www.khk.be
Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen
Bérénice Storms
7-10-2009- OCMW Malle
SITUERING EN VERANTWOORDING www.khk.be
Inkomensbescherming in België: ¾ Bovenwettelijke en privé-verzekeringen ¾ Sociale verzekeringen ¾ Minimale voorzieningen ¾ Minimumuitkeringen sociale zekerheid ¾ Gewaarborgde minimuminkomens ¾ Individuele bijstand ¾ Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet)
¾ Recht op maatschappelijke dienstverlening ¾ Geldelijke materiële hulpverlening ¾ Niet-geldelijke materiële hulpverlening ¾ Immateriële hulpverlening
Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime en discretionaire opdracht www.khk.be
Gevolg: ¾ Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW’s ¾ Lappendeken aan steunnormen
Aanvullende steun www.khk.be
Percentage van de OCMW’s dat aanvullende financiële steun verleent aan: Vl
Kempen
Cliëntsiuatie
A
(vrouw, relatiebreuk)
71,2
69,2
Cliëntsiuatie
B
80,8
Cliëntsiuatie
C
(koppel, ziektekosten) 76,5 (koppel + kinderen) 81,7
Cliëntsiuatie
D
(asielzoeker)
55,6
46,2
Cliëntsiuatie
E
(langdurig werkloze)
64,6
61,5
Cliëntsiuatie
F
(vrouw, kachel)
62,4
65,4
Cliëntsiuatie
G
(student, messenset)
64,2
80,8
76,9
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, Geel: KHK
Aanvullende steun: omvang www.khk.be
Minimum
Maximum
Mediaan
Cliënt A
(vrouw, relatiebreuk)
6 15
1 084 256
173 195
Cliënt B
(koppel, ziektekost)
15 50
982 426
190 209
Cliënt C
(koppel + kinderen)
16 15
860 612
235 250
Cliënt D (asielzoeker)
6 16
1 238 1132
Cliënt E
(langdurig werkloze)
4 15
515 277
163 192
Cliënt F
(vrouw, kachel)
4 15
825 256
150 181
Cliënt G
(student, messenset)
4 15
615 284
135 142
249
882/101
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK
PROBLEEMSTELLING www.khk.be
Vraagstelling: Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving?
Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.
MAATSCHAPPELIJKE EN WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE www.khk.be
¾
Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
¾
Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over: ¾ ¾
www.khk.be
OCMW’s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten …
Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomensbescherming
Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting
Gezondheid:
Autonomie:
• Gezonde voeding
•Veilige kindertijd •Betekenisvolle relaties •Mobiliteit •Veiligheid
• Geschikte kleding •Adequate huisvesting • Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging •Rust •Ontspanning
www.khk.be
Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs)
¾ Drie criteria: ¾ Gezonde levensstijl mogelijk ¾ Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen ¾ Aanvaard door lageinkomensgezinnen
17 typegezinnen www.khk.be
¾ Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.
Alleenstaande vrouw Alleenstaande man Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar ) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) Koppel Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar) Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)
17 typegezinnen www.khk.be
Geen variatie naar: ¾ Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd ¾ Huisvesting: huurwoning (private of sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer ¾ Gezondheid: geen chronische ziekten of
bijzondere ziektekosten
¾ Activiteitsstatus volwassenen: langdurig
werkloos
www.khk.be
Vuistregels: ¾ ¾ ¾ ¾
Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten
¾ Criteria: ¾
¾
¾ ¾
Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 ¾ Voorkeursproducten: goedkoopste ¾ middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden
gezonde voeding
Gezonde voeding
Geschikte kleding www.khk.be
¾ Criteria: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano
¾
Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding
Geschikte kleding
Geschikte kleding
www.khk.be
¾
¾
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes persoonlijke verzorging: ¾ Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties ¾ Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging ¾ Handhygiëne ¾ Mondhygiëne ¾ Algemene hygiëne ¾ Cosmetica ¾ Voorbehoedsmiddelen
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg
www.khk.be
¾
Achterliggende principes gezondheidszorg: ¾ Budgetten voor “gezonde” personen ¾ Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid tot gebruik Æ Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) ¾ Gezondheidszorg: ¾ Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psychosociaal welzijn, preventie) ¾ Ziekenfondsbijdrage ¾ Hospitalisatieverzekering ¾ Zorgverzekering
¾
reële medische kosten!
Adequate huisvesting Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) : ¾ Kwaliteitsvolle woning: ¾ Veiligheid en bescherming bieden ¾ Interne en externe bouwfysische kwaliteit ¾ Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten ¾ Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet ¾ Voldoende ruim ¾ Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht ¾ Woonomgeving ¾ Aanwezigheid van voorzieningen ¾ Woonzekerheid ¾ Een betaalbare prijs
Adequate huisvesting
¾ www.khk.be
Adequate huisvesting Adequateillustratief huisvesting ¾ Huisvestingskosten:
www.khk.be
¾
¾ ¾
¾
Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen ¾ Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten ¾ Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) ¾ Herstel
Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!
Veiligheid:veilig wonen ¾ Veiligheid ¾ ¾ ¾ ¾
Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid
Rust en ontspanning ¾ Uitgangspunten: ¾ Gezondheid ¾ Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) ¾ Participatiedecreet ¾ Steunpunt vakantieparticipatie
¾ Rust en ontspanning: ¾ Bed en beddengoed ¾ Binnenlandse vakantie ¾ Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod ¾ Tv, dvd, radio-cd
Veilige kindertijd ¾ Criteria : ¾ Opgroeien in liefde en veiligheid ¾ Nieuwe ervaringen opdoen ¾ Lof, erkenning en positieve feedback ¾ Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden
¾ Concreet gemaakt o.b.v. ¾ Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind ¾ Vlaams Jeugdbeleidsplan ¾ Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)
Veilige kindertijd ¾ Concrete uitgaven: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld
Onderhouden van relaties ¾ Mensen zijn sociale wezens: ¾ Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling ¾ Wederkerige afhankelijkheid
¾ Onderhouden van relaties ¾ Vrienden- en familiebezoek ¾ GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel ¾ Feesten ¾ Uit eten, afhaalmaaltijd ¾ Huisdieren ¾ Gezelligheid thuis ¾ Burgerverplichtingen
Mobiliteit ¾ Uitgangspunten: ¾ Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen ¾ Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer
¾ Mobiliteit: ¾ Fiets ¾ Busabonnement ¾ Rail Pass
TOTAAL BUDGET 2151 1905 1683 1554 1295
1874 1906
1403 1274 978
TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting 1715 1482 1336
1052
1210 1457 1232
1076 950 704
Kostprijs kind Eenoudergezin
Tweeoudergezin
Budgetstandaard (=100) en minimuminkomens www.khk.be
Leefloon
Minimumloon
Werkloosheid
Invaliditeit
150% 100%
50%
Al Eé le en no st ud . er ,1 Eé no K, ud 4j er Eé ,1 no K, ud 8j er Eé ,1 no K, ud 1 e Eé 5j r, 2K no ,2 ud er & ,2 4j K, 8 & 15 j Ko Ko pp pp el el ,1 Ko K, pp 4j el , 1 Ko K pp ,8 el j ,1 Ko K, pp 15 el ,2 j Ko K, pp 2 el & ,2 4j K, 8 & 15 j
0%
Budgetstandaard en minimuminkomens www.khk.be
¾
¾
¾
Leefloon en minimum werkloosheidsuitkering liggen voor alle typegezinnen ver onder Budgetnorm Minimum invaliditeitsuitkering voor alleenstaanden en éénoudergezinnen ongeveer gelijk aan Budgetnorm, voor koppels ook deze veel lager Minimumloon is voor koppels met kinderen beneden Budgetnorm
Besluit www.khk.be
¾ Bugetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid ¾ Adequate armoedelijn? ¾Ja, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard ¾Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (hier: typegezinnen en normatieve budgetten)
Besluit www.khk.be
¾ Adequate hulpverlening: ¾ Menswaardig inkomen ¾ Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend
¾ Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities ¾ Competenties: motiveren en leren budgetteren ¾ Toegankelijke sociale instituties
Voor wie meer wil lezen: www.khk.be
• Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco
• www.menswaardiginkomen.be
Wordt vervolgd: www.khk.be
• Uitbreiding budgetstandaard naar: – Wallonië en Brussel – Meer typegezinnen: • Ouderen • Gezinnen met gezondheidsproblemen • Werkende gezinsleden • Nieuw samengestelde gezinnen • Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs • Eigenaars
