Tijd voor de tram
Utrecht wil verder . . .
Voorwoord Je zou het, tegen de achtergrond van kredietcrisis en bezuinigingen, bijna vergeten: Utrecht groeit. Als enige grote Nederlandse stad vergrijst Utrecht niet, maar ziet het de inwoners gemiddeld juist steeds jonger worden. Dat komt door het nieuwe stadsdeel Leidsche Rijn, maar ook door het groeiende aantal studenten dat op de Universiteit en Hogeschool af komt. De bevolking van de regio Utrecht neemt tot 2040 mogelijk toe van ruim 600.000 tot 800.000. Utrecht is dus een dynamische en vitale stad - ook economisch, te meer doordat de stad van alle grote Nederlandse steden de hoogst opgeleide beroepsbevolking heeft. Daarbij speelt De Uithof een cruciale rol. Universiteit (inclusief Universitair Medisch Centrum), Hogeschool en bedrijven vormen hier samen een groeiende regionale én nationale verzamellocatie van kennisintensieve bedrijvigheid. Wil Utrecht zijn vitaliteit behouden, dan kun je, gezien de ligging van De Uithof, domweg niet om een passende openbaarvervoervoorziening heen. Momenteel pakken op het drukke traject Utrecht Centraal – De Uithof dagelijks meer dan 25.000 reizigers buslijn 12. Dit aantal loopt de komende jaren verder op en je kunt er op wachten dat de buschauffeurs hun klanten bij de bushalte moeten laten staan! Vervoer met bussen biedt nauwelijks nog groeimogelijkheden. Een trambaan biedt die mogelijkheden wel. Het plan tot aanleg van zo'n baan 'Om de Zuid', waarmee we al op korte termijn willen beginnen, kan rekenen op brede steun en betrokkenheid. Van ondernemers tot docenten, van studenten tot NS-directie, van regiobestuur tot dagtoeristen, zij allen zien de tram naar De Uithof liever vandaag dan morgen rijden, zoals u in deze uitgave kunt lezen. En zij hebben gelijk. Ten eerste biedt een tram op drukke trajecten als Utrecht - De Uithof de nodige extra capaciteit. Ten tweede is een tram comfortabeler en schoner. Ten derde biedt een tram naar De Uithof interessante mogelijkheden voor uitbreiding tot een regionaal netwerk. Een netwerk dat is toegesneden op een regio in de groei. En zo zijn er veel meer argumenten voor een tram naar De Uithof. U vindt ze, inclusief onderbouwing en afweging, samengevat in deze uitgave. Iedereen die de toekomst van stad en regio Utrecht aan het hart gaat, raad ik aan deze te lezen. Net als ik komt u dan vast tot de conclusie dat de tram naar De Uithof hoognodig op de rails moet worden gezet!
mr. A. Wolfsen burgemeester van Utrecht
De tram naar De Uithof Hoognodig op de rails Beter openbaar vervoer met meer capaciteit is noodzakelijk om het groeiende aantal reizigers tussen Utrecht Centraal en De Uithof te vervoeren. Wie nu op een werkdag bus 12 van Utrecht Centraal naar De Uithof neemt, ervaart dat openbaar vervoer op dit traject haar limiet bereikt heeft. Overvolle bussen, lange wachtrijen en ontoelaatbare opstoppingen zorgen voor vertraging, ergernis en fysiek ongemak. Deze situatie bedreigt de ontwikkeling van zowel Utrecht Centraal als De Uithof: De Uithof wordt onbereikbaar terwijl het station overbelast raakt. Een oplossing is hard nodig maar niet haalbaar met uitbreiding van de huidige buscapaciteit. Een tram is het antwoord. Gemeente en Bestuur Regio Utrecht willen daarom in 2011 beginnen met de aanleg van een tramverbinding op dit traject, de zogenaamde Tram Om de Zuid naar De Uithof. Dit tracé loopt ten zuiden van de binnenstad naar De Uithof via de (toekomstige) halte Vaartsche Rijn en stadion Galgenwaard. Het plan past in de langetermijnvisie op een regionaal tramnetwerk, geniet veel steun en betrokkenheid onder de verschillende belangengroepen en kan inmiddels op een substantiële regionale bijdrage en dus financieel draagvlak rekenen. Meer geld is echter nodig.
De Uithof De Uithof ligt ten oosten van Utrechts stadskern en is het kloppend hart van de kenniseconomie. Het gebied biedt onderdak aan alle faculteiten (op Rechten en Letteren na) en de nieuwe universiteitsbibliotheek van de Universiteit Utrecht, vijf faculteiten van de Hogeschool Utrecht en Het Universitair Medisch Centrum Utrecht, bestaande uit het Academisch Ziekenhuis Utrecht (AZU) en het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ). Daarnaast wonen op De Uithof steeds meer studenten - inmiddels zo’n 2.500 - in drie grote studentenflats en sporten Utrechtse studenten in De Uithof in het sportcomplex Olympos. De Uithof telt 50.000 studenten en 20.000 werknemers, die elke dag naar het gebied reizen. De komende jaren zal dit aantal groeien naar 60.000 studenten en 30.000 werknemers. Bovendien groeit De Uithof zelf in de komende jaren met 25%. Het bruto vloeroppervlak van 1 miljoen m2 neemt toe met 250.000 m2.
Bus of tram? Beleef het mee! Bijgaande dvd geeft u een korte impressie van de OV-verbinding Utrecht Centraal - De Uithof, nu en in de toekomst. In beeld gebracht door studenten van de Hogeschool Utrecht.
Tijd vo or de tram Utrecht wil verd er . . . Als de d vd o ntbreek t, kunt de film u ook bek www.u ijken op trecht.n : l/hovom dezuid
Yvonne van Rooy, Voorzitter college van bestuur Universiteit Utrecht zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "De Uithof maakt een dubbele ontwikkeling door, enerzijds met de voortdurende groei van het aantal studenten maar anderzijds ook met de vestiging van nieuwe bedrijven, zoals het Europese R&D centrum voor Medische Voeding van Danone dat hier in 2012 geopend zal worden. Om dit soort hoogwaardige bedrijvigheid aan te trekken en te behouden moeten we de werknemers goede alternatieven kunnen bieden om snel en comfortabel van en naar De Uithof te reizen. Gezien de geringe parkeermogelijkheden en omdat de busverbinding haar grens heeft bereikt, zijn wij een groot voorstander van de tram. Deze biedt meer capaciteit, is schoner en is – in ieder geval in de beleving van de passagier – van kwalitatief hoger niveau."
De situatie Momenteel vertrekt iedere minuut een bus (lijnen 11 en 12) van Utrecht Centraal richting De Uithof. Samen vervoeren deze buslijnen 40.000 artsen, astronomen, geografen, sociologen, bestuurskundigen, meteorologen, wiskundingen, verpleegkundigen, hoogleraren, studenten en alle anderen die De Uithof maken wat ze moet zijn: een regionaal en nationaal centrum van kennis, gezondheidszorg en innovatieve bedrijvigheid.
Slechte doorstroming In 2015 zal het aantal dagelijkse reizigers zo sterk zijn gegroeid dat dit de huidige busverbindingen voor onoverkomelijke problemen stelt: overvolle bussen, ontevreden reizigers en een slechte doorstroming op station Utrecht Centraal en de haltes op De Uithof. De vele bussen op dit traject rijden in de file, moeten op elkaar wachten op Utrecht Centraal tot ze gevuld zijn en veroorzaken geluid- en stankoverlast. De mobiliteit in en om
Utrecht, de leefbaarheid van de stad en de ontwikkeling van De Uithof en Utrecht Centraal zijn in het geding. Utrecht Centraal is het grootste treinstation van Nederland. Na verdubbeling van de spoorfrequenties in de komende jaren krijgt het meer en meer reizigers te verwerken. Deze reizigers willen vanaf Utrecht Centraal doorreizen met de trein en de fiets of met het regionaal openbaar vervoer. Nu al maken dagelijks meer dan 160.000 reizigers gebruik van dit station, waarvan 35% overstapt op het (regionale) OV-netwerk.
Weinig alternatieven Naar verwachting groeit de mobiliteit naar De Uithof met 30%, waardoor het gebruik van het openbaar vervoer met 50% toeneemt tot 60.000 reizigers per dag in 2020. Alternatieven zijn schaars en bieden weinig soelaas: 50% van de bezoekers van De Uithof komt al per fiets, met opstoppingen op de doorgaande fietsroutes tot gevolg. Alsof de uitdaging nog niet groot genoeg is
krimpt de beschikbare ruimte voor verkeer in de toekomst: de bevolkingsgroei van Utrecht wordt opgevangen met binnenstedelijke bouw om de stad compact te houden en omliggende natuur en recreatiegebieden te sparen.
Capaciteit schiet tekort Om de problematiek op korte termijn aan te pakken, besloten Bestuur Regio Utrecht en de gemeente in 2008 tot de aanleg van een vertrambare busbaan naar De Uithof: de HOV Om de Zuid, zo genoemd omdat dit tracé ten zuiden van de binnenstad loopt. Met het voortdurend groeiende aantal reizigers dat van de lijn gebruik maakt zal de capaciteit van de busverbinding HOV Om de Zuid naar verwachting in de nabije toekomst wederom tekort schieten. Vooral het proces van in- en uitstappen op Utrecht Centraal en op de haltes in De Uithof vormt een knelpunt. Meer dan één dubbelgelede bus per twee minuten is niet haalbaar waardoor de maximale capaciteit op 30.000 reizigers per dag blijft steken.
Frits Lintmeijer, Wethouder Gemeente Utrecht, o.a. voor verkeer en luchtkwaliteit en regiozaken zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "De Uithof is een buitengewoon belangrijk kenniscentrum voor Utrecht en heeft een enorme economische potentie als centrum voor innovatie, research en spin-offs van de universiteit. Die ontwikkeling mag niet geremd worden door een slechte bereikbaarheid. Het traject naar De Uithof is de drukste binnenstedelijke OV-verbinding in Nederland en de ruimte voor de bus is gewoon op. We willen schoon, veilig en comfortabel vervoer naar De Uithof vanaf het centraal station en de tram is daarvoor het beste alternatief. De lijn zal samen met de al bestaande lijn naar Nieuwegein onderdeel worden van het grotere regionale netwerk dat in de toekomst de ruggengraat moet worden van onze bereikbaarheid."
Uit Ons Utrecht, 6 oktober 2010. Citaat bewoner Pelikaanstraat, waar het tracé dicht langs loopt.
De tram is de oplossing De tram biedt ten opzichte van de bus talloze voordelen die haar bij uitstek geschikt maken om de situatie op het traject Utrecht Centraal – De Uithof blijvend en duurzaam op te lossen. We noemen de belangrijkste: ◆ Capaciteit
◆ Flexibele inzet
Een tram van 35 meter vervoert bijna 2 maal zoveel als een verlengde bus van 25 meter. Die capaciteit kan nogmaals verdubbeld worden door twee voertuigen aan elkaar te koppelen. ◆ Geringe impact op het milieu Een tram is stiller en belast de luchtkwaliteit in het stedelijk gebied niet. Dit laatste punt is voor de Utrechtse regio erg belangrijk, omdat de luchtkwaliteit nu al onder druk staat door autogebruik en het drukste busnetwerk van Nederland. ◆ Rijcomfort Een tram biedt meer ruimte aan de reizigers. Ook het in- en uitstappen verloopt sneller en beter doordat de tram meer uitgangen heeft en gelijkvloers en naadloos op het perron aansluit.
Materiaal en personeel kunnen flexibeler worden ingezet doordat de lengte van het voertuig eenvoudig kan worden aangepast aan de vervoersbehoefte. Op werkdagen kunnen gekoppelde voertuigen rijden, ‘s avonds en in het weekend rijden enkele voertuigen. ◆ Hoogwaardige vormgeving en inpassing De aanleg van een tramlijn of netwerk van tramlijnen biedt legio mogelijkheden tot ruimtelijke (her)ontwikkeling met aantrekkelijkere openbare ruimtes en minder omgevingshinder. ◆ Opvang bevolkingstoename Stad en regio zullen de komende jaren fors in inwonersaantal groeien. Deze groei zal met name met binnenstedelijk bouwen – 26.500 nieuwe woningen tot 2030 – opgevangen
worden om zo de stad compact te houden en natuur en recreatiegebieden te beschermen. Extra binnenstedelijke woningbouw creëert meer mobiliteit. ◆ Efficiënt ruimtegebruik Aangezien in de compacte stad recreatie, woningbouw, voorzieningen en mobiliteit moeten concurreren om ruimte, is efficiënt gebruik van die ruimte ook voor mobiliteit van eminent belang. Openbaar vervoer gaat in tegenstelling tot autovervoer zuinig om met ruimte en past daarom beter in de filosofie van de compacte stad.
Met een tram naar De Uithof zet Utrecht een noodzakelijke stap om de ontwikkeling van Utrecht Centraal en De Uithof gaande te houden.
Arjen Gerritsen, Portefeuillehouder Openbaar Vervoer voor Bestuur Regio Utrecht zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "Ten eerste is het duidelijk dat het huidige busnetwerk op het traject naar De Uithof niet langer de capaciteit heeft die we nodig hebben. Utrecht zal een stapje hoger moeten op de vervoersladder: de tram. Vanuit mijn regionale functie bekeken ligt het voor de hand dat de tram Om de Zuid niet alleen een lokaal maar ook een regionaal belang gaat dienen. De oostkant van de stad wordt met de tram beter ontsloten en daarmee ook de gemeenten Zeist en De Bilt. Op termijn zal de vertramming over moeten gaan in een echt regionaal netwerk, en deze lijn naar De Uithof heeft alle kenmerken van zo'n regionale lijn."
Welke besluiten zijn al genomen? ◆
Rijk, provincie, gemeente en stadsregio hebben in april 2010 het VERDERpakket vastgesteld met maatregelen om de regio Midden-Nederland bereikbaar te houden en de ruimtelijk economische positie te versterken. Onderdeel daarvan is de aanleg van een tramverbinding tussen Utrecht Centraal en De Uithof.
◆
Op basis van de Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse (NMCA) van juni 2010 hebben Rijk en regio geconstateerd dat capaciteitsproblemen ontstaan in het binnenstedelijk en stadsregionaal OV in en rond Utrecht, specifiek op de verbinding tussen Utrecht Centraal en De Uithof.
◆
Het algemeen bestuur van Bestuur Regio Utrecht heeft in december 2009 unaniem de regionale ambities voor het vertrammen van belangrijke OV-assen vastgelegd in de visie Tramnetwerk 2025 en besloten dat vertramming van de HOV-baan Om de Zuid de eerste stap is.
◆
De gemeenteraad van Utrecht heeft in juni 2010 het bestemmingsplan voor de aanleg van de HOV Om de Zuid als trambaan unaniem vastgesteld.
◆
In 2008 hebben BRU en gemeente besloten tot aanleg van een vertrambare busbaan. In 2009 hebben zij afgesproken om begin 2011 een definitief besluit te nemen over de aanleg van de trambaan. Inmiddels zijn daarvoor de noodzakelijke rapporten over nut en noodzaak, vervoerswaarde, tracévarianten en tracékeuze, ontwerp en de inpassing in het regionale (tram)netwerk en in de OV-terminal gereed. De investeringsraming en businesscase zijn nagenoeg gereed. Er is nog geen sluitende dekking, wel is er een substantiële regionale bijdrage beschikbaar.
◆
Tussen 2011 tot 2013 wordt de HOV-baan aangelegd. Bij een definitief besluit tot trambaan, worden daarna de rails en bovenleiding aangelegd.
Utrecht wil verder. Het is tijd voor de tram.
Theo Poort, Ondernemer en oud vice-voorzitter ondernemersvereniging Centrum Utrecht zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "Door de verstoppingen, de geluidsoverlast en de luchtvervuiling die de bussen veroorzaken is het nu niet goed toeven in de binnenstad en dat is slecht voor de detailhandel. Al in de jaren '80 pleitten wij voor een tram - waar mogelijk ondergronds - om het centrum te ontzien. Inmiddels is het stations- en winkelgebied dichtgeslibd en is de noodzaak voor een hoogwaardige tramverbinding verder toegenomen. De tram naar De Uithof betekent meer ruimte en schonere lucht met minder geluidsoverlast. Bovendien heeft ze de benodigde capaciteit om extra passagiers te vervoeren als de lijn door het centrum tijdelijk komt te vervallen voor een tweede HOV-traject naar De Uithof."
Waarom een tram naar De Uithof? De voordelen van de tram ten opzichte van de bus zijn essentieel voor de ontwikkeling van Utrecht Centraal en De Uithof. Het beoogde tracé Om de Zuid past goed in de huidige en toekomstige ontwikkelingen. ◆
Groei kenniseconomie De Uithof is een van de belangrijkste motoren achter de groei van de regionale én nationale kenniseconomie. Om die rol te behouden moet ze ruimte bieden aan de vestiging van bedrijven en instellingen en een aantrekkelijke bestemming voor werknemers, studenten, klanten en patiënten blijven. Bereikbaar zijn per tram geldt als visitekaartje.
◆
Behoud en groei bedrijvigheid Als de bereikbaarheid van De Uithof in het geding komt, heeft dat grote economische gevolgen voor het functioneren van de kennis en onderzoeksinstelling en zal het vestigingsklimaat sterk verslechteren. Daarmee komt de positie van de regio Utrecht als stad van kennis in gevaar.
◆
Terugdringen autogebruik Onderzoek laat zien dat reizigers een tramsysteem aantrekkelijker vinden dan openbaar vervoer per bus. De tram kan zo als aantrekkelijk alternatief helpen bij het terugdringen van de groei van het autogebruik.
◆
Stringent parkeerbeleid In samenwerking met de Uithofpartners wordt de P+R De Uithof speciaal gebruikt om auto’s op te vangen aan de rand van het complex. Deze P+R is daarnaast in te zetten voor reizigers met bestemmingen langs De Uithoflijn, zoals stadion Galgenwaard. Stringent parkeerbeleid en het stimuleren van de P+R, maakt een betrouwbare en comfortabele openbaarvervoersverbinding een cruciaal alternatief voor reizigers.
◆
Ontsluiting knooppunten Het tracé Om de Zuid leidt langs het toekomstige station Vaartsche Rijn, waar in de nabije toekomst ook het Randstadspoor zal aankomen. Goede bereikbaarheid van deze locatie betekent een geweldige kans voor de ontwikkeling van de zuidelijke binnenstad. Het integreren van de tram naar De Uithof en Randstadspoor op deze plek kan Utrecht Centraal ontlasten.
◆
Stationsgebied Het aantal reizigers in de OV-terminal verdubbelt in de komende jaren. Bussen alleen bieden onvoldoende capaciteit voor de doorstroom van reizigers naar de stad en regio. Daarmee wordt de functie van Utrecht Centraal als OV-terminal ernstig belemmerd.
◆
Leefbaarheid Een snelle tramverbinding en minder bussen zorgen voor een gezondere woonomgeving voor de bewoners met minder uitlaatgassen en geluidsoverlast en een betere verkeersveiligheid en bereikbaarheid.
◆
Groeien om te groeien Ook op de tweede buslijn tussen Utrecht Centraal en De Uithof (lijn 11 door de binnenstad) zal de vervoersvraag oplopen tot ver boven de 25.000 reizigers (ongeveer 35.000 per dag in 2020). Daarom zal op termijn ook op deze lijn de bus vervangen moeten worden door een tram. Voor de aanleg van dit tweede traject zal het vervoer van en naar De Uithof tijdelijk volledig door de route Om de Zuid moeten worden opgevangen. Alleen een busverbinding biedt daarvoor onvoldoende capaciteit.
Piet van Schijndel, Lid raad van bestuur Rabobank Nederland zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "Als werkgever van – binnenkort – 8000 mensen is het voor de Rabobank van belang dat ons hoofdkantoor nabij het centraal station goed bereikbaar is. Daarvoor is een goede infrastructuur en een goede doorstroming essentieel. Verder kijken wij met bewondering naar de ontwikkelingen in De Uithof als verzamelplaats van kennis. De mensen die er werken en gaan werken moeten daar makkelijk kunnen komen. Ik denk dat de afwikkeling van het verkeer, ook per auto en fiets, veel beter kan en dat de tram naar De Uithof daaraan bij kan dragen."
Merel van Vroonhoven, Directeur Nederlandse Spoorwegen zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" “Ook de spoorsector bouwt in Utrecht gestaag aan verbetering van de kwaliteit en vergroting van de capaciteit van het treinvervoer. Naast het openen van nieuwe stations en de ontwikkeling van een stadsgewestelijk netwerk (het Randstadspoor) is het meest in het oog springende project de bouw van de nieuwe OV-terminal. Waar nu zo’n 55 miljoen reizigers per jaar gebruik maken van Utrecht Centraal, zullen er dat in de toekomst zo’n 200 miljoen worden. Deze mensen moeten vrijwel allemaal tussen het Centraal Station en hun bestemming vervoerd worden. Het succes van de OV-terminal is daarom ook afhankelijk van de kwaliteit en capaciteit van het geboden natransport. De Utrechtse plannen voor 'vertramming' van de belangrijkste vervoerassen is naar onze mening een uitstekende benadering van de opgave om ook het voor- en natransport rond de nieuwe OV-terminal goed te organiseren. Daarom ondersteunt NS de plannen.”
Koen van der Pijl, Secretaris USF Studentenbelangen zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "Momenteel komen veel studenten vaak te laat op college door de enorme drukte op het traject en in de bussen. De tram is hard nodig en de beste oplossing om de problemen op te lossen. Niet alleen is een tram sneller en comfortabeler en heeft ze meer capaciteit; ook het in- en uitstappen gaat veel sneller. Een bus heeft twee punten waar studenten met hun OV-studentenkaart in en uit kunnen checken, waardoor rijen binnen en buiten de bus ontstaan. Een tram heeft meer uitgangen en iedereen kan op het tramperron in- en uitchecken, zonder rijen."
Menno Overtoom, Projectdirecteur Corio zegt "De tram Om de Zuid moet er komen" "De tram betekent een sterke impuls voor de verdere ontwikkeling van de stad Utrecht en de regio in zijn algemeenheid. Voor ons als eigenaar van Hoog Catharijne en omliggende winkelcentra zijn investeringen in goed openbaar vervoer en de daarmee gepaard gaande ontwikkelingen in de omgeving van de centra uiteraard van groot belang. Busverbindingen zitten volledig aan hun limiet en kunnen het aantal passagiers niet meer aan. De komst van een tramlijn, en later mogelijk meerdere tramlijnen, levert een kwalitatieve bijdrage aan de ontwikkeling van het openbaar vervoer en dat is goed voor de stad."
Uitgave
Gemeente Utrecht Bestuur Regio Utrecht
Tekst
Peter Oostra Tekst & Concept
Fotografie
Stijn Decorte, RGR Design en Erik van ‘t Woud
Animaties
Movares Nederland
Vormgeving
Ellen Bakker, Ellendesign
Informatie
Projectorganisatie HOV Om de Zuid tel. 030 - 286 00 00. www.utrecht.nl/hovomdezuid Oktober 2010
