Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij?

http://webhost.ua.ac.be/csb

http://onderzoek.khk.be/domein _SociaalEconomischBeleid/

www.khk.be

Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen

Bérénice Storms Katholieke Hogeschool Kempen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

8-10-2010


PROBLEEMSTELLING


www.khk.be

Vraagstelling: Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving?

Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.

1



www.khk.be

MAATSCHAPPELIJK EN WETENSCHAPPELIJK RELEVANT

Behoeften aan een algemeen normensysteem voor:

OCMW’s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten …

Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over:

Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomensbescherming



www.khk.be

Maatschappelijke participatie: adequaat vervullen sociale rollen = bijhoren én bijdragen

Gezondheid:

Autonomie:

• Gezonde voeding

•Veilige kindertijd

• Geschikte kleding •Adequate huisvesting • Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging •Rust •Ontspanning

•Betekenisvolle relaties •Mobiliteit •Veiligheid

2



www.khk.be

Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs)

Drie criteria: Gezonde levensstijl mogelijk Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen Aanvaard door lageinkomensgezinnen


Typegezinnen Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling


www.khk.be

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

Alleenstaande vrouw Alleenstaande man Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar ) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 20 jaar op kot) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 20 jaar, student op kot) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 20 jaar, pendelstudent ) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) Koppel Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) Koppel met één kind (meisje, 20 jaar, student op kot) Koppel met één kind (meisje, 20 jaar, pendelstudent ) Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar) Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)

3



www.khk.be

Typegezinnen Variërend naar: Leeftijd:

Actieve leeftijd 65+

Huisvestingssituatie

Huurwoning

In private huisvestingsmarkt In sociale sector

Woning in eigendom

Geen hypotheek meer te betalen Wel nog hypotheek te betalen

Gezondheid:

Geen chronische ziekten of bijzondere ziektekosten Aftoetslijst van bijkomende kosten indien geen goede gezondheid

Activiteitsstatus:

werkend langdurig werkloos



Vuistregels:

www.khk.be

Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten

4



www.khk.be

Referentiebudgetten voor niet werkenden

GEZONDE VOEDING Criteria:

Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden

5

gezonde voeding

Gezonde voeding

6


Geschikte kleding


www.khk.be

Criteria:

Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano

Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding

Geschikte kleding

7

Geschikte kleding

Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg



www.khk.be

Achterliggende principes persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen

8

Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg



www.khk.be

Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor “gezonde” personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psychosociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering

reële medische kosten!



www.khk.be

9



www.khk.be

Adequate huisvesting http://webhost.ua.ac.be/csb


www.khk.be

Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de

Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) : Adequate huisvesting Kwaliteitsvolle woning:

Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet Voldoende ruim Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht Woonomgeving Aanwezigheid van voorzieningen Woonzekerheid Een betaalbare prijs

10

Adequate huisvesting Adequateillustratief huisvesting Huisvestingskosten:



www.khk.be

Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) Herstel

Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!



www.khk.be

11

Veiligheid:veilig wonen Veiligheid

Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid

12


Rust en ontspanning


Uitgangspunten:

www.khk.be

Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie

Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd

13

14



Veilige kindertijd

www.khk.be

Criteria : Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden

Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)

15



Veilige kindertijd

www.khk.be

Concrete uitgaven:

Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld

16

Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens: Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid

Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen

17

18

Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer

Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass

19

TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, private huurwoning 2151 1905

1683 1554 1295 1874

1403 1274 978

TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, sociale huurwoning, alle rechten uitputtend 1715 1482

1336 1210 1052 1457

1076 950 704

20

Doeltreffendheid minimuminkomens


Rekening houdende met: http://onderzoek.khk.be/domein _SociaalEconomischBeleid/

www.khk.be

Uitkeringen Leefloon, werkloosheidsuitkering, invaliditeitsuitkering, IGO Minimumloon Kinderbijslagen en studietoelagen, schooltoeslag Tegemoetkoming voor hulpbehoevende bejaarden en de uitkering van de zorgverzekering Belastingen en aftrekken voor hypotheek, kinderopvang, werkbonus


Doeltreffendheid minimuminkomens: Niet werkenden op actieve leeftijd


www.khk.be

Huurder prive sector

Huurder sociale sector

Eigenaar, zonder hypotheek

Leefloon

Werkloos

Invaliditeit

Eigenaar, met hypotheek

2500

2000

1500

1000

500

0

2500

2000

1500

1000

500

0 koppel

koppel + kind (j, 2 jaar)

koppel + kind (m,4jaar)

koppel + kind (j, 8 jaar)

koppel + kind (m,15 jaar)

koppel + kinderen (2, 4 jaar)



21




www.khk.be

Niet werkenden op actieve leeftijd Leefloon en minimumwerkloosheidsuitkering schieten tekort voor bijna alle gezinstypen Tenzij bij beperkte woonkosten door sociale huur of eigendom zonder hypotheek Minimuminvaliditeitsuitkering voldoende voor alleenstaanden of alleenstaande met jonge kinderen, maar schiet tekort voor koppels en alleenstaanden met oudere kinderen (Zonder rekening te houden met ziektekosten) Minimuminkomensbescherming voor niet werkende actieven is: Beter voor alleenstaanden dan voor koppels Minder goed naarmate kinderen ouder zijn



Gezinnen met werkenden (éénverdieners) http://onderzoek.khk.be/domein _SociaalEconomischBeleid/

www.khk.be


Eigenaar met hypotheek

Eigenaar zonder hypotheek

Minimumloon

3000

Autokost en

2500 2000 1500 1000 500 0 Vrouw

Vrw+1K 2j


Vrw+1K 4j

Vrw+1K 8j


Vrw+1K 15j

Vrw+2K 2,4j


Vrw+2K 4,8j

Vrw+2K 8,15j

Minimumloon

3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Koppel

Kop+1K 2j

Kop+1K 4j

Kop+1K 8j

Kop+1K 15j

Kop+2K 2,4j

Kop+2K 4,8j

Kop+2K 8,15j

22



www.khk.be



www.khk.be

Doeltreffendheid minimuminkomens Gezinnen met werkenden (éénverdieners) Minimumloon is voor alleenstaanden in sommige omstandigheden voldoende: geen kinderen én geen auto geen hypotheek én geen auto (Eén) minimumloon is voor koppels veelal onvoldoende, tenzij bij lage huisvestingskosten en er geen auto nodig is Tekort neemt toe naarmate de kinderen ouder zijn

Doeltreffendheid minimuminkomens Gezinnen met studenten Ouders werken niet


Huurder sociale sector


Eigenaar, met hypotheek

Leefloon

Werkloos

Invaliditeit

3000,00

2500,00

2000,00

1500,00

1000,00

500,00

Eén ouder werkt

0,00 Vrouw + kind (v, 20, pendelstudent)

Vrouw + kind (m, 20, kotstudent)

Koppel + kind (v, 20, pendelstudent)




Minimumloon

Koppel + kind (m, 20, kotstudent)

3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Vrouw + pendelstudent

Vrouw + kotstudent

Koppel + pendelstudent

Koppel + kotstudent

23


Doeltreffendheid minimuminkomens Gezinnen met studenten


www.khk.be

Leefloon of minimumwerkloosheidsuitkering + kinderbijslag + studiebeurs bijna steeds tekort Minimuminvaliditeit en minimumloon schieten tekort tenzij bij lage huisvestingskosten



www.khk.be

Hogere studiebeurs voor kotstudent is toch te klein om hogere kosten van kotleven tov. pendelen te dekken.

Doeltreffendheid minimuminkomens Niet-hulpbehoevende bejaarden IGO schiet tekort voor huurders in de privé sector IGO ligt boven de budgetstandaard voor Eigenaars zonder hypotheek Huurders in de sociale sector 1400 Huurder prive sector, zonder sociale verminderingen

1200 1000

Huurder sociale sector + sociale tarieven

800 600


400 200

IGO 0 Alleenstaande vrouw niet hulpbehoevend

Koppel niet hulpbehoevend

24



www.khk.be

Doeltreffendheid minimuminkomens Hulpbehoevende bejaarden IGO + federale tegemoetkoming voldoende bij lage huisvestingskosten IGO + federale tegemoetkoming + Vlaamse zorgverzekering steeds voldoende IGO + Federale tegemoetkoming + Vlaamse zorgverzekering Eigenaar, zonder hypotheek Huurder sociale sector + sociale tarieven Huurder prive sector, zonder sociale verminderingen

Koppel hulpbehoevend

Alleenstaande man hulpbehoevend

0

200

400

600

800 1000 1200 1400 1600 1800

De budgetstandaard naar huishoudelijke bestedingscategorieën all (vrouw)

Bank en verzekering Huur, verbruikerskosten Ziekenfondsbijdrage, zorgverzekering, hospitalisatieverzekering internet, kabeltv, vakbondsbijdrage, provinciebelasting TOTAAL vaste (maandelijkse) uitgaven (niet-discretionair inkomen) Voeding Klein onderhoud woning (poetsgerief, spaarlampen) Gezondheid en verzorging Kleding Herstel schoenen,schoensmeer, naaigerief en waspoeder Vervoer (trein, bus, onderhoud fiets) Ontspanning, onderhoud relaties, onderwijs, zakgeld Nazicht boiler, centrale verwarming, herstellingen aan woning Rest- en GFT afval TOTAAL Leefgeld (discretionair inkomen) Keukenuitrusting Rookmelders en zaklamp Bed en toebehoren Wasmachine, strijkijzer en -plank, droogrek, wasspelden, kleerkast Fiets Groot onderhoud woning (verven, behangen, vloerbekleding en gordijnen vervangen) computer, printer, fototoestel, tv+dvd+radiocd, GSM, zetel, kast, tafeltje TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen (discretionair inkomen) TOTAAL BUDGETSTANDAARD

all (man)

all+ ki all+ ki 2 8

all+ ki 15

all+ ki 2,4

all+ ki 8,15

kop+ki kop+ki 2 8

kop

kop+ ki 15

kop+ 2,4

kop+ 8,15

15 510

15 510

16 656

16 656

16 656

16 656

18 715

15 556

16 657

16 657

16 657

16 657

18 716

16

16

20

20

20

23

23

27

30

30

30

33

33

42

42

43

43

43

43

43

43

43

43

44

44

44

584 150

584 166

736 202

736 261

736 298

739 263

800 405

641 285

747 328

747 391

747 430

750 397

811 540

2 32 34

2 24 29

2 49 77

2 51 87

2 58 99

3 67 121

3 79 151

2 54 63

3 71 106

3 73 116

3 81 127

3 89 149

3 100 180

6 25

6 25

10 25

10 27

9 48

14 27

13 50

8 50

12 50

12 52

12 72

16 52

16 75

61

61

85

139

197

115

269

102

129

183

241

157

311

13 2 327 12 4 2

13 2 329 12 4 2

13 2 465 13 4 9

13 2 593 16 4 4

13 2 726 16 4 4

13 4 626 14 4 11

13 4 987 17 4 6

13 2 579 16 4 4

13 4 716 17 4 10

13 4 848 17 4 6

13 4 984 17 4 6

13 13 4 4 880 1242 17 18 4 4 12 8

5 3

5 4

6 4

6 4

6 6

7 6

7 7

6 7

7 8

7 9

7 10

7 10

7 11

11

11

13

13

13

15

16

11

14

14

14

15

16

29

29

29

30

33

29

33

31

32

32

34

32

34

66 977

67 77 77 979 1278 1406

81 85 1542 1450

89 79 91 87 91 97 98 1876 1299 1555 1683 1822 1727 2151

25

Noodzakelijk inkomen en uitgekeerd leefgeld in het kader van schuldbemiddeling Noodzakelijk inkomen (budgetstandaard)

all all all+ ki all+ ki all+ ki all+ ki all+ ki 8 15 2,4 8,15 (vrouw) (man) 2

kop

kop+ kop+ kop+ kop+ kop+ ki 2 ki 8 ki 15 2,4 8,15

TOTAAL Leefgeld TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen

327

329

465

593

726

626

987

579

716

848

984

66

67

77

77

81

85

89

79

91

87

91

TOTAAL DISCRETIONAIR INKOMEN

393

396

542

670

807

711

1076

658

807

935 1075

880 1242 97

98

977 1340

Cumulatief % dossiers naar toegekend maandelijks leefgeld (VCS, 2009) 0-100

0-200

0-300

0-400

0-500

0-750

0-1000

10

19

50

79

93

99

100

Eenoudergezin

4

6

19

37

64

89

100

Koppel Koppel met kinderen

3

6

14

27

58

90

96

7

13

33

52

70

87

96

Alleenstaand




www.khk.be

Algemene conclusies

Leefloon of minimumwerkloosheidsuitkering zijn praktisch altijd te laag om menswaardig te leven Minimuminvaliditeit schiet in veel situaties tekort, vooral voor koppels Minimumloon is in veel situaties onvoldoende, wanneer er kosten zijn voor hypotheek, auto en/of kinderopvang. Leefgelden (schuldbemiddeling) in meer dan de helft van de dossiers ontoereikend Minimuminkomensbescherming is slechter voor koppels dan voor alleenstaanden En schiet meer tekort wanneer kinderen ouder worden IGO voldoende voor eigenaars zonder hypotheek, indien geen bijzondere ziektekosten

26


Besluit http://onderzoek.khk.be/domein _SociaalEconomischBeleid/

www.khk.be

Bugetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (bij gebrek aan vereiste competenties, wegens ziekte, hogere huisvestingkosten, …)



www.khk.be

Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend

Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Individuele competenties: motiveren en leren budgetteren Maatschappelijke condities: pleidooi voor rechtvaardiger,offensiever en dynamischer (lokaal) sociaal beleid: Criteria: toegankelijk, inclusief, integraal, preventief en curatief, krachtengericht, effectief

27


Voor wie meer wil lezen: http://onderzoek.khk.be/domein _SociaalEconomischBeleid/

www.khk.be

• Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco

• www.menswaardiginkomen.be

28

Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij?

Recommend Documents