesties voorzien om het thema in andere lessen te behandelen. Veel succes!
= opdracht Cursieve tekst = info voor de leerkracht
Hoofdstuk 1: we keren 100 jaar terug We keren 100 jaar terug in de tijd. Hieronder zie je een postkaart van zo’n 100 jaar geleden.
• Bekijk de kaart eens. Wat zie je? • Ziet de straat er anders uit dan een straat vandaag? • Wat dragen de mensen? • Welke voertuigen zie je?
Hoofdstuk 2: het begin van de oorlog Op 28 juni 1914 worden de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw vermoord door Princip, een Serviër. Deze moordaanslag was de lont die het kruitvat deed ontploffen. Er waren immers gespannen relaties tussen de Europese landen, onder andere omwille van financiële belangen en grondstoffen. De Oostenrijkse Keizer Frans-Jozef (het ging toen nog om het land Oostenrijk - Hongarije, een groot land midden in Europa) stuurde een laatste voorwaarde aan Servië. Hierin eiste hij dat de moordenaars gestraft werden door Oostenrijk. Servië weigerde een Oostenrijks onderzoek in Servië. De Europese bondgenoten hielpen elkaar en er brak een grote oorlog uit. Ons land wilde neutraal blijven, maar de Duitsers (bondgenoot van Oostenrijk-Hongarije) hadden een aanvalsplan uitgewerkt om via België de Fransen te omsingelen. De toenmalige Belgische koning Albert weigerde de doortocht aan de Duitsers. De Duitse troepen vielen op 4 augustus 1914 ons land binnen aan de oostzijde, het grootste deel van het land werd erg vlug veroverd. Uiteindelijk trok het Belgische leger zich terug tot achter de laatste Belgische verdedigingslijn : de Ijzer. Op 13 oktober 1914 kwamen de eerste Duitse troepen Sleidinge en Kluizen binnen. De rest van Evergem volgde enkele dagen later.
De leerkracht vertelt jullie het verhaal van het begin van de Eerste Wereldoorlog. Luister goed en probeer daarna de juiste woorden op de juiste plaats in te vullen. De aanleiding van de Eerste Wereldoorlog was de moord op de ……………………………………………………… door Princip, iemand uit ………………………… België was ingesloten tussen 2 vijandige landen. Ons landje wilde neutraal blijven maar de Duitsers hadden een aanvalsplan uitgewerkt om via België de Fransen te omsingelen. Onze toenmalige koning …………………………………. weigerde de doortocht aan de Duitsers. De Duitse troepen trokken op 4 augustus 1914 ons land binnen. Zo werd België betrokken bij de Eerste Wereldoorlog.
3
Hoofdstuk 3: Evergem wordt bezet door de Duitsers: de Kommandantur Het is aangewezen om deze info te geven aan het oude gemeentehuis en vervolgens de Pastorijstraat in te wandelen tot aan woning nr. 10. Elk Duits leger had achter zijn front een rust- en bevoorradingszone. Men noemde dit het ‘Etappengebiet’. WestVlaanderen, een deel van Oost-Vlaanderen en een deeltje van Henegouwen, behoorden tot het Etappengebiet van het 4e leger. Dat was onderverdeeld in 13 Kommandanturen. Ertvelde was de hoofdplaats van 1 van deze Kommandanturen. De Kommandantur Ertvelde bestond uit de gemeenten Assenede, Boekhoute, Desteldonk, Ertvelde, Evergem, Kluizen, Mendonk, Oostakker, Oosteeklo, Sleidinge, Sint-Kruis-Winkel, Wachtebeke, Zaffelare en Zelzate. Het bestuur van de Kommandantur nam zijn intrek in het oude gemeentehuis in Ertvelde. Ook een heleboel andere gebouwen werden opgeëist. Zo werd in de Pastorijstraat een woning opgeëist om te dienen als Pasburo: daar moesten de burgers een pas (toelating) afhalen indien ze over de grenzen van de Kommandantur of het Etappengebiet moesten. In de Dorpsstraat werd een gerecht opgericht en in de Lindenlaan werd er een gevangenis ingericht in het huis van de postmeester. De meest opvallende chef van de Kommandantur was HauptmannKommandant Wemdt. Hij kreeg de bijnaam ‘Pierke Zonneblomme’ omdat hij niet kon zwijgen over zijn hobby, namelijk het kweken van zonnebloemen. De Duitse bezetter had schrik voor een aanval vanuit het neutrale Nederland. Daarom bouwden ze een verdedigingslinie van bunkers van Knokke tot Antwerpen: de Hollandstellung. In totaal werden zo’n 850 bunkers gebouwd. Er kwam echter nooit een invasie vanuit Nederland. De bunkers zijn nog altijd goed te zien in het landschap, vooral in Kluizen en Ertvelde.
Luister goed naar het verhaal van de leerkracht. Duid nu op de kaart hieronder onze gemeente aan. Kleur het gebied van de Kommandantur in.
4
Hieronder zie je een foto van het oude gemeentehuis, dat door de Duitse bezetters werd gebruikt als hoofdzetel van de Kommandantur
Op de volgende foto zie je de woning die door de Duitse bezetter werd opgeëist om te gebruiken als ‘Pasburo’. Iedereen die de grens van de Kommandantur over wilde, moest zo’n pas (toelating) gaan halen. Herken je het huis?
5
Hoofdstuk 4: het dagelijks leven in bezet gebied Het is nuttig om bij dit onderdeel halt te houden in de Lindenlaan, ter hoogte van woningen nr. 25, 27 en 31. Het ‘Etappengebiet’ diende voor 2 zaken: rust en bevoorrading van Duitse soldaten. De bevoorrading haalde de bezetter bij de bewoners. Het ging om opeisingen van voeding, brandhout, meubels, paarden, … Ze slachtten de beste dieren uit de stallen, namen de mooiste stukken vlees mee en lieten de rest voor rot achter … Naast bevoorrading was het laten uitrusten van vermoeide en gewonde Duitse soldaten een tweede functie van het ‘Etappengebiet’. De soldaten werden te slapen gelegd in schoolgebouwen of bij mensen thuis, zonder dat de toestemming van de bewoners werd gevraagd. Mooie gebouwen werden opgeëist voor de officieren en de Kommandant. Het leven in het Etappengebiet was dus voor de bevolking niet gemakkelijk. Een aantal voorbeelden: • In het ‘Etappengebiet’ konden de bewoners zich niet zomaar vrij verplaatsen: ze moesten een toestemming krijgen om de gemeente te verlaten. Deze toelating moesten ze vragen en betalen bij het Pasburo in Ertvelde. • Mensen bleven dus zo veel mogelijk thuis, in hun eigen buurt. Er was weinig verkeer. De auto was zeldzaam en een kar kon niet getrokken worden als je paard was opgeëist … Veel tramlijnen waren vernietigd. ‘s Avonds werden zo weinig mogelijk lampen aangestoken en bovendien werden dorpen en steden nauwelijks verlicht. De Duitsers wilden dit: dat maakte het werk van verkenningsvliegtuigen moeilijker. • De bezetter legde ook veel verplichtingen op. Zo voerden zij het Duitse uur in (1 uur verschil) en moesten alle klokken dit uur aangeven. Ook werd mensen verboden om nog duiven te houden, uit schrik dat men via duiven berichten zou verspreiden. Weetjes: • Elke Kommandantur had zijn eigen gevangenis. Personen die zich niet hielden aan de wetten van de bezetter, konden worden gevangen genomen. In Ertvelde werd het huis van de postmeester opgeëist en gebruikt als gevangenis. Het is het huis nr. 27 in de Lindenlaan. Aan de rechterzijkant van het huis zie je nog steeds de tralies boven aan de ramen. • Woning nr. 31 werd opgeëist om te dienen als ‘officiersmess’: een soort restaurant waar de maaltijden voor de officieren werden opgediend. • Woning nr. 25: brouwerij van Steenberge: nagenoeg alle brouwerijen werden stilgelegd. Indien er koper was, werd dit aangeslagen. De brouwerij Van Steenberge had nog geen koperen ketels maar de paarden werden wel allemaal aangeslagen. Ook het huis werd opgeëist om te dienen voor Duitse soldaten. Documenten voor de opdrachten hieronder zijn te vinden als bijlage achteraan de werkbundel.
Opeisingen In onze streken namen de Duitsers de macht over: zij beslisten en regelden alles wat je mocht doen, wat je niet mocht doen, wanneer je binnen moest blijven, … Er werd ook dikwijls het bevel gegeven om goederen af te geven aan de Duitse bezetters : dat noemen we ‘opeisingen’. De Duitsers lieten dit aan de bevolking weten door berichten aan te plakken. De Duitsers eisten heel veel op: huizen voor de officieren, aardappelen, melk, runderen, paarden, fietsen, kolen ... Burgers die dit niet wilden afgeven, werden gestraft. Op de foto’s hieronder zie je de opeising van paarden in Ertvelde en het huis in de Lindenlaan 31 dat gebruikt werd als ‘restaurant’ voor de officieren.
6
Je krijgt van je leerkracht een aanplakbrief. Probeer deze brief te lezen. • In welke taal is jouw bericht? • Staat er een datum op? • Wie ondertekende het bericht? • Als het bericht in het Duits is, kan je woorden herkennen? • Probeer kort in je eigen woorden te zeggen waarover het bericht gaat.
Verzorging van Duitse soldaten Het is aangewezen dit deel te behandelen aan de kerk. Weetje: de kerk ziet er nu helemaal anders uit dan tijdens WOI. Dit is omdat ze tijdens WOII wel zwaar gebombardeerd werd.
In het Etappengebiet moesten de vermoeide maar ook de gewonde soldaten verzorgd worden. Er werden dus gebouwen opgeiëist om soldaten in te verzorgen. Ook de kerk werd op het einde van de oorlog gebruikt als ‘kriegslazaret’, waar soldaten werden verzorgd.
Naar school gaan In mei 1914, dus voor het uitbreken van de oorlog, had de koning een wet ondertekend die alle kinderen verplichtte om naar school te gaan tot 14 jaar. Vele kinderen waren toen heel blij. Naar school gaan was leuker dan helpen op de boerderij of gaan werken in de fabriek! Maar al in de eerste oorlogsmaanden werden scholen gebruikt om soldaten in onder te brengen of zelfs als paardenstal! De onderwijzers waren opgeroepen om te gaan vechten aan het front of waren gevlucht. De scholen werden een tijdje gesloten. Pas op 23 november 1914 gingen de scholen in het Meetjesland terug open. Ook toen namen de ouders het niet erg nauw met de leerplicht. Zeker als de vader aan het front zat, was een extra werkkracht welkom. Door de oorlog werd de leerplicht eigenlijk pas echt gecontroleerd vanaf 1921. Toch stimuleerden de Duitsers het naar school gaan van de kinderen. Niet uit bekommernis, maar om te vermijden dat de jongeren zich zouden bezighouden met deugnieterij of spionage. Vaak moesten de schoolkinderen taken doen voor de bezetter, bijvoorbeeld brandnetels plukken. (zie bericht hieronder). Tijdens de oorlog hadden de scholen te kampen met verschillende moeilijkheden: geen lokalen, beschadigde lokalen, geen leerkrachten, geen materiaal … De vakanties werden verplaatst zoals het best uitkwam. Bijvoorbeeld in 1916 werd de grote vakantie uitgesteld naar de winter, zodat men in de koude wintermaanden de lokalen niet moest verwarmen. Kolen waren immers zeer schaars geworden. In 1917 moesten de scholen die geen kolenvoorraad meer hadden, sluiten. In november 1917 moesten alle scholen sluiten, om kolen te sparen. Positief is dat, dankzij de steun van weldoeners, de meeste schoolkinderen dagelijks warme soep kregen.
7
Probeer je in te beelden hoe het was. Zou jij het leuk vinden als de grote vakantie verlegd werd naar de wintermaanden? Hieronder zie je het bevel van de Duitsers dat de schoolkinderen brandnetels en kruiden moesten verzamelen voor de Duitsers. De onderwijzer begreep niet goed welke kruiden het waren en vroeg wat meer uitleg.
Honger en ziektes Alles wat bruikbaar was, werd door de Duitsers opgeëist. Er was dus al snel honger. De gemeentes probeerden via hulpcomités de mensen te helpen en van eten te voorzien. Er werd brood gehaald in Sas van Gent (Nederland) maar dat was soms zo lang onderweg dat het al beschimmeld was vooraleer het in Evergem aankwam! Vanaf 1916 werd het steeds moeilijker om nog aan voedsel te geraken. Er onstonden ziektes. Lees het bericht hieronder. Wat denk je hiervan? Waarom zouden de mensen niet buiten mogen komen? Hoe noemen we zo’n ziekte?
8
Hoofdstuk 5: het einde van de oorlog in Ertvelde Het is aangewezen deze info te geven aan de kerk. Hoewel het eindoffensief van de eerste Wereldoorlog al begonnen was op 28 september 1918, duurde het nog een tijdje vooraleer de dorpen werden bevrijd, dit gebeurde stapsgewijs. De Duitse bezetter was immers niet van plan zich zomaar neer te leggen bij het einde van de oorlog en vernielde in zijn terugtrekking zoveel mogelijk. Hij deed er ook alles aan om ervoor te zorgen dat de plaatselijke bevolking zich niet zou kunnen aansluiten bij de geallieerden. Zo werd op 6 oktober 1918 in Sleidinge het bevel gegeven om 20 mannen te leveren aan de Duitse bezetter. In Evergem werden in de nacht van 26 oktober 1918 150 jonge mannen opgesloten in de parochiekerk. Zij verbleven er een dag en een nacht, om te verhinderen dat zij zouden kunnen deelnemen aan de Opmarsch. Op 1 november 1918 werden de Duitsers uit Sleidinge verdreven. Men trok verder richting Kruisken, Hulleken, Molenhoek en Oosteeklo. Toch werd Sleidinge op 2 november nog eens gedurende 3 kwartier gebombardeerd. Op 2 november 1918 werd de toren van de kerk van Evergem opgeblazen. Hij viel neer op het orgel, de zijbeuk, het zijaltaar en het dak. De schade was enorm. Op 3 november volgde dan de bevrijding van Evergem en Kluizen, na een regen van granaten op Langerbrugge en het dorp van Evergem. Die granaten zorgden nog lang voor problemen: tegen Kerstmis was nog steeds niet alles ontmijnd! Er werd bij deze bevrijding ook nog een zware slag geleverd in Wippelgem. Ook de kerk van Ertvelde werd in deze laatste dagen getroffen door verschillende granaatinslagen, maar de schade bleef gelukkig beperkt.
De Duitse bezetter begon zich vanaf 28 september 1918 terug te trekken, dorp per dorp. Maar ze gaven zich niet zomaar gewonnen. Bij het terugtrekken vernielden ze zoveel mogelijk. Ook de toren van de kerk van Evergem werd opgeblazen in de laatste dagen van de oorlog, op 2 november 1918. Ook de kerk van Ertvelde werd in deze laatste dagen getroffen door verschillende granaatinslagen, maar de schade bleef gelukkig beperkt en was zeker niet zo erg als in Evergem, zoals je kan zien op de foto.
9
Hoofdstuk 6: we zullen het nooit vergeten Het is aangewezen deze info te geven aan het monument voor de kerk. Dit beeld , dat de slachtoffers van WOI herdenkt, is van de hand van beeldhouwer Aloïs De Beule, en werd onthuld in 1925. Een levensgrote beeldengroep staat op een hoge geblokte arduinen sokkel. Een Mariafiguur of vredesmaagd houdt in de armen een ineengezakte overleden soldaat vast. Aan de voeten ligt een gevallen helm. Op de sokkel staan de namen van de gesneuvelden en slachtoffers van WOI. Aan de voet van de sokkel staat een in brons uitgewerkt stilleven met een lauwerkrans, een groot palmblad met daaronder een klaroen, soldatenhoed, soldatentas en degen, omringd door een rozenkrans.
Oprichting monumenten Na de oorlog werden overal in ons land monumenten opgericht om de gestorven soldaten te gedenken. Ga voor het oorlogsmonument staan. Wat stelt het beeld volgens jou voor? Probeer de grafplaat te lezen. Kan je namen ontcijferen?
Hieronder zie je een doodsprentje van één van de Ertveldse soldaten die gesneuveld is tijdens WOI. Vind je zijn naam terug op de grafplaat?
De bevrijding wordt gevierd: vredesfeesten en vrijheidsbomen De tekst over de vredesfeesten vind je achteraan deze werkbundel
In 1919 stuurde de gouverneur van Oost-Vlaanderen een brief aan alle gemeenten om te vragen de bevrijding te vieren. Veel gemeenten plantten een vrijheidsboom als symbool op het dorpsplein (in Wippelgem en Sleidinge). Ook werden overal vredesfeesten georganiseerd. De leerkracht zal je een tekst geven over de organisatie van de vredesfeesten in Ertvelde. Hoe zou jij vandaag een vredesfeest organiseren?
10
Bedanking van de bevrijders In alle scholen werden foto’s gemaakt van de schoolkinderen die de bevrijders bedankten. Je ziet een foto van de schoolkinderen uit Belzele. Kijk goed naar de foto. Wat zie je? Wie staat er allemaal op de foto? Welke kledij dragen de kinderen?
Extra opdrachten Je eigen familiegeschiedenis Gemiddeld zijn mama’s 25 jaar als ze hun eerste kindje krijgen. We kunnen dus zeggen dat er om de 25 jaar een nieuwe generatie geboren wordt. Wat weet jij over je eigen familiegeschiedenis? Vul de tabel in met de namen van je ouders, grootouders, overgrootouders en betovergrootouders. Wie leefde er in de periode van de Eerste Wereldoorlog? Ik 1e generatie Mijn ouders 2e generatie Mijn grootouders 3e generatie Mijn overgrootouders 4e generatie Mijn betovergrootouders
11
Woordzoeker 1 1
///
K
L
P
A
P
R
I
O
O
E
S
2
L
R
A
S
K
T
E
P
O
S
T
///
3
///
K
Z
A
Z
E
O
M
A
T
N
N
4
E
M
B
L
A
O
M
R
M
K
E
///
Streep op elke regel de letters weg die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. 1. 2. 3. 4.
De bloem die symbool staat voor de gesneuvelden (klaproos) Elke avond in Ieper onder de Menenpoort hoor je de ….. (last post) Een ander woord voor bunker is …….. (kazemat) In de oorlog was de Duitse munt de ……. (mark)
Welke naam kan je vormen met de overgebleven letters? (Pierke Zonneblomme)
Woordzoeker 2 1
M
O
N
B
I
L
I
S
A
T
I
I
E
2
T
O
F
O
///
R
O
R
E
N
E
T
M
3
F
///
U
S
I
L
O
L
E
R
E
R
N
4
G
E
A
L
L
I
E
E
R
D
L
E
N
5
O
A
!
G
L
O
B
E
R
T
I
///
///
Streep op elke regel de letters weg die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. 1. 2. 3. 4. 5.
Het leger klaarmaken voor het voeren van oorlog (mobilisatie) Een plaats waar gevochten wordt tussen beide partijen (front) Een ander woord voor doden met een geweer is ….. (fusilleren) In WOI behoorden Frankrijk, Groot-Brittannië en België tot de …. (geallieerden) Tijdens Wereldoorlog I was ………. koning van België (Albert I)
Welke zin kan je vormen met de overgebleven letters? (nooit meer oorlog!)
Een quiz De antwoorden heb je gehoord van je leerkracht tijdens de wandeling, of kan je opzoeken op de website www.kindereninbezetgebied.be Vraag 1: Van welke nationaliteit was Gavrillo Princip die Franz Ferdinand en zijn vrouw doodschoot, wat meteen ook de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog betekende? ☒ Servië-Bosnië ☐ Oostenrijk-Hongarije Vraag 2: Het Meetjesland werd door de bezetter aangeduid als ‘Etappengebiet’. Dit betekent: ☐ Dat hier veel soldatenkerkhoven zijn ☒ Een plek waar troepen kwamen uitrusten, gewonden verzorgd werden, bevoorrading werd opgehaald Vraag 3: Reeds in augustus 1914 kwamen Ulanen paniek zaaien in het Meetjesland. Ulanen zijn: ☒ Duitse verkennerstroepen ☐ Belgische soldaten
12
Vraag 4: Het Meetjesland beschikte al van in 1886 over een uitgebreid netwerk van buurtspoorwegen. Vanuit Gent vertrokken verschillende spoorlijnen. Welke liep door Evergem? Gebruik je atlas! ☐ Gent-Nevele ☐ Gent-Zomergem-Eeklo ☒ Gent-Bassevelde Vraag 5: Het front en omgeving noemt men: ☐ Etappengebiet ☒ Operationgebiet Vraag 6: Wat is juist: De bewoners van een Etappengebiet: ☐ Hadden voedsel zoveel ze wilden ☒ Moesten een reispas aanvragen aan de Duitsers om het gebied te verlaten ☒ Moesten soms onderdak geven aan Duitse soldaten ☐ Konden hun waar vrij op de markt verkopen Vraag 7: De Hollandstellung is: ☐ De weg van het Front naar het Etappengebiet ☒ Een bunkerlinie tussen Knokke en Antwerpen Vraag 8: In WOI stond Nederland ☐ Aan de kant van de Duitse bezetter ☐ Aan de kant van de geallieerden (België, Frankrijk,…) ☒ Aan geen enkele kant, want Nederland was neutraal Vraag 9: In WOI dienden de bunkers: ☐ Soms als opslagplaats voor munitie en wapens ☐ Om bescherming te geven aan de plaatselijke bevolking bij een bombardement ☒ Als verdediging voor een mogelijke aanval vanuit Nederland ☐ Om gekwetste soldaten in te verzorgen
Lessuggesties achteraf Drama 1 Zoek op de website onder ‘getuigenissen’ enkele foto’s en druk die af. Geef de leerlingen enkel de foto, niet de getuigenis. Laat de leerlingen vertellen wat ze op de foto zien. Welk gevoel roept dit op? Leerlingen komen vooraan en spelen die persoon. Ze vertellen wat er is gebeurd en waarom ze zo op de foto staan. Drama 2 Soldaten marcheren door de straat. Hoeveel soldaten zouden er samen zijn? Sluit je ogen en probeer je het beeld voor te stellen van een leger soldaten dat marcheert over de kasseistenen. Hoor je het geluid van meer dan 100 laarzen op de stenen? Probeer met je lichaam dat geluid na te bootsen. Klappen met de handen, tikken op de lessenaar, tikken op de benen, … welk geluid past er het best bij dat beeld? Varieer: • van stil naar luid • op de maat: één – twee – één – twee • als de leerkracht HALT roept, moet iedereen stoppen Nederlands – schrijven Druk van de website enkele foto’s van personen af. De leerlingen schrijven zelf de getuigenis of het verhaal (fictief) achter de foto.
13
WO techniek: een oorlogscake bakken Recept oorlogscake 6 ons koude gekookte aardappelen, 2 eieren, 2 ons suiker Men wrijft de aardappelen zéér fijn door een zeef of met een pers, roer de eierdooiers er één voor één door, daarna de suiker en roer zorgvuldig zodat alles goed vermengd is. Hoe meer men roert en klopt, hoe soepeler het deeg wordt. Na 10 minuten roeren, doet men de tot schuim geklopte eiwitten er door. Besmeer nu een tulbandvorm met boter, vul deze tot even onder de rand met de massa en bak de cake 1 uur in een matige oven. (Bron: Kookboek Eerste Wereldoorlog – De Eerste Wereldoorlog 1914-1918, www.wereldoorlog1418.nl/ kookboek) Vergelijk dit recept met een recept van een cake in een kookboek van nu. Welk verschil is er? Hoe zou dit komen? Muzische vorming – media Als je op stap gaat in je gemeente, neem dan enkele fototoestellen mee. Geef de leerlingen de volgende opdrachten: • zoek een foto van je gemeente in je werkbundel • ga op de plaats staan waar die fotograaf de foto heeft getrokken. Dat is niet gemakkelijk, sommige gebouwen zijn afgebroken. • neem nu een foto van de huidige situatie • bekijk de verschillen
Bronnen Tekstmateriaal Wandelbrochure De Kommandantur in Ertvelde, gemeente Evergem De Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland, Een thematische synthese, Artoria, Comeet, 2011 Beeldmateriaal Foto’s voorblad, hoofdstuk 1, hoofdstuk 3, hoofdstuk 4, hoofdstuk 6 : Collectie Gerard Bauwens Foto hoofdstuk 5: Collectie Mieke Baetslé Documenten Hoofdstuk 4: Gemeentearchief Evergem Colofon Redactie: Mieke Baetslé, Sarah Van Malder, Francine Hamerlinck Coördinatie en eindredactie: Elise Verdegem Vormgeving: Michelle Martens
14
Bijlagen Aanplakbrief 1
15
Aanplakbrief 2
16
Aanplakbrief 3
17
Programma vredesfeesten Ertvelde NOTULEN GEMEENTERAAD GEMEENTE ERTVELDE (1900-1921) VREDESFEESTEN (P. 407-409) De voorzitter geeft kennis aan de vergadering dat er algemeenlijk verlangt wordt ter gelegenheid der verlossing van het Vaderland en de schitterende overwinning door de bondgenoten op de Duitschers en andere mogendheden behaald een feest aan onze dappere strijders, medeingezetenen, aan te bieden, in bedanking voor hunner moedig en helfdhaftig gedrag en om de nagedachtenis hunner strijdmakkers en medeingezetenen der gemeente, die op het veld van eer, hun leven hebben opgeofferd voor het vaderland, te vereeuwigen. Waarop de vergadering zich aansluitende bij de wensch der bevolking, onmiddellijk overgaat tot de aanstelling eener Commissie tot de inrichting van dergelijk feest dat bepaald wordt op zondag 21 september aanstaande. De onkosten van het feest zijn alrede voorzien ter gemeentebgrooting van 1919 onder artikel 59 der uitgaven. De aangestelde commissie bestaat uit de Heeren Paul Vermeersch, burgemeester, Eerevoorzitter; Arthur Vermeersch, voorzitter; Cyriel Dierkens, schrijver; Adriaan Berten, Jozef De Backer, Hendrik De Maertelaere, Gustaaf Meyvaert, Desideer Neetesonne, Alfons Rotterman, Alfred Rotterman, Remi Rotterman, August Van de Veire, Richard Van de Voorde, Leopold van Goethem, Lodewijk Van Hecke, Robert Van Laere, Paul Van Steenberghe, George Vermeersch, Hyacinthe Vermeersch, Arthur Wauters en Renaat Wytinck, leden. GEMEENTE ERTVELDE LUISTERRIJKE VADERLANDSCHE FEESTEN OP ZONDAG 21 SEPTEMBER 1919 Feestwijzer: 9u30: Ontvangst van den Oudstrijdersbond door den Gemeenteraad, in plechtige zitting. Overhandiging van een vaandel geschonken aan den Oudstrijdersbond door de inwoners der gemeente. 10 uur: Solemneele mis opgedragen voor de gesneuvelde soldaten 11 uur: Plechtigheid op het kerkhof. Nederlegging eener kroon – Gelegenheidsaanspraak 12 uur: Feestmaal den oudstrijdersbond aangeboden door het gemeentebestuur 3 uur: Prachtige stoet opgeluisterd door het muziek van het 21e linieregiment en verscheide andere muziekgenootschappen - vorming in de Riemestraat om 2 uur 1. Groep ruiters 2. Muziekmaatschappij Ertvelde 3. Groep wielrijders 4. Praalwagen van den Landbouw 5. Muziekmaatschappij van Assenede 6. Groep Zivilarbeiders 7. Groep opgeeischten 8. Wagen opgeeischten 9. Muziekmaatschappij van Bouchaute 10. Praalwagen der ambachten 11. Groep der Neringdoende 12. Groep Brouwerijnijverheid 13. Muziekmaatschappij Selzaete 14. Praalwagen Roodkruis 15. Praalwagen der weduwen en weezen 16. Buitgemaakte kanonnen 17. Groepen Bondgenoten en Belgen 18. Krijgsmuziek van het 21e linieregiment 19. Bazuinblazers 20. Groep der 9 Provinciën 21. Praalwagen van den vrede 22. Oudstrijdersbond 23. Gemeentebestuur 24. Feestcommissie Na den optocht uitvoering van Vaderlandsche liederen. 5-6 uur: op de dorpsplaats: concert door’t krijgsmuziek 8-10 uur: concert en volksbal. Prachtig vuurwerk; verlichting en versiering der huizen
18
