Ontwikkelingsplan Tuinindestad September 2012
Friesestraatweg 137a 9718 NE Groningen Vivian van ’t Hoenderdaal Frans Kerver www.detuinindestad.nl
[email protected] 06 51 96 24 63 (Frans)
Inleiding Winter 2011 heeft Tuinindestad een plan geschreven, waarin drie jaar werk, energie en activiteiten zijn samengevat. Tuinindestad is een laatste rafelrand aan de rand van het centrum van Groningen. Een plek voor ontmoeting en contact. De tuin en de plantenverkoop genereren spontaan bezoek. Het werk en de activiteiten daar omheen zorgen voor gericht bezoek en zijn katalysator in het ontwikkelen van weer nieuwe, groene en sociale activiteit, voor en met verschillende groepen mensen, van alle leeftijden. Het ‘winterplan’ is enthousiast ontvangen in de omliggende wijken. Tuinindestad kreeg de financiële steun, die nodig was voor continuïteit op de korte termijn (2012). Tegelijk kon zij aan de slag om de drie pijlers uit het plan vorm te geven en daarvoor financiering te vinden: • de groene fitness • het natuurspelen • de ecobouw Dit ontwikkelingsplan is het resultaat van die inspanning. Het vertelt welke functies de tuin heeft en nog verder kan ontwikkelen, de inrichting en faciliteiten die daarvoor nodig zijn. Het plan sluit af met een exploitatiebegroting, die laat zien hoe Tuinindestad in de toekomst uit eigen middelen gefinancierd kan worden. Stand van zaken: Van maart tot en met mei heeft Tuinindestad haar ideeën voorgelegd aan zoveel mogelijk betrokkenen in wijk en gemeente. Alle direct belanghebbenden is gevraagd om hun eventuele enthousiasme ook in financiële steun om te zetten. Tuinindestad gaf daarbij zelf de voorzet. Winsten van Tuinindestad worden in de ontwikkeling van het terrein en de activiteiten gestoken; gewerkte uren worden kosteloos ingezet. Anderen sloten zich daarbij aan, zodat snel een klinkend resultaat werd gehaald: • De huurovereenkomst met de gemeente Groningen/ROEZ (eigenaar van het terrein) werd per 1 juni omgezet in een gebruiksovereenkomst. • Twee van de drie BSO’s hebben hun bijdrage toegezegd. Een derde BSO is onderdeel van de SKSG; deze beraadt zich nog. • Drie omliggende wijken hebben elk een gelijke bijdrage geleverd vanuit het NLAfonds voor leefbaarheid. • Particulieren steunen Tuinindestad met de aankoop van een vriendenpas. Deze gedeelde verantwoordelijkheid maakt het mogelijk om tegen relatief lage kosten een plek in stand te houden, die op velerlei manieren wordt gebruikt. Met het verbreden van het netwerk dienen zich ook steeds weer nieuwe groepen gebruikers (en mogelijkheden) aan. Lopende activiteiten In het eerste halfjaar (periode mrt/juni) van 2012 hebben ca 1900 mensen de tuin bezocht; een deel daarvan (ca 560) als klant. Tuinindestad heeft in diezelfde periode 25 kleinschalige evenementen georganiseerd, die in totaal door ca 840 mensen zijn bezocht. Cursussen, workshops, excursies, rondleidingen, samen eten en andere activiteiten. Hierin is samengewerkt met: • BSO Schildersbuurt, BSO Toddlershuis, BSO Het Paleis • Basisschool De Petteflet • Kinderwerk Vinkhuizen • Vensterwijk Vinkhuizen, vensterwijk Hoogkerk • Natuur- en Milieu Federatie Groningen • Gemeente Groningen/Eetbare Stad • ACM/ Lefier (vierkante-meter tuinieren)
•
Particuliere personen & instellingen: Pop-Up Ecostore, de Tuinen van Weldadigheid, De Witte Vlieg (biologische moestuin), Janny Tops (cursus ecologisch moestuinieren), Marijke DeBeij (kunstenares)
Twee hoogtepunten waren de Buitenspeeldag op 13 juni (gesteund door Thuis in Kostverloren) en de Eerste Groninger Plantenruilmarkt op 20 mei (gesteund door de gemeente Groningen/stadsecoloog in het kader van het jaar van de bij). Tv Noord maakte een sprekend verslag: http://www.youtube.com/watch?v=-CK_oGlPyfI, Geen flippo’s ruilen, maar planten.
Op dit moment werken er 9 vrijwilligers op de tuin, waarvan 6 mensen zich dit jaar bij de tuin meldden. Elk een verschillend aantal dagdelen en met een verschillende motivatie. Overeenkomst is het plezier dat iedereen beleeft aan de plek en het werk, de ontspanning die het brengt. Met de vrijwilligers zorgen wij voor het kweken en verzorgen van de planten en de tuinen, het onderhoud van het terrein en de kas, het begeleiden van activiteiten en alles wat er nog meer gedaan moet. Er is altijd meer werk, dan er handen zijn! Er is contact geweest met de Dienst Werk en meer specifiek, Paddepoel Actief om de mogelijkheden voor reïntegratie/participatie op de tuin te verkennen. Zonder directe resultaten; de gemeente werkt op dit moment aan nieuw beleid voor reintegratietrajecten. Voortgang De zomer komt en daarmee eindigt de piek in de plantenverkoop. Mensen genieten in hun tuin van wat er bloeit en wat er aan eetbaars is opgekomen. Het werk in de tuin loopt wel door. Het onderhoud van de tuintjes, het bewateren en inpoten van de planten ivm de overwintering straks, het oogsten van de moestuin, en alles wat er nog meer gedaan moet worden. Werk genoeg, gelukkig maar… De tuin blijft open voor bezoek, bij mooi weer bieden wij koffie/thee met lekkers aan onze stamtafel. De Plantenruilmarkt krijgt een vervolg; bij het ‘EtenmetInge’ mogen kinderen de kok helpen (samen eten op intekening vooraf); we maken het bijenhotel nog af. Groepen kinderen uit de wijken blijven komen, in georganiseerd verband, maar ook, sinds de buitenspeeldag steeds vaker, losse kinderen uit de buurt, samen of alleen. In het najaar kan het activiteitenaanbod verder uitgebouwd worden, vanuit de pedagogiek van het natuurspelen. Samenwerking met de Natuur- en Milieu Federatie/Eetbare Stad kan een vervolg krijgen met het planten van fruitbomen (herfst!) en samen met Marijke DeBeij gaan we op zoek naar medekunstenaars, amateur of semi-professioneel om de tuin te verfraaien met meer beelden. Gijs van Beusekom ontwikkelt in samenwerking met professionals uit de ouderenzorg een reminiscentie-programma voor senioren. De tuin blijkt daarvoor een ideale plek, vanwege de open atmosfeer. Het gebruik van de tuin
dor verschillende leeftijdsgroepen biedt mogelijkheden om programma’s en activiteiten te ontwikkelen, waarin verschillende generaties elkaar actief ontmoeten.
Ontwikkelingsplan Ondertussen heeft Tuinindestad met hulp van Heilien Tonkens (landschapsarchitect), Peter Oterdoom (duurzaam architect) en Dienke Slatman (bouwontwikkelaar, tegelijk buurtbewoner) een ontwikkelingsplan ontworpen, waarbij met minimale middelen de functies en mogelijkheden van Tuinindestad maximaal worden uitgebuit. Het plan laat het karakter van het terrein (unieke rafelrand) intact, maar creëert wel voorwaarden en faciliteiten, die nodig zijn om Tuinindestad in de toekomst kostendekkend te kunnen exploiteren. Een activiteitenruimte, waarin het klimaat beheerst kan worden (geen lekkend dak…) met voldoende hygiënisch sanitair, zorgt er voor dat de plek het hele jaar door benut kan worden. De seizoensverlenging geeft ook de mogelijkheid om meer inkomsten te genereren. Binnen de inrichting is gestreefd naar werkvormen en werkwijzen, die de inzet van vrijwillige (leken-)handen mogelijk maakt en de benodigde inzet van professionals minimaliseert. Samen het werk doen, zorgt voor plezier en verbinding. De tuin verankert zich hiermee met de omliggende wijken en de stad. PIJLER 1 GROENE FITNESS De tuinen en de daaraan gerelateerde verkoop van planten en groentes zijn voor een groot deel van het publiek de eerste en directe aanleiding voor een bezoek (en het herhalingsbezoek) aan Tuinindestad. De verkoop van planten zorgt voor een deel van de financiering, maar is geen hoofddoel. Tuinindestad is een maatschappelijke onderneming, waarbij alle winst wordt geïnvesteerd in de tuin en de daaraan gerelateerde activiteiten. Het kopende publiek herkent die eigenheid in toenemende mate. Mensen keren terug om te genieten van de ruimte en ontspanning. Ontmoeting en contact, de sociale functie van Tuinindestad, worden gestimuleerd door workshops, excursies en open dagen. Het werk wordt samen met vrijwilligers gedaan. Hun motivatie ligt in de aard van het werk en het ontbreken van stress in de uitvoering van het werk. Mensen ervaren dat het werk bijdraagt aan hun gezondheid en welbevinden: groene fitness! Vanuit dit streven naar persoonlijk welzijn, heeft Tuinindestad de ambitie om de mogelijkheden voor (gedeeltelijke) inkomensverwerving te vergroten. Binnen het ontwikkelingsplan worden de volgende functies vormgegeven: • Verhoogde attractiewaarde van de tuin, op duurzame grondslag • Terrassen, voor (informele) ontmoeting & contact • Gestructureerde plek voor reïntegratie en participatie vrijwilligers • Uitbreiden beeldentuin • Verkoop planten; winkelfunctie Mogelijkheden voor verdere ontwikkeling liggen in: • Verhogen omzet (planten, terras), bij ruimere openstelling • Professionaliseren ziekte/herstel programma (onderzoek) • Moestuin/stadslandbouw ism buurtbewoners, bij ruimere openstelling en gestructureerd beheer • Buitentheater • ….
PIJLER 2 NATUURSPELEN De behoefte aan buitenruimte om te spelen is groot, waarbij het belang van nietvoorgeprogrammeerd spel steeds vaker erkend wordt. Loze rafelranden als Tuinindestad blijken opeens van onschatbare waarde. Dat zijn de plekken waar kinderen hun eigen
gang kunnen gaan. Kunnen bouwen en breken, vies kunnen worden, zelf op zoek moeten naar vermaak. Natuur, niet als decor, maar als aanleiding en middel om tot spel te komen. Zand, water, takken, etc. Het enthousiasme voor een natuurspeelplek vanuit kinderopvang en kinderwerk uit de omliggende wijken is groot. In nauw contact met de BSO’s is een vlekkenplan gemaakt, waarin de loze ruimte van Tuinindestad een optimale uitdaging biedt voor het natuurspelen. Samen met de kinderen uit de buurt wordt het natuurspelen verder vormgegeven. Binnen het ontwikkelingsplan worden de volgende functies vormgegeven: • Speelelementen en –aanleidingen, op basis van veiligheid- en aansprakelijkheidseisen • Verhogen natuurwaarden (flora en fauna) op ecologische basis • Aanvullend activiteitenaanbod, voortbouwend op natuurbeleving (pedagogiek natuurspelen) Mogelijkheden voor verdere ontwikkeling liggen in: • Doorontwikkelen natuurspelen, fysiek en pedagogisch, samen met kinderwerkers, professionals uit buurt • Ontwikkelen van programma’s waarin jong en oud samenkomen • …..
PIJLER 3 ECOBOUW Om de Tuin rendabel te kunnen exploiteren zijn minimale faciliteiten noodzakelijk. Een waterdichte en verwarmbare ruimte is voorwaarde om alle activiteiten in de toekomst te kunnen blijven doen. Tegelijk kan daarmee het seizoen in de tuin worden verlengd. Vanuit het wezen van Tuinindestad -rafelrand immers, en dat moet het vooral blijven; staat de functionaliteit in het ontwerp voorop. Tegelijk is rekening gehouden met tijdelijkheid, duurzaamheid en de mogelijkheid het project in delen, met zoveel mogelijk vrijwillige inzet, te realiseren. Nodig • • •
is: Een grote, droge activiteitenruimte, waarin het klimaat gecontroleerd kan worden Voldoende, hygiënisch sanitair (toilet, keuken) Voldoende licht, stroom, water, warmte (gas)
• • • • •
Ruimte voor ontvangst/kassa Kantoorruimte Werkplaats Opbergruimte Kas/kweekruimte
Binnen het ontwikkelingsplan worden de volgende functies vormgegeven: • Organiseren activiteiten (workshops, cursussen, evenementen, etc) • Organiseren gastheerschap (keuken, sanitair, schoonmaak) • Organiseren winkel (balie, publieksontvangst, kantoor) • Organiseren werk (werkplaats, opbergruimte, kas/kweekruimte) Mogelijkheden voor verdere ontwikkeling liggen in: • Uitbreiden activiteitenaanbod, naar specifieke doelgroepen • Faciliteren van activiteiten van derden • Faciliteren groen werken • Activiteiten; gerelateerd aan theater, beeldende kunst • …..
DE DRIE PIJLERS SAMENGEVAT IN ÉÉN PLAN: Tuinindestad heeft samen met Peter Oterdoom (Vortex-achitecten) een duurzaam, intern verbouwingsplan gemaakt. Strobouw is een ideale basis om het werk, onder deskundige leiding, uit te kunnen voeren met hulp van (relatief) onkundige vrijwilligers. Met het tijdelijk gebruik als dezelfde randvoorwaarde is ism Heilien Tonckens een herontwerp gemaakt voor het terrein, dat om de kas heen ligt. Samen met BSO’s (ouders en kinderen) kan het plan worden uitgevoerd. Het project biedt alle mogelijkheden om samen met brede groepen omwonenenden en vrijwilligers aan de slag te gaan. Het project verbindt mensen aan de Tuin. Tegelijk schept de verbouwing en herinrichting de randvoorwaarden om de Tuin kostenneutraal te exploiteren. De ervaringen van Tuinindestad in het tijdelijk gebruik van deze zogenaamde rafelrand kunnen gebruikt worden bij het maatschappelijk en economisch benutten van soortgelijke terreinen, binnen bestaande beleidskaders voor groen & duurzaam beheer, reïntegratie & participatie, gezondheid & welzijn.
Puntsgewijs volgen hieronder nogmaals de gecombineerde functies van Tuinindestad. Het plan garandeert dat de noodzakelijke voorwaarden zijn ingevuld: • • • • • • • • • • • •
Attractiewaarde tuin, ivm spontaan en georganiseerd bezoek Uitdaging in tuinwerk, als groene fitness Kweek, onderhoud en verkoop van planten Uitdaging in gezamenlijke uitvoering vrijwilligers, ondersteund door professionals Eenvoud in functionaliteit staat voorop, ivm tijdelijkheid en sfeer Tuinindestad Veiligheid en hygiëne zijn gewaarborgd Maximale uitdaging als plek voor natuurspelen Voldoende, functionele faciliteiten voor organiseren activiteiten.. …los van de seizoenen (het hele jaar door) Voldoende faciliteiten voor groene werkplekken Voldoende faciliteiten om financiële middelen te kunnen genereren Voldoende open voor aanpassing en/of vernieuwing
Plan in beeld
Centrale ligging Tuinindestad, in bereik vier wijken (Vinkhuizen-zuid, Paddepoel-zuid, Kostverloren/Schildersbuurt, Oranjewijk); naar schatting rond de 10.000 bewoners.
Herinrichting en functies terrein Tuinindestad:
Referentiefoto’s
Verbouwing kas:
Sfeerbeeld atelierruimte (een zo leeg mogelijk ruimte, die divers kan worden ingedeeld en gebruikt)
bijlage Dagblad vh Noorden 19 mei 2012
Bijlage Groninger Gezinsbode 26 juli 2012
