Samenhangende ondersteuning thuis Almere Werktitel: ShOT Samenvatting Aanleiding In de kadernota sociaal domein ‘Doen wat nodig is’ wordt de toon gezet voor het lokaal sociaal beleid in de komende jaren. Onder de druk van decentralisaties en daarmee gepaard gaande bezuinigingen worden oplossingen geformuleerd, die recht doen aan burgerkracht en meer ruimte bieden voor maatwerk als het gaat om ondersteuning: “….De eigen mogelijkheden en die van het netwerk betrekken; aansluiten bij de doelen die de inwoner wil bereiken; ‘dichtbij’ (in de wijk) aanbieden; samenhangend en integraal; uitgaan van talenten en mogelijkheden van de inwoner; het principe van wederkerigheid toepassen. De ondersteuningsvormen worden in toenemende mate algemeen toegankelijk en collectief georganiseerd. Daarmee ontstaat er een beweging van individuele maatwerkvoorzieningen naar meer algemene en collectief georganiseerde voorzieningen. Dit is vanuit kostenoogpunt efficiënter en bovendien is er geen toegangsbepaling nodig….” De verschillende vormen van ondersteuning worden meer in samenhang georganiseerd. Het kan daarbij gaan om jeugd en gezin, dagbesteding, vervoer, inkomensondersteuning én ondersteuning in en om het huis. “…Ondersteuning in en rond het huis is erop gericht om inwoners te helpen zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. We zorgen ervoor dat het ondersteuningsaanbod optimaal op elkaar aansluit: algemene voorzieningen, de basisinfrastructuur in de wijk, ondersteuning door wijkwerkers en aanvullende individuele ondersteuning. Verder is het van belang dat er een goede aansluiting is op de ondersteuning en zorg georganiseerd vanuit de Zorgverzekeringswet. De gemeente zet in op afspraken met de zorgverzekeraar. Een aantal voorzieningen dat nu nog individueel wordt georganiseerd, wordt mogelijk een algemene voorziening. Bijvoorbeeld de huishoudelijke hulp. We spreken in de toekomst liever over klussen in en rond het huis (tuinonderhoud, klusjes, maaltijden, hond uitlaten, lichte schoonmaakondersteuning). Daarmee wordt de brede ondersteuning in en rond het huis een algemene voorziening waarvan iedereen tegen betaling gebruik kan maken. Voor de Wmo-doelgroep kan er een gemeentelijke vergoeding tegenover staan….” Opdracht Maak een plan voor samenhangende ondersteuning thuis, in de lijn van de gemeentelijke kadernota ‘Doen wat nodig is’. Anders gezegd: Inwoners met een hulpvraag kunnen vanaf 2015 terecht bij wijkteams en expertteams voor het keukentafelgesprek om te komen tot een integraal ondersteuningsplan ‘op maat’. Het is goed als de geboden ondersteuning thuis ook op dezelfde manier functioneert: als een ‘thuisteam op maat’. Doelen Aanbieders en gemeente hebben zichzelf gaandeweg het maken van het plan doelen gesteld in de vorm van een top tien van verbeterpunten: 1. Ondersteuners die meer activeren in plaats van zorg verlenen. Het personeel van de maatschappelijke instellingen bestaat uit meer activerende ondersteuners. Dit vereist een mentaliteitsverandering. 2. De informele netwerken (vrijwilligers, mantelzorgers, wijkteam, buurthuis, digitaal, vrienden etc.) worden meer ingeschakeld. Er zijn meer informele netwerken/ informele plekken georganiseerd en we hebben een vraaggericht aanbod. samenhangende ondersteuning thuis Almere, samenvatting
18nov2014
pag. 1
3. Verbeterde ondersteuning voor mantelzorgers en meer positieve aandacht en waardering van professionals voor mantelzorgers. 4. De formele en informele ondersteuners zijn beter op de hoogte van de sociale kaart. Kennis over ondersteuningsmogelijkheden is breder beschikbaar. 5. Er zijn voldoende respijtvoorzieningen die informele zorgverleners weten te ontlasten. Respijtvoorzieningen zijn slimmer georganiseerd, waarbij meer wordt gedaan met het bestaande. 6. De formele en informele ondersteuners doen meer appel op elkaar. Er is een mentaliteit om met elkaar te overleggen, met elkaar samen te werken, elkaar te helpen en naar elkaar door te verwijzen. 7. Meer cliënten hebben een mentaliteitsverandering doorgemaakt, waarbij zij zich zelf medeverantwoordelijk voelen voor het oplossen van hun ondersteuningsvraag. 8. Er wordt meer expertise gedeeld tussen alle partners. Zij weten beter wanneer je kunt overdragen, wie de beste ondersteuner is op welk moment. Men coacht elkaar. 9. Er is een goed werkende ICT-structuur, die formele en informele ondersteuners faciliteert en tevens als verantwoordingssysteem dient. 10. Mensen zijn zich meer bewust van de verschillende mogelijkheden om zich te laten ondersteunen. Er is echt sprake van eigen regie. Proces Bij het maken van het plan waren ruim 40 aanbieders Huishoudelijke hulp en Persoonlijke begeleiding betrokken. In 3 brede bijeenkomsten en 4 ontwikkelsessies met een kleinere groep aanbieders, gedurende een periode van een half jaar, zijn de mogelijkheden en grenzen verkend. Er is steeds gezocht naar manieren om het proces en de inhoudelijke doelen met elkaar in overeenstemming te laten zijn. Het ging om gezamenlijkheid en gelijkwaardigheid in partnerschap. Wat is er bereikt? Er ligt een plan. Met dit plan kan een pilot worden gestart. De pilot vindt plaats in Stedenwijk, gedurende het eerste halfjaar van 2015. De kaders van de pilot zijn vastgesteld. De aanbieders werken met elkaar samen op basis van een ‘pilot-overeenkomst’. Hoofdpunten uit het plan. De belangrijkste onderwerpen in het plan zijn: - de bovengenoemde top tien van verbeterpunten - vier accenten in dienstverlening - de resultaten voor de inwoners - algemene voorziening in combinatie met maatwerkvoorzieningen - de opdrachtverlening aan aanbieders - de rol van de gemeente - de overgang van de huidige situatie naar de nieuwe situatie in 2016 - kaders en thema’s in de pilotfase - bekostiging - aanbevelingen Eerstvolgende stappen Aanbieders, die nu al actief zijn in Stedenwijk, zijn uitgenodigd deel te nemen aan de pilot en de pilotovereenkomst te ondertekenen. Tevens is gevraagd wie (2 aanbieders) er naast de gemeente zitting wil nemen in de pilot-stuurgroep. Ditzelfde is gevraagd aan het Breed Overleg van cliëntenorganisaties. Voorbereiding pilot in december. Start pilot 1 januari 2015. Voor de inwoners van Stedenwijk geldt dat er voor degenen met een geldige indicatie voor hulp niets verandert, dan alleen in positieve zin: het moet voor hen merkbaar zijn dat de hulpverleners beter met elkaar gaan samenwerken, meer signaleren en het informele netwerk betrekken bij de gesprekken. Voor de nieuwe klanten en bij herindicaties wordt in de beschikkingen meer ruimte gelaten voor aanbieders om samen met de klant de ondersteuning ‘op maat’ in te zetten. samenhangende ondersteuning thuis Almere, samenvatting
18nov2014
pag. 2
Contractering: Voor het jaar 2016 en daarna is voorzien dat de contractering via kosten per uur worden omgezet naar een stedelijke lumpsum bekostiging. De pilot wordt vanuit bestaande contracten HH en PB alsmede vanuit de HH Toelage VWS bekostigd. De pilot levert de kennis in welke mate ShOT als algemene voorziening op basis van Resultaat gestuurde subsidieverlening (RSV) kan worden gesubsidieerd en wat er overblijft als maatwerkvoorziening die separaat wordt gecontracteerd. Communicatie: In januari wordt een communicatieplan opgesteld. 1. Richting zorgaanbieders; 2. Met zorgaanbieders afgestemde communicatie richting bestaande en nieuwe cliënten; 3. Richting de burgers van Almere. Uitgangspunt is dat de nieuwe werkwijze zich zoveel mogelijk zelf moet bewijzen. Uitdagingen De uitdaging is dat er ‘gekanteld’ moet worden, zowel in de ondersteuning zelf (hulpvragers én hulpverleners), als in de samenwerking tussen hulpverleners onderling, als in de houding van hulpvragers en hulpverleners in relatie tot de omgeving (netwerken, sociale kaart e.d.). Ook de gemeente kantelt in haar rol als regisseur en opdrachtgever richting partnerschap. De filosofie van contractering wijzigt van markt (Zeeuws model) naar partnerschap (RSV). Het uiteindelijke doel is dat in het hele speelveld van burgerkracht en vormen van ondersteuning tot aan veiligheidsmaatregelen aan toe men notie heeft van de Kanteling in het sociaal domein, en hoe men daar handen en voeten aan kan geven. Dat geldt ook voor ‘samenhangende ondersteuning thuis’. Om het te laten slagen is het nodig om in de systemen en organisatievormen de juiste prikkels in te bouwen en het goede te versterken. We moeten scherp krijgen welke ondersteuning tot de algemene voorziening kunnen behoren en welke tot een maatwerkvoorziening. Een investering aan de voorkant is nodig om de omslag te kunnen maken en vervolgens te ‘oogsten’.
Als ik het aan mijn buren vertel aan de keukentafel Wat is ‘samenhangende ondersteuning THUIS’? Dat is een gemeentelijke voorziening voor mensen met een beperking die thuis ondersteuning nodig hebben. De meeste mensen in Almere weten hoe ze hun huis moeten schoonhouden, boodschappen moeten doen, de tuin bijhouden, koken, kleding kopen, de was doen, zichzelf wassen en aankleden, kinderen opvoeden, budgetteren, de administratie verzorgen, vuilnis buiten zetten, kortom alles wat er nodig is om het THUIS op orde te houden. Voor degenen die dat niet kunnen, fysiek of het zelf echt niet (meer) kunnen bedenken, is er ondersteuning geregeld. Dat is ook wettelijk geregeld. En voor een aantal zaken, zoals bijvoorbeeld persoonlijke verzorging, kun je je verzekeren via een zorgverzekering. Mensen die ondersteuning nodig hebben, vragen dat meestal aan de huisarts of bij de gemeente. Maar veel ondersteuning is zelf te regelen via het buurthuis, vrijwilligersorganisaties, met buren, vrienden, familie of via internet. Veel werk wordt gedaan door mantelzorgers, die dicht bij de mensen staan.
samenhangende ondersteuning thuis Almere, samenvatting
18nov2014
pag. 3
Voor het krijgen van betaalde hulp zijn er regels. Dat is begrijpelijk, want het gaat om gemeenschappelijk geld of via de overheid of via een zorgverzekering. Er moet verantwoording worden afgelegd hoe het geld is besteed. De laatste jaren zijn er vanuit de overheid veranderingen doorgevoerd in het systeem van zorg en welzijn. Een belangrijk doel is dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Dat betekent bijvoorbeeld dat er minder mensen in verzorgingshuizen wonen, dat mensen minder lang in het ziekenhuis liggen of minder lang in opvanghuizen verblijven. Zij zijn eerder of langer thuis. Tegelijkertijd is het belangrijk om actief te blijven en mee te doen in de maatschappij, door weer aan het werk te gaan of op een andere manier actief te zijn buitenshuis en ‘onder de mensen’ te zijn. Over het algemeen geldt dat mensen zich gezonder voelen als zij maatschappelijk iets kunnen betekenen. Meer welzijn en minder geld zijn de belangrijkste redenen voor verandering. De wetten zijn veranderd. En de gemeente heeft meer taken gekregen. De uitvoering van die taken moet met minder geld. Meer welzijn is belangrijk omdat veel zorg niet altijd betekent dat mensen gelukkiger worden. Vanuit de zorg kan er meer aandacht zijn voor het welzijn en de eigen regie van mensen. Het is goed als welzijnsvoorzieningen ook meteen in beeld zijn als een mogelijke oplossing van de problemen. Minder geld is een feit, maar hoeft niet negatief te zijn. Minder geld betekent ook dat we beter kijken waar geld wordt verspild of dingen dubbel worden gedaan. En als het betekent dat er ‘klappen’ gaan vallen, doen we nog beter ons best om het anders te doen. Dan worden we juist creatief. Ondersteuning voor mensen thuis is op dit moment geregeld. Maar het moet dus met minder geld en het kan met meer welzijn. De gemeente heeft gevraagd aan de hulpverleners hoe het anders kan. En zij hebben antwoord gegeven: “Het kan met meer samenhang, meer afgestemd op elkaar, van elkaar weten wie wat doet, elkaar kennen, minder regels, meer aandacht voor vrijwilligerswerk en mantelzorg, dat mensen –ook al zijn ze afhankelijk- de eigen regie houden, dat we dingen collectief kunnen regelen, en dat er tegelijkertijd meer maatwerk kan zijn. Als betaalde hulpverleners willen we mensen graag meer activeren en versterken. We willen meer dienstbaar zijn aan degenen die al hulp bieden, bijvoorbeeld mantelzorgers en vrijwilligers (sociale netwerk). We doen wat nodig is, niet meer en niet minder. Als organisatie zitten we niet op een eilandje. We werken samen met anderen en we gunnen elkaar zaken. Het is beter als we ons focussen op een bepaald gebied of stadsdeel. Dan kennen we beter de welzijnsvoorzieningen en activiteiten bij mensen in de buurt. We buurten ook gemakkelijker bij de mensen van het wijkteam. We weten zelf goed hoe het werk moet worden gedaan en we willen graag verantwoording afleggen over bereikte resultaten en effecten”. Op deze manier is er meer ruimte voor creativiteit en dat is ook beter voor de klant.” De toekomst: hulp om de hoek Vanaf 2015, in ieder geval in 2016, is er in iedere wijk een sociaal wijkteam. In totaal 16 wijkteams in Almere. Daar kun je naar toe bellen of langs lopen als je hulp nodig hebt. Er is een adviseur die de tijd voor je neemt en samen met jou alle vragen op een rij zet. Er wordt samen naar oplossingen gezocht. De oplossing is vaak een combinatie van meerdere dingen: hulp van familie, buren, bekenden, met daarnaast voorzieningen van de gemeente. Er zijn twee soorten voorzieningen: maatwerkvoorzieningen en algemene voorzieningen. Voorbeelden van een maatwerkvoorziening zijn een traplift, een woningaanpassing, collectief vervoer, individuele scootmobiel, rolstoel, en speciale vormen van begeleiding als je veel hulp nodig hebt. Voor
samenhangende ondersteuning thuis Almere, samenvatting
18nov2014
pag. 4
de maatwerkvoorzieningen moet je een aanvraag doen en wordt een beschikking afgegeven door de gemeente. Bij een algemene voorziening is het niet nodig om een aanvraag te doen en is er geen beschikking van de gemeente. Voorbeelden van een algemene voorziening zijn: sociale alarmering, maaltijdvoorziening, boodschappenservice, was en strijkservice, collectieve uitleen scootmobielen (gratis bij één van de uitleenpunten in de stad), en hulp via vrijwilligersorganisaties, zoals Humanitas en de Vrijwilligers en Mantelzorg Centrale Almere (VMCA). De gemeente geeft subsidie zodat de algemene voorziening betaalbaar is of gratis. De huishoudelijke hulp en begeleiding thuis zijn op dit moment nog maatwerkvoorzieningen. Dat gaat veranderen. Zoals het er nu uitziet zijn dit vanaf 2016 algemene voorzieningen. Er is geen beschikking nodig van de gemeente. Je betaalt een vaste eigen bijdrage, een soort abonnement. Voor mensen met een laag inkomen is er een korting mogelijk. De mensen in het sociaal wijkteam kunnen informatie geven en de weg wijzen. Meestal zal een medewerker van het wijkteam of van een zorgorganisatie een afspraak met je maken om door te praten wat er nodig is. Er worden dan afspraken gemaakt, die in een soort proefperiode worden uitgeprobeerd. Pas daarna worden definitieve afspraken gemaakt voor een langere periode. Hoe gaat het als je een persoonsgebonden budget (pgb) hebt? In de nieuwe wetten hebben pgb’s niet de voorkeur. Liever wordt er hulp gegeven via ‘zorg in natura’. Dan krijg je geen geld op je rekening om zelf hulp in te huren, maar kun je kiezen uit verschillende organisaties die een hulp voor jou regelen. Het voordeel is dat je zelf geen administratie meer hoeft te doen. Het nadeel is dat je niet altijd dezelfde hulp over de vloer krijgt. Het is begrijpelijk dat mensen met een pgb gehecht zijn aan hun eigen hulp. Dus probeert de gemeente wel die mensen tegemoet te komen zodat zij hun vertrouwde hulp kunnen houden. Maar de gemeente kan op dit punt niets garanderen. Voor die situaties waarin de wet zegt dat een pgb wel kan, verandert er ook iets: het geld van het pgb wordt gestort op de rekening van de Sociale Verzekeringsbank(SVB). Dus niet meer op je eigen rekening. De hulpverlener die bij je over de vloer komt, stuurt werkbriefjes naar de SVB en de SVB betaalt rechtstreeks uit aan de hulpverlener. De SVB wil weten of het allemaal klopt en vraagt dan ook om een zorgovereenkomst, die jij samen met je hulp invult en ondertekent.
samenhangende ondersteuning thuis Almere, samenvatting
18nov2014
pag. 5
