ONTGINNEN (werktitel)

ONTGINNEN (werktitel)

Een dansfilmscenario van choreografe Hillary Blake Firestone en regisseur Leendert Pot voor Point Taken Productie René Mendel, Interakt September 2012

Beginscène Het beeld is wazig en onscherp, gevuld met aardse kleuren; langzaam wordt het iets lichter. Dan verschijnt een hand (scherp) die een stuk blauw doek vasthoudt, eerst losjes dan stevig, voelend, zoekend naar grip. De hand blijft even in het kader 'hangen'. Er komt een andere hand in beeld, die een stuk groen doek samengepropt, loslaat, weer bijeen grabbelt en doorgeeft aan een tweede hand. Zo verschijnen nieuwe handen, vuile en schone, kleine en grote, jonge en oude, blanke, bruine, zwarte die het doek delen en zich het doek ‘eigen maken’. Het doek is kaki, wit, blauw, groen of zwart. Dan schieten de handen stuk voor stuk van linksonder naar rechtsboven door het beeld en ‘zaaien’ het doek dat ze vasthouden. Steeds andere handen, steeds een andere kleur doek, steeds dezelfde zorgvuldige ritmische beweging. In de beweging van het laatste kaki doek wordt gesneden naar een beeldvullend vlak waarin het doek ineens uitbolt en opbolt. Nog een laatste plop en dan staat er een kaki tent die wordt weggetrokken; Op dezelfde plaats - in het grillige patroon van mistig ‘oud’ land - zeilt opnieuw doek binnen dat uitbolt, plopt en weer uit beeld verdwijnt. Dat ontkiemen herhaalt zich nog drie keer. Een harde las naar een tent (beeldvullend) die schoksgewijs wordt voortgeduwd met een heup; harde las naar een andere tent waartegen twee voeten uit alle macht duwen; harde lassen naar de derde, de vierde tent die zwoegend naar een andere plek worden gebracht. Bij de vijfde tent is van bovenaf te zien hoe in een gestaag ritme een paar handen aan de ene kant trekt en aan de andere kant een paar handen duwt. De handen laten de tent los en verdwijnen. De camera zoemt uit, zodat in een totaal shot een chaotisch kamp te zien is van 30 kaki tentjes, in de mistige, waterrijke polder. Windvlagen bewegen het tentdoek.

2

Synopsis Ontginnen is een dansfilm waarin tenten en lichamen van dansers zich op een typisch Hollandse plek bewegen die letterlijk en figuurlijk verschillende lagen heeft: de Hondsbossche Zeewering. De caleidoscopische choreografie die dat oplevert, balanceert op een schaal van abstract tot intiem en roept in dat proces associaties op met geschiedenis, sociale en politieke actualiteiten, natuurverschijnselen en met het menszijn dat we delen. In 8 minuten ontwikkelt de film zich van bijna abstracte grafische beelden van zaaiende handen, opschietende tenten die zich groeperen, bewegen en hergroeperen met daartussen zwoegende menselijke lichamen tot direct contact met individuele dansers. Dat fysiek dichterbij komen gebeurt op een manier die de kijker als poëtisch zal ervaren. Het geluid en de muziek, met de menselijke stem als belangrijk instrument, zullen die ervaring verdiepen. De Hondsbossche Zeewering is als een gelaagde cake door zijn vorm en bijzondere arsenaal van texturen (op een bed van vochtig polderland, afgezoomd door een weg, met een graskant, een betonrand en een basis van basalt). Dat maakt het mogelijk om elk van die oppervlaktes te gebruiken als aparte locaties en toch aan het eind te onthullen dat ze een eenheid vormen. De zee van tenten die zo ontstaat, is een nieuw vlak met een eigen geometrische structuur en textuur en dat biedt de setting voor de danssolo aan het slot. Zo eindigt de film met een moment van directheid, intimiteit en fysieke poëzie.

Hondsbossche Zeewering

3

Inhoud ONTGINNEN ............................................................................................ 1 (werktitel)................................................................................................. 1 Een dansfilmscenario van ................................................................................. 1 choreografe Hillary Blake Firestone en regisseur Leendert Pot ........................................ 1 voor Point Taken ......................................................................................... 1 Productie René Mendel, Stichting Interakt............................................................... 1 September 2012 .......................................................................................... 1 Beginscène............................................................................................... 2 Synopsis .................................................................................................. 3 Hondsbossche Zeewering.............................................................................. 3 Inleiding en visie ........................................................................................ 5 Werkwijze ............................................................................................ 5 SCENARIO ................................................................................................ 6 Woord vooraf ............................................................................................ 7 Choreografie ............................................................................................ 8 Werkwijze ........................................................................................... 10 Cinematografische structuur........................................................................ 12 Geluidsconcept en muziek............................................................................ 13 Locatie: Hondsbossche Zeewering.................................................................. 15 de locatie ............................................................................................... 15 Scenes ................................................................................................... 16 Motivatie en ontwikkeling Hillary Blake Firestone................................................ 19 Ontwikkeling en motivatie Leendert Pot .......................................................... 21 Cinematografische ontwikkeling ................................................................. 21 De dansfilm........................................................................................... 21 BIJLAGEN ................................................................................................ 23 associatieve vormen .................................................................................. 23 Bijlage 1 CV Leendert Pot ............................................................................ 24 Bijlage 2 CV Hillary Blake Firestone ................................................................. 26 Bijlage 3 CV Michel Schöpping........................................................................ 28 Bijlage 4 CV Kelly Hirina............................................................................... 30 Bijlage 5 CV Goert Giltay ............................................................................. 32 Bijlage 7 CV René Mendel - INTERAKT ............................................................... 34

4

Inleiding en visie Dit plan voor een dansfilm in het kader van Point Taken gaat over mensen die leven op aarde. De locatie, de Hondsbossche Zeewering, en objecten, pop-op-tenten, hebben naast de dansers een belangrijke plek in de opzet. Als makers zijn we ons bewust van de diversiteit aan betekenissen en associaties die tenten als objecten oproepen. Dat brede scala - van vluchtelingenkamp, de Occupybeweging en popfestivals tot eenvoud, autonomie, stilte - willen we gebruiken. De tent is voor iedereen iets concreets en bekends; met zijn mooie symmetrische vorm en variëteit aan kleuren leent hij zich een bouwsteen voor patronen en is tegelijk een sociaal betekenisvol symbool. De bewegingen die horen bij de pop-op-tent zijn een zaaibeweging en het ontluiken, ontkiemen van de tent. Die handelingen zijn ook metaforisch en roepen een scala aan associaties op; ze krijgen een plek in de choreografie. Het spel met vormen en beelden – vereist een mix van concreet en abstract. De impact (het universele) ontstaat ons inziens door een goede balans tussen die twee. De danstaal en de filmtaal bieden beide mogelijkheden, de combinatie biedt nieuwe mogelijkheden: met camerastandpunten, uitsneden en montage wordt de zaaibeweging concreet en universeel. Dat scala leent zich dus om te gebruiken in Ontginnen. Het wordt geen leerstuk, maar een beeld dat zich op veel manieren laat invullen, dat vragen en dilemma’s oproept. Een vorm waarin humor en ontroering zeker een plek krijgen en waarin we de menselijke maat vasthouden.

Werkwijze

De dialoog tussen onze twee talen blijft evenwaardig door alles parallel te ontwikkelen. Met andere woorden we werken nauw samen. Die aanpak waarborgt zowel de harmonie als optimale synergie. In die nauwe samenwerking zit voor ons ook het nieuwe. De choreografie is er helemaal voor de film en zij gebruikt de cinematografische mogelijkheden. Vanuit de film is het geweldig om mee te denken over de impact van vormen en patronen en van bewegingen van ledematen, mensen, tenten, groepen en individuen. In die samenwerking speelt het vormaspect zeker een centrale rol, maar het kan alleen omdat we er hetzelfde mee willen bereiken. In eerste hoofdstuk 1 van het plan staat het choreografisch plan gevolgd door een cinematografische structuur (hoofdstuk 2) en een uitwerking naar geluidsconcept met muziek (hoofdstuk 3). Het scenario, het vierde hoofdstuk, geeft ook achtergrondinformatie over de locatie. In de bijlagen zijn uitvoerige motivaties van choreograaf, filmmaker en componist opgenomen met een schets van hun ontwikkeling; er zijn foto’s te vinden; CV’s van alle betrokkenen en de begroting.

5

SCENARIO

associatieve foto's

6

Woord vooraf Dit scenario is voor mij het mooie resultaat van de samenloop der dingen. Terugkijkend gaat het om mijn eigen ontwikkeling en twee ontmoetingen. De vijf gedichten in gebarentaal (met als Bewogen internationaal succesvol resultaat) zijn al een soort dansfilms. Om daadwerkelijk aan een ‘dansfilm’ te werken voor mij een logische volgende stap. Net als bij de dichters in gebarentaal zie ik mogelijkheden voor wederzijdse inspiratie: Wat gebeurt er als een choreograaf filmtaal heeft en een filmer danstaal? De laatste jaren ben ik er gestaag mee bezig. Tijdens Cinedans spreekt Piet van Oosten, die ik ken als wielrenner, mij aan over een ‘idee voor een dansfilm’: “Ik zie een film voor me met die tentjes die zichzelf ontvouwen, je weet wel ”. We maken een vervolgafspraak en daarin kristalliseren de eerste lijnen zich uit en de beelden en mogelijkheden voeden mijn enthousiasme. “Het lijkt me duidelijk. Je moet het doen.”, is Piets conclusie. Door het werken aan een andere dansfilm, met de Belgische choreograaf Ugo Dehaes, leer ik Hillary Blake Firestone kennen. Natuurlijk komt het idee van de tentjes ter sprake. Als vanzelf gaan Hillary en ik ermee aan de slag. Bij de eerste werkafspraak vliegt het tentje door de ruimte en de wortels van het idee groeien steeds verder uit. We vullen elkaar aan op allerlei niveaus: een generatieverschil geeft andere associaties maar de richting is gemeenschappelijk; onze beeldtalen verschillen, maar we verstaan elkaar.

Leendert Pot

Ik heb Leendert leren kennen toen een Belgische choreograaf Ugo Dehaes mij betrok bij het dansfilmproject waaraan zij werken. Leendert kwam met het idee om in een dansfilm pop-up tenten te gebruiken. Dat beeld deed me meteen aan de Occupy-beweging denken en waar die voor staat. Tegelijk zag ik caleidoscopische bewegingen op grote schaal voor me. Eigenlijk zijn we vanaf dat eerste moment gaan werken aan een concept voor dit plan. We wisselden steeds ideeën uit en kwamen de laatste maanden regelmatig bij elkaar om het concept uit te bouwen en te verfijnen, een locatie te vinden en de film productioneel in de steigers te zetten. Door die ontwikkeling nam mijn fascinatie als choreograaf toe en zag ik meer en meer verbanden. Zo ben ik me steeds meer bewust van de andere mogelijkheden met name voor abstractie en schaal die film biedt vergeleken met een dansvoorstelling in het theater. Tegelijk brengt het medium film eisen en beperkingen met zich mee. Kijkend naar het werk van Leendert waardeer ik vooral de manier waarop zowel beweging als lichaam consequent daarin aanwezig zijn. Dat geldt voor zowel de concrete en toch poëtische ‘choreografieën’ van Bewogen als de minimale ritmische herhaling van roeiende lijven in Doorgaan. Voor mij is Ontginnen het resultaat van samenwerking tussen twee kunstenaars, die elk met hun eigen bagage iets scheppen wat ze nooit alleen zouden kunnen: meer dan de som der delen.

Hillary Blake Firestone

Amsterdam 1 september 2012

7

Choreografie De choreografie voor Ontginnen heeft twee bepalende pijlers: het oog van de camera en de unieke locatie met zijn vijf aparte oppervlaktes. Zowel het kadreren, decouperen en monteren als de Hondsbossche Zeewering met zijn vijf locaties in één, voeden de choreografische keuzes van bewegingsmateriaal tot ruimtelijke compositie. Choreografische gezien heeft de film twee hoofdlagen: de grootschalige geometrische bewegingen van de tenten in de ruimte en de intiemere bewegingen van lichamen in relatie tot de tenten als materiaal. Door de film heen ontwikkelen deze twee lagen zich zowel eigenstandig als in dialoog met elkaar. De beelden wisselen elkaar af: soms lijkt er een enorm natuurverschijnsel plaats te vinden dan weer voel je bijna de warmte van de lijven die daardoor hard moeten werken. Geleidelijk verschuift de nadruk steeds meer naar het lichaam door in te zoomen, van groep naar individu, eindigend in een korte solo die de kijker direct aanspreekt van danseres Kelly Hirina. Tenten De bewegingen van de tenten in de ruimte zijn een soort abstractie, een animatie. Die bewegingen zijn in twee fasen: eerst ‘ontkiemen’ ze en vormen aparte groepen, dan vermengen ze zich steeds meer om uiteindelijk een grote homogene massa te worden. Elke kleur tent is gekoppeld aan een eigen omgeving (polder, weg, gras, beton, basalt). Het groeperen gebeurt ritmisch maar leidt tot verschillende vormen: lijnen, concentrische cirkels, ruiten of amorfe vlekken. Het groeperen is de ene keer strak en ordelijk, de andere keer organisch als uit de krater van een vulkaan. Groepen kunnen uitdijen als tenten van ver, off-screen of van grote afstand, komen om zich aan te sluiten. Als de groepen gevormd zijn, gaan ze zich mengen en vermengen. Dat mengen en vermengen is tegelijk grafisch en associatief. De bewegingen zijn geïnspireerd op volksdansvormen zoals Square Dance terwijl de patronen ook zijn afgeleid van natuurwetenschappelijke beelden als verbindingen tussen moleculen en radiale symmetrie. Groepen tenten lijken strak in gelid te marcheren, andere tasten elkaar af en scheppen in dat proces ruimte; is dat uitnodigend of biedt het ruimte om te infiltreren? Deze caleidoscopische dans waarin kleuren mengen en patronen vormen, is abstract en basaal tegelijk door zijn verwijzing naar alle vormen en maten van ‘structuren’, vanaf het Nanoniveau.

Kelly Hirina

Lichamen De beweging van lichamen voor deze dans kan in drie categorieën worden verdeeld: handelingen, groepsstructuren en solo. In de ontwikkeling van de film, volgt de dramaturgie van het lichaam diezelfde stappen. In het begin zien we handelingen die 8

slechts delen van het lichaam tonen, handen, onderarmen, benen, torso's. Dan volgen er groepsstructuren waarin lichamen helemaal te zien zijn, maar van een afstand. De choreografie besluit met portretten van dansers die vooral door hun unieke vermogen tot fysieke communicatie de kans geven zich met hen te identificeren gevolgd door een korte solo. Handelingen Bij Handelingen gaat het om het manipuleren van het tentdoek, zowel in close-ups van handen als in de ontwikkeling van het zaaien als handeling. Het zaaien, met andere woorden het uitstrooien van iets wat ontkiemt en volume krijgt, is een handeling die we een centrale plaats geven vanwege haar lading als metafoor met een historische impact en tegelijk een praktische directheid. De tweede groep handelingen zijn de manieren waarop de tenten bewegen door de ruimte. Naast de bewegingen door middel van animatie (bijv. stop motion) zullen de tenten door de dansers worden bewogen d.w.z. geduwd, getrokken, ingedrukt, gegooid,, doorgegeven. Deze beelden tonen de rol van mens en menselijke inspanning in het ordenen en scheppen van de dingen om ons heen. Uiteindelijk zijn het de dansers die door hun vermogen en wil om zich fysiek in te zetten elkaar krijgen wat we aan grote en kleine vormen hebben gezien.

inspirerende structuren

Groepsstructuren Groepsstructuren ontstaan als de tenten zich groeperen. Dat gebeurt lopend of bewegend in ritmische en ruimtelijk ontworpen patronen tussen de tenten door. Deze beelden worden in het algemeen van bovenaf gemaakt (top shot). De groepsstructuren zijn helder en grafisch, ook als het gaat om groepen dansers die bijeenkomen, uiteengaan, tussen en rond de tenten, als een 'wave' de open ruimtes vullend. Een mogelijke associatie is de zgn. ‘human microphone’, bekend van de Occupy-beweging waarbij een gesproken boodschap wordt herhaald in een steeds grotere concentrische cirkel en zich naar buiten rimpelend iedereen in de groep bereikt. Deze Groepsstructuren zijn ook een brug omdat ze de abstracte geometrische bewegingen van de tenten verbinden met de bewegingen van lichamen. Solo De choreografische ontwikkeling, van handeling naar individuele poëzie, vormt de basis voor het Solo-materiaal en daarmee de afsluiting. Naar mate de groepsstructuren zich verder ontwikkelen, komt de camera weer dichterbij. Tegen de strak gekadreerde 9

achtergrond van de zee van tenten komt de camera steeds dichter bij individuen en worden de verschillen in leeftijd, ras en sekse worden zichtbaar. Ten slotte vangt de camera de soliste Kelly Hirina tussen de tenten. Haar korte, communicatieve solo is gebaseerd op het bewegingsmateriaal dat eerder te zien was in de handelingen als zaaien, duwen en trekken. Nu de noodzaak een object te bewegen is weggevallen, kunnen de bewegingen een meer dansante vorm krijgen. Dat schept net de kans om het individu te zien in de grote massa en vooral haar mens-zijn, voordat ze weer even snel verdwijnt als ze tevoorschijn kwam.

Werkwijze

Het uitwerken en instuderen van de choreografie gebeurt in drie stappen: planning, studiowerk en op locatie. Planning Om zo efficiënt mogelijk te werken wordt al het materiaal waar sprake is van grote schaal, zoals de bewegingspatronen van de tenten in de ruimte of van de lichamen tussen de tenten, vooraf gecomponeerd en doorwrocht. Dat kan met de Dance Forms software die ontwikkeld is door Credo Interactive. Het gebruik van deze software zorgt er ook voor dat het hele artistieke team (choreograaf, filmmaker en ook componist en cameraman) een ‘taal en platform’ delen waar ze concreet en specifiek kunnen werken als voorbereiding op de studiorepetities. Deze innovatie maakt optimale synergie mogelijk omdat al vanaf een heel vroeg stadium de choreografie, het filmen (de kadrering, cameraposities enzovoort), het geluid en de compositie op elkaar worden afgestemd. De ander voordeel van de software is dat de compositie in ruimte en beweging van te voren kan worden geplot en via digitale media getoond aan de dansers. De software is namelijk te downloaden op iPads en smartphones. Dat maakt ook tijdens het draaien de communicatie met en binnen de groep mogelijk. Choreografe Bianca van Dillen, die al een paar jaar werkt met de software en er les in geeft, zal assisteren in dit ‘instrument’ in het werkproces. Repetitiefase Vooraf zal in de studio gerepeteerd worden. De Dance Forms software wordt gebruikt om met de dansers de grote compositorische aspecten van de choreografie door te nemen. De bewegingen van de tenten worden eerst zonder tenten geoefend en daarna met tenten. De loop- en renpatronen die digitaal zijn ontworpen voor de groepsstructuren worden eerst geleerd en dan, gerelateerd aan kaders, decoupage, camerastandpunten en muziek, gerepeteerd. De twee andere categorieën fysiek materiaal (handelingen en solo) worden ontwikkeld, gerepeteerd en gecomponeerd in korte frases. Het zaaien wordt met en zonder tenten ontwikkeld. Voor de ‘handelingen’ met tenten en het tentdoek dragen de dansers bij aan de rijping van mogelijkheden, zowel de close-ups van kleine individuele bewegingen als handelingen tussen personen in kleine groepen (doorgeven). Daarna worden de solisten begeleid in het uitwerken van de handelingen met tenten in solo-materiaal zonder tenten. Al deze elementen worden vormgegeven in directe relatie met geluid en muziek. In dit hele proces is steeds aandacht voor uitvoerbaarheidskwesties, onderlinge relaties en de impact van de camera (hoe daarmee om te gaan). Locatie-fase De laatste repetitiefase is op locatie en zal twee dagen kosten, voordat het draaien begint. In die tijd wordt het materiaal gerepeteerd op de specifieke locaties (polder, weg, gras, beton, basalt). De feitelijke afstanden moeten correct zijn. Waar nodig worden details aangepast aan het oneven terrein, hellende delen, wind, regen, mist en andere zaken die specifiek zijn voor de locatie. De twee dagen zijn als een generale repetitie voor het draaien. Hierdoor kunnen de draaidagen tot een minimum beperkt worden.

10

De cast

We werken met een in alle opzichten gemengde groep van 10 professionele dansers en 10 stagiaires: mannen en vrouwen, jonge en oudere dansers met verschillende huidskleur. De groep professionals is bij alle studiorepetities aanwezig en levert ook een bijdrage aan de ontwikkeling van het fysieke materiaal. De professionals zullen zich verdelen over de groepen stagiaires en zijn verantwoordelijk voor de coördinatie van de stagiaires in de grootschalige opnames op locatie. De solo waarmee de film besluit, is voor de gerenommeerde danseres Kelly Hirina.

Vier Zaaiers van Van Gogh

11

Cinematografische structuur De structuur van de ontwikkeling in de film is van de handelende mens naar tenten/huizen en omgeving naar groepen en naar de individuele mens. Die structuur loopt parallel aan het choreografische plan. Kenmerkend in de uitwerking van de structuur het samenspel van beeld, beweging en geluid/muziek is de ruimte voor de toeschouwer om zelf betekenis te geven. Cameravoering Uitgangspunt is dat de film wordt gedraaid van statief of met gecontroleerde bewegingen (rijders, pan, tilt en zoom). Dat is nodig om de vijf locaties zo strak te kadreren dat ze op zichzelf staan en ook om de grafische kwaliteiten van de choreografie en locatie het best tot zijn recht. Van een point of view of overshoulder is geen sprake. De close-ups in de eerste twee scenes worden, binnen de mogelijkheden, van dichtbij gedraaid met de camera op hoogte van de handeling en grotendeels op de deellocaties. In de derde scene de formaties van tenten wordt de afstand groter. Veel van de handelingen op de (deel)locaties zullen van boven of schuin van boven gedraaid worden. In de vierde scene worden in relatie tot de choreografie verschillende mogelijkheden gebruikt om de drie fusies van groepen in beeld te brengen: stop-motion, op tent-hoogte en van bovenaf. De lichaamsdelen zijn medium-close gedraaid. In de vijfde scene is de afstand groot. Er wordt van bovenaf en van ver gedraaid. In deze shots is de grafische kwaliteit van de locatie van de tentformatie en de bewegingen van de groepen dansers belangrijk. De portretten en de solo van de zesde scene zijn op ooghoogte gedraaid. Zo kan de danser bewust even contact leggen met de toeschouwer. In de choreografie wordt dat meegenomen. Tot slot is een shot vanuit vogelperspectief voorzien. Licht Kleur en contrast van het licht worden aangepast per (deel)locatie om karakteristieken te benadrukken. Voor de polderlocatie is, indien nodig, gebruik van een mistmachine voorzien. De eerste scene wordt met zacht ochtendlicht opgenomen, de laatste scene met zacht avondlicht. Geluid Bij Ontginnen wil ik geluid en muziek nadrukkelijk vanaf het begin een belangrijk rol laten spelen.

12

Geluidsconcept en muziek De vijf landschappen/texturen van de locatie representeren in eerste instantie vijf groepen tentbewoners, vijf schijnbaar onafhankelijke sociale structuren. De verschillen worden eerst benadrukt, maar in de loop van de film bewegen deze sociale structuren naar elkaar toe en wordt de eenheid langzamerhand onthuld. Het is een aantrekkelijke gedachte deze landschappen, texturen en sociale groepen muzikaal vorm te geven op een manier waarbij de muziek met specifieke elementen en karakteristieken probeert vorm te geven en te versterken, bijvoorbeeld door een 4kwarts marsritme bij het militaire tentenkamp, chaotische kakofonie bij de representanten van de Occupy-beweging, een constructie van beats en hoge geluidsdrukken bij de festivalgangers. Toch is dat te gemakkelijk en te één-dimensionaal. Interessanter wordt het als het lukt binnen één groep een contrapunt te construeren tussen beeld, choreografie, muziek, decoupage, montage, en licht. Deze frictie moet ruimte geven aan de ervaring van de toeschouwer, de cinemabezoeker. Vorm We kijken naar een gematerialiseerde omgeving: landschappen, texturen en tenten. De menselijke aanwezigheid en maat lijkt minimaal; is in eerste instantie in ieder geval verborgen door de tenten. Leendert formuleerde zijn geluidsfantasie als “tussen Verdi en rap”. Dat lijkt een uitgekauwd idee, maar het spectrum dat met die uitspraak wordt aangegeven, is helder. De menselijke stem is een ongelooflijk veelzijdig instrument, dat de mogelijkheden geeft het spectrum van mechanisch, gesynthetiseerd tot extreem menselijk weer te geven. Door de mechaniek van de menselijke stem is zij bovendien een directe reflectie van emotie. Van deze veelzijdigheid wil ik gebruikmaken: een orkest van stemmen, misschien minimaal aangevuld door akoestische of elektronische instrumenten/klanken. De menselijke stem - op deze manier gebruikt – geeft, net als de structuren met de tenten, de gelegenheid menselijke aanwezigheid te verhullen, te verbergen, zonder ooit de menselijke maat te verliezen. Structuur Polyfonie, een vorm waarin schijnbaar onafhankelijke gelijkwaardige muzikale lijnen een geheel vormen, wordt uitgangspunt. De polyfonie beperkt zich niet tot melodische lijnen, maar zie ik meer als 'thematische polyfonie'. Elk landschap, sociale structuur, krijgt haar eigen thema. Dat thema krijgt vorm door een ritmische, klankmatige, harmonische of melodische basisstructuur. In de loop van de film zullen deze thema's in elkaar versmelten en de werkelijke compositie, de samenhang onthullen in een soort koraal. Muziek en geluid Om de cinematografische constructie te verstevigen zullen we muziek/geluid niet alleen gebruiken als houvast en inspiratie voor de choreografie, maar ook zoeken naar identificatiemogelijkheden voor de kijker/luisteraar in de vorm van synchroniciteit. Dat kan natuurlijk door synchroon geluid op te nemen en te gebruiken. Het lijkt mij interessanter om synchroniseren niet alleen in tijdrelatie met het beeld te gebruiken, maar vooral ook in relatie tot de emotie die we willen oproepen en de emotie van de spelers/dansers. Ik denk dat veelvuldig gebruik van synchrese de emotionele betekenis van de synchrone ervaring enorm kan versterken. Voor deze synchrese wil ik afzonderlijke elementen van de compositie opnemen (klanken, tonen, harmonische elementen van het koor) en tijdens de beeld- en geluidsmontage toevoegen als synchrone elementen die nadrukkelijk deel uitmaken van de compositie.

13

Ruimte Onze ervaring van ruimte is uitermate zintuiglijk en heeft een sterke fysieke component. We zijn ons er weinig van bewust, maar de ruimte die we auditief waarnemen, heeft een enorme invloed op ons welbevinden, ons gevoel van veiligheid, geborgenheid, intimiteit, maar geeft ook angst en onzekerheid. De beeldruimte wordt in film voornamelijk bepaald door kaders en beweging. De ruimte buiten het beeld krijgt vorm in geluid. Er ontstaat een interessant intern conflict bij de waarnemer, wanneer de visuele en auditieve prikkels een andere ruimte lijken te representeren. Bij filmmuziek kennen we dat verschijnsel maar al te goed: muziek in film heeft zelden de akoestiek van de zichtbare ruimte. De afstand die dat creëert, geeft ruimte aan de emotie van de toeschouwer. Ik wil de mogelijkheden van het spelen met ruimtes, akoestiek, nadrukkelijk gebruiken. De muziekopnames zullen zowel in de studio als in de open (akoestisch dode) buitenlucht moeten plaatsvinden. De studio-opnames bieden alle mogelijkheden te spelen met verschillende akoestieken, ruimtes. De buitenopnames kunnen het gevoel van akoestische synchroniciteit, de ervaring van eenheid van plaats, tijd en ruimte versterken. Daarbij kunnen ze nadrukkelijk gebruikmaken van de akoestische eigenschappen van de verschillende landschappen: een wilde verzameling van korte reflecties bij de basaltblokken (zoals in een gebouwde omgeving met kort op elkaar staande gevarieerde vormen zoals bijvoorbeeld het holocaust monument in Berlijn), de relatief dode, intieme ruimte van het absorberende grasland, de harde reflecties van het beton. Werk wijze De muziek zal zich in nauw overleg met Leendert en Hillary ontwikkelen. In eerste instantie zal zij het kader, houvast en inspiratie zijn voor de choreografie en decoupage. In tweede instantie zal het vooral aan de film dienstbare muziek moeten zijn. De ultieme uitdaging is niet om een videoclip of een geregistreerde choreografie te maken, maar een filmische ervaring waarbij alle elementen daaraan dienstbaar zijn. Met name voor de solo zullen Hillary en ik intensief samenwerken: muziek als inspiratie voor de solo en vice versa.

14

Locatie: Hondsbossche Zeewering Locatie

De Hondsbossche Zeewering is als locatie geknipt voor deze film. De dijk zelf is al een prachtig lijnenspel. Met zijn ligging en gelaagde opbouw zijn het vijf verschillende locaties in één. 1 de rommelige polder 2 de strakke weg 3 de gras dijk 4 de strook betonnen blokken 5 zwarte zeshoekige basalt De polder is op deze plek een natuurgebied met natuurlijke structuren. De grens wordt gevormd door twee lijnrechte stroken asfalt. Op het talud en top van de dijk staat gras. Aan de andere kant begint het talud met een strook geblokt beton met één strak patroon, een versterking uit 2004. Op de juiste manier gekadreerd lijkt het net verstedelijkt gebied. Het middelste deel is een donkergrijs betonnen vlak. Het onderste deel zijn de zwarte zeshoekige basaltstenen. De Hondsbossche Zeewering is bij uitstek symbool voor de overwinning van de mens op het water, ook al wordt hij gezien als één van de zwakste schakels in de Nederlandse verdediging tegen de zee. Bij zo'n massieve dijk valt dat nauwelijks voor te stellen. Opvallend is wel dat de dijk verder de zee in steekt dan de duinen eromheen. Dat was oorspronkelijk niet zo, maar de dijk in de loop van de 150 jaar zijn de duinen oostwaarts verschoven. De plek die wij willen gebruiken is bij de Putten, een kwel waar zowel zout als zoet water kwelt, wat bijdraagt aan het unieke karakter van dit gebied. In deze oude polder zijn sporen van heel vroege bebouwing, vanaf de late ijzertijd. Die resten van de oude dijken en kreken bepalen nog steeds het karakter van het gebied, waar de laatste ruilverkaveling in de middeleeuwen plaats vond. De dijk en zijn omgeving bieden een historische plek die op vele manieren symboliseert wat mensen kunnen en samen kunnen. De verschillende locaties op en rond de dijk hebben elk een eigen lading aan betekenissen. Tegelijk zijn ze filmisch te vangen in één totaal, waarmee ze staan voor de eenheid in verscheidenheid. De choreografie van tenten en dansers gebruikt deze associaties in vormen en bewegingen. de locatie

15

Scenes Scene 1: Handen De film begint met handen - jonge, oude, zwarte, bruine, witte, schone, vieze - die doek strelen, kreuken, bevoelen. Twee handen geven een stuk aan elkaar door, trekken het strak en laten weer los. Twee andere handen rollen het doek op. Dan zwaaien de handen het doek het kader in en er weer uit. In montage volgt het ritme van de beweging. De achtergrond is ongedefinieerd door de kleine scherptediepte. De stoffen hebben vijf verschillende kleuren: kaki, groen, grijs, wit en blauw. Het geluid is close en synchroon: als de sensatie van fysiek tasten. Een mengelmoes aan atmosferen – wind, een zee ver weg, geroezemoes van mensen schept de ervaring van ruimte. Scene 2: Zaaien De handen beginnen het doek weg te werpen alsof ze zaaien. De beweging refereert aan de klassieke en historische vorm zoals bijvoorbeeld te zien op verschillende schilderijen van Van Gogh. Het gezaaide doek ontkiemt en ontluikt. Synchrese met geluid van zaad dat op droge aarde landt. Scene 3: Tentformaties Het gezaaide doek ontkiemt na drie tellen en komt neer als tent, de een na de ander. In elk van de vijf strak gekadreerde locaties ontstaat een soort kamp van tenten in een kleur op het ritme van het zaaien en ontkiemen. Het blauwe doek op een natte rommelige polder, kaki op de weg, het groene op de grasdijk, het grijs op de beton blokken formatie en tot slot het wit op de zwarte basalt. De stukken doek krijgen vorm van tenten en die zich formeren op diverse manieren. De vorm van de formatie is aangepast aan de textuur van de locatie. Op de grasdijk vormen zich twee parallelle rijen, als dominostenen. In de polder wordt de vorm organische, als een heksenkring bij paddestoelen. Op het beton vormt zich een ordelijk raster dat doet denken aan stedelijke planning. De zeshoekige vorm van het basalt worden vergroot. De geluiden van de uitklappende tenten geven een ritmische sequentie. Die geluiden en de ritmische-muzikale sequentie worden ondersteund en ze transformeren in synchrese door middel van de menselijke stem. De verschillende landschappen krijgen een eigen atmosfeer en ruimte. Ze zijn helder van elkaar te onderscheiden en de akoestiek geeft de indruk dat ze ver van elkaar liggen. Spelend met de grafische mogelijkheden zoals perspectief en het lijnenspel van dat deel van de dijk staat elke locatie op zichzelf, strak gekadreerd. Het betonnen hellende deel van de dijk wordt als horizontaal ervaren. Per locatie zal het licht zal worden aangepast, zowel in kleur als contrast. In de overgang naar een nieuwe locatie komt het zaaien steeds kort terug. Tenten die zich bij de formatie aansluiten, kunnen van links of rechts het kader in komen of vanuit de verte naar de formatie ‘toereizen’. ‘Gaten’ in de formatie worden opgevuld, doordat tenten bewegen of opeens verschijnen door middel van animatietechniek. In deze fase is sprake van een specifiek eigen choreografie per locatie. Scene 4: Fusie: structuren in beweging De tenten beginnen te bewegen door de ruimte, over de grens van hun eigen locatie. Ze reizen, individueel of als groep(je) naar een naburige groep. Ze bewegen zich van de 16

camera af of juist naar toe. Camera beweegt met ze mee. Zo zullen sommige groepen met militaire precisie bewegen; ze versmelten tot een hybride structuur met een andere groepen. Anderen lijken te af te drijven of te dwalen, ze vinden langzaam hun weg, onderhandelen met de buren. Sommige formaties lossen op en maken langzamerhand plaats voor een nieuwe ordening. De verschillende werelden in geluid zijn nog goed te onderscheiden, maar af en toe dringen elementen uit een andere wereld door en verdwijnen weer. De tenten bewegen voort doordat dansers ze rollen, duwen of slepen; dat bewegen is zo gekadreerd dat alleen delen van de lichamen te zien zijn. Daarnaast maken we gebruiken van animatietechnieken en andere ‘technieken’ om de tenten te laten bewegen zonder dat zichtbaar is hoe. Al deze bewegingen van tenten en dansers zijn gechoreografeerd. Als de tenten samenkomen, ontstaan niet alleen voor nieuwe vormen, maar ook kleurenpatroon. De organisch gevormde groep groene tenten wordt bezocht door één blauwe tent (gepenetreerd?). Dan groeit het geheel uit tot een tweekleurige moleculaire formatie. Een strakke rij witte en een strakke rij grijze tenten voegen zich samen tot een schaakbord; dan infiltreren er blauwe tenten en vormen ze zich om in concentrische cirkels. Ruimtes in geluid vermengen zich en creëren langzaam maar zeker een nieuwe, niet gekende wereld. Deze wereld met niet te verenigen akoestische eigenschappen verwart de toeschouwers en verleidt ze deze nieuwe wereld in. Als onderdeel van de choreografie worden zowel de bewegingen als het kader bepaald. Soms zijn dat twee locaties, soms wordt dat weer één locatie. Ook de grafische kwaliteit van de locatie(s) wordt daarin weer gebruikt. Dit deel wordt gedraaid met rijders langs tenten, shots genomen vanuit het woud van tenten en top shots van de verschuivende structuren. Het biedt de mogelijkheid van synchrone beweging en asynchrone bewegingen binnen één kader. Geleidelijk zien we meer van de lichamen in actie, functioneel, aan het werk. Het zijn steeds lichaamsdelen: voeten, kuiten, benen, schouders, armen, ruggen. Deze sequentie wordt gedraaid in de poëtische stijl van Glas van Haanstra. Hard labeur in weer en wind. Schetsen voor de choreografie

17

Het proces van samenvoegen is eerst ‘beperkt’: het gras met de weg, beton met basalt, polder met weg, maar leidt ten slotte tot bewegingen over alle locatiegrenzen heen en van alle kleuren. Zo zal de kijker langzaam aan begrijpen dat de vijf locaties aan elkaar grenzen en één grote locatie vormen. Ook in geluid zal het samenvoegen in allerlei bewegingen plaatsvinden. Vanaf het begin is de geluidsomgeving nooit statisch. Pas helemaal aan het einde zullen we de ‘nieuwe wereld’ in haar geheel ervaren. Scene 5 Structuren en mensen Op het moment dat de tentformaties weer definitieve vormen lijken te hebben, zien we voor het eerst de volledige lichamen en daarmee de mensen. De dansers bewegen ritmisch vaak als groep door de ruimtes tussen tenten. Ze gaan een 'wave' van links naar rechts over het beeld of rimpelen uit in concentrische cirkels. De shots zijn nog steeds strak gekadreerd, de bewegingen specifiek gechoreografeerd. In dit deel is de sociale dimensie nadrukkelijker voelbaar door de bewegingen van groepen mensen. Naarmate de menselijke aanwezigheid zichtbaarder wordt, zal die ook hoorbaarder worden. Deels door lichamelijk geluiden als voetstappen, schuifelgeluiden over diverse ondergronden als teken van beweging en lichamelijkheid, adem als connectie met de stem in de muziek; deels door de muziek waarin de menselijke stem steeds herkenbaarder als stem zal worden. Scene 6 Portretten en Solo De beelden van bewegingen in en van groepen mensen bevatten een paar vluchtige glimpen van enkele individuen; de geometrische vormen van het tentenkamp, strak gekadreerd vormen steeds de achtergrond. Ze leggen even oogcontact met de kijker en zo worden de dansers levende, ademende mensen, terwijl ze bezig blijven met hun 'werk'. Dat directe contact met de mens culmineert in een korte en solo voor danseres Kelly Hirina waarin ze de kijker direct lijkt aan te spreken met bewegingen die teruggrijpen op de handelingen en processen van de film. Aan het einde van haar dans, verdwijnt net zo snel als ze kwam. In het laatste shot met avondlicht, zoomt camera uit tot vogelperspectief, zodat er een groot grafische totaal ontstaat van tenten, gegroepeerd van weg tot de zee, met op de achtergrond de polder. In sommige tenten wakkert een lichtje, de kijker achterlatend met het gevoel ze daar staan om te blijven. Tijdens de solo zullen de stemmen steeds meer muziek worden. Een gevoel van synchronisiteit wordt vooral bereikt doordat de muziek en de dans werkelijk met elkaar verbonden zijn.

18

Motivatie en ontwikkeling Hillary Blake Firestone Als choreograaf gebruik ik beweging als manier om te beschouwen en te framen wat er in de wereld gebeurt en hoe ik daarin sta. Ik zie voor mezelf een rol als kunstenaar als archivaris die indrukken schikt en herschikt, iemand die de verwachtingen van de kijker kan ontwrichten. Dat geeft een moment van vrije val waarin we onszelf heel even collectief en vanuit een nieuw perspectief kunnen zien. Samenwerken met een filmmaker is een kans om deze strategieën van framen, herschikken en verwachtingen ontwrichten een stap verder te brengen op een manier die met live performances niet mogelijk is. De locatie de Hondsbossche Zeewering, die door zijn bouw rare hoeken en verschillende texturen heeft, nodigt uit tot een spel met lijnen en met desoriëntatie en fantasierijke visuele trucage. Film als medium inspireert me door het spel met ruimte en tijd waarin een overeenkomst schuilt met basiselementen van de dans. Vooral het feit dat je met film de blik van de kijker veel preciezer kan sturen dan in een live performance is fascinerend. Mijn werk is een arena waarin ik reflecteer op ervaringen die me raken, fascineren of versteld doen staan. Mijn inspiratie is vaak sociaal-maatschappelijk, politiek of autobiografisch van aard. Ik zie het persoonlijk als reflectie van het universele. Ontginnen is een bewegende meditatie op gebeurtenissen die recentelijk plaatsvonden en ons raakten, van positieve gebeurtenissen als de Arabische lente en de Occupy Beweging tot negatieve als het groeiende aantal vluchtelingen op de wereld door oorlogen en klimaatveranderingen. Ik geloof in dans als een medium omdat ik geloof in de kennis die erin besloten ligt. De fysiologische hardware waardoor een mens een mens is, maakt het ons mogelijk om ook ‘onder de gordel’ te communiceren, om oms intellect heen.Het lichaam is de plaats waar over veel kwesties uit ons dagelijks bestaan wordt geprakkiseerd, waar ze worden uitgevochten en verwerkt. Het lichaam kan tegelijkertijd ontzettend concreet en vreselijk abstract zijn. In Ontginnen kan het lichaam worden gebruikt in beide kwaliteiten, als een functionele component in een groter systeem en als een communicatief individu met bedoelingen, emoties en ervaringen. Het is mijn werk/taak om deze lagen zichtbaar te maken zowel door bewegende vormen en de aanwezigheid van de danser als door het gebruik van objecten en beelden. Patronen van bewegingen in de ruimte zijn al lang een karakteristiek aspect van mijn choreografie. Mijn werk wordt gekenmerkt door een bijna onontkoombare ruimtelijke beperking, zoals de gang in Duivelsdans II (2007) en de cirkel in this is hardly an invitation (2009). Voor The high Lonesome (2010), gemaakt voor Connie Janssen Danst, heb ik de Amerikaanse volksdans Square Dance onderzocht, die helemaal is opgebouwd uit complexe, ritmische looppatronen in een kleine ruimte. Zulke looppatronen, zoals de cirkel achterwaarts in this is hardly an invitation, of de complexe groep weefpatronen die de basis vormen van mijn warming up sessies zijn zeker terug te zien in de choreografie voor tentverplaatsingen en groepsstructuren die ik ga maken voor Ontginnen. Op de meegestuurde dvd zijn fragmenten te zien van de elementen die ik relevant vind. Als theatermaker herdefinieer ik bij elk nieuw project welke virtuositeit er gevraagd wordt. Daarbij wegen lichamelijkheid, muzikaliteit en beeld voor mij zwaar. Ik gebruik functionele, abstracte en expressieve bewegingen door en naast elkaar en zet ook dagelijkse gebruiksvoorwerpen in. Het bewegen van objecten door ruimte is in mijn recente werk steeds belangrijker geworden. In Duivelsdans III heb ik bijvoorbeeld rollen plakband gebruikt om ruimte af te bakenen wat weer invloed had op de bewegingen ertussen. In this is hardly an installation (2011) geven de performers objecten aan elkaar door en gooien ze weg gedurende een performance van enkele uren waarin de ruimte steeds meer een slagveld wordt. Wilful Contrarian (2013) het werk waar ik nu mee bezig ben, bevat zich herhalende bewegingspatronen waarin objecten door de ruimte bewegen en tot tableaus, altaren en omgevingen worden op- en afgebouwd. 19

Ontginnen biedt mij de kans om zowel mijn ervaring met bewegingspatronen als mijn fascinatie voor objectchoreografie te gebruiken op een manier en schaal die nooit mogelijk zou zijn op een podium. Het gebruik van zowel tenten als lichamen in de choreografie maakt het mogelijk haar verschillende lagen te geven: van persoonlijk tot politiek, van abstract tot concreet, van het micro- tot macroniveau. Over de jaren heen heb ik werk gemaakt voor verschillende locaties (pop-festivals, galeries, kathedralen, architecturale ruimtes, theaters en met een publiek dat op verschillende manieren naar het werk keek (van bovenaf, van alle kanten, in het voorbijlopen). Die verscheidenheid van die ervaring met het kijken vanuit verschillende perspectieven en dat vertalen naar de choreografie kan ik zeker gebruiken bij het realiseren van Ontginnen. Omdat dialoog en interactie voor mij essentieel zijn in werkproces werk ik meestal samen met andere kunstenaars. Muziek en geluidsomgeving hebben een essentiële plaats in mijn werk, zo heb ik vaak samengewerkt met componisten, bands en uitvoerende musici. Mijn bewegingsvocabulaire is waarschijnlijk meer bepaald door muzikaliteit, ritme en timing dan door enige andere overweging. Omdat Leendert vaak met Michel Schöpping als componist en heeft samengewerkt, krijg ik nu de mogelijkheid om dat ook te doen. Het werken met een geluidstrack en de menselijke stem als instrument voor de muziek (het Darion Fo theaterkoor) in combinatie met beweging en beeld is een opwindend vooruitzicht. Beeldmateriaal Excerpten van drie stukken https://vimeo.com/40819593 (ook op de dvd) locatie specifiek werk voor Julidans, in Paradiso, tijdens I Like To Watch Too) https://vimeo.com/40824106 Duiveldans III (location version, in Muziekgebouw aan het IJ, tijdens World Minimal Music Fest.) https://vimeo.com/40826433 Twee blogs voor twee stukken, met foto’s video, trailers, enzovoort http://thisishardlyaninvitation.wordpress.com/ http://wereallfortheunderground.wordpress.com/

20

Ontwikkeling en motivatie Leendert Pot Als filmmaker ben ik steeds bewust bezig geweest met de mogelijkheden van filmtaal; vooral van de poëtische kracht. Dat heeft mijn cinematografische keuzes bepaald. Door de jaren heen heb ik naast langere documentaires steeds korte beeldende films gemaakt. Steeds nadrukkelijker ruim ik ook in mijn documentaires een plek in voor poëtische beelden. Ik vind het spannend om de kijker te verrassen, maar ook om de kijker zelf zo vrij mogelijk te laten, om de kijker de mogelijkheid te geven in zijn/haar eigen wereld af te dalen.

Cinematografische ontwikkeling

Mijn cinematografische ontwikkeling blijkt het best uit de keuzes die ik in de loop de jaren in een aantal films heb gemaakt. Voor Saudade (1996) heb ik reeksen extreme close-ups gedraaid. Trommelende handen werden spinnen over huiden, duimtoppen werden dansers en voeten werden grote monden. Door het ritme van de montage bleken deze heel verschillende shots poëtisch bij elkaar te passen. Het gevolg is dat de kijker fysiek heel dichtbij de muziek komt en de trillingen voelt. In het filmgedicht Ithaka (2000), op basis van het gelijknamige gedicht van Kavafis, wisselen extreem close en weidse shots elkaar af. De locatie en ‘objecten’ sluiten aan op het gedicht: de schorren en zandbanken, een schip, een zeil. De opnames met duidelijke kaders, met zowel extreme telelens en als groothoek, scheppen een wondere wereld waardoor de kijker zelf reist. Door de sequentie en het ritme van abstracte beelden voelt de kijker de grondtoon van het gedicht en vult die verder in. Geluid heeft in deze film een belangrijke rol en die aandacht voor geluid is gebleven. In 2003 was Groei klaar, het eerste filmgedicht in gebarentaal. Het samenwerken met de dove dichter Wim Emmerik brengt zoveel synergie dat de som veel meer is dan de som der delen. De dichter kon, door de filmtaal zijn gedicht anders kon vormgeven dan op een podium. Bij het kadreren en monteren was de uitdaging en uitgangspunt om steeds volledig recht te doen aan het gebaar. In 2004 en 2005 worden nog vier gedichten in gebarentaal opgenomen. Als vijftal gaan ze als Bewogen in première op het International Film Festival Rotterdam. Ieder gedicht heeft een eigen vorm gekregen. Bij Polder, Strand en Reflectie zijn de locaties van essentieel belang, zoals dat nu bij Ontginnen ook zal zijn. De filmgedichten zijn (nu nog steeds) een groot succes, getuige de prijzen en het aantal festivals in binnen- en buitenland. Ik zie ze als mijn eerste dansfilms. Ze zijn te vinden op de meegestuurde dvd. Vooral in het gedicht Polder is de relatie duidelijk. In Doorgaan (2009) is de roeiboot zelf (een wedstrijd acht) de locatie. Met de ritmische sequentie van poëtische beelden en een zorgvuldig geluidsontwerp is het me gelukt om zowel het roeien zelf te vangen in een film als de passie en inzet die tijdloos en tegelijk het hart van het leven zelf zijn. Verrast begon criticus Pieter van Lierop zijn Q&A met de woorden: “Dit is pure cinema”. 2011 is Als het kan dan moet het klaar, is het resultaat van 11 jaar filmen op de schaats en op natuurijs. Naast de mensen die passie voor schaatsen op natuurijs verwoorden en beelden van de beweging, omgeving, heb ik in shots van de textuur van ijs en lucht opgenomen die verwonderen, verleiden, ademen en beangstigen. Ze geven de kijkers als het ware emotionele ruimte voor hun eigen dromen en associaties. Daaraan draagt het geluidsontwerp (van Michel Schöpping) in belangrijkere mate bij.

De dansfilm

Dans heeft, net als muziek, voor mij het vermogen om me onderhuids te raken. De samenwerking met choreografen biedt mij dan ook de kans om nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Daarbij gaat het mij om synergie. Hoe kan ik dans ‘gebruiken’ in mijn film en kan een choreograaf met filmtaal. De ervaringen met choreograaf Ugo Dehaes en Hillary bevestigen dat zo’n samenwerking wederzijds inspirerend is. 21

Voor mij biedt deze dansfilm in een schat aan mogelijkheden zowel cinematografisch als inhoudelijk. De grafische kracht van het landschap in Polder (één van de gedichten in gebarentaal) heeft zeker een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het plan voor Ontginnen. Hierin gaan we de grafische kwaliteit van de Hondsbossche Zeewering gebruiken, met zijn strakke lijnen en de vijf verschillende texturen. De microbeweging van mens en ledematen in close-ups heb ik cinematografisch vaker gebruikt. De danstaal is voor mij als een vervolg op de gebarentaal met zijn eigen vormen en eigen manieren waarop synchronie, symmetrie, sequentie en ritme worden gebruikt. Dit keer is de danstaal leidend in de bewegingen van zowel de dansers als de tenten. Ik vind het belangrijk om in mijn films de kijker te verrassen en daarmee te verleiden – bewust of onbewust - een eigen invulling toe te voegen. In Ontginnen bieden de dansers en hun bewegingen maar ook de tenten en tentenkampen en de locatie de mogelijkheid om dat te doen. Associaties en betekenisrelaties spelen daarin een belangrijke rol. De associaties bij een zee van tentjes zijn heel divers en soms tegengesteld: trekken en ontdekken; werken en wonen; vluchtelingen in Afrika; de Occupy Beweging; Lowlands, Landgraaf, Pukkelpop; campings. Deze associaties zijn weer het begin van andere betekenissen en beelden: vol en leeg, veel en weinig, samen en alleen, vrolijk, warm, stil, luid; seizoenen, de wereld, oorlog, migratie en verstedelijking, de Global World. Bij de bewegingen van de dansers krijgt het zaaien (van tenten) een centrale plaats: de mens die de aarde gebruikt. Voor de een verbonden met Bijbelse verhalen, voor de ander met Van Gogh. De overgang naar mensen die samen leven, wonen, werken is concreet en abstract tegelijk. Dat we ons huis op de rug (moeten/willen) nemen is immers ook van alle tijden. Het is bijvoorbeeld ook de geschiedenis van mijn moeder, die ik in Gebroken Verleden heb verfilmd, een leven van het trekken van land naar land. In de slotsolo van Kelly Hirina staat de (mede)mens centraal. Dat de locatie symboliseert wat mensen technisch kunnen en samen kunnen is zeker geen toeval. Ontginnen biedt dus mogelijkheden om vragen te stellen die ik maatschappelijk van belang vind, op een manier die tegelijk abstract en concreet is; een manier die geen antwoord geeft, maar misschien wel een richting en een moment van (zelf)reflectie. Dans, tenten en de locatie bieden mij een mix van illusie, metafoor en filmische realiteit. De mogelijkheden van ritme, die met name montage en geluid bieden, worden gestuurd door de dans. Voor het geluid lijkt de omgeving alle aanknopingspunten te geven: de zee, de wind, de vogels, het materiaal van de tenten, maar een centrale plek krijgt de menselijke stem. Om de mens draait het tenslotte. Voor de choreograaf Hillary Blake Firestone zijn het spel met kaders, camerastandpunten, scherptediepte, mogelijkheden van diverse objectieven en montage nieuw. De uitwerking in dit plan is het resultaat van onze dialoog.

Polder

22

BIJLAGEN

associatieve vormen

23

Bijlage 1 CV Leendert Pot Adres: Geboren: Contact:

Rechtboomssloot 48c, 1011 EC Amsterdam, 7 november 1959, Hilversum. 06 12084072 [email protected] www.leendertpot.nl

Leendert Pot is onafhankelijk filmmaker sinds 1986. Kijk naar zijn films en u kent hem. In productie / in voorbereiding ! Regie, camera & montage HEIMAT een filmgedicht naar het gedicht van Ulrike Almut Sandig. In opdracht van ZEBRA Poetry Film Festival Berlin. Première ZEBRA Festival Berlin Okt 2012 ! Research NEDERLAND VERANDERD, DAT STAAT VAST, ism Mekaniek Media-productions research voor documentaire over architecten bureau Fabric.. (Prins Bernhard Cultuur Fonds) ! Regie DUET, dansfilm met Belgische choreograaf Ugo Dehaes (scenario ontwikkeling AFK) ! Camera & regie DAS BANDONION ism Ma.ja.de. filmproduktions Leipzig/Berlin (in voorbereiding) ! Camera & regie TRACE OF GRACE videoclip voor TRIO GODARD, SINESI & RÜEGG (in productie) Producties en werkzaamheden ! Camera & montage LODEWIJK NAPOLEON, Prod Mekaniek Media-productions serie korte tentoonstellingfilms Paleis op de Dam. ! Regie, camera & montage ALS HET KAN DAN MOET HET, 55 min. Een poetisch loflied over Hollandse Winters, volledig op de schaats gedraaid. Productie René Mendel, Interakt & NCRV tv. 2011 Bij behorend boek uitgegeven met fotograaf Gjelt Dijkstra. ! Regie & montage DOORGAAN, HD 10 min, poëtische beeldende film over de oudste wedstrijdroeier. - Première Nederlands Film Festival 2009 - Aangekocht door tv MAX 2010 - Eervolle vermelding Filmfestival Wiesbade n 2010 ! Coach (& camera) TEGEN BETER WETEN, 42 min, regie Seema Ouweneel, portret van ds Visser, ism RTV Rijnmond 2010. ! Co-regie met Michel Schöpping, ODA, 10 min , geïnspireerd op het werk van geluidskunstenaar Cilia Erens. ism SKOR 2010 ! Coach & docent Kunstnet TV Alkmaar 2009-2012 ! Filmmaker bij 'Boobells' Multimedia kunstperformance van Kaat Schulte. Kunsteijssen, Alkmaar 2009 ! Divers opdrachtwerk Gemeente Amsterdam PMB (opdrachtfilms en filmcoach), 2005-2009 ! Regie, montage HET BELOOFDE LAND (Adriaan van Dis) voor LEESMIJ, Productie Viewpoint 2009 ! Productie POES BAL DOBBER, een film van Anja Hiddinga, ism TV Gelderland, 2008 ! Regie, camera & montage AMBITION & My OPPORTUNITY, 2x12 min ism UNICEF-Ethiopia voor ETV - Première Goethe Instituut Addis Ababa 2008 ! Regie, camera, montage HORMAATEE 30 min over microfinanciering in Ethiopie. ism NOVIB. - Première in Goethe Instituut Addis Ababa 2006 ! Regie, camera & montage DE KIST 3 min. in de serie 26.000 gezichten, portretje van een uitgeprocedeerde asielzoeker VARA 2006 ! Columnist nieuwsbrief DIFA (Dutch Independent Filmmakers Association) 1997-2006 ! Regie, montage & productie (co-regie Anja Hiddinga) ‘BEWOGEN, filmgedichten in gebarentaal'. Bijbehorend boek verzorgd, uitgeven bij: Uitgeverij Rubinstein BV. - Première International Film Festival Rotterdam. 2005 - Prijs voor de best vernieu we nde film Pote nza I nternational Film Festival, Italië 2006. - 'Sadho Poetry Film Fest' prijs New Delhi I ndia, 2007 - Jury prijs Emotion Pictures Athe ne Grieke nland 2009 - D.C. D. Film Festival Honorable Me ntion i n Poetry Was hi ngton USA 2009 - Ability Film Fest, best film, Che n nai, I ndia 2009 - Honourable Me ntion Picture this…film festival Calgary Canada 2010 ! -workshops in Edinburgh & Glascow/Addis Ababa /Amsterdam /Alkmaar/ Groningen/Washington DC ! -Speciale vertoningen & Workshop Chandigar Sadho, Delhi &, India 2010, Sinds 2007 tot heden op tientalle plekken door India met Sadho Poetry Film Fest. - Vertoond op 80 festivals over de wereld - 'Polder' voorfilm in de bioscoop ! Productie SEIZOENEN (45 min video) Rijmpjes en verhaaltjes in de Nederlandse Gebarentaal. Regie Anja Hiddinga. Stichting Geelprodukt ism Nederlands Gebarencentrum 2005

24

! ! ! ! !

! ! ! ! ! ! !

! ! ! ! ! ! ! !

!

! ! !

Co-regie met Michel Schöpping CRISTINA BRANCO 52min Prod PvH ism VPRO-tv 2004 Camera & montage ALS NIEMAND LUISTERT Regie Hans Krikke. ism N.M.O. tv 2004 Gastdocent Hoge School Utrecht 1997 tot 2004, Open Studio 2002 tot heden. Filmcoach voor diverse studenten en professionals. Regie, camera & montage SPIN & RUZIE. Kindergedichten in Nederlandse Gebarentaal. Productie Leendert Pot ism Dovenschap 2003 Regie, montage & productie (co-regie Anja Hiddinga) ‘GROEI, filmgedicht in gebarentaal'. (later onderdeel van Bewogen) - Première International Film Festival Rotterdam. 2003 - Special Jury Vermelding Lausan ne Undergrou nd Film Festival 2003 - 1ste prijs DFFF-Edinburgh Schotland 2003 - 'Groei' voorfilm bioscoop Camera & montage ‘ZWANGER!’ voorlichtingsfilm van Anja Hiddinga. Productie ZieZo 2002. IN DE GREEP VAN DE TANGO (1991) Reprise bioscoop release bij de DOCUZONE 2002. Co-regie, camera & montage VERLOREN. Video 1min50. Beeldende korte film over kinderen die voetbal kijken. i.s.m. Anja Hiddinga, 2001. - Première Nederlands Film festival 2001. Rijksgecomiteerde eindexamens Hoge School Utrecht 1997, 1999, 2000 & 2012 Regie, camera & montage LOOK. Voorlichtingsfilm over zelfsatndig wonen licht gehandicapten. Regie GEWOON DOOF 40 min. Prod Wieberdink & Hiddinga ism RVU-tv 2000. - Première IDFA Regie ITHAKA. 35 mm, 9 min, dolby digital. Kort filmgedicht naar het gedicht Ithaka van Kaváfis. - Première International Film Festival Rotterdam 2000 - Voorfilm in bioscoop. - aangekocht door VPRO Regie SPREKENDE OGEN. 16mm 42 min. Over twee meervoudig gehandicapte vrouwen, die niet kunnen praten en spreken met hun ogen. Productie: Geelprodukt i.s.m. NCRVtv 1999. Begeleiding montage eindexamenfilms St. Joost Academie 1998. Regie GEBROKEN VERLEDEN 16mm, 56 min. Een zoektocht in de Europese geschiedenis aan de hand van het verleden van zijn moeder. Productie St. Geelprodukt i.s.m. NPS televisie 1997. Regie ‘SOEPEL’ 1 min, ‘KOPPEL’ 1min30, ‘BASIS’ 1min40, ‘SPIN’ 1min20, ‘TOPPEN’ 1min35 & ‘FINALE’ 4min30. Video. Zes beeldende muzikale pauzefilms Productie Ireen van Ditshuyzen, tv DITS bv i.s.m. NPS 1996. Regie SAUDADE. 35mm 66min. Een muziekfilm over de wereldmuziekafdeling van het conservatorium van Rotterdam. tv DITS bv i.s.m. NPS 1996. - Première bij het bioscooproulement, distributie Argus. Regie van DIT KAN HARDER. 16mm 37 min. Een film over topwielrenster Manon de Rooij. Productie: stichting JURA filmproducties i.s.m. VPRO televisie 1993. Jurylid bij 'de Gouden vlam'. Videofestival voor amateurs en aankomend professionals' in De Meervaart, Amsterdam 1993. Organisatie: L.O.K.V. Regie van DE KORENSLAG. 35mm 29 min. Een film over dirigent Geert van Tijn die met tachtigduizend mensen wou gaan zingen. Productie: JURA filmproducties i.s.m.NCRVtv 1992. - Première IDFA (competitie) 1992. - Samen met 'IN DE GREEP VAN DE TANGO' een bioscooproulement 1993 distributie Lava. Regie van IN DE GREEP VAN DE TANGO. 35mm, 45min. Een film over de bandoneonspeler Carel Kraayenhof. Productie: JURA filmproducties i.s.m. N.O.S. televisie 1991. - Première IDFA (competitie) 1991 - Nominatie voor ee n Goude n Kalf, - Bioscooproulement 1993 & 2002. Regie van ANNE ANDERS. 16mm 52 min. Een film over zijn zusje, die het 'Syndroom van Down' heeft. Prod. Geelprodukt ism N.O.S. televisie 1989. - Première IDFA (competitie) 1989. -VIM-vaas (Beste actie voor me nse n met Dow n Syndroom) Co-Regie NA DE STAKING 16 mm, 22 min, ism Erik Willems en Hans Krikke. Documentaire over mijnwerkersvrouwen in GB. Prod. St. Geelprodukt 1986 (aangekocht door Kenmerk IKON)

25

Bijlage 2 CV Hillary Blake Firestone Adres: Leiduinstraat 29-; 1058 SG Amsterdam T: 31 20 617 8517 Mobile: 31 (0)6 1515 3020 Email: [email protected] Born: 21/12/1974 Massacheusetts, USA Nationality: American (+ Dutch Residency) Education 1994-1998:

Conservatory of Dance, SUNY-Purchase, New York, USA Bachelor of Fine Arts, Cum Laude, Dance Performance & Composition / Literature Minor 1996-97: Guest Student, Theater School Amsterdam-AHK, Modern Theater Dance Dept. Workshops, School for New Dance Development-SNDO, Amsterdam, Netherlands Choreography / Direction 2013: Willful Contrarian, Research Phase this is hardly an installation Duet 3 hrs., looping durational installation performance 2012: WE’RE ALL FOR THE UNDERGROUND Reprise 2011: WE’RE ALL FOR THE UNDERGROUND Trio 60 min., Production: Stichting NB / Grand Theater / Dansmakers / Theater Frascati this is hardly an installation Residency & In-progress presentation Tanz im August / Sommer.bar, Berlin and Dansmakers Amsterdam I’m Not a Girl Who Misses Much Duet 15 min., Stedelijk Museum Performance Series Commissioned/Produced by The Living Room(s) for the program SYNCS AND SHREDS th DUIVELDANSEN I I I Divertisseme nt for a Certain Space enters 5 season, AINSI Maastricht 2010: this is hardly an invitation and DUIVELDANSEN I I I Divertisseme nt for a Certain Space Reprise o.a. Something Raw Festival / PUNCH! Festival, Bellevue/ Short Formats Festival Milan MotorTow n Choreography for Theater Play, directed by Teunkie van der Sluijs 2009: The High Lonesome Quartet 20 min., Conny Janssen Danst Rotterdam / BRAND NEW this is hardly an invitation Duet (with sound artist Morsanek) 50 min., My Name is Spinoza Festival, Production: SKOR/ Grand Theater Groningen / Frascati Amsterdam / DWA DUIVELDANSEN I I I Divertisseme nt for a Certain Space NL Reprise / Egyptian Tour 2008: Residence Sextet 35 min., Le Groupe Dance Company, Ontario, Canada 2007: Divertisseme nt for a Certain Space Solo 25 min. adaptation of Duiveldans III, Korzo / Dansclick e nclosure Quartet, Research phase & Site specific, DWA / Paradiso / Julidans Festival Film/Installation, ‘Spitting Women’ Group Show, Bonnington Gallery, Nottingham, UK DUIVELDANSEN I I I Site Specific Solo 25 min., Stichting NATALIS Choreographer’s Lab, Residency at Jacob’s Pillow Dance Festival, USA 2006: ACE Program Residency, DWA-Dans Werkplaats Amsterdam Empirical K nowledge Leaves Me Cold Reprise, Amsterdam, Groningen, Arhnem, Den Haag The Letters to Moveme nt Project Solo 45 min., DWA / Julidans Festival 2005: ACE Residency (Advanced Choreographic Exploration) DWA-Dans Werkplaats Amsterdam featherweight Septet 60 min., with band Brown vs. Brown, DWA / Melkweg / NFPK Empirical K nowledge Leaves Me Cold Quartet (2 dancers, 2 musicians) 35 min., w/ Michael Moore & Jeroen Kimman, DWA 2004: Aapjes Kijke n Trio 30 min., for 2 dancers & 1 actor, DWA / WP Zimmer Residency/Working presentation: WP Zimmer Antwerp; DWA Jubelium Performance, Octet 15 min., Group sections, opening & finale, Bellevue Theater 2003: Showboat (v.) Solo 45 min., DWA / Melkweg Theater Amsterdam 2002: the art of nerves Trio 40 min., Dansateliers / Melkweg Theater / Rosas Summer Studios

26

Performances / Collaborations 2012: Nicole Beutler & Ulrike Quade Antigone 2011: Nicole Beutler 3: The Garden (Reprise: 2012 NL, BE, DE, etc.) 2010: Keren Levi Caleidoscope Het Lab / Huis a/d Werf Andrea Boll / Bollwerk Circus der Gedachten Theater Carre Nicole Beutler 2: Dialogue with Lucinda (Reprise: 2010-12 USA/ES/DE/BE/FI/etc.) Pere Faura Do you have a cigarette & other ways of approaching (Reprise: NL, DE, Asia) 2009: Nicole Beutler Les Sylphides, o.a. Nederlandse Dans Dagen (Reprise: 2010-2012, DE / BE) Beppie Blankert Dubbelspoor 09 (Reprise: 2010-2011, o.a. Dublin Dance Festival, USA) Keren Levi The Prize Piece, Reprise: o.a. Something Raw Festival 2007: Sarah Ringoet Publikumbeschimpfung, research, Production: WP Zimmer, Antwerpen 2006: Beppie Blankert & Bianca van Dillen Oak Sacre (Reprise: 2007, USA / NL) Eileen Standley Until the day of now, Munster Improvisation Festival, DE 2004: Sarah Ringoet Some blonde gave me nightmares, Production: Gasthuis Theater Kirstie Simpson Improvised Performance Evenings, Brussels 2003: Jan Langedijk & Frans Poelstra MIDAS, Production: de Daders (Reprise: 2005) Marion Tränkle Never Stand Still, Production: Gasthuis / STUK, Leuven, BE Pascale Gille Wait Watcher, Site Specific, Production: Brussels Beaux Arts Museum 2002: Pascale Gille Passages Graphique, Production: Dans en Vol Festival, Brussels, BE Nancy Stark Smith Adding Up To Zero, Improvised Performances, NL / F / USA 2001: Sara Wookey Fields on the Fourth Floor, Production: DWA / Vooruit Theater, Ghent Desiree Delauney Tales of Stillness, Production: Grand Theater / Frascati 2000: Sara Wookey The Skirt, (Reprise: 2001, Series Nieuwe Theater Makers) 1995-1997: June Finch Danceworks, MA, USA (June Finch, director) Teaching / Advising Classes / Workshops Technique, Partnering, Composition, Improvisation, Contact Improvisation Advise / Coaching for student choreographic work 2001-2013: Dance Academies and Universities: ArteZ Academy, Arnhem – Dancer/Maker Program AHK, School for New Dance Development- SNDO AHK, Modern Theater Dans- MTD AHK, National Ballet Academy- NBA SEAD, Salzburg Experimental Academy of Dance Fontys, Tilburg NL – Dance Director Minor University of Georgia, Athens, USA – Dance Major 2001-2012: Companies / Open Classes for Professionals: Crea Studios / Dok Studio - Bollwerk / ArtLab (Amsterdam, NL) Dansateliers / Conny Janssen Danst (Rotterdam, NL) Laster Studio / The Piano Fabriek (Brussels, BE) International Contact/Improvisation Festival (Freiburg, DE) Core Performance Company (Atlanta, USA) Liberdance Theater Festival (Pula, Croatia) HaRaKa Dance Development and Research (Cairo, Egypt) ATTC (Arab Theater Training Center) Al-Balad theater, Amman, Jordan Coaching / Advising / Rehearsal Direction 1999-2012: Advisor / Outside-Eye for various productions, academies and institutions in the Netherlands 2012: Repetitor, Makes People Talk, Jefta van Dither 2008: Physical Training, Playing Ensemble Again and Again, Ivana Muller 2006: Contact Training & Rehearsal Direction, Faceless, Keren Levi

27

Bijlage 3 CV Michel Schöpping Adres: Contact:

Pibo Steenstrastraat 10, 1086ZE Amsterdam 020 4630958; [email protected]

Michel Schöpping (1957) haalde zijn doctoraal examen muziekwetenschap aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij werkte als docent muziek in het middelbaar onderwijs, als koordirigent en hij speelde als bassist in een Jazz trio. Vanaf 1978 is hij componist, sounddesigner en mixer voor fictie- en documentaire films. In 1993 sticht hij samen met Paul Gies geluidsstudio Klink en specialiseert zich in sounddesign en mixage van filmproducties. In 2004 trekt hij zich terug uit Klink. Sindsdien legt Michel zich toe op geluidsontwerp van (internationale) speelfilms. Hij regisseerde enkele films, waaronder ‘Het Derde Oor’ samen met Mart Dominicus en ‘A Minha Casa’ samen met Leendert Pot. Sinds 2007 is Michel docent aan de NFTVA. Daarnaast is hij trainer bij het Torino Filmlab en EP2C, de Europese Postproductie Workshop (Brussel 2010, Warschau, 2011). Filmografie (beknopt) / Geluidsontwerp, montage, mixage, compositie 2012 KID, Fien Troch, Sound Design. (Competitie Gent 2012) I N THE FOG (V TUMANE), Sergej Loznitsa, Sound Supervisor (Competitie Cannes 2012, Fipresci Award) THE FIFTH SEASON, Peter Brosens en Jessica Woodworth, Sound Design, Muziek en Mixage (Competitie Venetië 2012, Gent 2012) THE BROKEN CIRCLE BREAK DOWN, Felix van Groeningen, Sound Design en mixage. (Openingsfilm Gent 2012) 2011 ¡VIVAN LAS ANTIPODAS!, Victor Kossakovsky; Sound Design en Mixage. (Openingsfilm Filmfestival Venetië 2011) THE OTHER SIDE OF S LEEP, Rebecca Daly; Sound-Design, Mixage, Compositie. (Quinzaine des Réalisateur Cannes, 2011) O NDER O NS, Marco van Geffen; Sound Design, Mixage, Compositie (CICAE Award van de International Art & Essay Cinema Confed. Filmfestival Locarno, 2011) ALS HET KAN, DAN MOET HET, Leendert Pot; Sound Design, Mixage en Compositie. 2010 MY JOY (SCHASTYE MOE), Sergej Loznitsa, Mixage (Competitie Cannes 2010) THIS IS MY PICTURE W HEN I WAS D EAD, Mahmoud al Massad; Mixage (IDFA competitie, 2010) 2009 D E HELAASHEID DER DINGEN, Felix van Groeningen; Sound Design en Mixage (Quinzaine des Réalisateur, Cannes, 2009; Academy Award inzending België, 2009) 2008 ALTIPLANO, Peter Brosen en Jessica Woodworth; Sound Design en Compositie (Semaine de la Critique, Cannes 2009) CALIMUCHO, Eugenie Jansen; Sound Design en Mixage BLOODY MONDAYS & STRAWBERRY PIES, Coco Schreiber; Sound Design, Mixage en Post Productie Supervisor (Gouden Kalf Beste Lange Documentaire, 2008) 2007 THE RAINBOWMAKER, Nana Djordjadze; Music Supervisor 2006 KHADAK, Woodworth & Brosens; Sound Design, Muziek, Mixage (Golden Lion of the Future, Venetië 2006; Golden Aphrodite, Best Musical Score, CIFF 2007) 2005 MARIA’S VERMOGEN, Froukje Tan; Sound Design en Mixage PURSUIT, Steve McQueen; Sound Design en Mixage (Prada Foundation, Milaan) STUNTNACHT, Johan Timmers; Sound Design en Mixage 2003 V ET!, van Karin Junger en Birgit Hillenius; Sound Design en Mixage (Zilveren Beer Korte Film, Berlijn 2004) D E REGELS VAN HET V LIEGEN, van Eugenie Jansen; Sound Design en Mixage (Nominatie Gouden Beer Korte Film, Berlijn 2004) V ERBORGEN GEBREKEN, Paula van der Oest; Post Productie Supervisie LEPEL, Willem van de Sande Bakhuyzen; Supervisie Mixage 2002 CARIB’S LEAP, Steve McQueen (Documenta 2002); Sound Design en Mixage 28

2001

ZUS & ZO, Paula van der Oest, Sound Design en Mixage (Nominatie Academy Award Best Foreign Language Film, 2003) POLONAISE, Nicole van Kilsdonk; Sound Design en Mixage 2000 OCHTENDZWEMMERS, Nicole van Kilsdonk; Sound Design en Mixage ITHAKA, Leendert Pot; Sound Design, Mixage en Compositie. 1997 KARAKTER, Mike van Diem; Mixage Muziek (Academy Award Best Foreign Language Film, 1998) 1996 NAAR DE KLOTE!, Ian Kerkhof; Sound Design 1989 ANNE ANDERS, Leendert Pot; Compositie Productie I THAKA, Leendert Pot, Producent CRAZY, Heddy Honigman, 2000,Post Productie Coördinator BLOODY MONDAYS AND STRAWBERRY PIES, 2008, Post Productie Coördinator W HEN BORAT CAME TO TOWN, Mercedes Stalenhoef, 2008, Post Productie Coördinator V ERBORGEN GEBREKEN, Paula van der Oest, 2008, Post Productie Coördinator Regie: A MINHA CASA, co-regie met Leendert Pot. 2004 HET D ERDE OOR, co-regie met Mart Dominicus. 2000. Adviseur I EP, Rita Horst, 2009, Mediator en adviseur ALLEZ E DDY, Gert Embrechts, 2012, Adviseur Sound Design en Muziek Bestuurslid Stichting Geelprodukt Filmproductie.

29

Bijlage 4 CV Kelly Hirina Kelly Hirina [email protected]

13/03/1978

Pieter Lastmankade 199 1075 KT Amsterdam +31 64 145 8417 +31 20 676 6192

Passport U.S.A. Nederlandse Verblijfsvergunning Onbepaalde Tijd

Education

The University of Michigan: B.F.A.-Dance (1999) The Atlantic Theater Acting School, New York City (2008) Training

Modern, Ballet, Acting, Acrobatics, Jazz and Tap Professional Stage Experience

Dansgroep Amsterdam, works by Krisztina de Chatel, Andonis Foniadakis, White Horse, Michael Schumacher, Ivgi&Greben, Jussi Nousiaien, Ann van den Broek 2010 Jakop Ahlbom, direction ,Jeroen van den Berg, text Innenschau Jakop Ahlbom, direction Vielfalt reprise 2009 Boukje Schweigman, direction Wiek Liat Waysbort, choreography Reality is Shaped by Recalling 2008 Dylan Newcomb, choreography THIS: Part Four of Writing on the Walls Jack Gallagher/Bodies Anonymous, choreography Downplay and K&K 2007 Jakop Ahlbom, direction Vielfalt reprise Jack Gallagher, choreography Nightwalking Dylan Newcomb, choreography Stranddans Jack Gallagher/Bodies Anonymous, choreography Panopticon 2006 Jack Gallagher/Bodies Anonymous, choreography DisPositions Jakop Ahlbom, direction Vielfalt Jack Gallagher/Bodies Anonymous, choreography Empty White Horse 2011-12

30

2005

2004 2002/3 2001

1999

Klaus Juergens and Wonder (poet), direction Kelly Hirina and Dylan Newcomb, choreography and dance An Attempt at Understanding the Universe Theu Boermans , direction, Suzy Blok, choreography Paradox of Desire Judith Nab, direction; Kelly Hirina, choreography No Talking Andrea Bozic, choreography He Though He Saw An Elephant Suzy Blok, choreography Klaustrodanza and Looking Up At Down De Nederlandse Opera, Guy Joosten, direction L’elisir d’amore De Nederlandse Opera, Pierre Audi, direction Alice In Wonderland Barak Marshal, choreography As the Rooster Crowed

Film and Television Experience 2011 2008 2005 2003

Ton Lutgerink, choreography, Noud Heerkens, direction Nol King Ruter (film-leading role) choreographer’s assistant to Suzy Blok Annie MG Schmidt (television series) Jelena Petrovich, choreography Tiscaliplus (commercial) Clara van Gool, director, Suzy Blok, choreography, Up At Down (film-leading role)

31

Bijlage 5 CV Goert Giltay

GOERT GILTAY Born: 3 March 1952, Zandvoort, Netherlands. Education: Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem [1970-71; Photography & Graphic Design]; Nederlandse Film Academie [NFA], Amsterdam [1972-76]. Appeared in seg 'Het stenen vlot' [2002/10m] of film magazine tv-series 'Stardust'. Awards: Nominated 'Gouden Kalf': Het onuitgesproken verhaal (1982) Nominated 'Gouden Kalf': Vroeger is dood (1986) Awarded 'Gouden Kalf' [1993] for his work, 1988-93; Camerimage 'Silver Frog' Award [1995] for 'De vliegende Hollander'. Selected as one of the 100 best cinematographic achievements of the 20th century for 'De Vliegende Hollander' (1995) in the book: Making Pictures. a Century of European Cinematography FILMS 1976 De ballade van de fantasie [Vivian Pieters] short 1977 Ieder sterft zijn kinderdood/When Childhood Ends [Vivian Pieters] short/12' 1979 Nisse - Een dorp [Jeroen Visser & Goert Giltay] 16mm/doc/48' 1979 Cha-Cha [Herbert Curiël] feature, co-director of photography/ 100' 1979 Een tip van de sluier [Frans Bromet] feature/35mm/106'/ 2nd unit 1979 De code van Neerlands Hoop [Orlow Seunke] 16mm, 1981 De berg/The Mountain [Gerrard Verhage] 16mm/doc/108' 1981 Wat ik niet zeggen kan [Jan Wouter van Reijen] doc/45' 1981 Wielen [Jan Wiegel] 16mm/doc/50'' 1981 Isolement/Isolation [Gerrit van Elst] 16mm/short/35' 1982 Het verleden/Things Past [Roy Logger, Bram van Erkel & Bas van der Lecq] 1982 Het brandende verhaal [Meino Zeillemaker] 16mm/short/57' 1982 6 augustus [Anne van de Putte] short/20'/ co-dop Marc Felperlaan 1983 Het land van mijn ouders [Marion Bloem] 16mm/doc/97' 1983 Chup tu. Mondje dicht. [Fons Grasveld] doc/50' 1983 Johnny Be Good [Ton Koole] doc/30' 1983 Een ziel van roestend plastic [Hilde van Oostrum] 16mm/doc/80' 1984 Rotterdam-Rinus [Joost Kraanen] 16mm,/doc/25'/ 1st part of trilogy 1984 Turkse Video [Otakar Votocek] 16mm/doc/27'/ 2nd part of trilogy 1984 Het wonder van Rotterdam [Gerrard Verhage] 16mm,/doc/38'/ 1984 Stranger at Home [Rudolf van den Berg] 16mm/doc/93' 1985 Shanghai, The People's City [Pieter Fleury] 16mm/doc/54' 1985 De weg van het vlees/ [Ramón Gieling] drama/16mm/60' 1985 Afzien [Gerrard Verhage] feature/16mm/80' 1986 De wisselwachter/The Pointsman [Jos Stelling] feature/97' co-dop: Frans Bromet, Theo van de Sande & Paul van den Bos 1986 Vroeger is dood/Bygones [Ine Schenkkan] feature/16mm/90' 1986 Cadans [Jan Wouter van Reijen] doc/15'; co-dop: Jan Wich 1986 Duende [Ramón Gieling] 16mm/doc/55' 1986 De tovenaarsleerling [Marion Bloem] 16mm/ short/33'; 1986 Het visioen [Rimko Haanstra] 16mm/doc/40' 1987 Taxi in de nacht [Floor Foekel] 16mm/short/48' 1987 De Orionnevel [Jurriën Rood] feature/80' 1987 Hersenschimmen/Mindshadows [Heddy Honigmann] feature/115' 32

1988 Jan Rap en z'n maat/Tough [Ine Schenkkan] feature/118' 1988 De beelden van het Smakkelaarsveld [Jeroen Visser] doc/16' 1988 Pieter Saenredam [Jeroen Visser & Goert Giltay] doc/22' 1988 Jacoba [Joram ten Brink] 16mm/dram doc/65' 1988 Uw mening graag/Your Opinion Please [Heddy Honigmann] short/13' 1989 Leedvermaak/Polonaise [Frans Weisz] feature/90' 1989 De avonden/[Rudolf van den Berg] feature/116'/co-dop: Willy Stassen 1990 De zeven hoofdzonden [Frans Weisz] short/40' 1990 Afscheid/Goodbye [Digna Sinke] 16mm/ doc/5' 1991 Boven de Bergen/Above the Mountains [Digna Sinke] feature/107' 1992 Belle van Zuylen / Madame de Charrière [Digna Sinke] feature/108' 1992 Heimwee naar de dood [Ramón Gieling] 16mm/ doc/90'/ 1993 Scramble [Ronald Beer] short/13' 1993 P.J.H. Cuypers, Aertsbouheer (1827_1921) [Jeroen Visser] doc/51' 1993 The Flying Dutchman [Jos Stelling] feature/ s35/136' 1995 De kersenpluk [Arno Kranenborg] feature/96' 1995 Tot ziens/Goodbye [Heddy Honigmann] feature/110' 1996 Tiengemeten, een voorlopig verslag [Digna Sinke] s16/ doc/40' 1996 A Woman of the North [Frans Weisz] feature/90' 1998 Nussin [Clara van Gool] dance film/14' 1998 No Trains No Planes [Jos Stelling] feature/103' 1999 Privé Story/Private Story [Noud Heerkens] dance film/26' 2000 Olivetti 82 [Rudi Vandenbossche] feature/88' 2000 Ach meneer [Edu Calicher] short/8' 2001 Tiengemeten [, deel 1] [Digna Sinke] s16/doc/76' 2001 De verlossing/Closure/The Other Life [Hugo Claus] feature/93' 2001 The Stone Raft/Het stenen vlot [George Sluizer] feature/112' 2001 Journey Through the Night/ [Joram ten Brink] short/10' 2003 Bluebird [Mijke de Jong] tv movie 2004 Gebroken rood [Eric Oosthoek] tv movie/s16 2005 Kilkenny Cross [Eric Oosthoek] tv movie/s16 2006 Tiengemeten 2001-2006 [Digna Sinke] s16/doc/80' & 58' (tv_version) 2007 Duska [Jos Stelling] feature 117' 2007 Mafrika/Surprise [Paul Ruven] feature 90' 2007 Buiten is het maandag [Eric Oosthoek] in development 2009 Tramontana [Ramón Gieling] feature/98' 2009 Een vergeten zeemansgeschiedenis [Goert Giltay] doc/83' 2010 Nieuw Tiengemeten/New Tiengemeten [Digna Sinke] s16/ doc/53'/ 2010 Weemoed & Wildernis _ Tiengemeten 1996-2009/ Wistful Wilderness [Digna Sinke] s16/doc/88'/co-dop: Jan Wich 2010 Het bezoek [Jos Stelling] short/5' 2010 Great Lengths [Ramón Gieling] short/7' 2011 About Canto [Ramon Gieling] doc/78 2012 The Girl and Death [Jos Stelling] feature, in production 2012 Blind Fortune [Ramon Gieling], in production 2012 Jong !! [Colette Bothoff] feature, in production

33

Bijlage 7 CV René Mendel - INTERAKT

INTERAKT Bakkersstraat 10 1017 CW Amsterdam (NL) T +31(0) 20 623 79 82 F +31(0)20 623 07 38 [email protected] www.interakt.nl René Mendel (Amsterdam, 1950) was 12 jaar werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam als wetenschappelijk medewerker bij de Faculteit der Andragologie, vakgroep Samenlevingsopbouw. Daarna werd hij directeur van het onderzoeks- en ontwikkelingsbureau Stichting ITEM, dat onderzoek verrichtte op het gebied van interactieve media. Tegenwoordig bedenkt en produceert hij als directeur van Interakt zowel films als tv-series, en maakt hij multimediaproducties. PRODUCTIELIJST INTERAKT Selectie uit recente documentaries: Toer van Schaik, onvoltooid verleden tijd (Barbara Makkinga, AVRO2012) Bollywood Revolutie (Alexander Oey NTR2012) Dette Glashouwer (Pieter Verhoeff Friese omroep 2012) Oranje Ambon (Peter Hoogendijk, NTR 2012 ) De verlate reis van meneer Utac (Ronald Bos, RTV Rijnmond 2012) Sprekende Beelden (Casper Verbrugge div. omroepen 2012) Als de herinnering komt (Frank Diamand Joodse Omroep 2012) Hollandse Meesters in de 21e eeuw (2011) Pas op voor Dada (Marjoleine Boonstra, Joodse Omroep, 2011) Living the dance: Dansers voor het leven (Marijke Jongbloed, NTR 2011) Als het kan, dan moet het (Leendert Pot, NCRV,2011) De Leugen – Een muzikale documentaire (Robert Oey, VPRO, 2010) Paul Citroen (Paul Kramer, Avro,2010) De Directors (George Schouten, Boeddhistische Omroep,2010) Toen was ik al beroemd(Carin Goeijers, NCRV, 2010) Schitterende collecties (Marjoleine Boonstra, 2010) Daar hoeft het geen oorlog voor te zijn (Margriet Kousemaker 2010) De theorie van het Konijn (Rinske Bosch, tvNH 2010) Diamond Dust (Aïda Grovestins, VPRO/CANVAS, 2009) Op de rand van de droom (Shirley Barenholtz, Joodse Omroep, 2009) Ik zag ruimte, Herman Hertzberger (Kees Hin, 2009) It Riedsel (Pieter Verhoeff, Omroep Friesland, 2009) De Boomgaard, find the Orchard (Kees Hin, Boeddhistische Omroep, 2009) Land Zonder Koning (Babette Niemel, IKON, 2009) Koning zonder land (Babette Niemel, IKON, 2008) Ton van Duinhoven, Een spoor als rook (2008) De jacht van Abdelkader Benali (Ronald Bos, RTV Rijnmond, 2008) Kees Fens, erfgenaam van een lege hemel (Hans Keller, VPRO, 2008) De andere familie Frank (Erik Willems, NPS, 2008) Willem van Malsen (Deborah Campert-Wolf en Jeroen Wolf, AVRO, 2008) 34

Trefossa, dichter van Suriname (Ida Does, Paul van den Bos, TV West, 2008) Corneille-Sierhuis-Martineau, Schilderen is mijn zuurstof (Barbara Makkinga, AVRO, 2007) Schatz (Rudolf van den Berg, Joodse Omroep, 2007) Verliefd op Titia, een Hollands icoon in Japan (Paul Kramer/René Bersma, AVRO, 2007) Maryaj Lenglensou (Hans Fels, VPRO, 2007) Jan Akkerman, portret met gitaar (Hans Hylkema, NPS, 2007) Eli Asser (Hans Polak, Profiel, KRO, 2006)) Slinke Moker (Erna Slotboom, RTV Noord-Holland, 2006) De Voorste Linie (Paul Cohen en Martijn van Haalen, VPRO, 2006) Soerabaja, Surabaya (Peter Hoogendijk, RTV Noord-Holland, 2006) Jaap Hillenius, Poging om dichterbij te komen (Kees Hin, bioscoop release augustus 2006) Een Gelukkige Hand (Pieter Verhoeff, VPRO, bioscooprelease maart 2005) De verdwenen mediene (Kiki Amsberg, Joodse Omroep, 2004) Katibo Ye Ye (Frank Zichem, RVU, 2003) Ik wil het niet zien, maar het moet, over Co Westerik (Jan Wouter van Reijen, AVRO, 2002) Johnny en Jones (Hans Hylkema, Joodse Omroep, 2001) Series Europa, hoe bestaat (Frans Hoeben, 2011) Sien van Sellingen ( Pieter Verhoeff, KRO 2011) Hangen of leven 5 afl.(Jesse Faber, NTR 2011) Rauw en Puur – 2 x 4 afleveringen (Mildred Roethof, NPS 2008, 2009) De Geschiedenis van Nederland in 12 Moorden (i.s.m. Jan Blokker, Bas Blokker, Jan Blokker jr. Regie: Paul Cohen, Teleac/NOT, 2008/9) Patat, Pom of Pasta, kookprogramma – 12 delen (Paul Kramer, Frans Hoeben, Teleac/ NOT, 2005/6) 26.000 gezichten (div. regisseurs, VARA, 2004/5) Holland, Van Texel tot Tiengemeten 8 afleveringen (T.Uittenbogaard, K. Slager, AVRO,200 2004) Kwartelhof (12 delige serie, C.Verbruggen, Rogier Proper Teleac) De zomer van 1823, Geert Mak in het voetspoor van Jacob van Lennep – 9 afleveringen (Theo Uittenbogaard, RVU, 2001) J’acusse (48 delige serie div. regisseurs RVU 1999) Documentaires in productie Land van Aankomst (Rene Roelofs, Paul Scheffer IKON) Sprekende beelden (Casper Verbrugge) Bezoek op dinsdag (Ditteke Mensink NTR) Elly de Waard (Deborah Campert NTR Sranan Lobi (Frank Zichem NTR) Tienervaders (Aisha Bosnie, NTR) Zeeland (Erik de Bruyn, Robert Oey, omroep Zeeland) Arie Schipper (Paul Kramer AVRO) Film Komedie in Mineur Frans Weisz Multimedia Viceversa.nl Friedlander.nl presserdefilm.com, hollandsemeesters.info Hannieschaft.nl miepgies.nl , omkijken.nl Jacobvanlenep.nl

joodseraadenschede.nl, 20eeuwenNederland.nl derdewereldbeweging.nl, j-accuse.nl geertmak.nl,steffie.nl ikhouvanholland.info,levenlang.nl eenlevenlangtheater.nl, verreverwanten.nl hollandsemeesters.info 35