66
PASAR oktober 2014
Tekst Kris Clerckx – Foto’s Miodrag Bogdanovic
Van Roemenië naar Kroatië
De Roman Emperors Route De Balkan bulkt van de Romeinse geschiedenis. De Roman Emperors Route, een door de Europese Unie erkende cultuurroute, voert je langs de opvallendste - soms mooi bewaarde, soms vervallen - erfstukken. Op het programma: Roemenië, Bulgarije, Servië en Kroatië.
D
e aankondiging voor de nieuwe Roman Emperors Route klinkt heel ambitieus en uitnodigend: ‘De route brengt je naar unieke plaatsen, waar Romeinse keizers veldslagen uitvochten, waar ze hun acties planden en op krachten kwamen. Onderweg ervaar je wat de Romeinse keizers hebben gevoeld tijdens hun tochten langs de Donau en hoe ze door berg en dal trokken.’ Net zo ambitieus is de enorme afstand voor wie de route tijdens een en dezelfde reis zou willen afleggen: 1.600 kilometer! Maar kan de Roman Emperors Route die grote woorden en ambities wel waarmaken? We zoeken het uit en beginnen eraan in de Roemeense stad Alba Iulia. Twee mannen wachten er ons op in het historische centrum: een van hen loopt er in een wit gewaad bij, de andere is uitgedost als Romeinse garnizoensoldaat. De man in het wit is blijkbaar de onderdirecteur van het Archeologisch Museum van Alba Iulia, maar hij presenteert zich voor de gelegenheid liever als de Romeinse keizer Pertinax. Ter verwelkoming strekt hij kordaat zijn arm uit en vol zelfvertrouwen toont hij zijn ring. Ik speel het spel mee en kus de keizerlijke ring, waarna de rondleiding in het spoor van de Romeinen kan beginnen.
HONGARIJE
100 km
Zagreb
SLOVENIË
Baile Herculane
Belgrado
De toeristische publiekstrekker van Alba Iulia is de citadel, waar ook de belangrijkste Romeinse overblijfselen te vinden zijn. ‘Op deze plaats bevond zich aan het begin van onze tijdrekening een belangrijk militair kamp’, licht onze keizerlijke gids Pertinex toe. ‘Alba Iulia was de grootste stad van de Romeinse provincie Dacia, die min of meer overeenkwam met het territorium van het huidige Roemenië.’ Om zijn verhaal te illustreren neemt Pertinex ons mee naar het Archeologisch Museum, dat zich in een voor malige kazerne van de citadel bevindt. Echt wervelend is de rondleiding niet, maar dankzij standbeelden van keizers, landkaarten en de meest uiteenlopende gebruiksvoorwerpen uit de klassieke oudheid krijg je toch wat meer inzicht in de aanwezigheid van de Romeinen in het zuidoosten van Europa. En reken maar dat ze hun sporen hebben nagelaten. Zo bevindt zich in Alba Iulia onder meer een opvallende Romeinse poort, die helaas een tikkeltje te goed werd gerestaureerd. Ook recentere onderdelen van de citadel ondergaan een grondige renovatie, terwijl op het immense binnenplein archeologen nog volop opgravingen aan het verrichten zijn. Daniela Schily, >>>
Linksboven: In het Servische wijndorpje Rajacke Pimnice worden we verwelkomd met traditionele muziek. Rechtsboven: De rode rotsen van het Bulgaarse Belogradchik zijn grillig en soms meer dan vijftig meter hoog. Onder: De belangrijkste Romeinse site in Servië: Felix Romuliana.
Rajacke Pimnice BOSNIËHERZEGOVINA
Ad
Felix Romuliana
SERVIË Nis
r LEGENDE iat isc h
ITALIË
Alba Iulia
Sarmizegetusa
Donau
KROATIË
Pula Brionieilanden
ROEMENIË
Geen saaie les geschiedenis
eZ
ee
MONTENEGRO
KOSOVO
Vidin Belogradchik
BULGARIJE Sofia
PASAR oktober 2014
67
Niet te missen in Kroatië: de arena van havenstad Pula.
projectleidster van de Roman Emperors Route, is tevreden over die aanpak: ‘De geschiedenis van de Romeinen is een cultureel thema dat bijna alle Europeanen bindt. Met deze nieuwe route promoten we het cultuurtoerisme naar verschillende OostEuropese landen, maar de lokale partners geven daar zelf hun invulling aan. Het is fijn om te zien dat een stad als Alba Iulia met veel zorg haar patrimonium begint te koesteren, wat natuurlijk ook in het voordeel is van de reizigers.’
Een tv-ploeg voor de eerste toeristen De nieuwe Roman Emperors Route wekt hoge verwachtingen bij de toeristische sector in dit toch wel arme deel van Europa. Dat merken we ook op onze volgende bestemming: Sarmizegetusa, een stadje in de Karpaten, waar de burgemeester er op staat om ons als eerste officiële reizigers op de Roman Emperors Route te ontvangen. De aan wezige danseressen, die zich presenteren als Romeinse muzen, een ploeg van een lokale televisiezender en een paar glaasjes schnaps flatteren ons, maar ook zonder feestelijk onthaal heeft de burgemeester reden om trots te zijn op zijn stadje. Bijna 2.000 jaar geleden was Sarmizegetusa de hoofdstad van de Romeinse provincie Dacia. Niemand minder dan de bekende keizer Trajanus, die om zijn triomfen in Rome met een naar hem genoemde zuil werd vereeuwigd, zou opdracht hebben gegeven om op deze plek een stad te stichten. Een deel van die oude Romeinse stad is bewaard
Alba Iulia was de grootste stad van de Romeinse provincie Dacia, die min of meer overeenkwam met het territorium van het huidige Roemenië.
68
PASAR oktober 2014
gebleven. Vooral het amfitheater, waar destijds 5.000 toeschouwers joelden, heeft de tand des tijds goed doorstaan. Daarnaast zie je er de restanten van tempels, villa’s en een necropool. Ondanks het cultuurhistorische belang van deze plek ligt de archeologische site er vandaag desolaat bij. Zelfs een omheining ontbreekt, wat in het verleden ongetwijfeld tot schattenroof heeft geleid. Sommige bezoekers reageren onthutst bij het zien van de site, maar de huidige verwaarloosde ruïnes stralen naar mijn gevoel ook een zekere authenticiteit uit. Onze plaatselijke gids Gica is alvast zichtbaar gelukkig met de toenemende belangstelling voor al het Romeinse erfgoed en hij blikt vooruit: ‘Dankzij de Roman Emperors Route zal ik binnenkort enkele van de andere nabijgelegen Romeinse sites kunnen bezoeken. Dat zal me veel bijleren, want ik heb nog niet veel kunnen reizen. Daarna wil ik Pompeï bezoeken, al blijft mijn grote droom om hier op een dag het oude Sarmizegetusa herop te bouwen.’
In bad met Sissi Een derde tussenstop op Roemeense bodem is het kuuroord Baile Herculane, waar de Romeinen al in het heilzame water kwamen baden. Nog meer internationale uitstraling kreeg Baile Herculane in de negentiende eeuw. Keizerin Sissi was er toen te gast, terwijl haar echtgenoot Frans Jozef er conferenties hield met andere politieke leiders. In hun zog volgde de Habsburgse bourgeoisie, die met stijlvolle villa’s en badhuizen het kuuroord een heel charmant cachet bezorgde. Onder het communisme floreerde het kuurtoerisme opnieuw, wat in de jaren 1970 leidde tot de bouw van enkele torenhoge hotelcomplexen. Het contrast met de nog bestaande badhuizen en Habsburgse villa’s uit
De Maguragrot verrast ons met tientallen spectaculaire grotzalen.
Wijnboeren nodigen je uit in hun typische wijnhuisjes uit de negentiende eeuw.
de negentiende eeuw kan haast niet groter. Wij nemen onze intrek in Hotel Aphrodite, dat overduidelijk nog een erfenis van het communistische tijdperk is: trage service aan het onthaal, een haperende lift naar de hoogste hotelverdiepingen en een kok die er pas in slaagt om tegen middernacht zijn hoofdschotel te bereiden. En daarna is het nog een half uur zoeken naar lakens om uiteindelijk zelf je bed op te maken. De meegereisde samenstellers van de Roman Emperors Route zien het met lede ogen aan: ‘Hier is duidelijk nog véél werk aan de winkel.’ Toch neemt dat niet weg dat het mooi gelegen Baile Herculane na investeringen en een verdere professionalisering over een paar jaar opnieuw zal kunnen concurreren met andere grote kuuroorden.
met bijna identieke huisjes, die in de negentiende eeuw werden opgetrokken als tijdelijke woon- en werkplaats voor wijnboeren tijdens de oogstperiode. In het dorpje Rajacke Pimnice zijn er nog zestig van dergelijke wijnhuisjes bewaard. De benedenverdieping van bijna elk huis is deels ingegraven om de wijn koel te houden, terwijl een korte buitentrap naar een bovenverdieping met een kleine woonruimte leidt. Autoverkeer tussen de huisjes is niet toegelaten en de gastvrijheid van de wijnboeren lijkt oprecht. Op wandel door Rajacke Pimnice word je meer dan eens uitgenodigd om even in de kelder een wijntje te proeven zonder dat je meteen daarna met zes flessen wijn naar huis moet.
Wonen in wijnhuisjes
De Bulgaarse provincie Vidin is de volgende bestemming waar we op zoek gaan naar Romeinse sporen en verhalen. Volgens de statistieken is Vidin de armste streek van Europa en dat is helaas ook te zien aan de verlaten dorpen. Voorbij de Servisch-Bulgaarse grensovergang moeten we nog bijna vijftig kilometer door niemandsland rijden voor we een hotel bereiken. We kiezen voor een gerenoveerd hotelletje in de provinciehoofdstad Vidin, waar we indommelen en wakker worden met zicht op de Donau. Net als op andere plaatsen rekent ook de toeristische dienst van Vidin op een toestroom van toeristen via de Roman Emperors Route, maar wat kunnen ze die bezoekers bieden? We verkennen de stad aan boord van een oubollig toeristentreintje. Aan een slakkengang van vijf kilometer per uur tuffen we langs de oevers van de Donau, door het stadspark en door het nog bijzonder communistisch ogende stadscentrum… Help! Ik wil >>>
Behalve het Romeinse erfgoed vormt ook de Donau een rode draad voor wie onderweg is op de Roman Emperors Route. In elk van de vier Balkanlanden drukt de op een na langste rivier van Europa haar stempel op het landschap en op de cultuur, en bepaalt ze de landsgrenzen. Een eerste keer steken we de Donau over aan de Roemeens-Servische grensovergang in de buurt van Drobeta Turnu Severin. Een uurtje verderop houden we halt aan het wijndorpje Rajacke Pimnice, dat samen met nog enkele andere dorpjes uit de wijnregio Negotin kans maakt om op de lijst van het werelderfgoed van Unesco te belanden. ‘Al eeuwenlang worden hier wijnen geproduceerd, zelfs al ten tijde van de Romeinen’, weet een van de plaatselijke wijnboeren ons te vertellen. Heel bijzonder aan de wijnen uit Negotin is dat ze geproduceerd en bewaard worden in kleine dorpjes
7.000 jaar oude rotstekeningen
PASAR oktober 2014
69
Het kleurrijke vissershaventje van Fazana, een tussenstop op weg naar de Brioni-eilanden.
hier weg! De flauwe start in Vidin wordt gelukkig gauw goedgemaakt. We bezoeken de nabijgelegen Maguragrot en volgen een ondergronds parcours door tientallen spectaculaire grotzalen. Heel mysterieus zijn de expressieve rotstekeningen van danseressen en jagers, gemaakt met uitwerpselen van vleermuizen. Volgens historici dateren de oudste rotstekeningen uit het neolithicum, wat zou betekenen dat ze op z’n minst 7.000 jaar oud zijn. En nog altijd in perfecte staat. Fantastisch! Een nog indrukwekkendere plek in de provincie Vidin is Belogradchik. Aan de rand van dit haast volledig witte stadje rijst een gordel van rode kalkstenen rotsen op. De rotsen van Belogradchik nemen de grilligste vormen aan en sommige zijn meer dan vijftig meter hoog. In het verleden had deze plek een militaire functie en Romeinen, Turken en andere heersers over deze streek hebben tussen de rotsen verdedigingsmuren en versterkingen aangebracht. Vreemd genoeg zijn we zo goed als de enige bezoekers, maar net daardoor komt de site nog overweldigender over. Zonder aanschuiven kunnen we via smalle trapjes tot op de hoogste rotstoppen klimmen en met de tenen boven de afgrond is het al bibberend genieten van een weids uitzicht. Tot slot ronden we ons bezoek aan Belogradchik af met een mountainbiketocht rond het rotsmassief, gevolgd door een afdaling tot aan een van de betere Bulgaarse wijngaarden. Vakantieland Bulgarije heeft me positief verrast.
Op wandel door wijndorp Rajacke Pimnice word je meer dan eens uitgenodigd om even in de kelder een wijntje te proeven.
Een Korintische zuil van de Gouden Poort in Pula.
Kruispunt tussen oost en west Een dag later steken we nog eens een landsgrens over. Danko Cosic, de Servische coördinator van de Roman Emperors Route, gidst ons duidelijk opgetogen door zijn vaderland: ‘In Servië is veel Romeins erfgoed bewaard gebleven. Ten tijde van de Romeinen was Servië een belangrijk knooppunt van verschillende wegen tussen het Oost- en West-Romeinse Rijk. Bovendien wordt al te vaak vergeten dat Servië de wieg is van meer dan twintig Romeinse keizers. Alleen Italië doet beter.’ Een van de keizers was Constantijn de Grote, die begin vierde eeuw het Edict van Milaan goedkeurde. Dankzij dit akkoord werd het christendom toegelaten in het Romeinse rijk, wat het einde betekende van de christenvervolging. Een cruciaal moment in de geschiedenis van Europa. In Nis, de geboortestad van Constantijn de Grote, zijn ze hun beroemde inwoner al die eeuwen later nog niet vergeten. Aan de oevers van de Morava kan je nog enkele mozaïeken uit de villa van keizer Constantijn de Grote bewonderen en in het stadsmuseum zie je munten, bronzen beelden en andere objecten uit die hoogdagen voor Nis. De allerbelangrijkste Romeinse site in Servië is Felix Romuliana, een van de meest onderschatte plekken op de lijst van het Unesco-werelderfgoed. ‘De ruïnes werden pas in de negentiende eeuw door een Oostenrijkse reisauteur ontdekt’, weet directeur Bora Dimitrijevic. ‘Aanvankelijk werd gedacht aan een militaire versterking, maar na verdere opgravingen en recent onderzoek werd duidelijk dat zich hier twee paleizen bevonden: het paleis van keizer Galerius en het paleis ter ere van zijn moeder. Sinds enkele jaren werken we aan de wederopbouw.’
PASAR oktober 2014
71
Praktisch Erheen Pasar reisde met Lufthansa naar het Roemeense Sibiu, dat op zeventig kilometer van beginpunt Alba Iulia ligt. Na aankomst op de Brioni-eilanden keerden we vanuit Zagreb met Croatia Airlines terug naar Brussel. Slapen Met uitzondering van Hotel Aphrodite in Baile Herculane logeerden we steeds in verzorgde en best betaalbare hotels. Aanraders zijn: • Hotel Continental Forum in Sibiu, www.continentalhotels.ro • Hotel Anna-Kristina in Vidin, www.annakristinahotel.com • Best Western My Place in Nis, www.hotelmyplace.com • Hotel Dunav in Ilok, www.hoteldunavilok.com • Hotel Neptun in Brijuni, www.brijuni.hr Kamperen Met de camper of met de caravan door de Balkan reizen is niet zo evident, maar in Kroatië (www. camping.hr) en Servië (www.camping.rs) komen er steeds meer nieuwe campings bij. Een camping op het traject van de Roman Emperors Route in Bulgarije is Madona Han (www.madonainn-bg.com). Doen! • Wandelen op en rond de indrukwekkende rotsen van Belogradchik: www.belogradchik.biz • In het gezelschap van een (Engelstalige) gids op stap gaan door de a rcheologische site van Felix Romuliana, dat in alle stilte en anonimiteit op de Unesco-werelderfgoedlijst is komen te staan • Boottochtje naar de Brioni-eilanden, het voormalige vakantieparadijs van Tito: www.brijuni.hr/en/ Zebra’s, olifanten en andere exotische overlevers uit Tito’s zoo op de Brioni-eilanden vormen de verrassende finale van onze tocht.
Ook in de Servische hoofdstad Belgrado zijn nog Romeinse sporen bewaard, maar bij een bezoek aan de stad maken het fort en de orthodoxe kathedraal van de heilige Sava toch wel veel meer indruk.
Zelf reizen langs de Roman Emperors Route? Over het 1.600 kilometer lange traject dwars door de Balkan deden wij een week, maar met tien of meer dagen wordt het reistempo heel wat aangenamer. Een goed alternatief is om het traject te beperken tot twee of drie landen en onderweg wat langer te genieten van mooie landschappen en bruisende steden. Op een reisgids of een volwaardige website over de route is het voorlopig nog wachten. Een brochure met een overzicht van het traject en meer praktische info over de belangrijkste steden op het traject kan je downloaden via www.danube-info.org.
De zebra’s van Tito Na achtereenvolgens Roemenië, Bulgarije en Servië te hebben doorkruist, krijgt de reis tijdens de passage door Kroatië een heel ander karakter: meer comfort, betere wegen, maar het wordt ook duurder en veel minder avontuurlijk. De finale kilometers van deze trip verlopen in een te hoog tempo en in minder dan een dag geraken we vanuit het meest oostelijke punt van Kroatië tot helemaal in de tip van het schiereiland van Istrië. Een niet te missen Romeins spoor in deze regio is de arena van havenstad Pula, die net als het Colosseum in Rome werd opgetrokken in de eerste eeuw van onze tijdrekening. Het eindpunt van de Roman Emperors Route ligt op de Brioni-eilanden, waar zich onder andere de ruïnes van een Romeinse villa bevinden. Toch raak ik hier vooral in de ban van de voormalige communistische leider Tito, die met de allures van een Romeinse keizer dertig jaar lang over Joegoslavië heerste. Tijdens die hele periode waren de Brioni-eilanden zijn vakantieparadijs, waar hij Gina Lollobrigida, Sophia Loren en andere bekende actrices heeft ontvangen. Ook koning Boudewijn was er te gast. Zijn foto hangt in een klein museum ter ere van Tito. Naar verluidt brachten al die gasten een dier mee voor gastheer Tito, die op die manier een heuse dierentuin verzamelde. Zebra’s, olifanten en andere exotische overlevers uit Tito’s zoo vormen zo een wel heel verrassende finale van een kilometerslange cultuurroute in het spoor van de Romeinen. <<
PASAR oktober 2014
De Sergiusboog in Pula.
73
