Informatiebundel
Het debat speelt een belangrijke rol in het functioneren van onze maatschappij. Discussiëren en debatteren lijken op het eerste zicht hetzelfde te betekenen. In het dagelijkse leven worden deze woorden ook door elkaar gebruikt. Het klopt natuurlijk dat in beide gevallen mensen met elkaar spreken over iets waarover ze van mening verschillen. Als er over een thema of onderwerp wordt gediscussieerd, gebeurt dit meestal op een zeer vrije manier: thuis aan tafel met familie, op café met vrienden, in de jeugdvereniging, op het werk. Dagelijks vinden discussies plaats over politiek, voetbal, godsdienst… Deze discussies ontstaan meestal spontaan. En iedereen die op dat moment aanwezig is, kan participeren. De discussie kan weer even abrupt eindigen als ze is begonnen. Debatteren gebeurt op een veel formelere manier. Het onderwerp en de deelnemers zijn al van tevoren gekend. Er wordt een begin – en eindtijd afgesproken en zelfs de effectieve spreektijd van de debaters wordt aan regels onderworpen. Denk bijvoorbeeld aan grote verkiezingsdebatten in België, maar ook de presidentsverkiezingen in Amerika zijn er een mooi voorbeeld van. Het allergrootste verschil tussen een discussie en een debat is de aanwezigheid van de groep (kiezers, publiek, jury,…) die moet overtuigd worden. Zoals gezegd, is debatteren een maatschappelijk fenomeen: in de politiek, het rechtssysteem, in bedrijven wordt er veelvuldig gedebatteerd… Maar het debat heeft zich ook ontwikkeld als wedstrijdvorm. De Angelsaksische landen hebben een lange traditie wat betreft het debatteren in kader van de democratie, maar ook het wedstrijddebat is al vele decennia gebruikelijk. Ook in Nederland is het wedstrijddebat enorm populair. Er bestaan zelfs Europese en wereldkampioenschappen waarin leerlingen het tegen elkaar opnemen!
Wereldwijd zijn er enorm veel debatvormen. Iedere vorm heeft eigen regels, gebruiken en beoordelingscriteria. Meestal wordt in het reglement van de wedstrijd duidelijk gemaakt welke vorm de organisatie heeft gekozen. Ondanks de verschillen, zijn er een aantal gemeenschappelijke kenmerken tussen de verschillende wedstrijdvormen:
De stelling: De stelling staat centraal tijdens het debat. Er zijn 2 soorten stellingen die meestal voor een speldebat worden gebruikt:
Waardestelling Voorbeeld: “Moderne kunst is geen echte kunst”
Waardestellingen doen een subjectieve uitspraak. Iets is goed, slecht, belangrijker dan,… Deze stellingen worden vooral gebruikt bij discussies over ethische kwesties. Omdat het debat niet over een objectief vast te stellen waarheid gaat, speelt de persoonlijke overtuiging van de deelnemer een rol.
Beleidsstelling Voorbeeld: “ Woon – werkverkeer moet worden terugbetaald door de werkgever”
Deze stellingen verkondigen dat een beleid moet veranderen of aangepast worden. In tal van sectoren -politiek, het bedrijfsleven,… - wordt over zulke stellingen gedebatteerd. Goede stellingen voor een wedstrijddebat gaan over ethische of politieke kwesties waar duidelijk zowel voor- als tegenargumenten kunnen worden opgeworpen.
De teams Het debat bestaat uit 2 teams. De grootte van het team varieert naargelang de debatvorm. Het ene team, de voorstanders, moet de stelling verdedigen. Het andere team, de tegenstanders, moet de stelling aanvallen. De rolverdeling gebeurt willekeurig. Hoe de deelnemers zelf over het onderwerp denken is niet relevant. Het team dat de rol van voorstander krijgt toegewezen, hoeft niet noodzakelijk zelf voorstander van de stelling te zijn. Het kan dus best zijn dat jij persoonlijk tegen de stelling bent, maar een hartstochtelijk pleidooi vóór de stelling moet voeren! In een debat wordt dus geen mening verdedigd, maar een standpunt.
Vaste spreektijden. De deelnemers krijgen vaste spreektijden om hun standpunten duidelijk te maken. In het reglement van de wedstrijd vind je meer duidelijkheid over de spreektijden en de volgorde van spreken. De debaters worden strikt aan deze regels gehouden, omdat zowel de voor- als tegenstanders evenveel tijd dienen te krijgen.
De jury In een wedstrijddebat beslist de jury meestal wie het debat wint. Het is dus de bedoeling om de leden van de jury te overtuigen. De beoordelingscriteria liggen meestal vast, zodat er zo objectief mogelijk kan worden geoordeeld. Persoonlijke meningen van jury’s over de stelling doen niet ter zake. De beoordelingscriteria kunnen sterk verschillen, maar elementen die de meeste jury’s in rekening zullen brengen zijn: -
Argumentatievaardigheden Presentatievaardigheden
Bij sommige debatwedstrijden wordt het beoordelingsformulier openbaar gemaakt, zodat alle deelnemers zich goed kunnen voorbereiden.
Een debat is geen serie monologen. Er is pas sprake van een debat als men inhoudelijk op elkaars argumenten ingaat. Oefenen op reageren en op improviseren in de aanloop naar een debat, is dus geen slecht idee.
Wat is argument? Om te destilleren wat een argument is, kijken we naar de opbouw van een redenering. Een standpunt = de conclusie. Bijvoorbeeld: “Vlaanderen moet onafhankelijk worden.” Een argument = de reden voor die conclusie Bijvoorbeeld: “Omdat Vlaanderen beter functioneert dan Wallonië”
Enkelvoudige en meervoudige argumenten Bij enkelvoudige argumenten wordt het standpunt ondersteund met één argument. Bijvoorbeeld: “De leeftijdsgrens voor alcoholgebruik moet worden verhoogd. Alcoholgebruik belemmert namelijk de ontwikkeling van de hersenen bij jongeren.”
Meervoudige argumentatie is iets krachtiger om te overtuigen. Het standpunt wordt immers verdedigd met meerdere argumenten. Wanneer één argument wordt weerlegd, blijven er nog steeds voldoende argumenten over die het standpunt onderbouwen. Bijvoorbeeld: “Roken is schadelijk voor de gezondheid. Tabaksrook bevat immers kankerverwekkende stoffen. Bovendien heeft nicotine een verslavend effect. Verder houden veel rokers een rokershoest over aan deze verslaving.”
Nevenschikkende en onderschikkende argumenten Nevenschikkende argumenten ondersteunen elkaar, ze zijn van elkaar afhankelijk. Alle argumenten samen bepalen het standpunt. Bijvoorbeeld: “Dimitri is een goede leerling, want hij haalt hoge cijfers, is altijd gemotiveerd en komt altijd op tijd.” In een onderschikkende argumentatie wordt het ene argument onderbouwd door het volgende. Bijvoorbeeld. “De doelman van Anderlecht wordt geschorst, want hij heeft zich in de wedstrijd misdragen. Hij heeft namelijk de arbiter beledigd aangezien hij hem “stuk onbenul” heeft genoemd.”
Drogredenen Drogargumenten worden ook wel sofismes genoemd. Dit zijn argumenten die geen of nauwelijks betrekking hebben op de inhoud van wat er wordt gezegd. Een drogreden is een reden of redenering die niet per se klopt, maar wel aannemelijk lijkt. Via drogredenen probeert de tegenstander te ontkomen aan zijn plicht om op het argument zelf in te gaan. Wanneer je een kritische tegenstander hebt en je drogreden wordt ontmaskerd, werken deze “argumenten” in het nadeel. Drogredenen sluipen soms onbewust in een argumentatie. Iedereen bezondigt zich wel eens aan een drogargument. Wanneer drogredenen doelbewust worden ingezet in een betoog, spreekt men van demagogie. Een politicus, bijvoorbeeld, die met minder goede bedoelingen de volksmassa opruit, wordt wel eens als demagoog bestempeld. Zo wordt Adolf Hitler vaak als voorbeeld aangehaald.
Hieronder vind je een aantal, veel voorkomende drogredenen.
Persoonlijke aanval (ad hominem)
Het argument is gericht tegen de spreker zelf en niet tegen wat de spreker zegt. Dit is in principe een irrelevant argument, maar wordt toch vaak gebruik. Jammer genoeg kan deze techniek heel effectief zijn, vooral bij een weinig kritisch publiek. Eigenlijk is het ‘een goedkope truc’, want er worden geen steekhoudende argumenten voor het eigen standpunt aangeleverd. Via persoonlijke aanvallen, tracht men een discussie te winnen. Bijv.: Het “Jij-ook-argument”: Verweer van de jager die wordt aangevallen omdat hij voor zijn plezier onschuldige dieren doodt: “ Jij eet toch ook vlees, dus jij eet onschuldige dieren”. Bijv: “wat kan mijn tegenstander als vrouw nu weten van…”, “Iedereen behalve mijn tegenstander weet dat….”
Men doet (impliciet of expliciet) beroep op wat er algemeen leeft bij een bevolking of publiek. Wanneer men zich tot het publiek richt, is dit argument niet gemakkelijk te weerleggen voor de tegenstander. De tegenstander moet immers argumenteren dat ‘het volk’of ‘het publiek’ het mis heeft.
Hierbij wordt ten onrechte de eigen of iemands anders autoriteit aangehaald om een standpunt te ondersteunen. Bijvoorbeeld “Als de professor Geschiedenis het zegt, dan zal ze wel gelijk hebben.” Terwijl de discussie over energie gaat. Op zichzelf is het autoriteitsargument natuurlijk geen drogreden. Als de bron die wordt aangehaald, effectief een autoriteit is op dat vakgebied, mag dat argument erkend worden. Het is zelfs heel goed je argumenten met goede bronnen (waarover verder meer) te onderbouwen.
cirkelredenering Het argument in een cirkelredenering verklaart eigenlijk niets en je zegt twee keer hetzelfde. Voorbeelden: “Ik heb geen zin in eten, want ik heb geen trek.”
Man1: “God bestaat” Man 2: “Hoe weet je dat?” Man 1: “Dat staat in de bijbel” Man 2: “Hoe weet ik of wat er in de Bijbel staat, waar is.” Man 1: “Omdat de Bijbel het woord van God is.”
Stromanredenering
Een doeltreffende manier, die nogal eens in de politiek wordt gebruikt, is het verdraaien van het argument van de tegenstander. Door het net anders te gebruiken dan het eigenlijk bedoeld was, lijkt het argument ineens nergens meer op te slaan. Zelfs de meest logische argumenten kunnen op deze manier omver worden geworpen. Bijvoorbeeld: Voorstanders pleiten ervoor om viagra niet langer terug te laten betalen door het ziekenfonds. Het geld kan beter gebruikt worden voor urgentere medicijnen. De tegenstanders zeggen: “de voorstanders geven niets om patiënten die met viagra gebaat zijn”.
anipulatie In dit argument probeert men beroep te doen op het medelijden en medevoelen van het publiek of de luisteraar. Voorbeeld: “ Ik heb tot vannacht gewerkt aan mijn taak, dus u mag me echt geen slechte punten geven”.
Verschuiven van dewijsla Deze drogreden gaat uit van het volgende: Indien er geen bewijsstukken zijn dat een verband tussen A en B niet bestaat, dan bestaat het verband tussen A en B. Bijgevolg stelt dit argument dat een stelling dient aangenomen te worden als er geen bewijs is dat de stelling niet klopt. Voorbeelden: “ telepathie bestaat, want er werd niet aangetoond dat het niet kan”.
Zoals je kan lezen, kan je makkelijk worden overtuigd, als je niet kritisch genoeg bent. Wees tijdens het debat daarom steeds alert en probeer de drogargumenten uit het betoog van de tegenstanders te filteren en bloot te leggen.
Weerleggen van argumenten, aanvallen van argumenten. Door de weerleggingen over en weer tussen debaters, blijkt welke argumenten sterk en welke zwakker zijn. De kwaliteit en kwantiteit van de weerleggingen biedt de jury een belangrijk aanknopingspunt voor haar eindoordeel. In een debat is een uitspraak waar totdat ze is weerlegd. Weerleggen is het ontnemen van overtuigingskracht aan de andere partij. Het voornaamste criterium is: hoe belangrijk is een argument voor de houdbaarheid of onhoudbaarheid van de stelling? Je kunt op twee manieren een argument van de andere partij proberen te weerleggen: 1. bewijzen aandragen dat andermans argument fout of ten minste twijfelachtig is; en/of 2. voorbijgaan aan andermans argument maar met eigen argumenten (indirect) andermans argument ongedaan maken. Het spreekt voor zich dat een combinatie van beide punten het sterkst is. Voorbeeld: ‘Je bewijs is gedateerd’ ‘Wij hebben een bewijs voor het tegendeel, dat bovendien van recentere datum is’.
Dit is een effectieve methode om een argument te weerleggen:
Omschrijf het argument dat je aanvalt Bepleit waarom dat argument onjuist of onvolledig is Voer een zelf gevonden tegenargument aan Geef de consequentie aan van de weerlegging.
Bronvermelding Als debater zal je je goed moeten voorbereiden door zoveel mogelijk informatie en literatuur over het onderwerp te verzamelen. Nadien ga je op zoek naar alle mogelijke pro – en contra argumenten. Op internet vind je veel actuele informatie. Het is vaak een goed begin voor je zoektocht, maar hou er rekening mee dat die internetpagina misschien uit een erg subjectief oogpunt is geschreven. Ga dus altijd bij bronnen na door wie en waarom ze werden geschreven. Dit kan belangrijke informatie verschaffen over de correctheid of objectiviteit van de bron. Doe je niet aan bronnenkritiek, kan het wel eens heel makkelijk worden voor de tegenpartij om je argument onderuit te halen. Vernoem je in een betoog een autoriteit, vermeld dan steeds waar je deze bron vond en van wanneer deze bron dateert. Het kan goed zijn dat een autoriteit op vlak van overbevolking 20 jaar geleden standpunten uitte, maar daar vandaag de dag niet meer achter staat. Ga dus altijd op zoek naar de meest recente bronnen. Bronnen kunnen aanhalen in een debat is zeker een pluspunt, maar overlaad de jury niet met cijfers en namen. Indien de jury echt nieuwsgierig is naar waar je de informatie haalde, zullen ze het wel vragen. Een betoog dat enkel bestaat uit het citeren van bronnen is erg onaantrekkelijk. Met logisch nadenken en gezond verstand, komen debaters ook al ver! Een goed evenwicht vinden is bijgevolg de boodschap.
Een debat is een woordengevecht. Wie de beste argumenten aanhaalt, heeft de grootste kans op succes. Dit neemt niet weg dat de presentatie van deze argumenten een uiterst belangrijke rol speelt. Je kan inhoudelijk nog zo’n sterke argumenten hebben, als je ze niet weet over te brengen, zal een groot deel van de kracht van deze argumenten verloren gaan. Omgekeerd geldt natuurlijk ook. Minder sterke argumenten zullen door een overtuigende presentatie meer impact krijgen. Denk maar aan een boeiend vak dat door een saaie leerkracht wordt gegeven. Of omgekeerd. Hoe interessanter en aangenamer de materie wordt verteld, hoe meer van de les zal blijven hangen. Dit geldt ook in een debat. Het is een kwestie van de volledige aandacht van de toehoorder (jury) te blijven trekken.
Presentatiestijl is natuurlijk zeer persoonsgebonden. Er bestaat geen kant- en klaar succesrecept voor de perfecte presentatie. Het is aan de debater om voldoende te oefenen en een eigen stijl te vinden, die past bij de eigen persoonlijkheid. De volgende tips kunnen daarbij helpen.
Het hangt natuurlijk van de opstelling van het debat af, of dit mogelijk is. Oogcontact met de jury is belangrijk om hun aandacht te blijven trekken gedurende het hele betoog. Desnoods kijk je om de beurt naar één van de juryleden. Wees wel bewust dat de jury zich geïnteresseerd, maar neutraal zal opstellen. Je moet dus niet rekenen op een non-verbale bevestiging dat je goed bezig bent. Sommige mensen kijken bedenkelijk wanneer ze zich concentreren, laat je daardoor niet afleiden. Zorg wel dat je betoog zo duidelijk en helder mogelijk is. Merk je trouwens dat de jury wat dromerig begint te worden, is het tijd voor wat extra vuur in het betoog.
Om de jury bij de les te houden, kan het opportuun zijn ze af en toe aan te spreken. Zo kan je de zin beginnen met “Geachte leden van de jury”. “Geachte Jury, de tegenstander beweerde net …., maar….”.
Met je lichaam kan je jouw argumenten ondersteunen. Als je met hangende schouders en kijkend naar de grond, vertelt dat iets een groot probleem is, komt dat niet geloofwaardig over. Ondersteun je dit met een handgebaar of een stevige houding, wordt de boodschap veel duidelijker overgebracht. Sommige mensen ‘spreken met hun handen’. Dit betekent dat zij constant gebaren maken om hun argumenten kracht bij te zetten. Probeer ook niet te overdrijven. Er zijn voldoende voorbeelden van uitermate goede sprekers die tijdens een betoog géén enkel gebaar maken. De sleutel is om een houding te vinden die voor jou het meest comfortabel is en die het best past bij jouw stem en persoonlijkheid. Recht je rug, steek je kin een beetje de hoogte in en ga stevig staan (voeten op schouderbreedte). Het lijkt misschien een beetje vreemd de eerste keer, maar het zal je helpen tijdens je mondeling betoog. Wiebelen, frutselen, … zal de jury afleiden van de inhoud. Een
stevige houding helpt je bovendien om je ademhaling onder controle te houden bij zenuwen, waardoor je rustiger en duidelijker praat. Een rechte rug, borst vooruit en kin in de lucht, straalt bovendien veel zelfvertrouwen en overtuigingskracht uit!
Je kan je stem doelbewust inzetten om de aantrekkelijkheid en de overtuigingskracht van een betoog te vergroten. Hoe levendiger het betoog hoe prettiger om naar te luisteren. Breng dus zeker wat variatie aan in toonhoogte. Je kan ook variëren in volume, zo kunnen belangrijke woorden of onderdelen van een zin benadrukt worden door ze luider, of net iets zachter te zeggen. Ten slotte kan je ook variëren in spreeksnelheid. Als je nadruk wil leggen, spreek je best iets langzamer en met goede articulatie. Een korte stilte kan ook bijzonder indrukwekkend werken. Zo kan je een pauze inlassen voor belangrijke woorden, maar ook tussen twee zinnen.
Hoe serieus een debat ook is, een vleugje humor kan zeker en vast. Een goede grap of een ad rem opmerking kunnen een betoog aantrekkelijk maken voor toehoorders. Denk wel goed na voordat je humor in je betoog steekt. Je moet al best een geoefende spreker zijn, want de grap kan ook verkeerd uitpakken. Als de grap niet als grappig wordt ervaren of kwetsend is, speelt deze ‘grap’ in je nadeel!
Letten op correct taalgebruik is zeker een must. Het is bijzonder storend te luisteren naar iemand die de ene taalfout na de andere maakt. De toehoorders zullen zich beginnen focussen op het foutieve taalgebruik eerder dan op de inhoud van het argument. Bovendien is het in een debat erg belangrijk om te kunnen nuanceren. Foutief taalgebruik kan ertoe leiden dat je argumenten anders overkomen dan je eigenlijk bedoelt.
Interpretatie van de stelling Vooraleer je een debat aangaat, moet je goed begrijpen wat de stelling betekent en welke elementen de stelling kan behelzen. Een goede werkwijze is de sleutelwoorden uit de stelling te destilleren en te definiëren. Met de interpretatie van de stelling bepaalt de voorstander de richting van het debat. Er kan natuurlijk tot in het oneindig worden geïnterpreteerd, maar er zijn grenzen. Is een interpretatie noodzakelijk, dan moet je met twee zaken rekening houden: -
de interpretatie moet voldoende ruimte laten voor tegenargumenten. Het is een speldebat. Het heeft geen zin om de stelling zo eng te interpreteren, dat de tegenstander geen kans heeft op weerwoord. Het debat zal dan gevoerd worden over de interpretatie van de stelling in plaats van over de pro’s en contra’s van de stelling.
-
de interpretatie moet liggen in de lijn van wat een buitenstaander redelijkerwijs bij de stelling kan bedenken. Probeer dus met je interpretatie bij de geest van de stelling aan te sluiten. Bij actuele stellingen let je daarom op hoe de media verslag doen van het onderwerp.
Brainstormen over argumenten Brainstorm over alle mogelijke pro en contra argumenten. Makkelijk is om op een leeg vel papier de pro’s links en de contra’s rechts te noteren. Alles wat bij de debaters opkomt, kan worden genoteerd: ideeën, voorbeelden, bewijzen,… Leer de reflex aan om meteen ook de keerzijde van de argumenten te achterhalen. Zo kom je als debater goed voorbereid aan de start want je kent de stelling door en door en je kan makkelijker argumenteren op de tegenargumenten.
Rangschikken van argumenten. Er wordt nu dieper ingegaan op de gevonden argumenten. De zwakkere elementen worden niet weerhouden voor het betoog, maar worden zeker niet vergeten of geëlimineerd. Het is belangrijk om álle argumenten (zwakker of niet) in het achterhoofd te houden. In het heetst van de strijd kunnen deze argumenten misschien wel van pas komen.
De sterkste argumenten vormen het begin van het betoog. Probeer deze argumenten in een logische en overtuigende volgorde te rangschikken. Om het overzicht te behouden kan een boomstructuur van argumenten worden opgesteld.
Inlezen in de materie Na de verwerking van de brainstorm, kan het duidelijk worden dat er nog wat gaten zijn of dat je nog wat meer over de materie moet weten om een sterk betoog te schrijven. Het is belangrijk om je verder in te lezen in het onderwerp, en nieuwe argumenten toe te voegen aan je argumentenstructuur.
……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………
