www.khk.be
Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen
Bé é i Storms Bérénice St
19-05-2010
PROBLEEMSTELLING www.khk.be
Vraagstelling: Hoeveell middelen dd l h heeft f een gezin nodig d om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving?
Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.
SITUERING EN VERANTWOORDING www.khk.be
I k Inkomensbescherming b h i iin België: B l ië ¾ Bovenwettelijke B tt lijk en privé-verzekeringen i é k i ¾ Sociale verzekeringen ¾ Minimale voorzieningen ¾ Minimumuitkeringen sociale zekerheid ¾ Gewaarborgde minimuminkomens ¾ Individuele bijstand ¾ Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet)
¾ Recht R ht op maatschappelijke t h lijk di dienstverlening t l i ¾ Geldelijke materiële hulpverlening ¾ Niet-geldelijke materiële hulpverlening ¾ Immateriële hulpverlening
Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime i en discretionaire di ti i opdracht d ht www.khk.be
Gevolg: ¾ Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW’s ¾ Lappendeken pp aan steunnormen
Aanvullende steun www.khk.be
Percentage van de OCMW’s OCMW s dat aanvullende financiële steun verleent aan: Vl
K Kempen
Cliëntsiuatie
A
(vrouw, relatiebreuk)
71,2
69,2
Cliëntsiuatie
B
80 8 80,8
Cliëntsiuatie
C
(koppel, ziektekosten) 76 76,5 5 (koppel + kinderen) 81,7
Cliëntsiuatie
D
(asielzoeker)
55,6
46,2
Cliëntsiuatie
E
(langdurig werkloze)
64,6
61,5
Cliëntsiuatie
F
(vrouw, kachel)
62,4
65,4
Clië t i ti Cliëntsiuatie
G
( t d t messenset) (student, t)
64,2
80,8
76,9
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms B., Storms, B 2008, 2008 Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen Kempen, Geel: KHK
Aanvullende steun: omvang www.khk.be
Minimum
Maximum
Mediaan
Cliënt A
(vrouw, relatiebreuk)
6 15
1 084 256
173 195
Cliënt B
(koppel, ziektekost)
15 50
982 426 6
190 209 09
Cliënt C
(koppel + kinderen)
16 15
860 612
235 250
Clië t D (asielzoeker) Cliënt ( i l k )
6 16
1 238 1132
Cliënt E
((langdurig g g werkloze))
4 15
515 277
163 192
Cliënt F
(vrouw, kachel)
4 15
825 256
150 181
4 15
615 284
135 142
Cliënt G (student, messenset)
249
882/101
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK
MAATSCHAPPELIJKE EN WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE www.khk.be
¾
Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
¾
OCMW’s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten …
Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken k te doen d over: ¾ ¾
Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomens minimuminkomensbescherming
www.khk.be
Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting
Gezondheid:
Autonomie:
• Gezonde voeding
•Veilige kindertijd
• Geschikte kleding •Adequate huisvesting • Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging •Rust •Ontspanning
•Betekenisvolle relaties •Mobiliteit •Veiligheid
www.khk.be
Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs)
¾ Drie criteria: ¾ Gezonde levensstijl mogelijk ¾ Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen ¾ Aanvaard door lagelage inkomensgezinnen
17 typegezinnen www.khk.be
¾ Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16 16. 17.
Alleenstaande vrouw Alleenstaande man Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) Alleenstaande ll d vrouw met éé één kind k d (meisje, ( 15 jaar ) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) Koppel Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) K Koppel l mett twee t kinderen ki d (4 en 8 jaar) j ) Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)
17 typegezinnen www.khk.be
Geen variatie naar: ¾ Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd ¾ Huisvesting: H i ti huurwoning h i (private ( i t off sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen g en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer ¾ Gezondheid: geen chronische ziekten of
bijzondere ziektekosten ¾ Activiteitsstatus A ti it it t t volwassenen: l llangdurig d i werkloos
www.khk.be
V i t Vuistregels: l ¾ ¾ ¾ ¾
Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten
¾ Criteria: ¾
¾
¾ ¾
Gezonde, evenwichtige en gevarieerde i d voeding di (H (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 ¾ Voorkeursproducten: goedkoopste ¾ middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden
gezonde d voeding di
Gezonde voeding
Geschikte kleding www.khk.be
¾ Criteria: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano
¾ Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding
Geschikte kleding g
Geschikte kleding g
www.khk.be
¾
¾
Persoonlijke j verzorging g g en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes persoonlijke verzorging: ¾ Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties ¾ Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging ¾ Handhygiëne yg ¾ Mondhygiëne ¾ Algemene hygiëne ¾ Cosmetica ¾ Voorbehoedsmiddelen
Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg
www.khk.be
¾
¾
Achterliggende principes gezondheidszorg: ¾ Budgetten voor “gezonde” personen ¾ Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: - Behoefte - Neiging tot gebruik - Mogelijkheid l kh d tot gebruik b k Æ Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: ¾ Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psychosociaal welzijn, preventie) ¾ Ziekenfondsbijdrage ¾ Hospitalisatieverzekering ¾ Zorgverzekering
¾
reële medische kosten!
Adequate huisvesting ¾ www.khk.be
Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) : ¾ Kwaliteitsvolle woning: ¾ Veiligheid en bescherming bieden ¾ Interne en externe bouwfysische kwaliteit ¾ Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten ¾ Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet ¾ Voldoende ruim ¾ Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht ¾ Woonomgeving ¾ Aanwezigheid van voorzieningen ¾ Woonzekerheid ¾ Een betaalbare prijs
Ad Adequate t huisvesting h i ti
Adequate huisvesting Ad Adequate t illustratief huisvesting h i ti ¾ Huisvestingskosten:
www.khk.be
¾
¾ ¾
¾
Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen aa de e ¾ Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen oningen Overige huisvestingskosten ¾ Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) ¾ Herstel
Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!
Veiligheid:veilig g g wonen ¾ Veiligheid ¾ ¾ ¾ ¾
Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid g
Rust en ontspanning ¾ Uitgangspunten: ¾ G Gezondheid dh id ¾ Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) ¾ Participatiedecreet ¾ Steunpunt vakantieparticipatie
¾ Rust en ontspanning: ¾ Bed en beddengoed ¾ Binnenlandse vakantie ¾ Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod ¾ Tv, dvd, radio-cd
V ili Veilige kindertijd ki d tijd ¾ Criteria : ¾ Opgroeien in liefde en veiligheid ¾ Nieuwe ervaringen opdoen ¾ Lof,, erkenning g en positieve p feedback ¾ Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden
¾ Concreet gemaakt o.b.v. ¾ Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind ¾ Vlaams Jeugdbeleidsplan ¾ Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)
V ili Veilige kindertijd ki d tijd ¾ Concrete uitgaven: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod j j Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld
O de oude van Onderhouden a relaties ¾ Mensen zijn sociale wezens: ¾ Fundamentele behoefte aan verbondenheid: id identiteitsontwikkeling i i ikk li ¾ Wederkerige afhankelijkheid
¾ Onderhouden van relaties ¾ Vrienden- en familiebezoek ¾ GS GSM,, co computer, pu e , internetaansluiting e e aa s u g en e fototoestel ¾ Feesten ¾ Uit eten, afhaalmaaltijd t fh l ltijd ¾ Huisdieren ¾ Gezelligheid thuis ¾ Burgerverplichtingen
Mobiliteit ¾ Uitgangspunten: ¾M Mobiliteit bilit it noodzakelijk d k lijk om verschillende hill d maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen ¾ Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd d d aanbod b d openbaar b vervoer
¾ Mobiliteit: ¾ Fiets ¾ Busabonnement ¾ Rail Pass
TOTAAL BUDGET 2151 1905 1683 1554 1295
1403 1274 978
1874
TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting 1715 1482 1336
1052
1210 1457
1076 950 704
H Hoeveel lk kostt een kind? ki d? www.khk.be
Budgetstandaard (=100)
www.khk.be
Bron: Cantillon, 2009
Leefloon
Ko Ko pp pp el el ,1 Ko K, pp 4j el ,1 Ko K, pp 8j el ,1 Ko K, pp 15 el ,2 j Ko K, pp 2 el & ,2 4j K, 8 & 15 j
Al Eé le en no st ud . er ,1 Eé no K, ud 4j e Eé r, 1 no K, ud 8j er Eé ,1 no K, ud 15 er Eé ,2 j no K, ud 2 er & ,2 4j K, 8 & 15 j
Budgetstandaard en minimuminkomens Minimumloon Werkloosheid Invaliditeit
150%
100%
50%
0%
De budgetstandaard naar huishoudelijke bestedingscategorieën all (vrouw)
Bank en verzekering Huur, verbruikerskosten Ziekenfondsbijdrage, zorgverzekering, hospitalisatieverzekering internet, kabeltv, vakbondsbijdrage, provinciebelasting p g TOTAAL vaste (maandelijkse) uitgaven (niet-discretionair inkomen) Voeding Klein onderhoud woning (poetsgerief, spaarlampen) Gezondheid en verzorging Kleding Herstel schoenen,schoensmeer, naaigerief en waspoeder Vervoer (trein, bus, onderhoud fiets) Ontspanning, onderhoud relaties, onderwijs, zakgeld Nazicht boiler, centrale verwarming, herstellingen aan woning Rest- en GFT afval TOTAAL Leefgeld (discretionair inkomen) Keukenuitrusting Rookmelders en zaklamp Bed en toebehoren Wasmachine, strijkijzer en -plank, plank, droogrek, wasspelden, kleerkast Fiets Groot onderhoud woning (verven, behangen, vloerbekleding en gordijnen vervangen) computer, printer, fototoestel, tv+dvd+radiocd, GSM, zetel, kast, tafeltje TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen (discretionair inkomen) TOTAAL BUDGETSTANDAARD
all (man)
all+ ki all+ ki 2 8
all+ ki 15
all+ ki 2,4
all+ ki 8,15
kop+ki kop+ki 2 8
kop
kop+ ki 15
kop+ 2,4
kop+ 8,15
15 510
15 510
16 656
16 656
16 656
16 656
18 715
15 556
16 657
16 657
16 657
16 657
18 716
16
16
20
20
20
23
23
27
30
30
30
33
33
42
42
43
43
43
43
43
43
43
43
44
44
44
584 150
584 166
736 202
736 261
736 298
739 263
800 405
641 285
747 328
747 391
747 430
750 397
811 540
2 32 34
2 24 29
2 49 77
2 51 87
2 58 99
3 67 121
3 79 151
2 54 63
3 71 106
3 73 116
3 81 127
3 89 149
3 100 180
6 25
6 25
10 25
10 27
9 48
14 27
13 50
8 50
12 50
12 52
12 72
16 52
16 75
61
61
85
139
197
115
269
102
129
183
241
157
311
13 2 327 12 4 2
13 2 329 12 4 2
13 2 465 13 4 9
13 2 593 16 4 4
13 2 726 16 4 4
13 4 626 14 4 11
13 4 987 17 4 6
13 2 579 16 4 4
13 4 716 17 4 10
13 4 848 17 4 6
13 4 984 17 4 6
13 13 4 4 880 1242 17 18 4 4 12 8
5 3
5 4
6 4
6 4
6 6
7 6
7 7
6 7
7 8
7 9
7 10
7 10
7 11
11
11
13
13
13
15
16
11
14
14
14
15
16
29
29
29
30
33
29
33
31
32
32
34
32
34
66 977
67 77 77 979 1278 1406
81 85 1542 1450
89 79 91 87 91 97 98 1876 1299 1555 1683 1822 1727 2151
Noodzakelijk inkomen en uitgekeerd leefgeld in het kader van schuldbemiddeling N d k lijk inkomen Noodzakelijk i k (budgetstandaard) (b d t t d d)
all all all+ ki all+ ki all+ ki all+ ki all+ ki (vrouw) (man) 2 8 15 2,4 8,15
kop
kop+ kop+ kop+ kop+ kop+ ki 2 ki 8 ki 15 2,4 8,15
TOTAAL Leefgeld TOTAAL Spaargeld duurzame consumptiegoederen ti d
327
329
465
593
726
626
987
579
716
848
984
66
67
77
77
81
85
89
79
91
87
91
TOTAAL DISCRETIONAIR INKOMEN
393
396
542
670
807
711
1076
658
807
935 1075
Cumulatief % dossiers naar toegekend maandelijks leefgeld (VCS, 2009) 0-100
0-200
0-300
0-400
0-500
0-750
0-1000
10
19
50
79
93
99
100
Eenoudergezin g
4
6
19
37
64
89
100
Koppel Koppel met kinderen
3
6
14
27
58
90
96
7
13
33
52
70
87
96
Alleenstaand
880 1242 97
98
977 1340
Budgetstandaard en minimuminkomens www.khk.be
¾
¾
¾ ¾
Leefloon en minimum werkloosheidsuitkering liggen voor alle typegezinnen ver onder Budgetnorm Minimum invaliditeitsuitkering voor alleenstaanden en éénoudergezinnen ongeveer gelijk lijk aan Budgetnorm, B d t voor koppels ook deze veel lager Minimumloon is voor koppels met kinderen beneden Budgetnorm Leefgelden (schuldbemiddeling) in meer dan de helft van de dossiers ontoereikend
B l it Besluit www.khk.be
¾ Bugetstandaard: d d richtnorm h voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke j waardigheid g ¾ Adequate armoedelijn? ¾Ja, menswaardig participeren niet ¾Ja mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard ¾Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (hier: typegezinnen en normatieve budgetten)
Besluit www.khk.be
¾ Adequate hulpverlening: ¾ Menswaardig inkomen ¾ Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend
¾ Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities ¾ Individuele competenties: motiveren en leren budgetteren ¾ Maatschappelijke condities: pleidooi voor rechtvaardiger,offensiever ff en dynamischer (lokaal) sociaal beleid: ¾ Criteria: toegankelijk, toegankelijk integraal, integraal preventief en curatief, krachtengericht, effectief
V Voor wie i meer wil il lezen: l www.khk.be
• Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vl Vlaanderen, d L Leuven:Acco A
• www.menswaardiginkomen.be
W dt vervolgd: Wordt l d www.khk.be
• Uitbreiding budgetstandaard naar: – Wallonië W ll ië en B Brussell – Meer typegezinnen: • Ouderen • Gezinnen met gezondheidsproblemen • Werkende W k d gezinsleden i l d • Nieuw samengestelde gezinnen • Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs ge aa s • Eigenaars
