Ontwikkeling fietsgebruik in Maastricht

Fietsgebruik Maastricht

Laurent Theunissen 2-11- 2012

Ontwikkeling fietsgebruik in Maastricht Op basis van onder meer de fietstellingen van de gemeente Maastricht kan over het fietsgebruik een aantal conclusies worden getrokken, kunnen onderzoeksvragen worden gesteld en kunnen aandachtspunten voor beleid worden benoemd.1,2 Het stedelijk fietsverkeer steeg fors in het eerste decennium

Telling fietsers Maastricht (afbeelding uit Fietsplan 2009) In de jaren 2001 en 2002 werden ongeveer 12.000 fietsers geteld op de verbindingen over de Maas. In de periode 2003-2008 steeg dit aantal sterk. Dat ging gepaard met een stijging van het aandeel fiets binnen de vervoermiddelkeuze: het fietsaandeel bij korte verplaatsingen in Maastricht steeg van 25% rond het jaar 2000 naar 31% rond het jaar 2006:

Fietsgebruik Maastricht volgens Mobiliteitsonderzoek Nederland (MON) (uit Fietsplan Maastricht 2009) Forse stijgingen van het fietsverkeer komen in die periode op meer plaatsen in Nederland voor, met name in binnensteden als bijvoorbeeld in Amsterdam. Fietsgebruik stijgt bij alle leeftijden: van Amsterdam is bekend dat met name inwoners van middelbare leeftijd en ouderen aanzienlijk vaker fietsen dan in de jaren ’90 (Meerjarenplan Fiets Amsterdam 2012).

1

Let op dat dit dagtellingen zijn en dus wel sterk weersafhankelijke cijfers produceren. Maaskruisend verkeer wordt geteld op een donderdag en op een zaterdag van 7 tot 19 uur, binnenstadverkeer wordt geteld op een dinsdag van 7 tot 10 en van 16 tot 19 uur. Steeds in een gewone week medio april. 2



Telling fietsers Amsterdam Maastricht deed mee met deze stijgende populariteit van de fiets. De verklaring van deze ontwikkeling is van belang voor toekomstig beleid. Mogelijk kan uit nadere analyse van oudere telcijfers een directe relatie zichtbaar worden gemaakt met maatregelen die in de periode zijn uitgevoerd, zoals de realisatie van een route over de Hoeg Brögk (2003-2005), het autovrij maken van de Markt en omgeving, uitbreiding van betaald parkeren en verhogen van de tarieven. Het fietsgebruik werd in die periode echter ook gestimuleerd door een algemene toename van het bewustzijn over gezondheid en het belang van bewegen. Terwijl de totale bevolking ongeveer constant bleef veranderde bevolkingssamenstelling: zo nam aan de UM het aantal studenten uit het buitenland met duizenden toe en daarmee samenhangend groeide ook het stafpersoneel. Dat kan er bijvoorbeeld toe hebben geleid dat het aandeel huishoudens zonder auto is toegenomen. Ook wordt de fiets door hoogopgeleiden meer gebruikt dan door laagopgeleiden.

Bron: UM, Voorstel prestatieafspraken 2013-2016 Bevestiging van de hypothese dat de Hoeg Brögk een nieuwe gebruikersgroep heeft geschapen en niet alleen stromen heeft verplaatst, zou wijzen op groeikansen door nieuwe grote fietsinvesteringen in Maastricht. Daarbij kan worden gedacht aan het completeren van de fietsroute tussen Markt en Malberg, een rechtstreekse fietsroute tussen Malpertuis en de Noorderbrug en de aanleg van een grote fietsenstalling bij het station.



Grafiek: KIM Mobiliteitsbalans 2011 Landelijk is sinds 2000 het gebruik van de fiets bij voor- en natransport voor treinvervoer toegenomen ten koste van de bus. In combinatie met meer treingebruik (zie verder) heeft dat tot een grotere vraag naar stallingen bij het station geleid. Die wordt in Maastricht onvolledig gefaciliteerd (er staan meer fietsen dan rekken). . Fietsverkeer in Maastricht bleef stabiel in 2011 en 2012

Jaarlijkse tellingen op bruggen Maastricht Inmiddels blijkt dat 2009 voor fietsverkeer een topjaar was. Na 2009 is het Maaskruisende fietsverkeer iets afgenomen en nu lijkt het te stabiliseren op een twee keer zo hoog gebruik dan 10 jaar geleden. Een indrukwekkend resultaat! De stabilisatie wordt bevestigd door de tellingen het fietsverkeer naar en van de binnenstad van 2010 tm 2012:



Jaarlijkse cordontelling van (brom)fietsers die naar of van de binnenstad rijden. Het autogebruik voor binnenlands vervoer stabiliseert op landelijk niveau al sinds 2005: de groei van de jaren ’80 en ’90 zet mede door de kredietcrisis niet door (bron: KIM Mobiliteitsbalans 2011). Als gevolg van langer doorgroeien is de fiets dus niet alleen absoluut maar ook relatief (tov de auto) belangrijker geworden.

Grafiek: KIM Mobiliteitsbalans 2011 De ontwikkeling van het autogebruik is voor fietsers met name relevant bij de inrichting van het Noorderbrugtracé. Het toekomstige autogebruik is onzeker geworden. Het treingebruik nam toe en leidde tot meer fietsverplaatsingen naar stations. Substantiële potentie van de E-bike in regio Maastricht Landelijk is ongeveer 14% van de nieuw verkochte fietsen een elektrisch ondersteunde fiets. Deze opkomst van de E-bike biedt perspectief op substantiële toename van het fietsverkeer in Maastricht. Onderstaande berekening, gemaakt in opdracht van het KPVV, komt uit op een groei van bijna 6% in het woonwerkverkeer (dagelijks 2483 extra fietsritten). De berekening is gebaseerd op een inschatting hoeveel fietsverplaatsingen extra worden



gemaakt doordat er per E-bike grotere afstanden worden afgelegd. De schatting van KPVV is een onderschatting omdat de Belgische randgemeenten niet in de berekening zijn meegenomen en omdat KPVV in heuvelachtige gebieden een extra effect van de E-bike verwacht.

Afstandskl Aantal asse bewoners Gemeenten binnen cirkel cirkel inwoners Station maastricht 2.500 79.930 Maastricht, Eijsden-Margraten, Maastricht, Meerssen, 5.000 57.293 Valkenburg aan de Geul, Eijsden-Margraten, Maastricht, Meerssen, 7.500 21.464 Valkenburg aan de Geul, Eijsden-Margraten, Meerssen, Nuth, 10.000 28.939 Valkenburg aan de Geul, Beek, Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem, Nuth, Schinnen, Sittard-Geleen, Stein, 15.000 70.461 Valkenburg aan de Geul, Voerendaal, Totaal 258.085 Station maastricht

Totaal aantal ritten per afstandscategorie voor alle modaliteiten

gemiddeld aandeel fiets voor ritten per afstandsklasse (update fb)

potentiële toename fietsgebruik potentieel aantal vanwege e-bike fietsritten per (modal split) afstandsklasse binnen deze zonder e-bike afstand

nieuwe potentieel fietsaandeel vanwege ebike

potentiële toename aantal fietsritten per aantal fietsritten afstandsklasse per km categorie vanwege eincl. e-bike bike

Totaal relatieve groei fietsritten

1,3

29%

29.914

0%

29%

29.914

0

0,48

31%

8.495

10%

34%

9.344

849

0,33

21%

1.465

43%

30%

2.096

630

0,14

21%

867

23%

26%

1.066

199

0,19

16%

2.115 42.857

38%

22%

2.919 45.339

804 2.483

5,8%

Tabel: KPVV Dashbord-6, 2012 Om de potentie realiteit te laten worden is aandacht nodig voor promotie, informatie van het publiek, veilige stallingen met oplaadmogelijkheid en verbetering van fietsverbindingen van Maastricht met de omgeving. De brommer werd een marginaal verschijnsel Uit de cordontelling van de binnenstad blijkt dat het aantal bromfietsers in de laatste twee jaar bijna is gehalveerd. Ook bij de telling van het Maaskruisende verkeer is een gestage afname van het bromfietsverkeer te zien.

Overzicht van getelde fietsers en bromfietsers over de afgelopen 7 jaar Het blijft noodzakelijk om de snel rijdende brommer naar de rijbaan te verplaatsen, maar het betreft dus nog maar een klein aantal voertuigen. De grote opkomst van de snorscooters zit in de fietscijfers verwerkt en is dus helaas niet te kwantificeren. Een aantal fietsroutes springt eruit met (heel) hoog gebruik Op een aantal routes in Maastricht is het fietsgebruik bijzonder hoog. Om een overzicht te maken zijn alle telcijfers omgerekend naar etmaalintensiteiten door ophoging met het



aandeel avond- en nachtfietsverkeer volgens de Ontwerpwijzer Fietsverkeer. De berekening leidt tot 10 tellocaties waar dagelijks meer dan 3000 (brom)fietsers rijden: Locatie (Brom)fietsers/etmaal Sint Servaasbrug 8550 (te lage schatting, zie verder) Fietstunnels Scharnerweg 8096 Wilhelminabrug 7475 J.F. Kennedybrug 6440 Duitse Poort 4515 Brusselsestraat 3835 Hoeg Brögk 3818 Franciscus Romanusweg 3572 Noorderbrug 3470 Tongersestraat 3313 (samen met telpunt Aldenhofpark) Etmaalintensiteiten berekend op basis tellingen 2012, beide richtingen samen. Deze locaties behoren dus tot de drukste punten van Maastricht, maar er ontbreken natuurlijk enkele omdat ze geen tellocatie zijn, denk bijvoorbeeld aan de Grote Gracht tussen Markt en Helmstraat, de Wyckerbrugstraat en de Stationsstraat. Alle vijf de bruggen hebben een substantiële betekenis voor het fietsverkeer.

Etmaalintensiteiten berekend op basis tellingen 2012 Op de Sint Servaasbrug werden 7310 fietsers en bromfietsers daadwerkelijk geteld. Berekening met de standaardophoging leidt tot 8550 fietsers per etmaal. Echter, dit is zeker een te lage schatting omdat de Sint Servaasbrug onderdeel uitmaakt van een belangrijke nachtroute. Ook na 19 uur wordt er veel gefietst. Er is qua intensiteit een substantiëel verschil tussen deze 10 drukste telpunten en de andere telpunten: de eerstvolgende etmaalintensiteiten liggen namelijk op 2174 (Maaspuntweg), 2119 (Sint Hubertuslaan) en 2024 (brom) fietsers (Capucijnenstraat). Op basis van de intensiteitsverschillen zou Maastricht een nieuwe indeling kunnen maken van fietsroutes (500-2500 fietsers/etmaal) en hoofdfietsroutes (boven 2500 fietsers/etmaal). Dat zou een nieuw beeld geven van de hierarchie van routes in de binnenstad en een opwaardering betekenen van de status van de fietsroute over de Noorderbrug. Relevant voor het Noorderbrugproject is dat zowel de Franciscus Romanusweg als de Noorderbrug tot de drukste categorie fietsroutes van Maastricht behoren. Relevant voor het tramproject is de



grote hoeveelheid fietsers van Scharnerweg tot en met Wilhelminabrug en op de aansluiting van de Franciscus Romanusweg. Tenslotte, in de cijfers is zichtbaar dat als gevolg van het werk aan de A2 (afsluiting oversteek Regentesselaan) in 2012 enkele honderden fietsers per dag meer gebruik maken van de tunnel in plaats van de spoorwegovergang. Beide punten blijven echter structureel tot de drukste fietsroutes van Maastricht behoren. Drukte op tweerichtingsfietspaden en bij oversteekplaatsen Vanwege het toegenomen fietsverkeer wordt het voor de verkeersafwikkeling en verkeersveiligheid belangrijker om aandacht te geven aan de capaciteit van de fietsvoorzieningen. De breedte van tweerichtingsfietspaden en de grootte van de opstelvakken bij oversteekpunten lijken daarbij de belangrijkste aandachtspunten. Bij solitaire bromfietspaden met tweerichtingsverkeer adviseert de Ontwerpwijzer Fietsverkeer een breedte van 4 meter bij intensiteiten boven de 100 fietsers per uur. Maar tweerichtingspaden zijn in Maastricht bijna altijd smaller: ze bieden minder ruimte dan 2 eenrichtingsfietspaden. Op de Wilhelminabrug en Sint Servaasbrug is een ochtendspits van 8 tot 9 en een lange middagspits die rond 14.30 uur begint en duurt tot ongeveer 19 uur. De Sint Servaasbrug heeft een rijloper van krap 4 meter met tweerichtingsverkeer waar met name tussen 16.30 en 18.30 uur veel fietsers elkaar tegenkomen: zo’n 500 per uur in de richting west en 400 per uur in de richting oost. Dit toont aan dat de alternatieve routes over Wilhelminabrug en Hoeg Brögk mede van belang zijn om de druk op de centrale route te verminderen. Heel druk is het ’s ochtends tussen 8 en 8.30 uur op het zuidelijke fietspad van de J.F. Kennedybrug. Op dit eenrichtingsfietspad werden in een half uur 427 fietsers en 9 bromfietsers geteld. Het betreft een zeer sterke ochtendspits (scholieren, personeel Randwyck, studenten), na deze spits ligt de intensiteit er beduidend lager. Deze stroom zet zich in Randwyck voort over tweerichtingsbromfietspaden. Die zijn smaller dan de aanbeveling in de Ontwerpwijzer Fietsverkeer, vooral die van de J.W. Beyenlaan. De volgende tabel geeft een overzicht van een aantal tweerichtingspaden in Maastricht waar mogelijk een probleem is in de verhouding tussen intensiteit en capaciteit: Tweerichtingspad Breedte Hoogste spitsintensiteiten Duboisdomein 3,50 697+ 257 J.W. Beyenlaan 2,90 met obstakels ? Limburglaan 3,50 ? Oude Molenweg bij Porta 2,85 ? (schoolspits en groepen Mosana racefietsers) Viaductweg 3,25 ? (Noorderbrug 275+184) Spitsintensiteiten per uur per richting Niet alleen de verkeersafwikkeling maar ook het risico op frontale ongevallen tussen fietsers en/of scooters onderling vraagt om aandacht. Recent hebben zich in Maastricht tenminste 3 ernstige ongevallen met betrokkenheid van scooters voorgedaan (Kastanjelaan in 2010, Oosterweg bij Dagstrand in 2012, Bosscherweg bij oversteek oprit Noorderbrug in 2012). Om de afwikkeling en/of de veiligheid te vergroten kan worden gedacht aan bredere paden, een veilige manier van rijstrookscheiding (ook op oversteekplaatsen) en/of alternatieve routes. Ook lijkt het wenselijk om bij tweerichtingsfietspaden hogere eisen te stellen aan de verlichting dan bij eenrichtingsfietspaden (bijvoorbeeld altijd een eigen fietspadverlichting). -----

Ontwikkeling fietsgebruik in Maastricht

Recommend Documents