Op 30 april a.s. verschijnt Geronimo, de nieuwe roman van Leon de Winter Geronimo is een duizelingwekkende roman over onderdrukking en vrijheid, over schoonheid en rouw, over haat en liefde. ‘Geronimo’ – zo luidde het codewoord dat de mannen van Seals Team 6 moesten doorgeven als ze Osama bin Laden hadden gevonden. De commando’s deden de wereld versteld staan met hun spectaculaire actie. Maar is de operatie echt verlopen zoals de officiële versie ons wil doen geloven? In deze roman speelt Leon de Winter een virtuoos spel met deze vraag. Daarnaast is Geronimo het verhaal van Apana, een Afghaans meisje dat een passie ontwikkelt voor de Goldberg Variaties van Bach, en het verhaal van Jabbar, een Pakistaanse jongen wiens kostbaarste bezit een oud keukenkrukje is, een krukje dat de loop van de geschiedenis een cruciale wending kan geven. En ook is Geronimo het verhaal van de Amerikaanse ex-commando Tom Johnson, door wiens ogen vol mededogen we naar een doortrapte, tragische en tegelijk magnifieke wereld mogen kijken.
Leon de Winter (1954) studeerde aan de filmacademie in Amsterdam. Zijn debuutroman De (ver)wording van de jongere Dürer (1978) werd bekroond met de Reina Prinsen Geerligsprijs. Daarna verschenen succesvolle romans als Zoeken naar Eileen W. (1981), Kaplan (1986), Hoffman’s honger (1990), SuperTex (1991), God’s Gym (2002), Het recht op terugkeer (2008) en VSV (2012).
Leon de Winter – Geronimo Gebonden | ISBN 978 90 234 8845 3 | 368 pag. | € 24,90 Paperback | ISBN 978 90 234 9386 0 | 368 pag. | € 19,90 © auteursfoto: Marco Okhuizen, Hollandse Hoogte
Leesfragment Geronimo – Leon de Winter pag. 19-25
1 Abbottabad, 11 september 2010 ubl
Usama bin Laden leefde vijf jaar lang achter de muren van zijn schuilhuis, zo luidt het officiële verhaal. Dat is niet correct. Geregeld is hij ’s nachts naar buiten gegaan. Ook in de vroege ochtend van 11 september 2010 – acht maanden vóór Operation Neptune Spear – was hij uit zijn huis geglipt en had hij de brommer uit de opslagplaats gereden. Zoals anders ging hij op weg naar een kruidenierswinkel die zijn deuren nooit sloot. In Abbottabad, Pakistan, was het kwart over twee ’s nachts, en ubl – de afkorting die Amerikanen voor hem gebruikten en die zijn jongste bruid, Amal, hem soms ook uitdagend in zijn oor fluisterde: ‘ubl, mijn sjeik, kom je?’ – was een gelukkig mens. Hij besefte dat hij nu geen overhaaste stappen moest zetten. Hij moest zich niet laten meeslepen door de heerlijke gedachte dat hij morgen al kon bereiken waaraan hij dertig jaar had gewerkt; langer dan dat, eigenlijk zijn hele leven, sinds hij het daglicht had gezien. Het tij zou keren. Geduld, dacht hij, geduld. Het zou onverstandig zijn, na jaren van isolement en tegenslagen, halsoverkop zijn nieuwe kennis uit te spelen. Met wat hij nu wist, was hij bij machte zijn tegenstanders te verlammen. Zijn geloof en nederigheid waren door Allah beloond. Hem 19
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 19
15-04-15 16:56
was een wapen geschonken waartegen niemand zich kon beschermen. ubl wilde zijn vreugde uitschreeuwen en de stille straten en slapende huizen toeroepen: ik weet het, ik weet het, ik heb het ontdekt, ik weet nu wat niemand anders weet! Rijdend op zijn rammelende brommertje glimlachte hij terwijl hij dacht: het is waar, ubl gaat de wereld opnieuw naar zijn hand zetten! Hoe vermomde hij zich als hij ’s nachts naar buiten ging? Als volgt, zo heb ik uit de beschrijvingen begrepen: op ubl’s hoofd lag een ouderwetse helm in de vorm van een halve leren bal, met flappen die zijn oren bedekten. Op zijn neus drukte een bril met bifocale glazen die de aanblik van zijn ogen vervormden, en rond zijn hals en onderkaak had hij een sjaal gewikkeld die zijn gezicht voor een groot deel verborgen hield. ’s Winters droeg hij een halflange groene legerjas van het soort dat in grote delen van Azië mannen warm houdt. Dergelijke jassen worden overal voor weinig geld te koop aangeboden, zware jassen van dik katoen waarin een extra voering van schapenvacht kan worden vastgeknoopt (de vacht was nog niet nodig, ook al werden de nachten in deze bergstad weer koeler). Verder droeg ubl een wijde, beige broek die bij de enkels strak sloot, een zogenaamde shalwar, een model waarin hij zich ook eerder in Afghanistan jarenlang had gekleed, en zijn voeten had hij in open, versleten sandalen gestoken. Aan zijn lengte kon hij niets veranderen of verhullen. Hij was lang, veel langer dan de meeste Pakistanen, maar op de brommer viel zijn lengte niet op. Als hij afstapte, steunde hij op een wandelstok en bewoog hij met trage tred en gebogen rug, alsof hij twintig jaar ouder was. Hij deed zich voor als zomaar een man die ’s nachts op een uit gebruikte onderdelen samengestelde brommer op weg was naar een nachtwinkel die de naam The Abbottabad Nite Shop droeg. Achter op de brommer vervoerde hij een kleine koelbox 20
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 20
15-04-15 16:56
waarin hij de ijsjes koud kon houden die hij zijn jongste vrouw had beloofd. Ze kende hem beter dan wie ook, beter nog dan zijn oudste vrouw. Als een wild dier was ze, met een klein maar lenig lichaam en een intuïtie die hem soms versteld deed staan. Hij had de plicht zijn vrouwen te bezoeken, maar de jongste, een vrouw met gulzige ogen en dijen vol vuur, wist altijd, ook als hij zweeg, wat zijn stemming was. Ook overdag kon ze hem tot opwinding brengen wanneer hij onder zorgen gebukt ging. Gezien zijn leeftijd kon hij de vrouw die hij die avond diende te bezoeken niet beminnen als hij niet een blauwe pil slikte – maar daarover morden de vrouwen niet. In Abbottabad leefde hij met drie vrouwen. De oudste was Khairiah Saber, een kinderpsychologe en de moeder van één kind. Siham Sabar was lerares Arabisch en had hem vier kinderen gegeven, onder wie Khaled, die gelukkig ook bij hem in huis woonde. En dan Amal Ahmed al-Sadah, Usama’s jongste. Zij trouwde met hem toen zij zeventien was, hij was al drieënveertig. Enkele dagen na 9/11 baarde zij een dochter die genoemd werd naar een joodse spionne in dienst van de profeet Mohammed. Ja, hun leider, hun roerganger, hun sjeik was hij, maar hij respecteerde hen. Met de macht over zijn vrouwen ging hij niet lichtzinnig om. Nimmer sloeg hij ze, ook al liet zijn geloof dat toe zolang er geen bloed vloeide – een blik of een dreigende wijsvinger was genoeg om zijn vrouwen tot zwijgen te brengen, voor zover dat nodig was. Hij beschermde zijn vrouwen tegen de wanhoop en frustratie die hij zo vaak onderging, en andersom verlichtten zij zijn zorgen. Het idee van verraad was hun vreemd – zonder hem waren ze verloren, verklaarden ze keer op keer, elke dag waren ze in gebed om Allah te smeken hem te beschermen. En hij smeekte Allah om zijn vrouwen te beschermen. Zijn bondgenoot en koerier Al-Kuweiti was bij het vallen 21
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 21
15-04-15 16:56
van de avond teruggekeerd uit Islamabad. Het was de dag van het Suikerfeest, ’s ochtends hadden ze het vasten gebroken. Al-Kuweiti had twee weken gereisd. Hij bracht de berichten rond die ubl met zijn getrouwen deelde – ubl was nog volop betrokken bij de organisatie en stond met vele groepen in contact – en hij zorgde ervoor dat de berichten die ubl in zijn benauwde werkkamer samenstelde bij Al Jazeera of cnn terechtkwamen. Abu Ahmed al-Kuweiti, zijn dierbare vriend, was van natio naliteit Pakistaan en van etniciteit Pasjtoen, maar hij was in Koeweit geboren. Hij sprak vloeiend Arabisch en Pasjtoe en Urdu. In een andere periode van de geschiedenis zou Al-Kuweiti, ooit opgeleid door een van de creatieve geesten met wie ubl de aanslagen van 9/11 had ontworpen, minister of topmanager zijn geweest. Maar het was oorlog, en Al-Kuweiti was een gedreven strijder. ubl had de hele dag op zijn komst gewacht, en toen hij de poort hoorde opengaan zette hij een grote hoed op en wachtte hij buiten onder de boom tot Al-Kuweiti uit zijn witte suv was gestapt. ‘Sjeik, ik denk dat het gelukt is,’ had Al-Kuweiti gezegd. Hij had zijn vuist geopend en op de open palm, alsof het een kostbaar juweel was, een usb-stick onthuld. ubl had gevraagd: ‘Hebben we wat we zochten?’ ‘Alles. Uw macht kent geen grenzen nu.’ In zijn kamer op de tweede verdieping, een ruimte van zes vierkante meter met tv-toestellen, enkele computers en stalen archiefkasten waarin hij cd’s, dvd’s, boeken, kaarten bewaarde, liet hij, nadat hij voor de zekerheid de internetkabel had losgekoppeld, de stick tot leven komen. Zeven foto’s. Een Word-document, niet-versleuteld, met aanvullende gegevens. En een video. Hij bekeek alles en trok daarna de stick uit de computer. Hij liet zich op zijn gebeds22
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 22
15-04-15 16:56
kleed op zijn knieën zakken en dankte Allah terwijl de tranen over zijn wangen liepen. Bij wijze van uitzondering gebruikte hij samen met Al-Kuweiti de avondmaaltijd. Normaal leidden ze gescheiden van elkaar hun familieleven. Al-Kuweiti woonde met zijn vrouw in de bescheiden woning naast het hoofdhuis waarin ubl zijn schuilplek had ingericht. Onder de boom op de donkere binnenplaats, in het schaarse licht van een lamp in Al-Kuweiti’s huis, zaten ze op een kleed en ubl luisterde naar het reisverslag van zijn koerier. Sinds Al-Kuweiti de stick in ontvangst had genomen, en hij zich ervan verzekerd had dat dit geheim inderdaad de grote onthulling was die ubl had gezocht, had hij vijf dagen lang niets anders gedaan dan rondjes rijden. Dwars door het land. Hij wilde weten of er achtervolgers waren. Vijf volle dagen. Nauwelijks slaap. Sinds hun intrek in dit huis had hij nooit gemerkt dat hij gevolgd werd; als dat wel zo was, moest hij een alarmnummer bellen en daarna een einde aan zijn leven maken. Want als hij werd gevolgd, kon dat maar één ding betekenen: ze werden door een veiligheidsdienst in het oog gehouden. Maar Al-Kuweiti trok nooit de aandacht. Hij leefde onder de radar. Het onderzoek had tot zo’n opmerkelijk resultaat geleid, zo legde Al-Kuweiti uit, dankzij de mannen die het rapport hadden samengesteld, leden van een Indiase cel uit Mumbai. Topstudenten. Hoogbegaafd en moedig, op het roekeloze af. Ze hadden bij huizen ingebroken, ze hadden brandkasten gekraakt, ze hadden ook iemand gevangengenomen die pas na dagenlange ondervragingen cruciale informatie had opgebiecht, waarna ze de gevangene een nekschot hadden gegeven. Het was onvermijdelijk: Al-Kuweiti had de studenten laten elimineren door een andere cel die niets wist van het werk dat de Indiase studenten hadden verricht. ‘Ik kon niet anders, sjeik,’ had Al-Kuweiti uitgelegd. ‘De in23
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 23
15-04-15 16:56
formatie is zo gevoelig dat ik geen risico kon nemen.’ ‘Waren ze dan een risico?’ vroeg ubl tegen beter weten in. ‘Dat hadden we pas over een jaar kunnen vaststellen. Ze waren sterk. Maar je weet niet wat er had kunnen gebeuren als ze weer thuis zouden zijn. Ze waren jong, ze zouden gaan opscheppen tegen vrienden.’ Hun dood was een offer dat pijn deed. ubl zei dat ze voor de jongens moesten bidden. Hij vroeg Allah om vergiffenis en smeekte Hem de mannen tot Zijn troon toe te laten. Het waren goede en vrome strijders geweest. Vijf dagen eerder hadden ze met trots de stick aan Al-Kuweiti gegeven. Vierentwintig uur later explodeerde het bestelbusje waarmee ze naar de grens met India onderweg waren. Een merkloze usb-stick, met een capaciteit van 16 gb. Zeven foto’s, een video en een rapport van drieduizend woorden met namen, locaties, data. Het zou ubl ongekende macht geven. Een stickje van vier centimeter lengte, antracietgrijs van kleur, ‘made in China’, met een digitaal geheugen dat net zoveel bladzijden kon bevatten als een bibliotheek met honderd boekenkasten. Na de maaltijd had hij Al-Kuweiti omhelsd en zich in het huis teruggetrokken waar zijn vrouwen hun vertrekken opzochten. In zijn werkkamer las hij de Koran, herstelde de internetverbinding en surfte naar het nieuws en de commentaren op de websites van Amerikaanse kranten. Hij bezocht het bed van zijn derde vrouw, want dit was haar nacht. Maar hij was tot niets in staat. Daarna bezocht hij de oudste, en de op een na jongste. In geen bed vond hij rust, kon hij bieden wat zij van hem verwachtten. Zijn hart klopte wild. Hij stond voortdurend op om in zijn kamer naar de usb-stick te kijken. Hij moest hem verbergen. Waar? Hij was naar zijn derde vrouw gegaan en zij had het meteen in zijn ogen gezien, aan zijn houding, alsof zij kon ruiken wat 24
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 24
15-04-15 16:56
hem bezighield. Zij was opgestaan en had thee voor hem gezet. Ze had hem gezegd: ‘Je hebt iets te vieren, sjeik. Je bent blij als een kind met een vogel.’ ‘Met een valk,’ had hij haar verbeterd. ‘Ik had een valk. Ik had er meerdere.’ Ze liet hem naar zijn werkkamer gaan. Hij nipte aan het glas thee en bezocht met de afstandsbediening in de hand de westerse nieuwszenders. Niets bijzonders. President Obama had wetten voor een of andere zaak voorgesteld. De man oogde tevreden. Mooi. Dan kwam de klap des te harder aan. Toen ubl bij Amal terugkeerde, zat ze rechtop in bed, met ontblote borsten. Een kaal peertje verlichtte de sobere kamer. Het matras lag op de vloer van eenvoudige tegels. Ze had hem twee kinderen gegeven, maar haar borsten waren meisjesachtig maagdelijk. ‘Ga naar buiten,’ zei ze. ‘Ik weet niet of ik jou nu tot rust kan brengen. Kom terug met suikergoed. Beloon jezelf. Er is iets wat je ogen doet stralen. Doe jezelf een plezier. En mij ook. Kom je terug met ijs, mijn sjeik? Deze ene keer? Het is jaren geleden dat ik het geproefd heb. Vanille. En wil je chocolade meenemen?’ Hij glimlachte. Liet zich naast haar zakken. Ze bewoog zich met halfgeopende mond naar hem toe en hij kuste haar. Daarna stond hij op. Hij ging ijs kopen. Onzinnige missie. Maar hij wilde het huis een moment achter zich laten en de buitenlucht op zijn huid voelen. Daarna zou hij haar bezoeken, zijn jongste bruid. Met ijs. Vanille die hij van haar tepels zou likken. Vanille – hij liet het woord over zijn tong rollen. Wanneer had hij dat woord het laatst gebezigd? Een woord vol onschuld. Hij voelde zich vrij en jong, ook al was zijn baard grijs en leefde hij als een veroordeelde met honderd jaar huisarrest. De usb-stick had hem bevrijd van zijn leeftijd en de bedrukkende muren van zijn schuilhuis. 25
Bezige De winter Geronimo (01) biw.indd 25
15-04-15 16:56
