Onze maatschappij staat aan het

education permanente

Het ‘Mapping Model e-CF’ is een aanpak om functieprofielen op basis van het European Competence Framework (e-CF) en het aanbod aan opleidingen en assessments in relatie met elkaar te brengen. Door een inhoudelijke ‘mapping’ mogelijk te maken draagt Ngi-NGN bij aan het opstellen van profielen, het zorgen voor acceptatie van de e-CFcompetenties en aanvullende profielen in de markt, het voorzien in handvatten voor e-CF-mapping en het betrekken van eindorganisaties. Anita Bosman, Pascal Ravesteijn en Frits Bussemaker

Mapping Model e-CF

Praktische toepassing van het e-CF

O

nze maatschappij staat aan het

Wat is het e-CF?

begin van de digitale transforma-

Het Europese e-Competence Framework (e-CF) is

tie. Als gevolg daarvan moeten

een framework om professionele ICT-vaardighe-

organisaties veranderen om van

den te beschrijven. Het is een gemeenschappelijk

een overheersende hiërarchische

framework van e-competenties en e-competen-

organisatiestructuur te transformeren naar een

tieniveaus, dat begrepen kan worden in Europa en

meer dynamische organisatiestructuur. Ook voor

daarbuiten (CEN, 2014a, b, c).

functies betekent dit een verandering. Niet alleen

Een competentie is in dit framework een aan-

voor de ICT-functies, maar ook andere functies in

getoond vermogen om kennis, vaardigheden

de organisatie zullen deze meer ICT-gerelateerde kennis nodig hebben. Als gevolg daarvan is er bij veel organisaties een mismatch ontstaan tussen huidige kennis en vaardigheden van medewerkers en benodigde kennis en vaardigheden om in de digitale transformatie mee te kunnen. Hierbij gaat het om vragen als: Welke competenties moeten we in huis hebben? Welke specifieke competenties

Het e-CF presenteert een gemeenschappelijke Europese taal voor ICT-competenties

dient een bepaalde functie te hebben? Hoe vind je een medewerker met de gewenste competenties?

en attitudes toe te passen om waarneembare

Om organisaties te helpen bij het beantwoorden

resultaten te behalen. In e-CF bestaat het woord

van deze vragen ontwikkelde Ngi-NGN, de Neder-

‘competentie’ in twee dimensies. Dimensie één

landse beroepsvereniging voor ICT-professionals,

beschrijft de vijf e-competentiegebieden, afge-

in samenwerking met het lectoraat Procesinno-

leid van de IT-bedrijfsprocessen: plan, build, run,

vatie en Informatiesystemen van de Hogeschool

enable, manage (plannen, bouwen, uitvoeren,

Utrecht het Mapping Model e-CF (MME). Het

mogelijk maken, sturen). Dimensie twee beschrijft

MME is een instrument dat helpt om het Europese

een set van veertig e-competentiereferenties met

e-Competence Framework praktisch toepasbaar

een algemene beschrijving van elke competentie.

te maken.

Samen vormen die het geheel van de Europese

NUMMER 7 - SEPTEMBER 2015

35


generieke referentiedefinities van het e-CF.

tot de producten van opleiders en assessment-

Het e-CF presenteert daarmee een gemeenschap-

bureaus. Hiermee kan voor een afnemer van

pelijke Europese taal voor ICT-competenties.

ICT-personeel inzichtelijk worden gemaakt welke

Het raamwerk ondersteunt bij de definitie van

producten er zijn om specifieke competenties te

functies, trainingen, cursussen, kwalificaties,

verbeteren en te toetsen.

loopbanen, formele en niet-formele leertrajecten,

Figuur 1 is het model dat de kern vormt van het

en certficeringen in de ICT-sector in Europa (Olde

MME, waarin de drie soorten competenties zijn

Hartmann, 2015).

weergegeven op basis waarvan functieprofielen

Het e-CF is een objectief raamwerk dat is opge-

kunnen worden beschreven. De gelaagdheid in het

steld door diverse samenwerkingsverbanden

model geeft de relatie aan van competenties naar

georganiseerd binnen de EU. De competenties

het (opleidings-)curriculum voor de professional

en aanvullende profielen zijn opgesteld met

en de onderliggende assessment die behulpzaam

betrokkenheid van beroepsverenigingen. Door de

kan zijn bij het identificeren waar je als professi-

brede input is het raamwerk ook geschikt om in

onal staat.

de markt te gebruiken om opleidings- en assess-

Het MME-model onderkent drie soorten compe-

ment-producten te duiden, te optimaliseren en in

tenties, te weten: domein, gedrag en vakinhoude-

te zetten.

lijk. Van de drie genoemde soorten competenties,

Het gebruik van e-CF is geheel vrij voor iedereen.

richt e-CF zich uitsluitend op de vakinhoudelijke

Het is als ondersteuning bedoeld en Europabreed

competenties. Er is geen intentie om e-CF uit te

wordt het gebruik ervan gestimuleerd. Afhankelijk

breiden met domeinspecifieke competenties1 en gedragscompetenties2. Het uitgangspunt is namelijk dat de meeste organisaties hun eigen domein-

Om organisaties een praktisch instrument te bieden is een mapping-model ontwikkeld: Mapping Model e-CF (MME)

competenties kennen en zelf hebben vastgesteld. Ook de bijbehorende gedragscompetenties zijn vaak al in organisaties benoemd. Voor zowel de domeinspecifieke, als de gedragscompetenties bestaan bovendien voldoende referentiemodellen vanuit het hrm-vakgebied. Deze beide competenties gaan ook breder dan alleen ICT-specifieke competenties. Voor alle drie de soorten competenties bestaan voor elk kennis- en ervaringsniveau opleidingen en trainingen. Opleidingsorganisaties en trai-

[1] Een voorbeeld van een domeinspecifieke competentie: Een business-analist werkt in een verzekeringsbranche. Voordat zij begint dient ze kennis te hebben van de weten regelgeving vanuit de financiële verzekingswereld. Ze moet hiervoor de cursus Zorgverzekeringswet volgen. [2] Vaardigheden, zoals presentatievaardigheden, adviesvaardigheden, leidinggeven et cetera.

36

van een eigen doelbepaling kan het e-CF naar

ningsbureaus leveren de baseline aan voor de

eigen inzicht worden ingevuld. Het e-CF kent op

opleidingen en voegen daar de eigen specifieke

dit moment nog geen standaardisatietraject om

kennis en vaardigheden aan toe.

competenties meetbaar te maken. (Olde Hart-

Wat wél wordt onderkend in MME, is dat er

mann, 2015)

samenhang is tussen de drie soorten competen-

Wat is het Mapping Model e-CF?

ties. De competenties komen namelijk samen in één professional, waarvoor over het algemeen één

Onbekendheid met het e-CF weerhoudt organisa-

ontwikkeltraject wordt opgezet. Naast e-CF moe-

ties om met dit framework te werken. Het Ngi-

ten voor de domeinspecifieke en gedragscompe-

NGN krijgt veel vragen van organisaties en leden

tenties dus ook andere hrm-competentiemodellen

die e-CF willen toepassen in hun organisatie.

worden gehanteerd.

De belangrijkste vragen zijn hoe de e-CF-com-

Om een goed beeld te krijgen van waar een profes-

petenties zich verhouden met de bestaande

sional staat, zou de professional een assessment-

competentieframeworks en hoe je deze integreert.

traject moeten volgen waarin alle drie de compe-

Om organisaties een praktisch instrument te

tentiesoorten worden meegenomen.

bieden is een mapping-model ontwikkeld, het zogenaamd Mapping Model e-CF (MME).

Waarom een MME-model?

Het MME-model definieert hoe de e-CF-compe-

De rationale achter het opstellen van een Map-

tenties voor de ICT-professional zich verhouden

ping Model e-CF is drieledig.

Profielen e-CF domeinspecifieke competenties

gedragscompetenties

vakinhoudelijke competenties

functieprfieles

een hrmmodel

een hrmmodel

e-CF

opleidingen/ trainingen

curriculum

curriculum

curriculum op basis van e-CF

assessment

assessment

assessment

assessment op basis van e-CF

Figuur 1. Model van het Mapping Model e-CF

Objectieve positionering In het MME-model wordt uitgegaan van e-CF. De beroepsorganisatie stelt de functieprofielen op voor het gehele vakgebied. Door dat vanuit de beroepsorganisatie te doen, kan een objectieve positionering van de uitwerking beter geborgd worden. Door het betrekken van vaktechnische professionals wordt tevens geborgd dat professionals in het vakgebied het initiatief nemen in het

Het MME-model kan gebruikt worden om te zien waar ‘gaps’ zijn voor het aannemen of aanleveren van volwaardig ICT-personeel

vaststellen van benodigde competenties. Zodra deze vastlegging gereed is, dan kan pas hierop het aanbod aan producten van opleiders en assessmentbureaus geplot worden en kunnen commerciële belangen een invloed krijgen.

Koppelen vraag en aanbod In het model kunnen de competenties per functieprofiel allereerst ‘gemapt’ worden op het aanbod van opleiders en assessmentbureaus. Dit kan gedaan worden voor de gehele beroepsgroep, maar ook voor een specifieke organisatie die een eigen functieprofiel op basis van e-CF-competenties heeft opgesteld. Daarnaast ligt hier ook de vrijheid voor een organisatie om de domeinspecifieke competenties en gedragscompetenties te mappen op het aanbod van opleiders en assessmentbureaus. Dit model kan tot slot gebruikt worden om te zien waar ‘gaps’ zijn voor het aannemen of aanleveren van volwaardig ICT-personeel. Functies waar opleidingen niet genoeg (meer) aansluiten


37


ICTprofielen competentiemapping vakinhoudelijk (e-CF)

opleiden of assessen ICT-professional

competenties vaststellen/ gap vaststellen/ vacature opstellen

MMEmapping

competentiemapping, domeinspecifiek en gedrag

Figuur 2. Stappenplan toepassing van e-CF met behulp van het Mapping Model e-CF

Figuur 3. Screenshot www.e-competence-quality.com/certification-profiles/

Figuur 4. Gedragspecifieke competenties vanuit het Platform voor Informatiebeveiliging (PvIB)

38

bij benodigde competenties kunnen door middel van een goede mapping in kaart gebracht worden, waarna de leverancier(s) de mogelijkheid heeft het opleidingsaanbod te optimaliseren.

Tactisch meedenken met eindorganisaties Met het opstellen van e-CF-functieprofielen geeft de beroepsgroep aan welke competenties van

Met het opstellen van e-CF functieprofielen geeft de beroepsgroep aan welke competenties van belang zijn

belang zijn. Dit geeft de opleider en assessor de mogelijkheid om meer als partner mee te denken met eindorganisaties en op tactisch niveau contact te leggen. Trainingen kunnen bijvoorbeeld meer geclusterd worden en er kan ingezet worden

of extern) en wil graag de competenties hiervan in

op permanente educatie. Ook kunnen de opleiders

kaart hebben. De hrm-medewerker doorloopt het

en assessors een meer begeleidende rol spelen op

stappenplan van het MME-model.

diverse momenten van de carrière van een medewerker.

Stappenplannen bij het model

Stap 1: ICT-profielen opstellen Pijler 3 de vakinhoudelijke competenties op basis van e-CF worden vastgesteld. De vakinhoudelijke

Vanuit organisatieperspectief kan e-CF op ver-

competenties worden ingevuld op basis van e-CF.

schillende manieren gebruikt worden:

Hiervoor kan de leidinggevende of hrm de profile

oor een ontwikkeltraject van een medewerker: • V er wordt niet gekeken hoe iemand functioneert,

tool gebruiken vanuit het CEN (http://profiletool. ecompetences.eu/, figuur 3).

het gaat over de marktconformiteit. ompetenties en ontbrekende competenties • C (gap) die er zijn binnen een organisatie in kaart brengen.

Stap 2: Competentiemapping vakinhoudelijk (e-CF) Met deze tool kan de hrm-medewerker van deze

oor een reorganisatie. • V • Voor het opstellen van een vacature.

verzekeraar in kaart brengen wat ze zoeken en hoe

oor het optimaliseren van het aannametraject; • V voldoende en kwalitatief aanbod van ICT-

profiel (vanuit CEN). De tool werkt ook de andere

personeel. oor het opstellen van een CV voor de ICT- • V professional. Voor ieder van deze situaties, geeft MME een aantal stappen weer. De voorwaarden die daarbij

dit zich verhoudt met een bepaald ICT-functiekant op. Het ICT-functieprofiel wordt als basis gekozen en de hrm-manager kiest aanvullende competenties vanuit het e-CF.

Stap 3: Competentiemapping domeinspecifiek en gedragscompetenties

horen, en die ook voorafgaand aan een project

Pijler 1 de domeinspecifieke competenties worden

moeten vastliggen, zijn:

beschreven. De business-analist werkt in een

• De functiebeschrijvingen zijn door de organisatie vastgesteld volgens de CEN ICT Profiles

verzekeringsbranche. Bij pijler 1, de domeinspecifieke competentie, komt te staan dat deze persoon

(CWA 16458:2012) of volgens beroepsverenigin-

kennis nodig heeft van de weten regelgeving

gen (aanvullende ICT profiles).3

vanuit de financiële verzekeringswereld. De

• Opleiders en assessmentbureaus hebben in kaart gebracht welke producten zij bieden in

werknemer moet hiervoor de cursus Zorgverzekeringswet volgen.

aansluiting op de betreffende e-CF-competenties.

Voorbeeld werking MME

Pijler 2 de gedragspecifieke competenties worden beschreven. Vaak hebben organisaties de gedragspecifieke competenties in hun functiehuis al

Voor het praktische toepassing van e-CF is op

gespecificeerd. Omdat het e-CF hier geen invul-

basis van het MME een generiek stappenplan

ling aangeeft heeft het Platform voor Informatie

vastgesteld, in zes stappen (figuur 2).

beveiliging deze benoemd vanuit het e-CF en

Een verzekeraar zoekt een business-analist (intern

aangeduid als ‘algemene competenties’ (figuur 4).


[3] Het Platform voor Informatiebeveiliging (PvIB) beschrijft vier beroepsprofielen voor beroepen binnen het vakgebied informatiebeveiliging. Daarnaast wordt er vanuit het programma Digivaardig & Digiveilig nieuwe functies op basis van e-CF geschreven: data scientist, digitale documentalist, healthcare informatics, ethical hacker, app/mobile-ontwikkelaar, cloud engineer, experience designer en de enterprise architect.

39


Profielen e-CF

functieprfieles

domeinspecifieke competenties

gedragscompetenties

vakinhoudelijke competenties

een hrmmodel

een hrmmodel

e-CF

Figuur 5. Een volledig ingevuld profiel voor een medewerker

[4] Dit is een tool gebaseerd op het e-CF en op de CEN ICT Profiles. Tevens geeft het de mapping van een groot aantal ICT-certificaten weer. [5] Experts vanuit het Ngi-NGN, maar ook van andere beroepsverenigingen, zoals het PvIB die voor het vakgebied informatiebeveiliging vier beroepen hebben uitgeschreven: chief information security officer (CISO); information security officer (ISO); ICTbeveiligingsmanager; en ICT-beveiligings specialist.

40

Figuur 6. Screenshot www.e-competence-quality.com/self-assessment-tool/5

Stap 4: Invulling MME-model

(www.e-competence-quality.com/self-assess-

De competenties worden vanuit alle drie de pijlers

ment-tool/4), figuur 6.

ingevuld, zodat er een totaalbeeld wordt gege-

De medewerker kan het self assessment invullen.

ven met alle benodigde competenties voor de

Echter de leidinggevende of andere medewerkers

business-analist van de verzekeraar.

kunnen ook het self assessment invullen, bijvoorbeeld als onderdeel van een 360-graden-feedback.

Stap 5: Competenties vaststellen

Tevens kunnen de relevante ICT-certificaten in

Indien de organisatie wil weten in hoeverre

deze tool worden ingebracht. Een groot aan-

een medewerker op dit moment over bepaalde

tal relevante certificaten staan reeds op de site

competenties beschikt kan er gebruik wor-

www.e-competence-quality.com/certificati-

den gemaakt van een self assessment tool

on-profiles/.

Stap 6: Opleiden of toetsen (assessen) van de ICT medewerker Steeds meer hogescholen, universiteiten en ICT-opleiders vullen hun ICT-opleidingen en -cursussen in op basis van e-CF. Een format voor het in kaart brengen van hun aanbod kan door middel van een voorbeeldtemplate die te vinden is op de site: www.e-competence-quality.com/certification-profiles/ Daarnaast kunnen ICT-opleiders ook een laag

Ngi-NGN zorgt ervoor dat de beroepsgroep het initiatief kan nemen in het definiëren van benodigde competenties voor een ICT-professional

dieper van e-CF hun competenties in kaart brengen door aan te geven welke competenties van het e-CF gebruikt worden voor hun cursussen of

MME worden vormgegeven en verder worden

opleiding. Dit betekent dat dimensie vier van het

geoperationaliseerd. Door een inhoudelijke

e-CF wordt ingevuld. Een voorbeeld is te vinden

mapping mogelijk te maken, draagt Ngi-NGN

op de site: www.e-competence-quality.com/

bij aan het opstellen van profielen, het zorgen

the-european-e-competence-framework/

voor acceptatie van de e-CF-competenties en

Rol van de beroepsorganisatie

aanvullende profielen in de markt, het voorzien in handvatten voor e-CF-mapping, en het betrek-

Ngi-NGN zorgt ervoor dat de beroepsgroep het

ken van eindorganisaties. Daarnaast zal zij de

initiatief kan nemen in het definiëren van beno-

paraplufunctie op zich nemen om initiatieven

digde competenties voor een ICT-professional. In

die opgezet worden en beschikbare informatie

het MME wordt uitgegaan van ICT-functieprofie-

omtrent het e-CF te ontsluiten en praktisch toe-

len die door de CEN of beroepsverenigingen van

pasbaar te maken.

het specifieke vakgebied zijn opgesteld. Hiermee is geborgd dat professionals in het vakgebied richtinggevend blijven in het vaststellen van benodigde competenties. Dit is wenselijk om twee redenen: • deze experts5 kunnen het beste vaststellen welke vaktechnische competenties voor een functie nodig zijn; • het betreft objectieve inbreng. Pas na het opstellen van de functieprofielen wordt het aanbod aan producten van opleiders en assessmentbureaus hier op gemapt, dus pas dan kan commercieel belang een invloed hebben. Het Ngi-NGN helpt organisaties om e-CF op te zetten en verder te implementeren. Zo zal het

Literatuur

CEN (European Committee for Standardization). European e-Competence Framework 3.0. A common European Framework for ICT Professionals in all industry sectors. CWA 16234:2014 Part 1, 2014a CEN (European Committee for Standardization). User guide for the application of the European e-Competence Framework 3.0. CWA 16234:2014 Part 2, 2014b CEN (European Committee for Standardization). Building the e-CF – a combination of sound methodology and expert contribution. Methodology documentation. CWA 16234:2014 Part 3, 2014c CEN (European Committee for Standardization). Case Studies for the application of the e-CF. CWA 16234:2014 Part 4, 2014d

Anita Bosman ([email protected]) heeft zitting in het hoofdbestuur van Ngi-NGN. Ze is verantwoordelijk voor Post Initieel ICT-onderwijs bij de Hogeschool Utrecht en is lid van de e-CF initiatiefgroep. Pascal Ravesteijn ([email protected]) is lector Procesinnovatie en Informatiesystemen aan de Hogeschool Utrecht. Hij heeft zitting in het bestuur van het International Information Management Association (IIMA) en is voorzitter van het BPM-Forum. Frits Bussemaker ([email protected]) is partner en Liaison European Relations bij CIONET, een community van CIO’s en IT-directeuren in Europa. Hij is voorzitter van iPoort, onderdeel van perscentrum Nieuwspoort; lid van de Global Industry Council van IP3.

CEN (European Committee for Standardization). European ICT Professional Profiles, Workshop Agreement CWA 16458 Olde Hartman, M. (2015). e-CF in de praktijk, Van Haren Publishing, Zaltbommel, april 2015 Op de Coul, J. (red), (2001). Taken, Functies, Rollen en Competenties in de Informatic’, Ten Hagen & Stam e-Skills QUALITY – Final Report 2013, Towards a European Quality Label for ICT Industry Training and Certification Whitepaper PvIB (2001). Beroepsprofielen Informatiebeveiliging, Een basis voor uniforme kwalificatie van professionals in informatiebeveiliging


41

Onze maatschappij staat aan het

Recommend Documents