Onze ambities reiken over de landsgrenzen en verder. Vervroegde deadline ruim op tijd gehaald

NIEUWS VOOR RELATIES VAN A.HAKPARK-BEDRIJVEN

Onze ambities reiken over de landsgrenzen en verder Vervroegde deadline ruim op tijd gehaald

DECEMBER 2009

4 Volop kansen en mogelijkheden voor onze bedrijven in 2010 en verder A.Hakpark-bedrijven hebben een goed jaar achter de rug

11 Verbeteringen waarvan opdrachtgevers profiteren A.Hak Telecom kijkt hoe zij op meerdere fronten tegelijk haar diensten en werkwijzen kan verbeteren en verbreden.

13 Engineering ligt steeds vaker op ons bord “De tijd dat je wordt gevraagd om volgens een bepaald plan van aanpak een leiding aan te leggen, is voorbij. Van ons wordt verwacht dat we zelf dat plan maken.”

Colofon Haktueel Haktueel verschijnt viermaal per jaar en richt zich op de relaties van A.Hakpark-bedrijven.

2

Redactiecommissie A.Hak: Xaf Hendriksen en Arie Smits; Van Luyken Communicatie Adviseurs, Haarlem

Ontwerp & Lay-out Douwe de Haan, Delft Druk Thieme Media Services, Delft

7 Onze ambities reiken over de landsgrenzen en verder A.Hak legt de lat van ambities hoog. “Nederland biedt nog wel mogelijkheden, maar om onze ambities te realiseren, zullen we steeds meer over de landsgrenzen heen moeten kijken. Ook ZuidAmerika biedt kansen.”

17 Vervroegde deadline ruim op tijd gehaald Ontwikkeling semi-automatische OnderPoederdek-lasunits maakt succes compleet.

21 Druk van 379 bar om leiding te testen “In een stalen leiding van 80 km lengte, volledig gevuld met water, in totaal 30 miljoen liter, pomp je nog eens bijna 300.000 liter water.”

A.Hak E-mail: Internet:

[email protected] www.a-hak.nl

3

A.Hakpark-bedrijven hebben een goed jaar achter de rug

Volop kansen en mogelijkheden voor onze bedrijven in 2010 en verder De A.Hakpark-bedrijven kunnen terugkijken op een goed 2009. “Al onze bedrijven hebben positieve bijdragen geleverd aan het groepsresultaat; niet één uitgezonderd. En dat is in een tijd van crisis natuurlijk extra mooi. Het is wel eens anders geweest”, blikt algemeen directeur Van Geenhuizen tevreden terug op 2009. “In mijn directe omgeving heb ik al horen zeggen dat we gewoon geluk hebben gehad. Vreemd dat dit dan in alle sectoren is gebeurd waarin wij actief zijn. We hebben natuurlijk hier en daar de wind ook in de rug gevoeld, maar om ons succes met geluk te bestempelen, gaat mij te ver. We hebben er met z’n allen keihard voor gewerkt.” Het succes van de A.Hakpark-bedrijven steunt in belangrijke mate op twee pijlers. De eerste is de mentaliteit van werken: alles aanpakken van klein tot erg groot, nergens je neus voor ophalen en een grote mate van vindingrijkheid. De tweede pijler is de klantgerichtheid. “Je zou dat onder onze mentaliteit kunnen schuiven, maar daarmee doe je onze bedrijven tekort. Het kunnen en willen meedenken met onze klanten en het inspelen op hun wensen, is voor een belangrijk deel debet aan de goede cijfers die we begin volgend jaar kunnen presenteren. “De wereld om ons heen verandert in snel tempo; onze klanten ook. Van de ruim vijftig plaatselijke gasen elektriciteitsbedrijfjes die in ons land ooit kende, zijn een paar internationaal opererende en georiënteerde energieconcerns overgebleven. Dat heeft een enorme mentaliteitsverandering bij die bedrijven teweeggebracht. Wij hebben daarop ingespeeld door tijdig onze bakens te verzetten, door die bedrijven te volgen tot over de grens. Vroeger toen we die vijftig kleine bedrijfjes hadden, ontvingen we op gezette tijden een brief met het verzoek of we op een bepaald werk wilden inschrijven. Er moest een leiding worden aangelegd van A naar B en de diverse aannemers uit de buurt werd gevraagd een prijs te noemen. Die tijd ligt ver achter ons. Die vijftig bedrijven zijn verdwenen en wij moeten onze eigen markt creëren. En dat kan alleen door met onze opdrachtgevers mee te gaan en vooral door met hen mee te denken. Weten waaraan ze behoefte hebben.” 4

Komende decennia Het transport van olie, gas, water en elektra blijft de komende decennia uitermate belangrijk, voorspelt Van Geenhuizen. Alternatieve energie gaat wel een steeds prominentere rol spelen, maar zal bij lange na niet kunnen voldoen aan de almaar stijgende vraag naar energie. “De energie- en waterbedrijven zijn feitelijk niet geïnteresseerd in dat netwerk van onder- en bovengrondse leidingen dat olie, gas, elektra en water transporteert. Het gaat hen om de tikken, om het verkopen van liters en van kilowatturen. Al het andere is bijzaak. Overigens wel een belangrijke bijzaak, want dat transport moet probleemloos verlopen. Daar zorgen wij dan ook voor. Van hun bijzaken hebben wij onze hoofdzaak gemaakt. Wij zijn al lang niet meer dat bedrijf dat uitsluitend onder- en bovengrondse leidingen aanlegt. We verzorgen de volledige engineering en ook het onderhoud. Onze opdrachtgevers hebben er geen omkijken meer naar. En niet alleen in Nederland, maar ook ver daarbuiten. Natuurlijk doen we dat niet alleen. Waar nodig werken wij samen in een consortium met andere internationale bedrijven.” De samenwerking met de Saoedische bedrijven RTCC en SSEM waarmee A.Hak International een watertransportleiding aanlegt van 350 km om Ryaad van water te voorzien, is daarvan een goed voorbeeld. In het najaar van 2009 heeft Van Geenhuizen een bezoek gebracht aan Zuid-Amerika. “Een werelddeel dat rijk is aan olie- en gasreserves en daardoor onze onderneming ongekende mogelijkheden bezorgt. Men heeft veel behoefte aan engineering, aanleg en onderhoud. Maar niet alleen in dat deel van de wereld. In India bijvoorbeeld hebben we inmiddels een goede naam opgebouwd. We werken er samen in een consortium met Reliance Industries. En weet je wat onder meer de doorslag heeft gegeven om met ons in zee te gaan? Het feit dat we een familiebedrijf zijn. Dat zijn zij namelijk ook en nog wel het grootste in India. Je hebt er trouwens veel familiebedrijven. Ze doen ook graag zaken met ons soort bedrijven en hebben het niet zo op met beursgenoteerde ondernemingen.” >>> 5

Dichtbij huis Niet alleen de kansen die het buitenland biedt, geven Van Geenhuizen vertrouwen in de toekomst, ook ons land biedt tal van nieuwe mogelijkheden. Hij wijst op de vele gemeenten in ons land die steeds vaker een eigen energiebedrijf willen opzetten. “Hier liggen voor ons kansen. Ook die gemeenten zijn onze toekomstige klanten. Ze hebben weinig knowhow op dit gebied en hoeven dat goed beschouwd ook niet te hebben. Het gaat hen erom dat alles van A naar B wordt getransporteerd; veilig, snel en tegen de laagste kosten. Wij weten hoe. Vanaf de tekentafel tot en met het onderhoud verzorgen wij dat transport.” Volop kansen en mogelijkheden voor de bedrijven van A.Hakpark die, zo voorziet Van Geenhuizen, de komende jaren een gedaantewisseling zullen ondergaan. Nieuwe clustering van bedrijven rondom aanleg en onderhoud van onder- en bovengrondse infrastructuur. “De tijd is ook rijp om een nieuwe stap vooruit te zetten. Onze manier van werken spreekt aan.” “We zijn volwassen geworden zonder onze afkomst te verloochenen of onze mentaliteit te veranderen. We dwingen respect af in de markt. Het is nog steeds eigen groei die ons met het jaar groter en financieel sterker maakt. Ook dat is een van de grote voordelen van een familiebedrijf: elke cent die wordt verdiend, gaat terug het bedrijf in. Waar een beursgenoteerd bedrijf het merendeel van de winst aan zijn aandeelhouders moet uitkeren, wordt bij ons de winst gebruikt om te investeren in nieuw materieel en in nieuwe opdrachtgevers. Dat geeft op alle fronten een goed gevoel.”

6

Naamsbekendheid in Zuid-Amerika wordt steeds groter

Onze ambities reiken over de landsgrenzen en verder A.Hak legt de lat van ambities hoog. “Nederland biedt nog wel mogelijkheden, maar om onze ambities te realiseren, zullen we steeds meer over de landsgrenzen heen moeten kijken. Ook Zuid-Amerika biedt kansen”, zegt directeur A.Hak International, Xaf Hendriksen. A.Hak Industrial Services (HIS) is daar al volop mee bezig. De eerste stappen zijn gezet. A.Hak International gaat ook die weg. “Laat ik vooropstellen,” zegt Hans Gruitroij, business unit manager van Pipeline Inspection Services, “dat je nooit zomaar een sprong naar het buitenland kunt maken. En dat geldt zeker voor landen die geografisch en cultureel ver van je af staan. Al krijg je een of twee opdrachten, dan betekent dat nog niet dat je bent verzekerd van continuïteit. Eén zwaluw maakt nog geen zomer. Sinds kort hebben wij met een vestiging in Brazilië vaste voet aan de grond gekregen, maar dat heeft jaren geduurd. De eerste kennismaking vond plaats toen we als HIS projecten in Mexico uitvoerden en op een beurs in Mexico-Stad in aanraking kwamen met een Braziliaanse onderneming. Dat was zeker zo’n vijf jaar geleden.”

De afgelopen jaren heeft HIS zijn specialisme met succes in de Braziliaanse markt kunnen zetten. Gruitroij: “Bij het verwerven van nieuwe opdrachten spelen twee zaken een belangrijke rol: opdrachtgevers moeten honderd procent op je kunnen vertrouwen en een eenmaal verkregen opdracht moet je vlekkeloos uitvoeren. Dan win je vertrouwen, maak je naam en heb je grotere kans op nieuwe opdrachten.”

Naamsbekendheid Inmiddels heeft HIS een aardige basis gelegd en heeft zij in de meeste Zuid-Amerikaanse landen agentschappen, zoals Argentinië, Chili, Venezuela en Colombia. Daarnaast wordt gekeken naar Mexico. Activiteiten worden vanuit de vestiging in Ituh/São Paulo aangestuurd. Gruitroij: “We zijn voortdurend bezig onze naamsbekendheid in Zuid-Amerika op te bouwen en uit te breiden. Dat doen we natuurlijk via onze projecten, maar ook door continu ons netwerk te vergroten. Daarom hebben we dit jaar aan twee belangrijke beurzen deelgenomen. De eerste beurs was de Rio Pipeline 2009 Conference & Exposition in >>>

Grootste olieveld in dertig jaar voor kust Brazilië Voor de Braziliaanse kust worden de laatste jaren regelmatig nieuwe olievelden gevonden. Zo maakte de directeur van het Braziliaanse nationale aardolieinstituut ANP, Haroldo Lima, in april vorig jaar bekend dat voor de kust het wellicht op twee na grootste olieveld ter wereld is ontdekt. Het veld heeft een geschatte omvang van 33 miljard vaten olie. Deze nieuwste vondst is bovendien de grootste in dertig jaar. De olie ligt voor de kust op een diepte van vijf kilometer. Om de olie uit deze locatie te krijgen, zijn investeringen nodig van 35 dollar per vat. Dat zal vermoedelijk geen problemen opleveren, ook al omdat het Braziliaanse olieconcern Petrobras wordt beschouwd als één van de best geleide staatsoliebedrijven ter wereld. Petrobras heeft veel ervaring met het boren naar diepgelegen olie. Het zal waarschijnlijk vijf tot zeven jaar duren vóór de olie uit het nieuw ontdekte veld kan worden opgepompt. Dit olieveld was de derde vondst in hetzelfde gebied in een half jaar tijd. 7

Waarom Zuid-Amerika?

Nederland in vergelijking met Zuid-Amerika.

Het A.Hak-team van Zuid-Amerika.

Rio de Janeiro. Deze beurs, die om de twee jaar wordt gehouden, vond plaats van 22 tot en met 24 september. Daaropvolgend hebben we deelgenomen aan de wereldgasconferentie IGU in Buenos Aires van 5 tot 9 oktober. De IGU vond dit jaar voor het eerst in Zuid-Amerika plaats. Op beide beurzen hebben we met veel nieuwe prospects kennisgemaakt.” Die kennismaking met prospects gold niet alleen voor A.Hak Industrial Services. Ook A.Hak International was van de partij op de beurspresentaties. Hendriksen: “Zuid-Amerika is voor ons nog relatief onontgonnen terrein, maar daarin komt verandering. Er liggen diverse interessante projecten voor de deur.”

Voor de keuze van A.Hak om in Zuid-Amerika de vleugels uit te slaan, zijn volgens Hendriksen verschillende redenen aan te voeren. “Zuid-Amerika heeft enorm veel potentie en is ontzaglijk groot. Nederland verzinkt daarbij in het niet, zowel in oppervlakte als in inwonersaantallen. Alleen al een stad als São Paulo in Brazilië heeft meer inwoners dan heel Nederland. Daarnaast hebben de landen in Zuid-Amerika veel natuurlijke rijkdommen, waaronder olie en gas. Voorheen konden de landen die rijkdommen niet exploiteren, maar door nieuwe technische ontwikkelingen wordt steeds meer mogelijk. Er worden indrukwekkende vondsten gedaan, bijvoorbeeld voor de kusten van Brazilië en in het zuiden van Chili. De economie van Venezuela is meer en meer gebaseerd op de productie en export van aardolie. Die is goed voor circa een derde van het bruto nationaal product, tachtig procent van de exportinkomsten en meer dan de helft van de lopende overheidsopbrengsten. In de Golf van Mexico is dit jaar nog een gigantische olievondst op zeer grote diepte gedaan. De boringen gingen meer dan tien kilometer de diepte in. Winning van olie en gas betekent aanleg van nieuwe leidingen. Daarnaast zullen andere landen die economische groei laten zien, op olie- en gasnetwerken worden aangesloten of van olie en gas moeten worden voorzien. Er zullen laad- en losstations komen en netwerken om olie en

Nieuw veld op grote diepte in Golf van Mexico In september van dit jaar meldden de media dat oliemaatschappij BP een ‘gigantische’ olievondst had gedaan in de Golf van Mexico. De bron werd, volgens BP, gevonden in het olieveld Tiber Prospect. De boringen gingen tot een diepte van ruime 10, 5 km. Het is daarmee een van de diepst gelegen oliebronnen ooit. Volgens een woordvoerder van BP zou de bron meer dan drie miljard vaten olie bevatten. Tiber Prospect is voor 62% in handen van BP, 20% is eigendom van het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobras en het Amerikaanse ConocoPhillips bezit 18%. BP is de grootste olieproducent in de Golf van Mexico. In 2006 ontdekte BP het Kaskida-olieveld in de Golf van Mexico, dat een omvang had van drie miljard vaten. 8

BRIC-landen zijn groeilanden “Voor Rusland zie ik drie uitdagingen: de inflatie bestrijden, de afhankelijkheid van inkomsten uit grondstoffen verminderen en de levensverwachting verhogen.” “China presteert macro-economisch heel sterk, maar het land moet werken aan een beter wettelijk kader en het bestrijden van corruptie. En niet te vergeten is er de vraag of China – traag maar zeker – kan evolueren naar een democratie.” Wat Brazilië betreft, is volgens O’Neill in 2007 de groeimotor eindelijk aangeslagen. “Ik durf te voorspellen dat Brazilië tussen nu en 2010 misschien wel de interesBrazilië behoort samen met Rusland, India en China tot de

santste van de vier BRIC-landen zal zijn. Er zijn tekenen

zogenaamde BRIC-landen. Jim O’Neill, de hoofdeconoom

dat de groei in Brazilië ook de komende jaren tussen 5%

van de Goldman Sachs Bank, gebruikte in november 2001

en 6% zal liggen. Als het land tegen 2050 wil uitkomen

voor het eerst de term BRIC in een rapport. Dat rapport

waar wij voorspelden, moet het gemiddeld jaarlijks met

onderzocht wat de ontwikkeling van Brazilië, Rusland,

3,7% groeien.”

India en China voor de wereldeconomie kon betekenen. Pas in 2003 werd BRIC met het rapport The Path To 2050

“Tezamen zitten de vier landen nu al aan naar schatting

een begrip. Toen voorspelde O’Neill dat deze vier landen

15% van het wereld-BBP. China staat op het punt om de

in 2050 op de lijst van de tien grootste wereldeconomieën

Duitse economie in te halen en het moet dus individueel

zouden staan.

al aan zo’n 7% komen. Tegen 2020 zullen de BRIC-landen zeker boven de kaap van 20% zitten, ik vermoed zelfs dat

In een interview met de Belgische zakenkrant De Tijd

ze eerder in de buurt van 25% zullen komen. En tegen

vorig jaar meende O’Neill, dat India voor de zwaarste

2035 kunnen ze groter zijn dan de huidige G7”, aldus

opgave staat qua scholing en vorming. “Voor veel mensen

O’Neill.

is dat een verrassing: men denkt dat in India heel wat goed opgeleiden afstuderen. Dat is ook zo, maar het is een elite. Naar schatting 500 miljoen mensen krijgen helemaal geen scholing.”

gas te distribueren. Daar liggen voor ons geweldige kansen. Maar dan moeten we er wel op tijd bij zijn”, aldus Hendriksen.

Profiteren van elkaar Wat voor HIS geldt, is ook van toepassing op A.Hak International. Een project krijg je niet van de een op de andere dag. “Wij hebben het voordeel dat we voor Zuid-Amerika het wiel niet opnieuw hoeven uit te vinden. We kunnen profiteren van de kennis en contacten van HIS”, verklaart Hendriksen. “Je zou kunnen zeggen dat HIS voor ons in Zuid-Amerika een voorloper of marktverkenner is geweest. Daarnaast kunnen we in de toekomst samen optrekken en elkaar stimuleren. Zo kunnen we ons krachtig als één A.Hak profileren. Onze beurspresentaties in Rio de Janeiro en Buenos Aires waren daarvan al een voorbeeld. Voor potentiële opdrachtgevers was dat bovendien een verrassende kennismaking met ons uitgebreide dienstverleningspakket. A.Hak is niet of-of, maar en-en. Kortom, een win-winsituatie voor alle betrokkenen.”

De stand van A.Hak trok volop bezoekers tijdens de Rio Pipeline 2009 Conference & Exposition in Rio de Janeiro. 9

10

A.Hak Telecom actief in hele keten

Eén aanspreekpunt voor klant A.Hak Telecom timmert op diverse gebieden hard aan de weg. “We kijken hoe we op meerdere fronten tegelijk onze diensten en werkwijzen kunnen verbeteren en verbreden. Daarbij nemen onze opdrachtgevers altijd een centrale plaats in, zodat we hen nog beter kunnen ontzorgen”, zegt Alex Gras, manager Projectmanagement. Het steeds willen verbeteren is een aanpak die onlosmakelijk verbonden is met A.Hak Telecom. Waar liggen kansen en wat zijn de sterke kanten? “We werken voortdurend aan de verbetering van onze kwaliteit en onze kostenefficiency”, zegt Gras. “Zo willen we onze rol als kwalitatieve businesspartner die opdrachten op een kostenbewuste manier realiseert, op een steeds hoger niveau brengen. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de opdrachtgever. De ervaring leert ons dat opdrachtgevers

Nieuwe opdracht in Leeuwarden

Ruim 16.000 woningen aan de glasvezelkabel Onlangs heeft A.Hak Telecom van Reggefiber de opdracht gekregen om ruim 16.000 woningen in Leeuwarden op glasvezel aan te sluiten. Reggefiber bouwt, beheert en exploiteert fiber to the homenetwerken en heeft de ambitie om alle woningen in Nederland te voorzien van een aansluiting op haar glasvezelnetwerk. A.Hak Telecom is verantwoordelijk voor het gehele project, van ontwerp, vergunningen, aanleg tot en met aansluitingen.

ontzorgd willen worden. Ze gunnen ons een opdracht en willen erop kunnen vertrouwen dat wij die tot een perfect einde brengen, zonder dat ze voortdurend over onze schouders hoeven mee te kijken.” Kostenreductie is een punt dat daarbij hoog op de prioriteitenlijst prijkt. “Samen met onze opdrachtgevers onderzoeken we hoe we kostenbewust kunnen opereren en daarmee de total cost of ownership verlagen. Eén van de ontwikkelingen is, dat we in toenemende mate de hele keten van een opdracht op ons nemen. Voordeel voor de opdrachtgever is, dat hij dan slechts één aanspreekpunt heeft. Dat reduceert het aantal afstempunten en -momenten, wat versnippering van het werk voorkomt.”

Vernieuwing productiebesturing Intern heeft A.Hak Telecom de nodige verbeteringen doorgevoerd. Gras: “Onlangs hebben we de keuze gemaakt voor een nieuw systeem voor productiebesturing. Dat systeem kan de orders van ontvangst tot en met oplevering met meer gegevens in beeld brengen. Zo krijgen we een goed overzicht van de voortgang van orders en kunnen we, indien nodig, tijdig bijsturen. Met het systeem kunnen we bovendien snel rapportages maken om onze opdrachtgevers de resultaten te laten zien. En, niet onbelangrijk, we krijgen op een eenvoudige manier nog meer inzicht in de financiële resultaten.” Het nieuwe systeem heeft volgens Gras nog meer voordelen. “We hoeven informatie niet meermaals in >>>

11

Medewerkers van A.Hak Telecom Roemenië tijdens hun opleiding in Nederland

te voeren. Eén keer is voldoende. Dat verkleint de kans op fouten aanzienlijk en spaart bovendien tijd en geld. En van die besparing profiteren ook onze opdrachtgevers. Daardoor kunnen zij hun producten of diensten nog concurrerender op de markt zetten. Klanten van onze opdrachtgevers zullen hierdoor meer gestimuleerd worden om deze producten en diensten af te nemen. Kortom, kwaliteit en efficiency worden vergroot. En de flexibiliteit van het systeem biedt een oplossing voor toekomstige groei.”

Uitbreiding via Roemenië Belangrijk binnen het streven naar verbetering van kwaliteit is de werving en het behoud van technische medewerkers. Er zijn landen buiten Nederland waar het aanbod van goed geschoolde technische medewerkers veel groter is dan in Nederland. “Vanuit de afdeling Engineering hebben wij onze voelsprieten ook in het buitenland uitgestoken, onder andere in Roemenië”, geeft Raymond Buitenhuis, manager Engineering, aan. “Daar is het aanbod groter dan de vraag. En dat zal naar verwachting ook in de toekomst zo zijn.” Dat alles heeft ertoe geleid dat A.Hak Telecom een vestiging in het Roemeense industrieel centrum Pitesti heeft geopend. “Roemenië ligt op een dag afstand van Nederland. Je kunt er relatief snel zijn, in tegenstelling tot landen in Azië. In Petesti hebben we A.Hak Telecom Roemenië SRL gevestigd, dat vanaf december 2009 operationeel is. Voor deze vestiging hebben we zes Roemeense technici in dienst genomen, die in Nederland een intensieve theoretische en praktische opleiding hebben gevolgd. A.Hak Telecom Roemenië gaat zich in eerste instantie bezighouden met de technische administratie van onze projecten in Nederland. De contacten

Totaaloplossingen steeds vaker gevraagd Volgens Gras van A.Hak Telecom komt het steeds vaker voor dat opdrachtgevers de gehele verantwoordelijkheid voor projecten bij één partij willen onderbrengen. Gras: “Een opdrachtgever zegt: ‘Ik heb hier een vraag waarvoor ik een totaaloplossing wil hebben. Kunnen jullie hiervoor het ontwerp maken en de realisatie verzorgen?’ Zo neem je het gehele traject voor je rekening en ontzorg je de opdrachtgever optimaal. Door onze ervaring in projectmanagement, engineering en uitvoering, zowel voor bovengrondse als ondergrondse activiteiten, zijn wij voor die opdrachtgevers een aantrekkelijke partner.” 12

met onze klanten en leveranciers lopen daarom altijd via A.Hak Telecom in Nederland.”

Kansen in de markt De vestiging in Roemenië biedt zowel op de Nederlandse als Roemeense markt kansen. Buitenhuis: “Met onze aanpak onderscheiden we ons ten opzichte van het outsourcen van activiteiten. Omdat wij de Roemeense medewerkers in dienst nemen, hebben we een voorsprong als we de Roemeense markt opgaan en voor Roemeense telecomoperators en andere partijen gaan werken. Daarnaast neemt deze vestiging werk van ons over, zodat wij in Nederland ruimte krijgen om ons op nieuwe kansen in de markt te concentreren. We willen new business aantrekken, nieuwe diensten en productinnovaties ontwikkelen, ons verder specialiseren en in de breedte groeien.”

Projectengineering ligt steeds vaker op ons bord “Engineering wordt meer en meer belangrijk. Onze opdrachtgevers verwachten eigenlijk ook niet anders. De tijd dat je wordt gevraagd om volgens een bepaald plan van aanpak een leiding aan te leggen, is voorbij. Van ons wordt verwacht dat we zelf dat plan maken.” Voor René Berger, bedrijfsleider Engineering bij A.Hak, is het de normaalste zaak van de wereld. Klanten willen een volledige oplossing krijgen voorgeschoteld. Hij wijst achter zich op een grote tekening. “Dit is het plan Oostland, waar wij zijn gevraagd om de engineering van diverse kabeltracés uit te voeren ten behoeve van de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van de glastuinbouw. De tuinders wekken hun elektriciteit op via een eigen op gas gestookte warmtekrachtcentrale en hebben behoorlijk wat stroom over, die vervolgens teruggeleverd kan worden aan het elektriciteitsnet. Kreeg je vroeger een volledig plan van aanpak voorgelegd, tegenwoordig wordt van ons verwacht dat we dat plan zelf maken. In dit geval heeft A.Hak een samenwerkingsovereenkomst met Joulz om zo gezamenlijk de engineeringswerkzaamheden uit te voeren waarbij gebruikgemaakt kan worden van elkaars kennis.” René Berger en zijn mensen zijn gewend engineeringwerkzaamheden op te delen in jobs. “Dat geeft de opdrachtgever een keuzemogelijkheid. Hij kan dankzij deze manier van presenteren precies kiezen wat hij uiteindelijk wel en niet door ons wil laten uitvoeren. Wij zijn daarin glashelder.” Het plan begint met het inventariseren van de aanwezige onder- of bovengrondse infrastructuur. Alle bestaande kabels en leidingen worden in beeld

“De tijd dat je wordt gevraagd om volgens een bepaald plan van aanpak een leiding aan te leggen, is voorbij. Van ons wordt verwacht dat we zelf dat plan maken.”

gebracht. Bepaald geen abc’tje. Het begint bij het kadaster, waar de adressen worden opgevraagd van de belanghebbende kabel- en leidingeigenaren. Zij kunnen immers vertellen waar de kabels en leidingen precies lopen en wat ze transporteren. Op basis van deze gegevens, die overigens ook kunnen worden verwerkt in de ontwerptekening, en na het eventueel graven van proefsleuven op verschillende plaatsen in het traject, wordt volledig digitaal een weergave gemaakt van de ligging van de bestaande ondergrondse infrastructuur.

Bovengrondse infrastructuur Direct daarna volgt de inventarisatie van de bovengrondse infrastructuur. Berger: “Niet onbelangrijk natuurlijk. We kunnen dan wel een bepaald tracé in gedachten hebben, het moet wel mogelijk zijn. Het inventariseren van wat we boven de grond tegenkomen, gebeurt grotendeels door middel van eigen waarneming. Bomen, struiken, het soort bestrating, duikers, rioolputten, watergangen, enzovoort, het wordt allemaal in kaart gebracht. Ook weer volledig digitaal.” Vervolgens passeren de knelpunten van het tracé de revue. Alle wegkruisingen, spoorwegkruisingen en waterkruisingen worden stuk voor stuk bekeken en beschreven. Maar er zijn meer knelpunten. Loopt het tracé door een stiltegebied, bijvoorbeeld. Of zijn er voor sommige stukken bepaalde vergunningen nodig. Berger: “Wat ook een knelpunt kan zijn, is het eigendom van de grond. Particulieren hebben soms andere belangen als er kabels of leidingen in hun grond worden aangelegd. Belangrijk is om gezamenlijk, met de medewerker grondzaken van de opdrachtgever en de particulier, te komen tot een oplossing. Hierbij wordt gebruikgemaakt van bijvoorbeeld vergoedingen voor opstellen van een zakelijk rechtstrook en eventuele vergoedingen gewassenschade.” Als dit allemaal digitaal in kaart is gebracht, worden het tracé en de mogelijke knelpunten met de opdrachtgever besproken. “Daarna voeren we vooroverleg met de vergunningverlenende instanties, zodat we precies weten wat zij allemaal wel en niet nodig hebben om de benodigde vergunningen af te >>> 13

Boringen zijn vaak uiterst complex en hebben een lange tijd van voorbereiding nodig. 14

Indien in het tracé schild- of gestuurde boringen moeten worden uitgevoerd, worden afzonderlijke boorplannen opgesteld.

geven. Je moet dan denken aan welke grondonderzoeken nodig zijn, of er een bemalingsrapportage moet komen, met welke richtlijnen we te maken hebben en welke vergunningen nodig zijn om het werk te kunnen uitvoeren.”

Basisengineering Nadat al deze gegevens zijn genoteerd en verwerkt, wordt gestart met de basisengineering. “Dit bestaat uit het dimensioneren van de aan te leggen kabel(s) en/of leiding(en), waarvoor wij diverse software in huis hebben. Hierbij gaat het om vragen als: welke diameter gaan we gebruiken, wat wordt de capaciteit, waar worden de verdeelkasten geplaatst en waar de transformatorstations, wat is de maximale lengte van de te gebruiken kabels en leidingen? Gezien de kennis die aanwezig is bij de opdrachtgevers, worden deze werkzaamheden ook vaak door, of in nauw overleg met, de opdrachtgever uitgevoerd. Is dit vastgesteld, dan wordt de basisengineering besproken met de opdrachtgever. Een belangrijk moment, want nadat de klant dit plan heeft goedgekeurd, kunnen we pas echt met de werkelijke engineering beginnen.” Details worden aan het plan toegevoegd, configuratieschema’s worden opgesteld, alles wordt getoetst op zijn uitvoerbaarheid, de benodigde materialen worden in een digitaal bestand verwerkt, aannemersactiviteiten worden bepaald, een gedetailleerde kostenbegroting wordt opgezet, onderhandelingen worden gevoerd met grondeigenaren over het afsluiten van rechten van opstal en alle benodigde vergunningen worden aangevraagd. “Natuurlijk heeft tijdens al deze verschillende werkzaamheden overleg plaats met de opdrachtgever. Hij kan altijd ingrijpen of veranderingen aanbrengen als hij dat nodig acht.”

Boorplannen Indien in het tracé schild- of gestuurde boringen moeten worden uitgevoerd, worden afzonderlijke

boorplannen opgesteld. Berger: “En daar kan je niet vroeg genoeg mee beginnen. Boringen zijn vaak uiterst complex en hebben een lange tijd van voorbereiding nodig. Je komt altijd wel knelpunten tegen waarop je niet hebt gerekend. Daarom beginnen wij als in het traject een ondergrondse boring zit, zo snel mogelijk met het opstellen van een dergelijk plan.” Hierin wordt niet alleen gekeken naar de grond, de richtlijnen die van toepassing zijn en de benodigde vergunningen, maar ook, en soms is dat veel belangrijker, naar de bereikbaarheid van de locatie en naar de beschikbare uitlegruimte. Berger: “De buizen, ten behoeve van een gestuurde boring, worden op het droge aan elkaar gelast. Daarvoor heb je behoorlijk wat ruimte nodig. Is die er? En zo ja, van wie is de grond die je nodig hebt om de buizen neer te leggen en vervolgens aan elkaar te lassen? Als dat particulier eigendom is, moeten goede afspraken worden gemaakt. Ik weet uit eigen ervaring dat dit niet een-twee-drie is gebeurd. Dat geldt eigenlijk ook voor het afdammen van sloten en vaarten. Als dat nodig is om een boring te kunnen uitvoeren, komt er nog meer werkvoorbereiding bij kijken. Dat geldt ook voor eventuele wegafzettingen of verkeersomleidingen. Alles maar dan ook alles moet je als engineer hebben geregeld, tot en met het toetsen op de uitvoerbaarheid.” En als dan alles in kaart is gebracht – bij A.Hak gebeurt dit volledig digitaal –, de benodigde vergunningen zijn verkregen en afspraken met de verschillende grondeigenaren zijn gemaakt, kan de uitvoering worden gestart.

Vak apart “Engineering in onze branche is een vak apart”, wil Berger graag nog kwijt. “Daarvoor is ook geen speciale opleiding. Dat doen we zelf; wij leiden onze mensen op.” Volgens Berger is een verschuiving waar te nemen. “Nutsbedrijven laten de engineering steeds meer over aan derden. Goed beschouwd ook wel begrijpelijk dat het op ons bordje komt te liggen. Wij kijken toch iets anders tegen bepaalde problemen aan. Wij bekijken het met aannemersogen, waardoor je vaak beter de werkelijke problemen ziet dan wanneer je achter een tekentafel zit. Niet dat wij meer beren op de weg zien. Zeker niet. Wij zien andere problemen omdat we een jarenlange ervaring hebben met het leggen van kabels en leidingen. Maar veel belangrijker voor onze opdrachtgevers is natuurlijk dat wij ook de oplossing voor het probleem in huis hebben. Zo snijdt het mes aan twee kanten wanneer wij vanaf het prille begin bij een project worden betrokken en ook de engineering verzorgen.” 15

Een van de zes semi-automatische OP-lasunits 16

Vervroegde deadline ruim op tijd gehaald

Gewoon een tandje erbij Je krijgt te maken met zeer dikke pijpen en naarmate het project vordert, blijkt alles veel eerder af te moeten. Dan schakel je een tandje hoger of je toont je creativiteit. Voor de aanleg van ondergrondse leidingen bij een aardgasbuffer in Zuidwending deed A.Hak Leidingbouw beide. “We hebben een mobiele werkplaats met semiautomatische OP-lasunits ontwikkeld. Nadat het proces onder controle was, hebben we het aantal medewerkers opgeschaald”, zegt hoofduitvoerder Egbert Huiting van A.Hak Leidingbouw trots. VOF Zuidwending, een samenwerkingsverband tussen Gasunie, Nuon en AkzoNobel, realiseert nabij Zuidwending (gemeente Veendam) een ondergrondse aardgasbuffer. In totaal gaat het om maximaal tien

Ontwikkeling semi-automatische OnderPoederdek-lasunits maakt succes compleet zoutcavernes. In eerste instantie zijn vier van de tien cavernes uitgeloogd en worden nu voor gasopslag geschikt gemaakt. In februari 2010 moet daarin gas stromen. In de komende jaren volgen nog vier, maximaal zes, carvernes. “De realisering van de aardgasbuffer is buitengewoon complex. Je hebt met veel disciplines en verschillende soorten installaties te maken, zoals pekelstations, gasstations, compressoren, gas-heating area, glycolcontactors, een meetstraat, en dergelijke”, zegt Huiting.

Ondergrondse leidingen A.Hak Leidingbouw is verantwoordelijk voor de aanleg van alle ondergrondse leidingen, zowel binnen als buiten de gastechnische installatie, die zo’n tien hectare groot is. “Buiten de locatie van de gastechnisch installatie gaat het om 5 km 16'' leidingen, 5 km 2'' leidingen en een 5 km lang kabeltracé met meer dan 25 kabels. De totale leidingensleufbreedte bedraagt maximaal circa 21 m. Daarnaast hebben we

een 36'' hoofdtransportleiding van 1800 m aangelegd. Deze leiding is aangesloten op het transportnet van Gasunie. Het gas gaat via deze leiding naar de gastechnische installatie en vervolgens de caverne in of andersom uit de caverne naar de gastechnische installatie en vervolgens via de 36'' leiding het gastransportnet van Gasunie in”, zegt Huiting. Voor de aanleg van de 16'' en 2'' leidingen heeft A.Hak Leidingbouw per caverne zes zinkers en zes boringen moeten uitvoeren. “In totaal zitten we op 48 zinkers en 48 boringen. Eigenlijk iets minder, omdat we er een paar hebben kunnen combineren. Naast deze zinkers en boringen hebben we ook zes zinkers en boringen voor de 36'' leiding uitgevoerd. Daarbij komen nog traditionele avegaarboringen en een aantal gestuurde avegaarboringen.”

Semi-automatische OP-lasunits Hoe dikker een leidingwand, hoe meer tijd het kost om de leidingen aan elkaar te lassen. Bedrijfsleider Gert Holthuis van A.Hak Leidingbouw: “Voor een handmatige 30'' lasnaad bijvoorbeeld zijn twee lassers zo’n 36 uur bezig. Dat zijn vier dagen voor één naad. Toen bleek dat we eerder klaar moesten zijn, hebben wij als projectteam onderzocht hoe we sneller en efficiënter konden opereren. Dit in samenspraak met verschillende afdelingen van A.Hak, waaronder de lasafdeling, de afdeling Uitvoering, de materiaalafdeling en de afdeling Calculatie. Zo hebben we met een multidisciplinair team naar een oplossing gezocht die op alle gebieden onze goedkeuring kon wegdragen. En de goedkeuring van de opdrachtgever natuurlijk. Dat mag je best een uitdaging noemen. De oplossing was de bouw van een mobiele laswerkplaats met zes semi-automatische OP-lasunits. Die units zijn nergens te krijgen en hebben we zelf gebouwd. Bij deze OPlasunits draait de pijp en staan de lasunit en de aanvoer van het lastoevoegmateriaal vast. Zo konden we in de werkplaats grote prefab-leidingsecties van 50 tot 55 m maken. Elke sectie heeft ongeveer vijf of zessen lassen. In totaal hebben we zo’n 380 OP-lassen, wat neerkomt op zestig à zeventig secties. Die aanpak heeft ons de nodige tijdwinst opgeleverd.” >>> 17

Aanleg van de pijpen naar de compressorstations 18

Plaatsing van een prefabpijpsectie

Transport Prefabicage van leidingsecties in een mobiele werkplaats mag in tijd en efficiency dan enorme voordelen bieden, het veroorzaakt wel een probleem op het gebied van transport. Huiting: “Bij het transport spelen twee zaken een rol: lengte en gewicht. Een lengte van 55 m kun je niet zomaar even over de weg vervoeren. Dat is ondoenlijk. Zeker als je dat zeventig keer moet doen. Daarom was een mobiele werkplaats op de locatie een must. Daarnaast speelt het gewicht een rol. Bij deze secties, waaraan vaak ook nog eens

Staalsoort De leidingen die zijn gebruikt, hebben dikkere wanden dan gebruikelijk. Dat heeft volgens Holthuis van A.Hak Leidingbouw te maken met de druk die de leidingen moeten weerstaan: “Het gas komt onder een druk van 67 bar via de 36'' leiding de gastechnische installatie binnen. Op de installatie wordt de druk verhoogd. Dan komt het gas onder een druk van maximaal 180 bar eruit via een 16'' leiding die naar de cavernes gaat. Die 36'' leiding heeft een wanddikte van 17,4 mm, de 16'' leiding een dikte van 21,44 mm en de 2'' leiding is 8,7 mm dik. De staalsoort van de leidingen die buiten

T-stukken en afsluiters zijn gemonteerd, praat je over tientallen tonnen. In het algemeen kun je zeggen dat één meter 1100 kilo weegt. Dan zit je bij onze secties al snel op vijftig ton en meer. Daarvoor heb je een paar stevige hijskranen nodig. Ook die heeft A.Hak in huis. Nou ja, in huis, we moesten ze uit Saoedi-Arabië terughalen.”

FCAW-lassen Als een sectie was gerealiseerd, werden de lassen spanningarm gegloeid en gecontroleerd. Daarna volgde de coating. “Vervolgens brachten we het leidingdeel naar de plaats van bestemming en legden we het op z’n plek. Daar hebben we ze handmatig aan elkaar gelast. Het aantal uren voor de handlas hebben we, door met gevulde draden te lassen, teruggebracht van 40 naar 26 uur”, zegt Holthuis. Het lassen met gevulde draden, ook wel FCAW genaamd, is wat betreft bediening en apparatuur nagenoeg gelijk aan het MIG/MAG-lassen. De lasdraad is nu echter niet massief, maar gevuld met een laspoeder. “De draad loopt automatisch door het laspistool, zodat de lasser kan blijven doorlassen en niet steeds een elektrode hoeft te verwisselen. Ook dat levert tijdwinst op.”

de gastechnische installatie worden gebruikt, is L415 MB. Binnen het gebied is dat A333. De wanddiktes van

Eerste keer

de leidingen in het compressorstationgebied variëren

Volgens Holthuis komen pijpdiameters met dergelijke wanddiktes niet vaak voor. “We zitten al aardig wat jaren in leidingen, maar dit was de eerste >>>

van 11,1 mm voor een 2'' leiding tot 63 mm voor een 30'' leiding. Het gaat om XXS, de dikste leidingen die er bestaan.”

19

Tien cavernes voor zo’n 800 miljoen m3 gasopslag De aardgasbuffer in Zuidwending, nabij Veendam, zal uiteindelijk bestaan uit acht, maximaal tien, zoutholtes, ook wel zoutcavernes genoemd. De eerste vier cavernes zitten op een diepte tussen 1200 en 1500 m. Ze zijn 300 m hoog, hebben een diameter van 60 tot 70 m en een capaciteit van 500.000 m3. De andere zes cavernes krijgen een diameter van 80 tot 90 m breed en worden tot 350 m hoog. De capaciteit verdubbelt daardoor. In totaal kan uit de tien cavernes vanaf 2016 zo’n 800 miljoen m3 gas worden geleverd. Voor Nederland is het een uniek project, omdat het de eerste keer is dat zoutholtes die toepassing krijgen. Gasopslag in bestaande, deels lege, gasvelden wordt al langer gedaan. Dat gas wordt vooral als buffer voor de lange termijn gebruikt. De aardgasbuffer in de zoutcavernes is bedoeld om plotselinge verschillen tussen vraag en aanbod van aardgas op te vangen. Het gas kan daarom in principe dagelijks worden aangesproken. Door het gas in de zoutcarvernes op te slaan, wil Gasunie de leveringszekerheid van gas voor de Nederlandse consument vergroten.

keer dat we met deze diameters en wanddiktes te maken kregen. Zo’n klus vraagt veel voorbereiding en denkwerk. Daar komt nog eens de complicerende factor bij dat we het project veel eerder moesten afronden dan oorspronkelijk gepland. Voor deze situatie hadden we geen beproefde methode of een kant-en-klaar draaiboek op de plank staan. We moesten iets bedenken. En snel, want de tijdsdruk was voelbaar. Dat maakte het er niet makkelijker op. Daarnaast was de situatie ook nieuw voor Gasunie. Alle ogen waren op ons gericht. Na verloop van tijd merkten we dat de opdrachtgever steeds meer vertrouwen in ons stelde. Toen begon het project vleugels te krijgen.”

Deadline gehaald Aanvankelijk was het werk van A.Hak Leidingbouw verdeeld over twee fases. De eerste fase moest in december 2009 klaar zijn, de tweede in april 2010. Naarmate het werk vorderde, kwamen de betrokken partijen erachter dat al het werk van A.Hak veel eerder moest worden afgerond. “Uiteindelijk zouden we hoe dan ook ruim drie maanden tijdwinst moeten boeken”, verklaart Huiting. “Fase een en twee werden in elkaar geschoven. Technisch hebben we daarvoor het een en ander op poten gezet. Maar we hebben ook nog extra medewerkers ingezet. Het aantal is opgeschaald van zeventig naar honderd. Op piektijden waren wel honderdtwintig medewerkers van ons op het project actief. We werkten in de weekends door, 20

alsook in vakanties. En we hadden ploegendiensten ingesteld. In maart zijn we gestart. De vervroegde deadline in december hebben we ruim op tijd gehaald. Daar mogen we met z’n allen best trots op zijn, ook de medewerkers die buiten in het veld hebben meegewerkt. Ik denk dat dit project de grootste uitdaging van 2009 was. En als je die dan succesvol ten einde brengt, heb je een tevreden opdrachtgever.”

30,3 miljoen liter water in 80 km pijp

Druk van 379 bar om leiding te testen Voor de nieuwe business unit Pipeline Services (BU 60) van A.Hak Industrial Services diende zich in het voorjaar van 2008 een zeer interessant project aan. Allseas Engineering, marktleider op het gebied van offshore leidingbouw, zocht voor een prestigieus pijpleidingproject een subcontractor voor de flooding, cleaning, gauging and testing (FCGT) van de aan te leggen leiding. Het project zou worden uitgevoerd met de Solitaire, de grootste pijpenlegger ter wereld.

Medewerkers van A.Hak Industrial Services hebben zojuist de drift geïnstalleerd.

Allseas Engineering moest een pijpleiding aanleggen vanaf het Corrib-veld, zo’n 80 km ten noordwesten van Ierland, naar de vaste wal van Ierland in de buurt van Belmullet nabij de Broadhaven Bay. Dit veld herbergt vele kubieke meters gas, dat in de nabije toekomst gewonnen zal worden voor de Europese markt. Het wordt geëxploiteerd door SEPIL (Shell Exploration and Production Ireland Ltd. “Het aanleggen van deze pijpleiding en dan vooral dat laatste stukje waar de leiding aan land komt, doe je bepaald niet op een achternamiddag”, weet Marcel van Egmond, supervisor van BU 60, uit eigen ervaring. “Werkelijk ongekend wat Neptunus in Broadhaven Bay allemaal uithaalt. Golven van wel

zeven meter en hoger die hier op de Atlantische kust beuken, zijn eerder regelmaat dan uitzondering. Maar dat was niet alles. Een kleine maar taaie groep antiglobalisten, die regelmatig protestacties houdt omdat ze het niet eens zijn met de verhouding tussen milieu, gasexploratie, Ierse overheid en Shell, maakte het aan land leggen van deze leiding er ook bepaald niet eenvoudiger op. Ze blokkeerden met kano’s en diverse andere opblaasvaartuigen de baai en aan land de toevoerwegen naar de aanlandingsplaats.”

Onverrichter zake terug Na diverse meetings en trainingen op het gebied van ‘conflictmanagement’ is BU 60 in 2008 met een team van operators, test-engineers en supervisors naar Belmullet in Ierland vertrokken om de benodigde pompen, filters, tanks, testmanifold en leidingmateriaal op te bouwen op de locatie. Daar diende zich wederom een tegenslag aan. De locatie lag in een beschermd natuurgebied en de benodigde vergunningen waren niet op tijd afgegeven. Het slechte weer, een hongerstakende actievoerder voor de zwaarbewaakte poorten van de aanlanding en problemen met de vergunningen hebben ervoor gezorgd dat het project vorig jaar oktober werd gestaakt. Het team van BU 60 keerde onverrichter zake terug naar Nederland, inclusief de zes vrachtwagencombinaties met equipement. Van Egmond: “In het voorjaar van dit jaar is de draad weer opgepakt. Na een aantal kleine aanpassingen werden de procedures en vergunningen voor het leggen van de 20'' gasleiding op tijd goedgekeurd. Ook de weergoden waren het project goed gezind met een voor Ierse begrippen schitterende zomer. Eind juni stond ons hele testcircus weer opgebouwd en klaar op locatie.” “Alsof het de Somalische kust betrof, werd de Solitaire de Broadhaven Bay binnengeloodst onder begeleiding van twee Ierse fregatten. Maar dat was nog niet alles. Omdat het eerste stuk vanaf het land richting baai te ondiep was voor de Solitaite, moest deze 1,6 km leiding van het schip naar land worden >>> 21

De hogedrukkoppelingen worden geplaatst als voorbereiding voor het hogedruktesten. 22

Drie business units Begin 2008 is de A.Hak Industrial Services opgedeeld in business units. De afdeling die pijpleidingen inspecteert en gevestigd is in Tricht, is verdergegaan onder de naam Business Unit 40. Business Unit 50, gevestigd in Hoogeveen, richt zich voornamelijk op stikstof gerelateerde operaties en cleaningactiviteiten op raffinaderijen. Business Unit 60 richt zich volledig op pipeline services en met name op flooding, cleaning, gauging and testing (FCGT) van bestaande en/of nieuwe pijpleidingen. Het voordeel van het splitsen van de werkzaamheden in aparte afdelingen is dat elke business unit zijn specialisme voortvarender kan uitbreiden. Dit in combinatie met een soepele samenwerking onderling zorgt voor meer professionaliteit en een nog sterkere marktpositie. De BU 60, Pipeline Services, begon officieel op 1 januari De geul voor de pijp is uitgegraven.

getrokken. Om de actievoerder op afstand te kunnen houden, waren tijdens deze operatie nog eens 240 extra politiemensen op de been gebracht, boven de bestaande bewaking van 80 man. Je weet werkelijk niet wat je meemaakt.” Maandag 29 juni was de klus van de aanlanding geklaard zonder noemenswaardige problemen en ging de Solitaire verder met het leggen van de leiding. Dit doet het schip door steeds een lengte van twee joints (24 meter) weg te varen en de pijp te laten zakken uit de stinger richting zeebodem. “Vanaf het punt dat de Solitaire de leiding ging leggen, moesten wij twee secundaire kunststofleidingen vullen en piggen om implosie te voorkomen die op grotere dieptes van buitenaf ontstaat door de grote hydrostatische waterdruk”, legt Van Egmond uit.

2008 met twee werknemers. Inmiddels zijn twaalf mensen werkzaam bij deze afdeling waarvan de orderportefeuille met de maand groter wordt. De BU 60, een onderdeel met veel potentie en gemotiveerd personeel, heeft in de eerste twee jaar van haar bestaan, dankzij mooie opdrachten, flink kunnen investeren in personeel en modern materieel.

Van Egmond gaat enthousiast verder over dit bijzondere staaltje werk. “Stel je even voor. In een stalen leiding van 80 km lengte, volledig gevuld met water, in totaal 30 miljoen liter, pomp je nog eens bijna 300.000 liter water. Je weet dat je water niet kan indrukken en dat staal kan uitzetten. Maar dan nog. De energie in de leiding was enorm. Over de hele lengte van ruim 80 km is de leiding tijdens de test een halve centimeter dikker geworden.”

Ongekende krachten Het Corrib-veld ligt op 355 meter diepte in de Atlantische Oceaan. Twee weken nadat de aanlanding was afgerond, had de Solitaire de rest van de 83 km lange zeeleiding gelegd met topsnelheden van 7 km leiding per dag. Van Egmond: “Eind juli hadden we de volledige zeeleiding gepigged, succesvol ontlucht en hydrostatisch getest met gefilterd zeewater tot een druk van 379 bar. Vaak gebeurt dit met droge lucht of stikstof. Omdat deze leiding natural gas zal vervoeren, kon er met water worden getest. Dat geeft veel minder kans op ongelukken, is veel goedkoper voor de klant, maar je moet het wel kunnen. Water kan je immers niet of nauwelijks samendrukken en we moesten een druk zien op te bouwen van 379 bar. Nadat er 276.000 liter water extra in de 80 km lange leiding was gepompt, hadden we die 379 bar bereikt. Deze is vervolgens 24 uur vastgezet om een duidelijk beeld te krijgen in de verhouding tussen testdruk en temperatuur en om er volledig zeker van te zijn dat de leiding potdicht zat.”

Voorbereidingen voor de drifttest.

23

T: +31 345 579 211 F: +31 345 579 380

E: [email protected] I: www.a-hak.nl