Ontfuiken Mobiliteit van leraren in Nederland en het buitenland

Bekwaamheid van schoolleiders in internationaal perspectief Stand van zaken in Australië, Canada, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland

Concept notitie

Ontfuiken Mobiliteit van leraren in Nederland en het buitenland

Auteurs: Marjolein van Dijk MSc drs. Isabel Gaisbauer © CAOP Research, februari 2013 Den Haag

Inhoudsopgave 1

SAMENVATTING: EEN VERGELIJKING TUSSEN LANDEN

1

2

INLEIDING

7

3

4

5

2.1

Aanleiding ...........................................................................................................................7

2.2

Onderzoeksvragen .............................................................................................................7

2.3

Methode ..............................................................................................................................7

2.4

Leeswijzer ...........................................................................................................................7

SCHOOLLEIDERSCHAP IN AUSTRALIË

9

3.1

Achtergrond onderwijsstelsel ..........................................................................................9

3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 10 Schoolleiderschap 10 Initiële opleiding 11 Vereisten om schoolleider te worden 11 Professionele ontwikkeling en nascholing 12

3.3

Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing ...................... 14

3.4

Rol professionele ontwikkeling bij de beoordeling van schoolleiders ..................... 14

3.5 3.5.1

Register ............................................................................................................................ 15 Register, verplichtingen en consequenties 15

SCHOOLLEIDERSCHAP IN CANADA

18

4.1

Achtergrond onderwijssysteem .................................................................................... 18

4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 19 Schoolleiderschap 19 Initiële opleiding en vereisten 20 Professionele ontwikkeling / nascholing 22 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders 23

4.3


4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4

Register voor schoolleiders ........................................................................................... 24 Het register 24 Eigenaar register 24 Verplichtingen 24 Klachten 25

SCHOOLLEIDERSCHAP IN ENGELAND

26

5.1


5.2

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 27

6

7

8

5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4

Schoolleiderschap Initiële opleiding Vereisten om schoolleider te worden Professionele ontwikkeling / nascholing

5.3

Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders .................................. 32

5.4

Rol professionele ontwikkeling bij de beoordeling van schoolleiders ..................... 33

5.5

Register voor schoolleiders ........................................................................................... 34

SCHOOLLEIDERSCHAP IN FINLAND

27 28 30 31

35

6.1


6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 35 Schoolleiderschap en vereisten 35 Initiële opleiding en vereisten 36 Professionele ontwikkeling / nascholing 37

6.3


6.4

Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele ontwikkeling.................... 38

6.5


SCHOOLLEIDERSCHAP IN OOSTENRIJK

39

7.1


7.2 7.2.1 7.2.2

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 39 Schoolleiderschap 39 Initiële opleiding en additionele ervaringseisen 40

7.3 7.3.1

Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing ...................... 41 Professionele ontwikkeling / nascholing 41

7.4


7.5


SCHOOLLEIDERSCHAP IN SCHOTLAND

45

8.1


8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4

Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders .................................................................... 45 Schoolleiderschap 45 Initiële opleiding 46 Vereisten om schoolleider te worden 51 Professionele ontwikkeling / nascholing 51

8.3


8.4


8.5

Register voor leraren en schoolleiders ........................................................................ 53

9

CONCLUSIES

57

BIJLAGE BRONNENLIJST

59

BIJLAGE A – ENGELAND

63

BIJLAGE B - OVERZICHT INITIËLE OPLEIDINGEN TOT SCHOOLLEIDER

64

1

SAMENVATTING: EEN VERGELIJKING TUSSEN LANDEN

In totaal zes landen onder de loep genomen door CAOP Research in de internationale verkenning: Australië, Canada, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. Canada is verdeeld in staten en zodoende is besloten om bij dit land in te zoomen op de staat Ontario. In de rest van de samenvatting wordt daarom Ontario vermeld in plaats van Canada. Het doel van de verkenning is bestaande inzichten vergaren en inzichtelijk maken. De bekwaamheid van schoolleiders in de zes landen staat centraal in de verkenning. Vier hoofdonderwerpen die behoren tot de bekwaamheid van schoolleiders komen in de bespreking van elk land terug in het rapport, dit zijn: 1. (Verplichte) bekwaamheidseisen voor schoolleiders 2. Initiële opleiding voor schoolleiders 3. Professionele ontwikkeling en toezicht op kwaliteit 4. Beroepsregister voor schoolleiders Aan de hand van deze vier onderwerpen worden de zes landen in deze samenvatting met elkaar vergeleken.

1. (Verplichte) bekwaamheidseisen voor schoolleiders In de zes landen die zijn meegenomen in deze verkenning worden eisen gesteld aan de bekwaamheid van schoolleiders. Een aantal eisen komt overeen tussen de zes landen en een aantal eisen verschilt juist tussen de landen. Lerarenkwalificatie bekwaamheidseis In alle landen die zijn meegenomen in deze verkenning is het niet mogelijk om als schoolleider te gaan werken zonder in het bezit te zijn van een lerarenkwalificatie. Alle landen eisen dus dat een schoolleider een lerarenopleiding succesvol heeft afgerond. Om schoolleider te worden in een door een overheid gefinancierde school in Ontario moeten aspirant-schoolleiders een onderwijsbevoegdheid hebben voor tenminste drie van de vier school levels (primary, junior, intermediate, senior) en twee specialisaties hebben gevolgd (Specialist or Honour Specialist) of een masterdiploma hebben behaald. De lerarenkwalificatie is in de meeste landen (Finland, Australië, Ontario en Schotland) op universitair niveau. Leservaring verplicht in bijna alle onderzochte landen De meeste onderzochte landen stellen daarnaast nog aanvullende eisen. Zo is het in Schotland, Oostenrijk, Finland en Ontario verplicht om leservaring te hebben. In Finland wordt niet specifiek benoemd hoeveel jaar leservaring nodig is, terwijl in Oostenrijk is vastgesteld dat zes jaar leservaring nodig is voordat een leraar in aanmerking komt voor de functie van schoolleider. In Ontario doorloopt een aspirant-schoolleider een procedure waarin onder andere leidinggevenden beoordelen of de leraar geschikt is voor de positie van schoolleider. In Engeland en Australië is leservaring geen voorwaarde voor schoolleiders, maar in de praktijk blijkt dat schoolleiders in deze landen ook beschikken over een aantal jaren leservaring. Ingeschreven in het lerarenregister Verder is in Australië, Schotland en Ontario een vereiste dat een aspirant-schoolleider als leraar ingeschreven staat in het lerarenregister. Om het vak uit te kunnen oefenen moeten leraren en schoolleiders ingeschreven staan in het lerarenregister. Dit was tot in 2012 ook het geval voor Engelse leraren en schoolleiders, maar het lerarenregister is daar inmiddels afgeschaft. Bij de inschrijving in het lerarenregister in Australië, Schotland en Ontario behoren ook andere verplichtingen.

2. Initiële opleiding voor schoolleiders Onderdeel van de bekwaamheid van schoolleiders is een initiële kwalificatie voor schoolleiders. Onderzocht is of landen beschikken over een (verplichte) kwalificatie voor schoolleiders, waar de opleiding uit bestaat en door wie het wordt aangeboden.

Opleiding tot schoolleider kwalificatie-eis In sommige landen is een vereiste dat de schoolleider een specifieke opleiding tot schoolleider heeft afgerond. Zo dienen schoolleiders in Ontario het Principals Qualification Program succesvol te hebben afgerond, in Schotland te beschikken over een Standard voor Headship, in Finland over een Certificaat voor Onderwijsadministratie en in Oostenrijk over een Schoolmanagementopleiding. In Engeland bestond tot halverwege 2012 ook de verplichting om de National Professional Qualification for Headship (NPQH) te behalen. Ondanks dat de verplichting is losgelaten, wordt het aspirantschoolleiders in Engeland nog steeds aangeraden om de NPQH te behalen. Bijna alle landen beschikken over verplichte richtlijnen voor schoolleiderstraining/opleiding Van de zes onderzochte landen biedt alleen Australië geen gecertificeerde opleiding op nationaal niveau aan voor schoolleiders. Australië heeft opleidings- en trainingsprogramma’s voor schoolleiders, maar elke staat in Australië heeft een ander aanbod, verzorgd door verschillende organisaties en op verschillende niveaus. Initiële opleidingen tot schoolleider Ontario, Finland, Oostenrijk en Schotland hebben een verplichte initiële opleiding voor schoolleiders. In Finland, Ontario en Schotland moet de opleiding eerst succesvol afgerond zijn voordat de functie van schoolleider bekleed kan worden. In Oostenrijk wordt de tweejarige opleiding tot schoolleider gevolgd in de proeftijd (eerste vier jaar). In Engeland was de initiële opleiding tot halverwege 2012 ook verplicht. Echter Engeland is hierop teruggekomen en heeft het verplichte karakter van de opleiding losgelaten. Tabel 1 in de bijlage geeft een overzicht van de initiële opleidingen in Ontario, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. Zoals weergegeven in de tabel worden de grote lijnen voor een initiële opleiding vastgelegd op nationaal of staatniveau. De invulling wordt gegeven door de instellingen. Alleen Finland heeft geen praktijkonderdeel in de opleiding verwerkt, de andere landen in de tabel wel. De hoofdthema’s in het curriculum van de opleidingen komt in globaal overeen; HR, leiderschapsvaardigheden en verschillende vormen van administratie komen in alle opleidingen terug. De duur van de opleiding is niet van alle opleidingen bekend. Afhankelijk van de ervaring van een aspirant-schoolleider kan voor bepaalde modules vrijstelling worden verkregen. Dit verkort de duur van de opleiding.

3. Professionalisering In de verkenning is aandacht besteed aan de professionele ontwikkeling van schoolleiders. Onderzocht is hoe landen aankijken tegen de professionele ontwikkeling van schoolleiders, of professionalisering verplicht is, wat er zoal wordt aangeboden en in hoeverre de kwaliteit van het nascholingsaanbod wordt beoordeeld. Nationale regelgeving Een aantal landen heeft op nationaal/staatniveau regelgeving ten aanzien van de professionele ontwikkeling van schoolleiders. Ontario en Engeland zijn op dit vlak verder dan de andere landen. Zo heeft Ontario de Board Leadership Development Strategy opgesteld. Onder deze Strategy valt het vroeg identificeren van potentials, mentorschap, de beoordeling van een schoolleider door een Principals Appraisal en talentontwikkeling. Het National College for School Leadership (NCSL) heeft in Engeland een nationaal curriculum ontwikkeld om schoolleiders te ondersteunen in elk stadium van hun carrière. Het NCSL heeft vijf nationale kwalificaties voor schoolleiders ontwikkeld, van beginner tot senior. De eerste drie kwalificaties (opleidingen) worden inmiddels aangeboden. Professionalisering soms verplicht In Australië, Ontario, Schotland en Oostenrijk is professionele ontwikkeling verplicht. De verplichting komt in Australië voort uit een verplichte inschrijving in het lerarenregister, waardoor schoolleiders elke vijf jaar 100 uur dienen te investeren in professionalisering. In Schotland zijn schoolleiders contractueel verplicht om 35 uur per jaar te investeren in professionalisering. Deze uren kunnen besteed worden aan persoonlijke ontwikkeling, deelnemen aan nationaal geaccrediteerde cursussen, cursussen georganiseerd op de school of andere vormen van professionele ontwikkeling. In Ontario is zijn schoolleiders verplicht één keer in de vijf jaar mee te werken aan een Principal Performance Appraisal. De schoolleider ontvangt een beoordeling over zijn functioneren en zijn professionele ontwikkeling in de laatste vijf jaar. Indien een onvoldoende wordt gescoord kunnen hier maatregelen

2

aan worden verbonden. In Oostenrijk zijn leraren in dienst bij de centrale overheid verplicht om 15 uur training per schooljaar te volgen. Omdat schoolleiders volgens het nationale statuut ook leraar zijn is de professionaliseringsverplichting ook op hen van toepassing. In Finland en Engeland wordt professionalisering voor schoolleiders op verschillende manieren gestimuleerd maar is het geen verplichting. Jaarplan met focus op professionele ontwikkeling Uit de verkenning komt naar voren dat in Ontario, Engeland en Schotland het gebruikelijk is dat een schoolleider een jaarplan opstelt met daarin plannen ten aanzien van professionalisering. Zo’n jaarplan moet worden afgestemd met het bestuur. In Ontario is een schoolleider verplicht samen met vertegenwoordigers van het districtsniveau en het schoolbestuur een Annual Growth Plan in te vullen. Professionele ontwikkeling dient hierin te worden opgenomen. In Engeland is in nationale wetgeving vastgelegd dat de raad van bestuur samen met een externe adviseur en schoolleider de doelstellingen voor een school en prestatiecriteria van een schoolleider vaststelt. Onderdeel hiervan kan professionele ontwikkeling van de schoolleider zijn. Ook in Schotland is het voor schoolleiders verplicht om in samenspraak met de leidinggevende een plan voor professionele ontwikkeling op te stellen. Inductiefase voor startende schoolleiders In Finland, Ontario en Oostenrijk start de loopbaan van een schoolleider met een inductiefase. In Ontario krijgt elke startende schoolleider de eerste twee jaar een mentor aangewezen. De mentor is een ervaren schoolleider. In Finland bestaat een door de overheid gesubsidieerd inductieprogramma voor startende schoolleiders. In Oostenrijk geldt de eerste vier jaar een proeftijd. Gedurende de proeftijd moet een tweejarige opleiding tot schoolleider worden behaald. Aanbieders Uit het onderzoek komt naar voren dat in alle zes landen nascholing wordt aangeboden door meerdere organisaties. Over het algemeen zijn dit universiteiten, beroepsorganisaties, consultancy bureaus, het Ministerie van Onderwijs en onderwijsinstituten. Oostenrijk is uniek ten opzichte van de andere landen door de Leadership Academy. Schoolleiders met minstens twee jaar ervaring kunnen er deelnemen aan scholing op het vlak van leiderschap en innovatief werken. Engeland heeft met het National College for School Leadership ook een unieke positie. Het NCSL biedt opleidingen aan en certificeert andere organisaties om nationale kwalificaties voor schoolleiders uit te geven. Beoordeling kwaliteit Uit de verkenning blijkt dat in Finland en Oostenrijk in het algemeen weinig toezicht wordt gehouden op de aanbieders van professionele nascholing voor schoolleiders. Onder bepaalde voorwaarden vindt in sommige landen wel een kwaliteitscontrole plaats. Zo lijkt in Australië op federaal niveau geen kwaliteitscontrole te zijn op nascholing aangeboden door organisaties anders dan universiteiten. Echter indien subsidie wordt verleend aan nascholingsprogramma’s dan moet een aanbieder aantonen wat de effectiviteit van de opleiding is geweest. In Engeland is het National College for School Leadership verantwoordelijk voor het uitgeven van licenties om één van de vijf kwalificaties voor schoolleiders te mogen aanbieden. Het NCSL is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de opleidingen. Schotland heeft een unieke methode voor schoolleiders om professionele erkenning voor nascholing te krijgen. Schoolleiders ingeschreven in het register (GTC Scotland) kunnen een aanvraag indienen bij de General Teaching Council Scotland voor een Professional Recognition Award om professionele erkenning te krijgen van kennis en expertise die zij hebben opgedaan.

4. Register voor schoolleiders Voor de verkenning is onderzocht of een registersysteem bestaat voor schoolleiders in de zes landen. Indien een land gebruik maakt van een register is bekeken wie eigenaar is van het register, hoe het aanmeldingsproces verloopt, wat de verplichtingen zijn om ingeschreven te staan en welke de consequenties wanneer niet aan verplichtingen van het register wordt voldaan. Geen register voor schoolleiders, wel voor leraren In geen van de onderzochte landen bestaat een register specifiek voor schoolleiders. In Finland en Oostenrijk bestaat ook geen register voor leraren.

3

Gezien het feit dat schoolleiders in Australië, Ontario en Schotland dienen te beschikken over een lerarenkwalificatie, zijn zij verplicht ingeschreven te staan in het lerarenregister. In Ontario is het geen officiële verplichting, maar zonder registratie is het niet mogelijk het lerarenberoep uit te oefenen. Omdat een schoolleider dient te beschikken over leservaring is het noodzakelijk ingeschreven te staan in het register. In Engeland is de General Teaching Council for Engeland sinds 2012 afgeschaft en is registratie ook niet meer nodig. Eigenaar van het register Eén van de eerst opgerichte registers voor leraren en schoolleiders ter wereld is de General Teaching Council for Scotland (GTC), opgericht in 1965. De GTC Scotland is een officieel onafhankelijk regulerend orgaan voor het onderwijspersoneel. Zij ontvangen geen overheidsgeld, maar financieren zichzelf via het betaalde lidmaatschap van alle leraren en schoolleiders. De taken en verantwoordelijkheden van GTC Schotland zijn wettelijk vastgelegd. In Australië is onlangs door het ‘Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL)’ een nationale aanpak ontwikkeld voor het registreren van leraren en schoolleiders. Deze aanpak is tot stand gekomen in overleg met de bestaande registratieagentschappen in de acht Australische staten en met werkgeversorganisaties en vakbonden. De registratie-agentschappen zijn overheidsorganisaties, zij behorend tot de staat en zijn verantwoordelijk voor het registreren van leraren en schoolleiders werkzaam in de betreffende deelstaat. De registratie-agentschappen dienen te voldoen aan regels vastgesteld op federaal niveau. In Ontario is het Ontario College of Teachers verantwoordelijk voor het registreren van leraren en schoolleiders. De organisatie is bij wet opgericht. Herregistreren soms verplicht Een herregistratie is verplicht in Australië. In Australië moet een herregistratie over het algemeen na vijf jaar uitgevoerd worden. Een schoolleider moet opnieuw een verklaring van goed gedrag indienen, gedurende vijf jaar tenminste 100 dagen praktijkervaring hebben opgedaan, aan de standaarden van de ‘Australian Professional Standards for Teachers’ voldoen en gedurende vijf jaar tenminste 100 uur aan professionalisering besteed hebben. In Ontario lijkt geen verplichte herregistratie te bestaan als onvoldoende aan nascholing wordt gedaan. Schoolleiders in Ontario moeten wel jaarlijks hun bijdrage betalen om geregistreerd te zijn, anders bestaat de mogelijkheid dat zij zich moeten herregistreren. In Schotland ontvangen schoolleiders die zich registreren een provisional of full registratie. De meeste leraren ontvangen een provisional registratie en dienen aan een aantal extra criteria te voldoen voordat zij recht hebben op een full registratie. Consequenties niet voldoen aan verplichtingen In Australië, Ontario en Schotland zijn consequenties verbonden aan het niet voldoen aan verplichtingen behorend bij inschrijving in het lerarenregister. Uit de verkenning blijkt dat eisen worden gesteld om ingeschreven te kunnen staan in het register. Eisen zijn bijvoorbeeld het beschikken over een lerarenkwalificatie en een verklaring van goed gedrag. Schoolleiders voldoen hier vaak aan, aangezien zij een aantal jaren leservaring nodig hebben om als schoolleider te kunnen werken. Zij waren dan al ingeschreven in het register als leraar. Er zijn verplichtingen aan het in stand houden van de registratie. Indien schoolleiders in Australië niet voldoen aan de eis van 100 uur professionele ontwikkeling (in sommige staten ligt het aantal uren hoger) of 100 dagen praktijkervaring dan kan het registratieagentschap besluiten om extra eisen te stellen zoals het volgen van nascholing in een bepaalde tijdperiode. In Australië is het mogelijk een schoolleider uit het register te verwijderen indien onvoldoende tijd wordt besteed aan professionalisering. In Ontario moeten schoolleiders die ingeschreven staan in het lerarenregister voldoen aan door het College vastgelegde Standards of Practice en de Ethical Standards. Verder is het van belang dat schoolleiders tijdig de jaarlijkse vergoeding betalen aan het College, anders kunnen zij worden uitgeschreven. Lerarenregister opgeheven in Engeland In Engeland bestond tot halverwege 2012 de General Teaching Council for England (GTC), die het register beheerde. De Teaching Council was opgericht in 2001, maar vanaf het begin heeft de GTC England geworsteld met het feit dat leraren vonden dat het register was opgelegd. Verder was de klacht dat de GTC England bureaucratisch was en heeft het geen verbetering gebracht in de ontwikkeling van onderwijsprofessionals. Met de afschaffing heeft de Engelse regering de intentie het vertrouwen in de leraren en schoolleiders terug te geven in plaats van wantrouwen met een verplicht

4

register. In Engeland zijn leraren en schoolleiders niet langer verplicht ingeschreven te staan in een lerarenregister.

5

6

2

INLEIDING

2.1 Aanleiding De bekwaamheid van schoolleiders is de laatste tijd een belangrijk onderwerp in Nederland. Zo is er de komst van een onafhankelijke registerorganisatie voor schoolleiders in het primair onderwijs en werken beroepsorganisaties aan de ontwikkeling van excellente standaarden voor schoolleiders.

2.2 Onderzoeksvragen Er is gekozen om de volgende onderzoeksvragen terug te laten komen in de verkenning: • Hoe steekt het opleidingsstelsel t.a.v. schoolleiders in andere landen in elkaar? • Welke rol speelt professionalisering in de beoordeling van de kwaliteit van een schoolleider? • Indien er sprake is van een register, wie is eigenaar van het register? • Welk curriculum zit in de initiële opleidingen en wat zit in professionele nascholing? • Welke vormen van deskundigheidsbevordering bestaan er? • Wie beoordeelt de relevantie en kwaliteit van de professionalisering (formele opleidingen en informele ontwikkeling) ? • Welke beoordelingstechniek wordt daarvoor gehanteerd? • Welke consequenties worden verbonden aan onvoldoende professionele ontwikkeling? De onderzoeksvragen zijn de achtergrond van de bespreking van elk land in dit rapport.

2.3 Methode Het doel van de verkenning is bestaande inzichten vergaren en inzichtelijk maken via deze notitie. Voor het onderzoek is voornamelijk op twee manieren informatie vergaard: 1. Via literatuuronderzoek is de basis informatie gevonden over schoolleiderschap in de zes landen. 2. Via emailuitwisseling met professionele organisaties uit de zes landen is de aanvullende informatie verkregen. Daarnaast hebben de onderzoekers met sommige organisaties een telefonisch interview gehouden om informatie te vergaren en uitkomsten uit het literatuuronderzoek te toetsen. Op basis van de beschikbare tijd en middelen is geprobeerd zoveel mogelijk relevante informatie te verzamelen. Het kan echter voorkomen dat bepaalde onderdelen minder gedetailleerd zijn uitgewerkt dan andere onderdelen aangezien sommige informatie niet tijdig is aangeleverd door de geraadpleegde contacten in het buitenland.

2.4 Leeswijzer In de opeenvolgende hoofdstukken wordt de informatie per land besproken in de volgorde van alfabet: Australië, Canada, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. Per land wordt dezelfde type informatie weergeven. In de volgende hoofdstukken komen dan ook de volgende onderwerpen aan bod: a. Korte achtergrond over het onderwijssysteem b. Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders a. Schoolleiderschap b. Initiële opleiding en ervaringseisen

7

c. Vereisten om schoolleider te worden d. Professionele ontwikkeling / nascholing c. Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing d. Rol professionele ontwikkeling bij de beoordeling van schoolleiders e. Register voor schoolleiders In de bijlage is per land een bronnenlijst weergegeven.

8

3

SCHOOLLEIDERSCHAP IN AUSTRALIË

3.1 Achtergrond onderwijsstelsel Er bestaat niet één onderwijssysteem in Australië. De Commonwealth of Australia is een federatie bestaande uit zes staten en twee territoria (hierna staten genoemd): • Australian Capital Territory, • Northern Territory, • New South Wales, • Queensland, • South Australia, • Victoria, • Western Australia en • Tasmania. Alle staten hebben een eigen regering en zijn vertegenwoordigd in het federale parlement. Alle onderwijsministers van de Commonwealth of Australia maken deel uit van de Ministerial Council for Education, Early Childhood Development and Youth Affairs (MCEECDYA). Financiering scholen In Australië bestaan openbare, onafhankelijke (ook wel privé) en katholieke scholen (zijn vaak onafhankelijke scholen). De laatste jaren komen er steeds meer onafhankelijke scholen bij. Alle drie de sectoren ontvangen financiering van de federale overheid en van de staat. De financiering is geregeld onder de ‘National Education Agreement’ voor openbare scholen en onder de ‘Schools Assistance Act 2008’ voor de onafhankelijke scholen. De contacten uit Australië met wie is gesproken spreken over 24 verschillende onderwijssystemen. Dit zijn de acht staten maal de drie verschillende typen systemen; openbaar, onafhankelijk en katholiek. Voor elk systeem kunnen andere regelingen bestaan betreffend hoe docenten en 1 schoolleiders worden aangenomen, welke financiering zij ontvangen, etc . Verdeling onderwijssectoren De meeste staten hanteren een leerplicht van zes tot en met vijftien jaar; alleen in Tasmanië en ZuidAustralië gaan de leerlingen tot en met zestien jaar verplicht naar school. Niet alle staten hebben eenzelfde onderwijssysteem. In vier staten begint het secundaire onderwijs in het zevende schooljaar (twaalf jaar), terwijl in de andere vier het achtste schooljaar het begin van het voortgezet onderwijs aanduidt. Recente ontwikkelingen Recent zijn er ontwikkelingen gaande om meer onderwijszaken op nationaal niveau te organiseren, zoals het evalueren van het curriculum, het opleiden van leraren, registratie, en het vaststellen van professionele normen voor leraren en schoolleiders. De ‘Australian Curriculum Assessment and Reporting Authority (ACARA)’ en de ‘Australian Insitute for Teaching and School Leadership 2 (AITSL)’nemen het voortouw in deze ontwikkeling . Bespreking nationale voorbeelden Voor de bespreking van Australië is gekozen om de bekwaamheid van schoolleiders op nationaal niveau te bespreken, in plaats van het focussen op één staat. Op nationaal niveau zijn de laatste jaren namelijk een aantal interessante initiatieven gestart.

1

Informatie afkomstig van dhr. Norm Hart, Directeur van ‘Australian Primary Principals Association’, Australië en mevr. Keren Caple, General Manager, Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL) 2 Informatie afkomstig van dhr. Norm Hart, Directeur van ‘Australian Primary Principals Association’, Australië.

9

3.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders 3.2.1 Schoolleiderschap Aangezien Australië is opgedeeld in staten, en elke staat zijn eigen onderwijsbeleid voert, was er op nationaal niveau behoefte aan meer nationale centralisatie ten aanzien van standaarden voor leraren en schoolleiders. Dit is de reden waarom de Ministerial Council for Education, Early Childhood Development and Youth Affairs (MCEECDYA) in 2010 het ‘Australian Institute for Teaching and School Leadership’ heeft opgericht (AITSL). AITSL (2011b) heeft in 2011 een ‘Australian Professionel Standard for Principals’ opgericht. Het is een beroepsstandaard waarin wordt uiteengezet wat een schoolleider in Australië wordt verwacht te weten, te begrijpen en te bereiken in hun werk. Het doel is excellentie van schoolleiders bevorderen. De beroepsstandaard is een richtlijn, maar geen verplichting. Op basis van de aanwezige kennis over excellente schoolleiders in alle Australische staten heeft de AITSL een ‘concept beroepstandaard’ gemaakt. De AITSL heeft dit concept in samenwerking met 3 negen organisaties getest middels tien pilot studies. Via deze pilot studies is getest wat de meerwaarde en effectiviteit is van het ontwikkelde beroepsstandaard. Op basis van de uitkomsten van de pilot studies is de definitieve beroepstandaard voor schoolleiders gemaakt. Figuur 2.1 laat een beschrijving zien van het Australische beroepstandaard voor schoolleiders. Figuur 2.1: Australisch beroepsstandaard voor schoolleiders

Bron: Australian Institute for Teaching and School Leadership, 2011 De beroepsstandaard voor schoolleiders is gebaseerd op drie verwachtingen die worden gesteld ten aanzien van schoolleiderschap, dit zijn: 1. Visie en waarden, 2. Kennis en inzicht, en 3. Persoonlijke kwaliteiten en sociale en interpersoonlijke skills. 3

Negen organisaties die hebben samengewerkt met AITSL om de pilot studies uit te voeren zijn: Australian Council for Educational Leaders, Australian Council for Educational Research, Charles Darwin University, New South Wales Department of Education and Communities, Principals Australia, Rural Education Forum Australia, South Australian Department of Education and Children’s Services, Tasmanian Department of Education en Western Australia Department of Education.

10

Vijf professionele praktijken ondersteunen deze waarden, zo blijkt uit de Australische beroepsstandaard voor schoolleiders, dit zijn: 1. Schoolleiders hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in het creëren van een cultuur waarin effectief wordt les gegeven en voor het ontwikkelen en managen van de kwaliteit van lesgeven. 2. Schoolleiders ontwikkelen zichzelf professioneel en dragen zorg voor de professionele ontwikkeling van personeel. 3. Schoolleiders werken samen met anderen om beleid te ontwikkelen en te implementeren voor de ontwikkeling van een school. 4. Schoolleiders maken gebruik van verschillende management methoden en technologieën om ervoor te zorgen dat de schoolmiddelen en het personeel efficiënt is georganiseerd en een veilige leeromgeving wordt geboden. 5. Schoolleiders omarmen integratie en helpen bouwen aan een cultuur van hoge verwachtingen die rekening houden met de diversiteit van de bredere gemeenschap buiten de school, de onderwijssystemen en sectoren. 4

De AITSL heeft naast de beroepsstandaard een 360 reflectie instrument (360 Reflection Tool) ontwikkeld voor schoolleiders. Het reflectie instrument geeft schoolleiders de mogelijkheid om: • te reflecteren op leiderschap capaciteiten, • persoonlijke kwaliteiten en op het vlak van leiderschap te achterhalen, • veranderingen in leiderschapsgedrag en acties te monitoren, • kritische feedback te verzamelen, • feedback te gebruiken voor reflectie en een leiderschap actieplan te ontwikkelen, • leer- en ontwikkelmogelijkheden te benoemen.

3.2.2 Initiële opleiding Op nationaal niveau bestaat geen centraal opleidings- of trainingsprogramma voor aspirant schoolleiders in Australië. Elke staat biedt opleidingsprogramma’s aan die erg verschillen in termen van inhoud, duur en niveau. Zo zijn er in de Australische staten tal van master en post-graduate opleidingen voor aspirant schoolleiders. Deze opleidingen worden niet alleen aangeboden door universiteiten, maar ook door beroepsorganisaties voor schoolleiders en consultancy organisaties. Verder bieden sommige staten mentorprogramma’s voor startende schoolleiders en coaching trajecten. Op nationaal niveau bestaat geen inspectie om de kwaliteit van deze programma’s te evalueren, ook zijn er behalve de recent gemaakte nationale richtlijn ‘Australian Professional Standard for Principals’, geen gemeenschappelijke doelen waar een initiële opleiding voor schoolleiders aan dient te voldoen. Echter uit de informatie van de geraadpleegde contacten blijkt dat veel opleidingen elementen bevatten uit de Autralian Professional Standard for Principals.

3.2.3 Vereisten om schoolleider te worden De enige twee formele eisen om de functie van schoolleider te bekleden in Australië is dat de aspirant schoolleider dient te beschikken over een lerarenkwalificatie en geregistreerd is in het lerarenregister. Ondanks dat er een diversiteit aan opleidingen bestaan specifiek voor schoolleiders, is het geen formele eis dat een kandidaat een dergelijke opleiding heeft afgerond om te starten als schoolleider. De aanpak in Australië wordt ook wel gekarakteriseerd als een ‘stage’ model, waarbij leraren ervaring op doen on-the-job en geleidelijk overgaan naar een schoolleiderschap positie. Uit onderzoek blijkt echter dat schoolleiders vaak wel een Master hebben afgerond in onderwijskundig leiderschap (Australian Council for Educational Research, 2007). In sommige sectoren kunnen nog wel extra eisen worden gesteld aan schoolleiders, bijvoorbeeld Katholieke scholen kunnen een diploma in religieus onderwijs verlangen en eenmaal in dienst de eis dat de schoolleider een Master behaald in theologie of religieus onderwijs (Australian Council for Educational Research, 2007). 4

Weblink 360 Reflection Tool: http://www.aitsl.edu.au/school-leaders/australian-professional-standard-forprincipals/360-reflection-tool.html

11

3.2.4 Professionele ontwikkeling en nascholing De enige eis die op landelijk niveau wordt gesteld is dat schoolleiders per vijf jaar 100 uur spenderen aan professionele ontwikkeling. Deze eis komt voort uit de verplichte registratie in het lerarenregister (in paragraaf 2.5 meer over de registratie). Op nationaal niveau zijn de laatste jaren diverse initiatieven opgezet om de professionele ontwikkeling van schoolleiders te stimuleren en ondersteunen. Deze initiatieven zijn niet verplicht, maar bedoeld als richtlijnen. Uit gesprekken met experts uit Australië blijkt dat er een verschil is in de visie hoe met verplichting ten aanzien van professionele ontwikkeling wordt omgegaan voor leraren en schoolleiders. Voor leraren is namelijk wel een verplicht component aanwezig, maar voor schoolleiders is dit van oudsher niet gereguleerd. Hieronder worden een aantal zeer recente initiatieven besproken ter stimulering van de professionele ontwikkeling van schoolleiders die federaal zijn opgezet. Australian Charter for the Professional Learning of Teachers and School Leaders Op nationaal niveau is in 2012 een Charter (handvest) gemaakt door de ‘Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL)’ met als doel criteria opstellen waaraan professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders dient te voldoen. De ‘Australian Charter for the Professional Learning of Teachers and School Leaders’ beschrijft het belang en de kenmerken van professionalisering van leraren en schoolleiders om de kwaliteit van het onderwijs nog verder te verhogen. Voor het ontwikkelen van de Charter heeft de AITSL gesproken met vertegenwoordigers uit het onderwijs van alle Australische staten, met nationale en internationale experts, agentschappen van het lerarenregister, katholieke en onafhankelijke scholen, schoolleider associaties, leraren associaties en nationale onderwijsinstituten. Belangrijk om te vermelden is dat de Charter niet verplicht is om toe te passen door de staten, maar aangezien de ministers van onderwijs uit alle staten hebben meegewerkt aan de Charter wordt wel verwacht dat de Charter op staat niveau wordt toegepast. Professionele ontwikkeling wordt in de Charter samengevat zoals weergegeven in figuur 2.2. Figuur 2.2: Professioneel leren in context

12

Bron: Australian Charter for the Professional Learning of Teachers and School Leaders (AITSL, 2012) Uit de Charter blijkt dat wordt verwacht dat alle leraren en schoolleiders in Australië zich actief bezig houden met professioneel leren gedurende hun loopbaan. In de Charter wordt aangegeven aan welke kenmerken hoogstaande professionele ontwikkeling dient te voldoen. Zo wordt aangegeven dat het van belang is dat professionele ontwikkeling altijd dient te worden geëvalueerd om na te gaan wat effectief is geweest. In theorie dient een dergelijke evaluatie te worden ingebouwd in nascholingsprogramma’s om de effectiviteit op korte en lange termijn te kunnen bepalen. In de praktijk blijkt dit nog niet standaard te gebeuren. Local Leadership Initiative Een landelijk programma voor de professionele ontwikkeling van schoolleiders dat is opgezet, is de ‘Empowering Local Schools Initiative’ – ook wel Local Leadership – genoemd. De federale overheid heeft een grote som subsidie beschikbaar gesteld voor scholen om mee te kunnen doen aan het programma. Doel van het programma is scholen ondersteunen in de opkomende uitdagingen en kansen in het onderwijs. Voor schoolleiders wordt het programma beschouwd als een professioneel leermoment, aangezien het empowerment tot doel heeft. Figuur 2.3 geeft een overzicht van de drie verschillende fasen waar het programma uit bestaat. De totale duur van het programma is 8 tot 9 maanden. Figuur 2.3: Opzet Local Leadership programma

Bron: Local Leadership. Flagship Professional Learning Program. Empowering Local Schools Initiative, AITSL (2012b)

In de eerste fase ‘Core Learning’ dienen schoolleiders een schoolproject te maken over school empowerment over een onderwerp waar zij ondersteuning in wensen te krijgen. Dit kan gaan over beleid, de organisatie, het curriculum, etc. Schoolleiders dienen voor de eerste fase het 360 reflectie instrument te gebruiken en te doorlopen. Het instrument geeft onder andere inzicht in emotionele en sociale competenties. De resultaten worden gebruikt door de schoolleider op een tweedaagse conferentie. Tijdens de conferentie worden bijdragen geleverd door nationale en internationale experts, zoals Andreas Schleicher van de OECD (Deputy Director for Education, OECD). In de tweede fase ‘Personalised Learning’ worden groepen van 10 – 15 schoolleiders samen gegroepeerd tot ‘Communities of Interest’ om voor zes maanden samen te werken en te leren. Een begeleider genaamd ‘Learning Broker’ ondersteunt de groep intensief. Schoolleiders die deelnemen aan het programma kunnen gebruik maken van ‘The Learning Centre’, een online platform om kennisuitwisseling mogelijk te maken tussen de deelnemers. In de laatste fase van het programma ‘Learning Outcomes’, worden de resultaten van de projecten waar de schoolleiders aan hebben gewerkt gepresenteerd in een ‘Showcase’.

13

Gedurende het programma wordt een proactieve rol van de schoolleider verwacht om zodoende maximale winst te behalen voor het eigen schoolproject. The School Leadership Clearinghouse Een ander recent opgezet federaal initiatief is ‘The School Leadership Clearinghouse’ door AITSL en 5 ‘Education Services Australia (ESA)’ . Het betreft een website waar allerlei relevante informatie over schoolleiderschap is ontsloten. Het doel van ‘Clearinghouse’ is de leiderschap capaciteit van de huidige en aspirant schoolleiders ondersteunen door middel van het verzamelen en verspreiden van belangrijk recent onderzoek, strategieën en middelen in het veld.

3.3 Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing Alle opleidingen op academisch niveau (undergraduate/postgraduate) dienen te voldoen aan de nationale standaard voor accreditatie. Dit is net zoals in Nederland verplicht. Echter het lijkt erop dat opleidingen en nascholingsprogramma’s voor schoolleiders aangeboden door professionele beroepsorganisaties, consultancy en anders organisaties niet eenzelfde kwaliteitscheck krijgen. Dit wordt ook niet op federaal niveau geregeld, maar is de verantwoordelijkheid van de afzonderlijke staten. In de praktijk blijkt dat opleidingen voor schoolleiders die nationaal of op staat niveau worden gefinancierd gebonden zijn aan regelgeving om aan te kunnen tonen wat de effectiviteit is van de opleiding voor de deelnemers. Duidelijke doelstellingen dienen aan de opleiding gesteld te worden door opleidingsinstituten en worden achteraf gefinancierd om de financiering te behouden. Voor de lerarenopleiding bestaat sinds 2011 op federaal niveau een accreditatie procedure. In 2011 heeft de ‘Ministerial Council for Education, Early Childhood and Youth Affairs (MCEECDYA) een nationale aanpak geïnitieerd voor de accreditatie van alle lerarenopleiding programma’s. De AITSL heeft hiervoor richtlijnen opgesteld in het document ‘Accreditation of initiale teacher education programs in Australia: Standards and Procedures’ (AITSL, 2011c). De richtlijn geeft aan wat leraren dienen te weten en kunnen in verschillende stadia van hun carrière. Op de website van de AITSL is een complete lijst te vinden van alle lerarenopleidingen uit alle staten 6 die geaccrediteerd zijn . Uit de informatie opgehaald bij de geraadpleegde contacten in Australië blijkt dat veel opleidingsinstituten met opleidingen voor schoolleiders feedback vragen van de deelnemers en op basis van de input de opleiding aanscherpen.

3.4 Rol professionele ontwikkeling bij de beoordeling van schoolleiders De beoordeling van schoolleiders wordt niet geregeld op federaal niveau, maar op staat niveau. Aangezien elke staat een eigen onderwijsbeleid heeft, kan elke staat hier afzonderlijke regels voor opstellen. Per staat verschilt het per onderwijssysteem (openbaar, onafhankelijk en katholiek) aan welke regels een schoolleider gebonden is betreft de beoordeling van schoolleiders. Uit de informatie aangedragen door de geraadpleegde contacten blijkt dat over het algemeen geen formele consequenties zijn als een schoolleider zich onvoldoende bezig houdt met professionele ontwikkeling, tegelijkertijd wordt het moeilijk om initiatieven voor school verbeteringen door te voeren als een schoolleider zich niet bezig houdt met professionele ontwikkeling. Daarnaast is het zo dat een schoolleiders via een verplichte registratie in het lerarenregister verplicht is om elke vijf jaar 100 uur te besteden aan professionele ontwikkeling.

5

The School Leadership Clearinghouse, URL: http://clearinghouse.aitsl.edu.au/AboutUs Weblink met overzicht van alle geaccrediteerde lerarenopleidingen in Australië: http://www.aitsl.edu.au/reports/accredited-programs/ 6

14

3.5 Register Er bestaat nog geen register specifiek voor schoolleiders in Australië. In Australië zijn wel op federaal niveau gesprekken gaande om de mogelijkheden te onderzoeken voor een schoolleidersregister. Waar Australische schoolleiders aan gebonden zijn is een verplichte registratie in het lerarenregister. Schoolleider moeten geregistreerd zijn om hun beroep te kunnen uitoefenen. Om geregistreerd te blijven dienen schoolleiders 100 uren per vijf jaar te besteden aan professionele ontwikkeling. In sommige staten ligt het aantal uren hoger. Gezien het lerarenregister ook voor schoolleiders van belang is, wordt in onderstaande paragrafen uitleg gegeven over de criteria van het register.

3.5.1 Register, verplichtingen en consequenties Elke staat in Australië heeft een eigen agentschap verantwoordelijk voor het registeren van leraren en schoolleiders. Schoolleiders dienen ook geregistreerd te zijn, aangezien zij in het bezit moeten zijn van een lerarenkwalificatie en vanuit het leraarschap verplicht zijn tot registratie. Hieronder een overzicht van de verschillende agentschappen: • Victoria – Victorian Institute of Teaching • New South Wales – New South Wales Institute of Teachers • Queensland – Queensland College of Teachers • Australian Capital Territory – Teacher Quality Institute • Tasmania –Teachers Registration Board of Tasmania • South Australia – Teachers Registration Board of South Australia • Western Australia – Western Australian College of Teaching • Northern Territory – Teacher Registration Board of the Northern Territory Op nationaal niveau heeft de ‘Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL)’ de taak gekregen om een nationale aanpak te ontwikkelen en criteria te stellen voor het registreren van leraren en schoolleiders (AITSL, 2011a). Op basis van gesprekken met de registratie agentschappen uit de acht staten en gesprekken met werkgeversorganisaties en vakbonden is de AITSL tot een nieuwe nationale aanpak gekomen in oktober 2011. De registratie agentschappen hebben tot eind 2013 om de nieuwe regels in te voeren. Het doel van deze nationale aanpak is de kwaliteit van leraren en schoolleiders verbeteren, mobiliteit van leraren/schoolleiders mogelijk maken en ervoor zorgen dat de registratie van leraren en schoolleiders onderdeel is van een breder kader zoals loopbaanontwikkeling, en professionele ontwikkeling. De agentschappen in de acht staten blijven bestaan, maar gaan op bepaalde onderdelen veranderen om de nationale aanpak te implementeren. De nationale aanpak omvat een set van elementen die gemeenschappelijk zijn voor de registratie processen van leraren in alle acht staten. Deze elementen zijn: Initiële periode van registratie Er is een eerste periode van registratie waarin een leraar een vorm van ‘vergunning’ krijgt die hen in staat stelt te worden aangesteld als leraar en op de werkplek te leren en ontwikkelen. Zodoende kunnen ze aan de eisen gaan voldoen voor een volwaardige registratie. Voor een volwaardige registratie dienen leraren aan te tonen dat: o Het lesgeven voldoet aan de ‘Proficient career stage’ van de ‘Australian Professional Standard for Teachers’, o De leraar heeft voldaan aan de minimale eis van praktijktraining in een Australische of Nieuw-Zeelandse schoolomgeving, o De leraar continue aan de elementen van geschiktheid voor registratie voldoet, o De leraar heeft voldoen aan eventuele aanvullende voorwaarden die van toepassing zijn op hun eerste periode van registratie. •

Het bewijs dat gepresenteerd wordt door een leraar die een volwaardige registratie nastreeft bestaan uit diverse elementen. Dit omvat onder andere de zeven standaarden waar een leraar aan dient te

15

voldoen. Deze zeven standaarden komen voort uit het nationale verplichte richtlijn document ‘National Professional Standards for Teachers’. Het bewijs wordt aangeleverd door de leraar en bestaat onder andere uit een leidinggevende die heeft geobserveerd tijdens het lesgeven van de leraar, de onderwijsresultaten van studenten en een aantekening waarin wordt aangegeven dat de leraar voldoet aan de standaarden zoals omschreven in de ‘National Professional Standard for Teachers’. Het bewijs wordt vervolgens beoordeelt door een schoolleider of andere expert aangewezen door het agentschap van de staat verantwoordelijk voor de registratie. Het agentschap is tevens verantwoordelijk voor de kwaliteitsborging. Zij controleren steekproefsgewijs het bewijs aangeleverd door de leraren en de beoordeling die vervolgens heeft plaatsgevonden. Een leraar in zijn initiële periode van registratie heeft vijf jaar de tijd om een volwaardige registratie te bewerkstelligen en te voldoen aan de hiervoor geldende eisen. Verlenging van deze vijf jaar wordt beoordeeld per persoon en context. Een leraar van wie de registratie is vervallen omdat zij niet voldeden aan de eisen voor volledige registratie kunnen zich opnieuw inschrijven voor voorlopige registratie. Vervolgens wordt wederom per persoon bekeken of dit verzoek wordt ingewilligd. Vaste periode van registratie Elke vijf jaar dient een leraar zich opnieuw te registreren. Voor de herregistratie zijn worden een aantal eisen gesteld. Zo dient een leraar: o opnieuw een verklaring van goed gedrag aan te vragen, o gedurende vijf jaar tenminste 100 dagen praktijkervaring (indien sprake is van bepaalde omstandigheden, dan wordt hier rekening mee gehouden), o aan de standaarden van de ‘Australian Professional Standards for Teachers’ is voldaan, o gedurende vijf jaar tenminste 100 uur is besteedt aan professionele ontwikkeling. In sommige Australische staten is de termijn voor herregistratie korter. De verplichting ten aanzien van het aantal dagen praktijkervaring en het aantal uur professionele ontwikkeling wordt vervolgens proportioneel aangepast. Verder kan het voorkomen dat Australische staten extra eisen stellen ten aanzien van professionele ontwikkeling (denk aan bepaalde nascholing die gevolgd dient te worden). •

Indien leraren niet voldoen aan de eis van 100 dagen praktijkervaring en/of 100 uren professionele ontwikkeling, dan kan het registratie agentschap besluiten om de registratie te verlengen met extra eisen, zoals het volgens van professionele ontwikkeling in een bepaalde tijdperiode. Een leraar is verantwoordelijk voor het vergaren van de benodigde bewijsstukken dat hij voldoet aan de eisen nodig voor de herregistratie. Alternatieve toestemming om les te geven Elke van de acht agentschappen verantwoordelijk voor de registratie kan zelfstandig besluiten om toestemming te verlenen aan personen om les te geven zonder lerarenkwalificaties. Dit kan voortkomen als er een bepaald tekort aan leraren ontstaat. Deze personen kunnen zich niet registeren in het lerarenregister. Andere optie is als een persoon bezig is zijn lerarenkwalificatie te behalen in een bepaalde tijdframe en al begint met lesgeven op een school. •

Discipline en de-registratie Het agentschap verantwoordelijk voor de lerarenregistratie kan besluiten een leraar te verwijderen uit het register als niet wordt voldaan aan de vereiste standaarden van professioneel gedrag. Indien mogelijk en nodig delen staten informatie met elkaar over uitschrijving van leraren uit hun eigen register. •

Geschiktheid Een leraar die zich aanmeldt voor het lerarenregister wordt getoetst of hij/zij geschikt wordt bevonden om te werken met kinderen. Hiervoor dienen zij elke vijf jaar een verklaring van goed gedrag aan te leveren. •

Kwalificaties Om geregistreerd te kunnen worden in het lerarenregister dient de aanvrager te beschikken over een diploma van een initiële lerarenopleiding (hoger onderwijs, vier jaar) en lerarenkwalificatie. •

•

Engelse taalvaardigheid

16

Een vereiste is dat de aanvrager een professioneel niveau heeft van gesproken en geschreven Engels. Indien nodig kan dit worden aangetoond met een internationale taaltest beoordeling (denk aan IELTS). Wederzijdse erkenning Een geregistreerde leraar werkzaam in een Australische staat heeft de mogelijkheid zich aan te melden in het register in een andere staat en kan de gegevens gebruiken van zijn eerste registratie. •

17

4 SCHOOLLEIDERSCHAP IN CANADA 4.1 Achtergrond onderwijssysteem Federale staat Canada is een federaal georganiseerde staat en bestaat uit tien provincies en drie territories. Iedere provincie heeft grotendeels haar eigen bevoegdheid op onderwijs en een ministerie van Onderwijs. In grote lijnen is de structuur van het onderwijs tussen de provincies hetzelfde, maar er bestaan ook verschillen tussen de provincies. In alle provincies is het onderwijsstelsel gemodelleerd naar het Britse systeem, behalve in de Franstalige provincie Québec en de tweetalige provincie New Brunswick. Bespreken provincie Ontario Vanwege het federale karakter van Canada is gekozen om een provincie nader te bekijken op de bekwaamheid van schoolleiders. Er is gekozen voor de provincie Ontario, waar schoolleiderschap sinds een tiental jaren actief wordt opgepakt in haar onderwijsbeleid. In Canada bestaat elke provincie uit districten. Vervolgens heeft elk district een schoolbestuur op districtslevel, dat verantwoordelijk is voor het uitvoeren van het onderwijsbeleid. Ontario bestaat uit 72 districten. Publiek/privé en schoolplicht Het grootse gedeelte van po- en vo-scholen in Ontario worden gefinancierd door de overheid, dat zijn vooral publieke maar ook katholieke scholen. Circa acht procent van de kinderen volgt in Canada onderwijs aan ‘private schools’, ongesubsidieerde scholen die schoolgeld vragen. In Ontario is het percentage vergelijkbaar met de rest van Canada. Schoolplicht voor kinderen loopt van 6 tot 16 jaar in Canada. Ontario wijkt hiervan af, daar de schoolplicht tot 18 jaar is vastgesteld. Schoolfasen De verschillende fasen van een schoolloopbaan zijn de volgende: • Pre-School (0-6 jaar): o Early Years Centres o Kinderopvang • Elementary (6-13 jaar): o Publieke en katholieke scholen PO o Privé scholen PO • Secondary (13-18 jaar) met verschillende niveaus: o Publieke en katholieke scholen VO o Privé scholen VO • Postsecondary (18 jaar+): o Universiteiten (duurt 3 a 4 jaar) o Colleges of applied arts and technology (beroepsgericht hoger onderwijs) (duurt 2 a 3 jaar) o Privé career colleges

18

4.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders 4.2.1 Schoolleiderschap Leadership Framework en Strategy Leiderschap op scholen en in het onderwijsstelsel in de brede zin wordt in Ontario vooral vorm 7 gegeven door het Ontario Leadership Framework en Ontario Leadership Strategy. De strategie is in 2006 opgezet en is een actieplan, dat tot de hoogst mogelijke leiderschapskwaliteit moet leiden in het onderwijs in Ontario. In het Leadership Framework worden competenties, die nodig zijn om via goed leiderschap de onderwijsprestaties van leerlingen te verhogen beschreven. Via de Leadership Strategie zijn instrumenten en procedures ontwikkeld voor schoolbesturen om schoolleiders, maar 8 ook systeemleiders te ondersteunen . Zo wordt op district niveau gewerkt aan deze ondersteuning onder de Board Leadership Development Strategy . De strategie en het framework zijn ontwikkeld vanuit een theoretisch kader in samenwerking met Prof. Leithwood (Professor of Educational Leadership and Policy, Universiteit van Toronto). Vroege identificatie van potentials Vanuit de Leadership Strategy is ieder schoolbestuur (vooral op district niveau) verplicht te beschikken over een vervolg- en talentontwikkelingsplan. Onder het talentontwikkelingsplan is opgenomen dat huidige schoolleiders en het schoolbestuur leraren met leiderschapstalent identificeren en ondersteunen. Op district niveau gebeurt het vaak dat een ‘leadership development officer’, met deze aspirant schoolleiders om tafel gaat zitten en een persoonlijk ontwikkelplan opstelt. De huidige schoolleider wordt vervolgens mentor van een aspirant schoolleider. De aspirant krijgt ook meer verantwoordelijkheid binnen de school en wordt verantwoordelijk gesteld om bijzondere projecten te trekken. Daarnaast dient een aspirant het ‘Principals qualifications program’ te hebben doorlopen, dat onder 3.2.2 wordt beschreven. De aspirant schoolleiders worden door de ‘supervisory officer’, de verantwoordelijke voor het onderwijs op district niveau, aan een school gematched als een positie van schoolleider vacant is. Vervolgens dient de aspirant schoolleider een selectieprocedure te doorlopen met een aantal interviewstadia. Gedeelde standaarden en doelstellingen Ontario onderscheidt zich vooral door de geformaliseerde standaarden, die ze samen met alle belanghebbenden in de onderwijswereld hebben ontwikkeld. Het doel daarvan is dat de verschillende betrokkenen zoals leraren, schoolleiders, schoolbesturen en district verantwoordelijken weten waar ze staan ten opzichte van die standaarden en streven om de doelstellingen zoals geformuleerd in de 9 standaarden te bereiken. Ook voor huidige schoolleiders is een set van standaarden ontwikkeld . Tevens is een kader gemaakt van de kwaliteiten en competenties waarover een schoolleider moet beschikken.

7

Leadership Framework 2012, Weblink: http://www.edu.gov.on.ca/eng/policyfunding/leadership/actionPlan.html Systeemleiders zijn medewerkers op district niveau die scholen adviseren 9 Voor een overzicht van deze standaard voor een publieke po/vo school zie pagina 12 in het the Ontario Leadership Framework 2012. Weblink: http://iel.immix.ca/storage/6/1357935981/Ontario_Leadership_Framework.pdf 8

19

Figuur 3.1: Personal Leadership Resources

Bron: Ontario Leadership Framework (2012)

4.2.2 Initiële opleiding en vereisten In Ontario dienen schoolleiders in het bezit te zijn van een lerarenkwalificatie en het verplichte ‘Principals Qualification Program’ te hebben doorlopen. Opleiding tot leraar In het bezit van een diploma van een lerarenopleiding is een eis om de functie van schoolleider te bekleden in Ontario. Een leraar moet de lerarenopleiding hebben afgerond in minstens twee schoolniveaus. De keuze bestaat uit primary, junior, intermediate en senior. In de toekomst willen ze dat een leraar die een schoolleidersfunctie gaat bekleden een lerarenopleiding heeft afgerond in minstens drie schoolniveaus. Principals Qualification Program Om de functie van schoolleider te bekleden moet het Principals Qualification Program doorlopen worden. De hoofdlijnen hiervoor zijn uitgezet door het Ontario College of Teachers. Het programma bestaat in totaal uit 12 modules. De eerste fase van de opleiding bestaat uit de eerste zes modules. Deze modules bestaan uit een introductie over het schoolleiderschap; het formuleren van een praktijdopdracht en de basisaspecten voor het leiden en managen van een school. Vervolgens wordt een praktijkopdracht gemaakt

20

bestaande uit een taak of project waarbij een leidende rol opgepakt moet worden voor de school, te vergelijken met die van de schoolleider. De opdracht wordt onder supervisie uitgevoerd. De tweede fase van de opleiding bestaat uit de andere zes modules. In dit tweede gedeelte wordt op de theoretische en uitvoerende aspecten van het schoolleiderschap ingegaan, zo komen leiderschap en programma planning terug in deze modules. Het programma dienen de deelnemers in eigen tijd te volgen. De eerste zes modules staan voor 125 uur en de laatste zes ook. Voor de praktijkopdracht staat 60 uur. In totaal moet een cursist 310 uur investeren in het volgens van de opleiding. The Principa's Qualification Program wordt aangeboden door universiteiten en beroepsverenigingen van leraren en schoolleiders, maar ze worden vooral bij de beroepsverenigingen gevolgd. Dit zijn: • L’Association des directions et directions adjointes des écoles franco-ontariennes (ADFO): http://www.adfo.org/ • The Catholic Principals’ Organization of Ontario (CPCO): http://www.cpco.on.ca/ • The Ontario Principals’ Council (OPC): http://www.principals.ca/ Ter illustratie toont figuur 3.2 het Principal Qualifications Program van de Ontario Principals Council, de beroepsvereniging voor schoolleiders aan publieke scholen. Figuur 3.2: Principals Qualifications Program PQP Part I

• • • • • •

Module 1: What does it mean to be a principal? Module 2: Human Resources: Supervision of Staff Module 3: Interpersonal Skills, Decision Making and Use of Data Module 4: Legal Issues Related to School Operations Module 5: Students with Exceptionalities Module 6: Legal Issues: Protecting our Students

Practicum

“The Leadership Practicum is a required and integral component of the PQP. It is a structured educational leadership experience. Candidates must develop a Leadership Practicum proposal before being recommended for Part I and successfully complete the Leadership Practicum experience before being recommended for Part II” From the new Principals Qualification Guideline, November 2009. The practicum is a required component of the Principal’s Qualification Program. The practicum is a structured leadership and educational experience where candidates integrate what they have learned from Part I of the PQP and apply this to a real-life situation. It includes a minimum of 60 hours of experiential learning for the candidate of which up to 20 hours may be spent job-shadowing a mentor or existing school administrator.

PQP Part II

• • • • • •

Module 7: Human Resources: Selection processes, staff development & leadership Module 8: School Planning Module 9: School Program Module 10: Leadership Module 11: Community Module 12: Management of Resources

Bron: Ontario Principals Council Vereisten om schoolleider te worden

21

De vereisten om schoolleider te worden in een door de overheid gefinancierde school in Ontario bestaat uit de beschikking over een onderwijsbevoegdheid hebben voor tenminste drie school niveaus (keuze uit primary, junior, intermediate, senior) en twee specialisaties hebben gevolgd (Specialist or Honour Specialist addition qualifcations) of een master diploma hebben behaald. Een andere eis dat een leraar tenminste vijf jaar succesvol voor de klas heeft gestaan in een po- of vo-school om in aanmerking te komen voor de functie van schoolleider. In hoeverre de leraar de laatste vijf jaar succesvol is geweest in lesgeven wordt beoordeeld door de schoolleider en supervisory officer.

4.2.3 Professionele ontwikkeling / nascholing In Ontario bestaat regelgeving ten aanzien van de professionele ontwikkeling van schoolleiders. Dit wordt op provincie- en district niveau vastgesteld. Op district niveau uitvoering wordt uitvoering gegeven aan deze regelgeving. In deze sub paragraaf een overzicht van waar schoolleiders aan dienen te voldoen op het vlak van professionele ontwikkeling. District niveau Op district niveau wordt binnen het Board Leadership Development Strategy gewerkt aan de professionele ontwikkeling van schoolleiders. Onder deze Strategy valt mentorschap, beoordeling van het functioneren van een schoolleider door het Principals Appraisal (komt in 3.4 aan bod), het goed plannen van opvolging (zie het vroeg identificeren van potentials onder 3.2.2), talentmanagement en ontwikkeling. De na-en bijscholing wordt op deze manier ook aangepast op deze strategie. Het district ontvangt ondersteuning van centraal niveau voor het uitvoeren van de Strategy in de vorm van kennis en financiering. Ieder jaar wordt op district niveau een planning gemaakt onder de Board Leadership Development Strategy, inclusief planning van activiteiten en evaluatie achteraf. Het plan voor leadership-activiteiten op district niveau moet voor het begin van het schooljaar met het Ministerie van Onderwijs worden gedeeld. Daarnaast wordt de evaluatie van de resultaten aan het einde van het jaar besproken met het Ministerie. Annual Growth Plan Schoolleiders stellen een ‘Annual Growth Plan’ op samen met vertegenwoordigers van het district niveau, het schoolbestuur en de school. Met dit plan wordt gestreefd om de competenties uit het bovengenoemde competentiekader voor schoolleiders, die nog onvoldoende ontwikkeld zijn, verder te ontwikkelen. Het Annual Growth Plan wordt op individueel niveau van de schoolleider opgesteld, aangezien de situatie per schoolleider kan verschillen. Er zijn dan ook geen gekwantificeerde minimum criteria vastgesteld zoals het volgens van het aantal uur aan opleiding per jaar. Dit wordt per situatie bekeken. Mentor Elke startende schoolleider beschikt de eerste twee jaar over een mentor in Ontario. De mentor is een ervaren schoolleider (minsterns drie jaar werkervaring) die vaak een training voor coaching heeft gevolgd, minstens 25 uur per jaar aan coaching besteedt en een financiële vergoeding ontvangt voor het coachen (bijvoorbeeld 2000 dollar in de York region in 2010). De mentor wordt geacht ook de 10 professionele ontwikkeling met de nieuwe schoolleider te bespreken. Na- en bijscholing Schoolleiders kunnen zichzelf inschrijven voor trainingen of opleidingen. Het Ministerie voor onderwijs van Ontario, de beroepsverenigingen voor schoolleiders en leraren en universiteiten bieden de nascholing aan. Het aanbod van trainingen en opleidingen is breed en wordt aangeboden in de vorm van workshops, cursussen, face-to-face, afstandsleren etc. Soms worden trainingen van het Ministerie verplicht gesteld, als er bijvoorbeeld onderwijshervorming worden doorgevoerd en daarvoor een training beschikbaar wordt gesteld.

10

Meer infomatie over mentoring: http://www.edu.gov.on.ca/eng/policyfunding/leadership/mentoring.html

22

4.2.4 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders Principal Performance Appraisal De doelstelling van de Ontario Leadership Strategy is dat schoolleiders de verschillende elementen uit het Leadership Framework en de bijbehorende competenties ontwikkelen. Om dit doel te bereiken maakt een schoolleider een eigen ’Annual Growth Plan’. Dit plan valt binnen een bredere procedure, genaamd het Principal Performance Appraisal. Deze procedure is vastgelegd en beschreven door 11 het Ministerie van Onderwijs en valt ook onder de Leadership Strategy. De uitvoering van de procedure verloopt op district niveau. Het is een verplichting mee te werken aan de Principal Performance Appraisal onder de Ontario Regulation 234/10, die sinds september 2010 geldt. Iedere schoolleider moet minstens één keer in de vijf jaar deze procedure doorlopen. De verschillende Annual Growth Plans dienen als input voor het Principal Performance Appraisal. De schoolleider kan een voldoende of onvoldoende behalen als eindbeoordeling van deze evaluatie. Als een onvoldoende wordt gescoord wordt nog tweemaal de mogelijkheid geboden het plan bij te stellen om zodoende een voldoende te halen. Als hierna alsnog een onvoldoende wordt gescoord bij de beoordeling, buigt het schoolbestuur zich over de volgende stappen. Deze stappen kunnen zijn het ontheven uit de functie van schoolleider en terugplaatsen in de positie van leraar, ontslag of ‘andere passende stappen’ treffen. In de praktijk blijkt echter in de afgelopen 30 jaar nauwelijks een schoolleider uit zijn functie te zijn ontheven omdat ze onvoldoende doen aan professionele ontwikkeling. Wat in de praktijk gebeurt is dat de district supervisory officer de betreffende schoolleider hierop aanspreekt. De supervisory officer ziet toe op het goed functioneren van de schoolleiders in zijn district, en wordt geacht dit op een coachende en redelijke assertieve manier te doen.

4.3 Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing Het Ontario College of Teachers (hierna het College) accrediteert de opleidingen en trainingen voor leraren en schoolleiders voor het po en vo. Het College reguleert het lerarenberoep en bepaalt en managet de kwalificaties en vereisten voor leraren, schoolleiders en district supervisory officers. Het is een instelling die zelfstandig opereert, maar valt onder de wetgeving van het Ministerie van Onderwijs van Ontario en minstens één keer per jaar overleg heeft met het Ministerie. De leden van het college bestaat uit leraren, schoolleiders en district supervisory officers, die geregistreerd staan bij het College. Zij vertegenwoordigen de drie verschillende doelgroepen. Het College draagt bij aan de zelfregulering van het leraren- en schoolleidersberoep. Het is opgericht in 1997 en het idee is dat leraren door het college zelf • de bekwaamheidseisen voor het leraarschap zijn vastgelegd, • gekwalificeerde leraren certificeren, • ethische standaarden en uitvoerende standaarden ontwikkelen en bijhouden, • accreditatie van lerarenopleidingen en trainingen voorzien en toezien op een hoge kwaliteitsstandaard, • sancties opleggen als leden zich niet houden aan de uitvoeringsregels in lesgeven in Ontario. Gezien het Ontario College of Teaching ook alle leraren en schoolleiders registreert wordt onder 3.4.1 meer informatie gegeven over de rol van het College. Verder is het zo dat de aanbieders van de opleidingen en cursussen over het algemeen online evaluaties gebruiken om hun cursussen te evalueren. Sommige aanbieders werken ook met meer algemene standaarden, zoals de Ontario Council of Teachers met de ISO 9000 standaarden.

11

Principals and vice-principals performance appraisal, Technical requirement manual 2010 http://cal2.edu.gov.on.ca/july2010/TechnicalRequirementManualVP_P2010.pdf

23

4.4 Register voor schoolleiders In Ontario bestaat een register voor leraren en aangezien schoolleiders ook bevoegd leraar zijn behoren zij te voldoen aan de criteria die worden gesteld in het register.

4.4.1 Het register In Ontario bestaat een register voor alle leraren. Schoolleiders en district supervisory officers zijn bevoegd leraar en zijn daarom ook geregistreerd. Om opgenomen te worden in het register dient een aanvraag te worden en aan de bekwaamheidseisen te voldoen om het lerarenberoep uit te oefenen in Ontario. Van ieder lid van het register is de volgende informatie opgenomen: • naam van het lid en alle certificaten voor kwalificatie en alle opleidingen en cursussen die daar bovenop zijn behaald en gevolgd; • de bepalingen, condities en limieten die bij iedere certificaat of kwalificatie horen; • iedere terugtrekking, onderbreking of opheffing van de toelating om het lerarenberoep uit te oefenen. 12 Het register is via de website van het College open toegankelijk . Leraren kunnen worden gezocht via naam of registratienummer. In het dossier staat de status: good standing (alles ok), suspension en reden daarvoor (bij de meeste is vermeld dat het lidgeld niet is betaald) of gepensioneerd. Ook kan men alle behaalde diploma’s en certificaten zien van de geregistreerde leraren, schoolleiders en district supervisory officers.

4.4.2 Eigenaar register Het boven beschreven Ontario College of Teachers bestaat voornamelijk uit het bijhouden van het register. Iedereen die geregistreerd staat, is lid van het Ontario College of Teachers. De kosten van het register worden betaald door het Ministerie van Onderwijs. Daarnaast moet iedereen die geregistreerd wil worden hiervoor een jaarlijks bedrag betalen en betalen ook organisaties een bedrag per accreditatieaanvraag voor een opleiding.

4.4.3 Verplichtingen Om in Ontario aan een door de overheid gefinancierde school te kunnen werken als leraar of schoolleider of op het district niveau als district supervisory officer, dient men geregistreerd te zijn in het Ontario College of Teachers. Om in het register te mogen staan moet men een door het College geaccrediteerde opleiding tot leraar of schoolleider hebben gevolgd of moet men een soort van erkenningsprocedure aangevraagd hebben als men de lerarenopleiding elders heeft gevolgd. Verder moet men in de aanvraag voor registratie alle behaalde diploma’s cursussen en trainingen doorgeven. Als men een tijd niet les heeft mogen geven om wat voor reden dan ook, moet men dit ook doorgeven. Het is niet verplicht om als leraar of schoolleider in het register te staan, maar zonder de registratie kan men dus niet aan het werk als leraar of schoolleider in Ontario. Het College mag een aanvraag verwerpen als niet aan de bekwaamheidseisen voor het leraarschap wordt voldaan. Een bekwaamheidseis is in de eerste plaats het succesvol hebben afgerond van de lerarenopleiding. Het College mag een aanvraag ook weigeren als er in het verleden gedragingen of activiteiten zijn ondernomen door de aanvrager die tot redenen leiden te geloven dat de aanvrager 13 zijn taken als leraren niet in overeenstemming met de wet zal uitvoeren. Indien een betaling voor het register niet is nagekomen, kan men uit register worden gezet. Leraren en scholleiders moet daarnaast de door het College vastgelegde Standards of Practice en de Ethical Standards volgen. Deze richten zich vooral op beroepsinhoudelijke normen en waarden. Onder de Standards of Practice is bijvoorbeeld opgenomen dat leden zich committeren aan ‘ongoing 12 13

Website Ontario College: http://www.oct.ca/findateacher. (http://www.e-laws.gov.on.ca/html/statutes/english/elaws_statutes_96o12_e.htm#BK24 Part III.article2).

24

professional learning’. Doordat in het register alle gevolgde en behaalde opleidingen staan, wordt ook vermeld dat het Leadership Qualification Program is behaald.

4.4.4 Klachten Bij het College kunnen klachten worden ingediend tegen ‘professional misconduct, incapacity and 14 incompetence’ van leraren en schoolleiders . Het niet voldoen aan bepaalde standaarden voor professionele ontwikkeling wordt niet genoemd. De klachten worden behandeld door het College. Dit gebeurd in openbare hoorzittingen. Een panel bestaande uit een door de overheid aangewezen vertegenwoordiger van de maatschappij en een gekozen leraar door het College, beoordelen de aanklacht. Het College is de aanklager en de beschuldigde verdedigt zichzelf, veelal vertegenwoordigd door een advocaat. De uitkomsten van de hoorzitting komen op de website. De zwaarste sanctie is het ontnemen van de onderwijsbevoegdheid 15 en daarmee geschrapt worden uit het register. Er zijn circa 90 openbare hoorzittingen per jaar ten opzichte van 235.000 leden.

14

Online is een lijst te vinden wat valt onder misconduct: http://www.oct.ca/public/complaints-and-discipline/misconductregulation. 15 zie deze video voor meer informatie http://www.youtube.com/watch?v=6ERPDwISDdg).

25

5

SCHOOLLEIDERSCHAP IN ENGELAND

5.1 Achtergrond onderwijssysteem De meeste scholen in Engeland zijn gemeenschapsscholen c.q. openbare scholen. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het werven van personeel en voor de toelating van leerlingen. Bijna 93 procent van de Engelse leerlingen zit op een openbare school. De andere 7 procent bestaat uit scholen die zijn opgericht door een kerk of liefdadigheidsinstelling of bestaan op grond van een stichting. Alle scholen die subsidie ontvangen van een gemeente zijn verplicht het nationale curriculum te volgen. Leerplicht Leerplicht geldt in Engeland voor kinderen van 5 tot en met 16 jaar. Veel kinderen starten echter al op vierjarige leeftijd het primair onderwijs tot en met tienjarige leeftijd. Van elf t/m zeventien jaar volgen ze het secundair onderwijs. In 2008 is besloten dat met ingang van 2013 de leerplicht wordt verhoogd naar zeventien jaar en in 2015 tot achttien jaar. Het onderwijs is gratis voor kinderen in de leeftijd van drie tot achttien jaar. Verantwoordelijkheid onderwijs Het onderwijssysteem in Engeland wordt gekenmerkt door zijn decentrale karakter. De verantwoordelijkheid voor de verschillende aspecten van onderwijs wordt gedeeld tussen de centrale overheid, de lokale overheid (in sommige gevallen kerken en andere vrijwilligersorganisaties) en de bestuursorganen van onderwijsinstellingen. Primaire onderwijswetgeving wordt vastgesteld door het nationaal parlement. De lokale overheden (LA) voeren het beleid van het Ministerie van Onderwijs uit en financieren, ondersteunen, adviseren en controleren de scholen. Scholen krijgen van de gemeenten een budget dat het schoolmanagement verder beheert. Scholen hebben daarmee een grote financiële verantwoordelijkheid en nemen zelf financiële beslissingen die de belangen van de school betreffen. Schoolleiders en ander onderwijspersoneel van openbare - en scholen voor speciaal onderwijs zijn in dienst van de lokale onderwijsautoriteit of van de instelling die de school beheert. Leraren en schoolleiders die in dienst worden genomen door de gemeenten, ontvangen een contract dat is vastgesteld op nationaal niveau Hervormingen en recente ontwikkelingen In Engeland zijn ze al jaren zeer actief op het gebied van professionele status en kwalificatie van leraren en schoolleiders. Wat betreft kwalificatie en verantwoordelijkheden van leraren en schoolleiders wordt veel vastgelegd in wetgeving en op centraal niveau geregeld. De afgelopen jaren zijn een aantal grote hervormingen doorgevoerd. Implementeerde Engeland in het jaar 2000 nog een General Teaching Council met verplicht lerarenregister, een Qualified Teacher Status en een verplicht National Professional Qualification for Headship, anno 2013 is het opgeheven of is het verplichte karakter verdwenen. Nieuwe ontwikkelingen en nieuw beleid is in de plaats gekomen met nieuwe regelingen. Zo is sinds 2012 een inductiefase verplicht voor startende leraren, bestaat de Qualified Teacher Status tegenwoordig uit nieuw vastgestelde Teacher Standards en begint Engeland binnenkort met de invoering van prestatiebeloning. In dit hoofdstuk worden de hervormingen relevant voor dit onderzoek nader toegelicht in de aparte paragrafen.

26

5.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders

5.2.1 Schoolleiderschap In Engeland wordt de school leader ‘head teacher’ genoemd. Er werken naast de head teacher vaak deputy head teachers, in het secundair onderwijs vaak meer omdat de scholen groter zijn dan in het primair onderwijs. In Engeland zijn de taken tussen de schoolleider en het bestuur wettelijk geregeld. In The Education Regulations 2000 (Secretary of State for Education and Employment, 2000) is wettelijk opgenomen wat de taken van een bestuur zijn en de taken van een schoolleider. Zo heeft het bestuur van een school in Engeland vooral een strategische rol in het runnen van de school. Het bestuur krijgt de verantwoordelijkheid om: • beleid en doelstellingen voor de school vast te stellen, • targets vast te stellen om de doelstellingen te kunnen behalen, • vooruitgang te monitoren en evalueren, • optreden als een ‘kritische vriend’ naar de schoolleider (ondersteunen in de uitvoer van de functie en constructieve kritiek meegeven). De schoolleider is verantwoordelijk voor de interne organisatie, management en controle van de school. Zij dienen het bestuur tijdig te informeren over de voortgang van het vastgestelde beleid en de doelstellingen. De schoolleider dient elk schooljaar het bestuur te informeren welke voortgang is geboekt met betrekking tot de vastgestelde doelstellingen en targets. In Engeland worden aan ‘Deputy Head Teachers’ en ‘Assistant Head Teachers’ ook specifieke taken en verantwoordelijkheden belegd die op nationaal en wettelijk niveau zijn vastgelegd (Department of Education, 2012a). Naast het lesgeven kan een deputy of assistant head teachers de volgende taken krijgen: • het formuleren van doelstellingen voor de school, • beleid ontwikkeling om deze doelstellingen te behalen, • het managen van personeel en middelen, en • het monitoren van vooruitgang door het personeel. De taken en verantwoordelijkheden van een schoolleider zijn nog verder gespecificeerd op nationaal niveau. In het document ‘School Teachers’ Pay and Conditions Document 2012’ (Department of Education, 2012a) is uiteengezet wat de taken van een schoolleider zoal zijn in Engeland. •

•

•

•

•

Organisatie, strategie en ontwikkeling van de school o Strategische leiderschap om gezamenlijk met andere actoren de strategische ontwikkeling van de school te bewerkstelligen o Het ontwikkelen, implementeren en evalueren van het beleid, de praktijken en procedures van de school Lesgeven o Zelf lesgeven o Het leiding geven aan en managen van het lesgeven en leren op de school Gezondheid, veiligheid en discipline o Veiligheid bevorderen van onderwijspersoneel en leerlingen o Discipline onder leerlingen en onderwijspersoneel bevorderen Management van personeel en middelen o Leidinggeven, managen en ontwikkeling van het onderwijspersoneel, inclusief het beoordeling en managen van de prestaties van het personeel o De middelen in een school goed organiseren o Goede werkrelaties ondersteunen o Werkrelatie met de vakbonden en ondernemingsraad onderhouden Professionele ontwikkeling o Het stimuleren van professionele ontwikkeling van het personeel

27

Deelnemen aan programma’s voor het evalueren en beoordelen van de eigen prestaties, en indien nodig, van ander onderwijspersoneel o Deelnemen aan professionele ontwikkeling Beoordelen of een personeelslid in aanmerking komt voor een promotie Samenwerken met collega’s en andere professionals Communiceren met het bestuur, personeel, ouders, leerlingen en hulpverleners o

• • •

5.2.2 Initiële opleiding National Professional Qualification for Headship Engeland heeft de afgelopen decennia veel onderwijshervormingen doorgevoerd. Eén daarvan was de verplichte kwalificatie voor schoolleiders vanaf 2004. Toekomstige schoolleiders moesten een ‘National Professional Qualification for Headship’ (NPQH) succesvol hebben afgerond aan het National College for School Leadership (NCSL) voordat ze konden starten als schoolleider. Dit nationaal diploma was tot begin 2012 verplicht voor alle aankomende schoolleiders. Nu is de NPQH nog wel gewenst, maar niet verplicht. Op de website van het Engelse Department of Education wordt de Qualification de ‘first choice qualification for anyone aspiring to be a headteacher or principal’ genoemd. Scholen krijgen sindsdien meer vrijheid om zelf te bepalen welke bekwaamheden zij belangrijk vinden voor hun schoolleiders. In deze paragraaf wordt uitgebreid informatie gegeven over de eisen om deel te mogen nemen aan de opleiding en de elementen van de opleiding. De NPQH is ontwikkeld door toonaangevende schoolleiders en academici. Figuur 4.1 toont een overzicht hoe op strategisch niveau de opleiding NPQH in elkaar steekt. Figuur 4.1: Model van de National Professional Qualification for Headship

Bron: Department for Education (2013a) De NPQH duurt 6 tot 18 maanden. Een goede motivatie en de wil om binnen 12 tot 18 maanden na de start van de opleiding te gaan solliciteren voor een baan als schoolleider zijn verplicht. Daarnaast dient ook de intentie om direct na de opleiding fulltime als schoolleider aan de slag te gaan, te worden aangetoond. Als laatste moet ook de huidige schoolleider of manager van de aankomende schoolleider akkoord gaan met de inschrijving op de opleiding en een actieve rol spelen om de aspirant schoolleider te ondersteunen en leiderschapsinzet te stimuleren.

28

De NPQH wordt gegeven op Master niveau. De opleiding bestaat uit verschillende modules. Tabel 4.2 toont een overzicht van de verschillende programmaelementen en details. Om de NPQH kwalificatie te behalen moeten drie verplichte modules en twee keuzemodulen succesvol afgerond worden. Daarnaast dient een aspirant schoolleider een stage van ten minste negen dagen succesvol te doorlopen op een andere school. De kosten van de NPQH kunnen gedekt worden door een subsidiebeurs, indien aspirant schoolleiders voldoen aan diverse criteria. Tabel 4.2: Gedetailleerd overzicht verschillende programma onderdelen NPQH Programme element Induction

Details Seven hours of face-to-face learning, during which you will: • have the opportunity to use our 360 degree diagnostic tool • plan your activities for NPQH • select a placement school • decide whether you would like the support of a coach throughout NPQH • reflect on the desired leadership development outcomes for whole-school learning in both your home and placement school • gain an understanding of the assessment process • learn with peers

Development phase Placement school

A number of integrated activities including work at a placement school and in your home school driven by essential and elective modules. A placement of a minimum of nine days at a selected school, during which you will: • lead on a strategically challenging project • participate in agreed activity alongside the headteacher of your placement school • learn from an effective role model • practise and develop your leadership in a different context • reflect on key leadership behaviours of highly effective leaders, and identify how to develop your own leadership

Home school

Engage in day-to-day leadership development in your current school, during which you will: • lead on a strategically challenging project • engage in challenge and support from your headteacher • integrate learning from NPQH into your leadership practice • negotiate and tackle specific school improvement priorities Those not currently working in a school will undertake these activities in the school that you have identified, and who has committed to support you.

Modules

NPQH modules contain a blend of work-based, online, reflective and facilitated learning. The balance of each module will vary, however typically at least half of the module activity will be work-based. You will complete three essential modules, built from outstanding practice, and will be able to chose two elective modules to complete. Essential modules are: • Leading and improving teaching • Leading an effective school • Succeeding in headship Elective modules are: • Curriculum development • Leading inclusion: achievement for all • Closing the gap • Using data and evidence to improve performance • Leading staff and effective teams • Leading change for improvement • Leadership in diverse contexts • School improvement through effective partnerships

29

Programme element Coaching

Details

Final assessment

Your work throughout the development phase will be assessed on completion. Details of the final assessment are to be confirmed.

Optional coaching for leadership improvement will be available through licensees. Coaching will give you the opportunity to: • draw together, synthesise and integrate your learning • reflect on progress, build on strengths and identify any further development required • build self-awareness and improve your own leadership • build coaching behaviours into your own leadership

Bron: Department of Education (2013b) Door het Engelse National College for School Leadership worden informatie sessies gehouden voor geïnteresseerde en gemotiveerde leraren om meer informatie te ontvangen over de NPQH. National College for School Leadership Tot voor kort een belangrijk instituut in het aanbieden van opleidingen voor schoolleiders in Engeland is het National College for School Leadership. Het College is een uitvoerend agentschap van het Engelse Department of Education. Het College is opgericht in het jaar 2000 en was het eerste instituut ter wereld dat zich volledig richtte op het opleiden en professioneel ontwikkelen van schoolleiders. Een belangrijke verandering dat wordt doorgevoerd in verband met onderwijshervormingen door de Britse overheid is dat het National College for School Leadership eind maart 2013 gaat fuseren met de Teaching Agency om één uitvoerend agentschap te creëren dat zich bezig houdt met het opleiden en professioneel ontwikkelen van excellente leraren en schoolleiders. De Teaching Agency is opgericht in april 2012 en houdt zich al bezig met de werven, de initiële training en professionele ontwikkeling van leraren, en straks dus ook van schoolleiders.

5.2.3 Vereisten om schoolleider te worden In Engeland is op nationaal vastgelegd aan welke bekwaamheidseisen dient te worden voldaan om de functie van schoolleider te bekleden. De eerste eis is dat de aspirant schoolleider een bevoegd leraar is. Als bevoegd leraar zijn er diverse verplichtingen vastgesteld in nationale wetgeving (Department of Education, 2012b). Zo zijn er de volgende eisen voor bevoegde leraren: • Een Qualified Teacher Status (QTS). De Qualified Teacher Status dient vanaf 2012 te voldoen aan de nieuw vastgestelde Teacher Standards. De QTS wordt behaald bij het afronden van een geaccrediteerde lerarenopleiding. In Engeland bestaat ook de mogelijkheid om de kwalificatie te behalen tijdens werken, zoals de Graduate Teacher Programme of de Registered Teacher Programme. • Het uitvoeren van de nodige gezondheidstesten, • Een uittreksel van goed gedrag, • Niet voorkomt op de lijst van de Teaching Agency van leraren die uit hun functie zijn ontheven. Naast de QTS wordt het vaak verlangd dat de aspirant schoolleider een aantal jaren werkervaring heeft als leraar. In de praktijk komt het ook steeds meer voor dat afgestudeerden voor de klas komen, vooral in po scholen. Dit komt mede door programma’s zoals Teach First waar excellente studenten de QTS behalen en tegelijkertijd leiderschapservaring opdoen. Tot halverwege 2012 was het verplicht dat aspirant schoolleiders de National Professional Qualification for Headship (NPQH) behaalden. De verplichting is weggenomen, maar het wordt aspirant schoolleiders nog steeds aangeraden om voorafgaand aan de sollicitatie voor schoolleider de NPQH te behalen. Schoolleiders zijn in dienst bij de local authority (LA) in het geval van een gemeenschaps- en vrijwillig gecontroleerde school. Bij een school opgericht door een kerk of liefdadigheidsinstelling is een schoolleider in dienst bij het bestuursorgaan. In de praktijk houdt de raad van bestuur van een school zich bezig met het werven, selecteren en beoordelen van schoolleiders. Voor de selectieprocedure

30

en benoeming van een schoolleider in Engeland worden ook vanuit nationaal niveau eisen gesteld aan hoe dit geregeld dient te worden.

5.2.4 Professionele ontwikkeling / nascholing Het jaarlijks voldoen aan een bepaalde standaard in professionele ontwikkeling is geen verplichting in Engeland. In samenspraak met de raad van bestuur dient de schoolleider jaarlijks een plan op te stellen met doelstellingen en targets voor de ontwikkeling van een school. Professionele ontwikkeling van de schoolleider kan vervolgens onderdeel uitmaken van dit plan. Het National College for School Leadership (fuseert in maart 2013 met de Teaching Agency) is op nationaal niveau het instituut voor de opleiding van schoolleiders. Zij bieden een reeks van professionele ontwikkelingsmogelijkheden. Leadership Curriculum Het College heeft een nationaal curriculum ontwikkeld om schoolleiders te ondersteunen in elk stadium van hun carrière. Het College heeft vijf nationale kwalificaties ontwikkeld voor schoolleiders, allen gericht op een ander stadium in de carrière van een schoolleider. Dit zijn: • •

• • •

Level 1: National Professional Qualification for Middle Leadership (NPQML) – gericht op schoolleiders die een team willen leiden binnen een organisatie Level 2: National Professional Qualification for Senior Leadership (NPQSL) – gericht op schoolleiders die meerdere verantwoordelijkheden hebben in een schoolomgeving en op vele vlakken met leiderschap bezig zijn Level 3: National Professional Qualification for Headship (NPQH) – gericht op schoolleiders die de wens hebben om leiding te geven aan een organisatie Level 4: Leading an organisation – gericht op schoolleiders die al leiding geven aan een organisatie en hun kennis verder willen ontwikkelen om zo effectief mogelijk te zijn Level 5: Leading more than an organisation – gericht op schoolleiders die de wens hebben om aan meerdere organisaties leiding te geven

Voor de eerste drie kwalificaties is het mogelijk om de opleiding te volgen. De levels 2 en 3 lopen voor het eerst in januari 2013. Level 4 en 5 zijn nog in ontwikkeling via een pilot fase. De kwalificaties hiervoor komen zeer binnenkort beschikbaar. Drie belangrijke thema’s lopen door alle vijf levels en zijn gericht op de vaardigheden en kennis waar schoolleiders over dienen te beschikken. Dit zijn: 1. Onderwijsexcellentie, 2. Operationeel beheer en 3. Strategisch leiderschap. De eerste drie kwalificaties bestaan uit een aantal verplichte modules en keuzemodules. Elke module bestaat uit ongeveer 50 uur werk. Hieronder valt leren op de werkplek, opdrachten uitvoeren onder andere met peer schoolleiders, lezen, reflecteren en online leren. In bijlage B van dit rapport wordt een overzichtelijk overzicht getoond van de vijf nationale kwalificaties, hoe de kwalificaties zich tot elkaar verhouden en de bijbehorende modules. Het is ook mogelijk om de keuzemodules afzonderlijk van elkaar te volgen. Echter alleen bij het volgen van alle modules kan de (aspirant)schoolleider aanspraak maken op de nationaal erkende kwalificatie. Aan het eind van de opleiding voor een kwalificatie dient de (aspirant)schoolleider een assessment af te leggen bij het National College for School Leadership. Bij een succesvolle afronding ontvangt de deelnemer de kwalificatie van het National College. Interessant gegeven is dat het National College for School Leadership licenties heeft uitgegeven aan organisaties over geheel Engeland om de opleidingen voor de kwalificaties te geven. Vanaf oktober 2012 zijn er dertig organisaties die een licentie hebben ontvangen. De organisaties bestaan uit universiteiten, lerarenopleidingsscholen en onderwijsinstituten. Deze organisaties hebben een aantoonbaar succesvolle achtergrond in het opleiden van schoolleiders van de toekomst. De organisaties dienen zich te houden aan het vastgelegde curriculum met de verplichte modules, maar kunnen wel de opleiding verzorgen. Op de website van de Department for Education is een lijst

31

te vinden met alle instellingen die beschikken over de licentie van de National College for School 16 Leadership . Door het Engelse Ministerie van Onderwijs wordt een gelimiteerd aantal subsidies beschikbaar gesteld voor (aspirant)schoolleiders die een opleiding willen volgen om één van de nationale kwalificaties te behalen. Het Leadership Curriculum is zeer recent ontwikkeld en vervangt een aantal meer traditionele nascholingsopleidingen aangeboden door het National College (denk aan de National Professional Qualification in Integrated Centre Leadership, Leadership Pathways en Tomorrow’s Heads) Het National College for School Leadership biedt naast de Leadership Curriculum en de National Qualifications andere nascholingsmogelijkheden die uitvoerig staan beschreven op de website van de Department of Education. Zo bestaat het programma Head Start, bedoeld voor startende schoolleiders die de National Professional Qualification for Headship hebben afgerond en in de eerste twee jaar hun functie uitoefenen. De startende schoolleiders ontvangen praktisch advies, volgen korte (online) cursussen, zijn verbonden aan een online community en netwerk van schoolleiders en hebben een mentor met veel werkervaring als schoolleider. Ook bestaan er diverse programma’s waar excellente senior schoolleiders zich voor kunnen opgeven, om schoolleiders en scholen te ondersteunen die minder ver ontwikkeld zijn (Local Leaders of Education Programme en National Teaching Schools). 17

Verder biedt het College korte online cursussen . Deze cursussen zijn gratis beschikbaar voor leden. De cursussen duren vaak twee weken. Hieronder een greep uit de beschikbare onderwerpen: • What is a culture of coaching? • An introduction to career planning st • An introduction to the 21 century of learning • An introduction to leading effective teams • Stepping up to leadership • An introduction to handling difficult conversations Universiteiten, onderwijsinstituten, opleidingsinstituten, consultancy bureaus in Engeland bieden ook professionele ontwikkeling voor schoolleiders aan. Hier is voor dit onderzoek niet verder naar gekeken, gezien de diversiteit van het aanbod.

5.3 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders Voor het hoger onderwijs is de Quality Assurance Agency for Higher Education (QAA) verantwoordelijk voor het adviseren van de overheid over de kwaliteit van de opleidingen aangeboden in het hoger onderwijs. Specifiek voor lerarenopleidingen en nascholingsopleidingen voor leraren is de Engelse onderwijsinspectie Ofsted (Office for Standards in Education, Children’s Services and Skills) verantwoordelijk voor de inspectie en het toezien op de kwaliteit van de opleidingen. Vanaf januari 2013 is hiervoor een speciaal handboek opgesteld ‘Initial Teacher Education Inspection handbook’ (Ofsted, 2012). In het handboek wordt geen referentie gemaakt naar de specifieke opleidingen voor schoolleiders. Echter Ofsted (2002) heeft zich in het verleden wel bezig gehouden met het beoordelen van initiële opleidingen voor schoolleiders. In 2002 heeft Ofsted een rapport gepubliceerd over een inspectie die was uitgevoerd naar de eerste zeven cohorten van de National Professional Qualifications for Headship (NPQH) en naar de inductie van schoolleiders verzorgd door local authorities. In totaal 16

Website met organisaties die beschikken over een licentie om opleidingen voor het Leadership Curriculum te verzorgen: http://www.education.gov.uk/nationalcollege/index/professional-development/modularcurriculum/college-

17

Online cursussen aangeboden door de National College for School Leadership: http://www.education.gov.uk/nationalcollege/index/professional-development/professionaldevelopment-shortcourses-online-seminars-all-members.htm

licensees.htm

32

heeft de inspectie met 165 schoolleiders gesproken over de kwaliteit van de NPQH en het inductieprogramma en het effect dat beide programma’s hebben op de effectiviteit en het functioneren van schoolleiders. Uit het inspectierapport zijn diverse conclusies naar voren gekomen over het leiderschap en management op Engelse scholen en in hoeverre NPQH en de inductie fase van betekenis geweest. Aangezien de inspectie periode meer dan tien jaar geleden heeft plaatsgevonden (van 1998 – 2001) is het niet relevant om de conclusies van het inspectierapport te vermelden. Van het nieuwe Leadership Curriculum geeft de National College for School Leadership aan dat het National College zich bezig houdt met de kwaliteit van de opleidingen, aangezien sommige opleidingen worden aangeboden door universiteiten, onderwijsinstituten en opleidingsinstituten die een licentie hebben ontvangen van het National College. Deelnemers aan de verschillende opleidingen wordt gevraagd feedback te geven op hun ervaring, door middel van een 5 sterren rating benadering. Op deze manier is voor geïnteresseerden zichtbaar hoe de organisaties presteren in het aanbieden van de opleidingen.

5.4 Rol professionele ontwikkeling bij de beoordeling van schoolleiders In Engeland is in nationale wetgeving (Department of Education, 2012b) vastgelegd wie de schoolleider beoordeelt en welke stappen daarvoor genomen dienen te worden. De raad van bestuur bepaalt de timing en de beoordelingscyclus van het functioneren van een schoolleider. Het bestuur treedt ook op als de ‘reviewers’ van de schoolleiders. Het bestuur mag twee of drie bestuursleden aanwijzen als ‘reviewers’ om het functioneren van de schoolleider te beoordelen. Tegelijkertijd heeft de schoolleider het recht om een aanvraag in te dienen om een bestuurslid van de raad van bestuur te vervangen in verband met slecht functioneren. Het bestuur besluit of zij instemmen met deze wens, of dat zij het verzoek afkeuren. Verder heeft de local authority ook de mogelijkheid om mogelijk disfunctioneren van een schoolleider aan te kaarten bij de raad van bestuur en de schoolleider. Hier kunnen vervolg stappen op genomen worden. In wetgeving is vastgelegd dat bestuursleden van de raad van bestuur samen met een externe adviseur en schoolleider de doelstellingen en prestatiecriteria jaarlijks vaststellen in een planning meeting. De doelstellingen houden verband met het leiderschap, management en vooruitgang van leerlingen van de school. Onderdeel hiervan kan de professionele ontwikkeling zijn van een schoolleider. Dit is afhankelijk per individu. Als er geen overeenstemming wordt bereikt tussen de verschillende partijen, dan is het aan de raad van bestuur om de doelstellingen vast te stellen. Dit moet schriftelijk worden vastgelegd. Als de doelstellingen zijn vastgesteld door het bestuur in plaats van gezamenlijk afgesproken tussen de schoolleider en het bestuur, dan heeft de schoolleider de mogelijkheid om schriftelijk commentaar bij de doelstellingen te plaatsen. Aan het eind van het jaar dient een ‘review meeting’ plaats te vinden tussen de schoolleider, raad van bestuur en externe adviseur om te beoordelen of de schoolleider de doelstellingen en prestatiecriteria heeft behaald. Bij succesvol functioneren kan de schoolleider een salarisverhoging ontvangen. Vijf dagen na de review meeting dient de raad van bestuur een verslag te maken van het beoordelingsgesprek, getekend door de partijen. In Engeland heeft op nationaal niveau de onderwijsinspectie ook een belangrijke rol in het beoordelen van het functioneren van een school en daarmee ook het functioneren van een schoolleider. Openbare scholen worden regelmatig geïnspecteerd door het uitvoerend agentschap Ofsted (Office for Standards in Education, Children’s Services and Skills).

33

5.5 Register voor schoolleiders Tot voor kort bestond in Engeland een register voor leraren. De General Teaching Council for Engeland (GTC) was opgericht in 2001 als een professioneel orgaan voor onderwijs in Engeland. De Council had drie functies: • Het bijhouden van een register voor gekwalificeerde leraren in Engeland; • Reguleren van het lerarenberoep en het verlenen van de Qualified Teacher Status; • Adviseren van de overheid en agentschappen over zaken die betrekking hebben op de kwaliteit van lesgeven. Aangezien schoolleiders verplicht waren te beschikken over een lerarenkwalificatie en geregistreerd in het lerarenregister, golden de eisen verbonden aan de registratie ook voor hen. Na het aantreden van de regering Cameron in 2010 is besloten om De General Teaching Council (GTC) van Engeland op te heffen per maart 2012. Vanaf het begin heeft de GTC geworsteld met het feit dat leraren vonden dat het register was opgelegd (Telegraph, 2010). Verder was er de laatste jaren veel kritiek op de GTC. Zo was er sprake van een bureaucratische werkwijze en vervulde de GTC zijn taken niet naar behoren. Uit data blijkt dat in negen jaar tijd slecht slechts 78 leraren voor een disciplinair panel zijn gekomen waarvan 13 uit het register zijn verwijderd (dit op een totaal aantal van 450.000 leraren). Verder heeft de GTC geen verbetering gebracht in de klaspraktijk, in de ontwikkeling van professionals en het leren van kinderen. De GTC kreeg ook kritiek op plannen voor een nieuwe "gedragscode", die voor leraren fatsoensnormen oplegt voor gedrag in de avonden en weekenden, docenten voelden zich onder de loep genomen. De visie van de huidige regering is dat leraren en schoolleiders als professionals worden gezien waar vertrouwen in wordt gesteld, in plaats van wantrouwen met een verplicht register. Een aantal van de functies van de GTC is overgedragen aan het Engelse Department of Education, terwijl sommige taken helemaal zijn afgeschaft. Vanaf 1 april 2012 is de Teaching Agency opgericht, een nieuw uitvoerend agentschap van het Department of Education, en heeft de volgende taken overgenomen van de GTC: • De toekenning van de Qualified Teacher Status (QTS), • De toekenning van inductie-certificaten, • Beroepsprocedures voor de inductie, • De reglementering van de leraarsprofessie. Er is geen verplichting meer om geregistreerd te staan bij de Teaching Agency.

34

6

SCHOOLLEIDERSCHAP IN FINLAND

In dit hoofdstuk wordt weergegeven hoe het is gesteld met de bekwaamheidseisen van schoolleiders in Finland. Er is contact geweest met de Finnish National Board of Education en het Finse Ministerie van Onderwijs over het onderzoek. Voor dit hoofdstuk is vooral gebruik gemaakt van een internationaal onderzoek uitgevoerd door de Finnish National Board of Education (2012) over de opleidingseisen en professionele ontwikkeling van schoolleiders in verschillende landen (waaronder Finland).

6.1 Achtergrond onderwijssysteem Zowel het basis, voortgezet als hoger onderwijs is gratis voor Finse leerlingen. Leerplicht geldt voor kinderen van 7 tot 16 jaar. Veel kinderen gaan voorafgaand naar voorschoolse kinderopvang (de overheid is verplicht om alle kinderen voorschoolse opvang aan te bieden) waar ze onder toezicht staan van universitair geschoolde docenten. Tot en met de zesde klas krijgen de leerlingen voornamelijk les van één klassenleraar. Van de zevende tot en met de negende klas doceren de leraren een of twee vakken. Het secundair onderwijs geeft twee mogelijkheden: vanaf 16 jaar kunnen leerlingen ofwel instromen in een driejarige opleiding in het beroepsonderwijs, of instromen in een driejarige secundair onderwijs als voorbereiding op tertiair onderwijs. Verantwoordelijkheid voor het onderwijs Het Finse Ministerie van Onderwijs is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderwijsbeleid. Deze taak wordt voornamelijk gedelegeerd aan de Finnish National Board of Education. Het onderwijsbeleid bestaat uit gedefinieerde standaarden waar veel ruimte wordt gelaten voor lokale implementatie. De gemeenten coördineren het primair-, voortgezet- en het beroepsonderwijs en de overheid doet dat voor de universiteiten. Gemeenten beschikken over een onderwijsafdeling waar medewerkers zich bezig houden met planning, begeleiding en ontwikkeling van personeel. Finse scholen hebben net als in Nederland en Engeland een hoge mate van (financiële) autonomie. In Finland ontvangt de schooldirectie een lumpsumbudget en bepaalt met de leraren hoe dit budget verdeeld gaat worden. In Finland bestaat geen onderwijsinspectie. Zij gaan uit van de verantwoordelijk van de onderwijsprofessional en het schoolbestuur.

6.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders 6.2.1 Schoolleiderschap en vereisten Schoolleiders en adjunct schoolleiders zijn in Finland verantwoordelijk voor het gegeven onderwijs op scholen. De bekwaamheidseisen voor een schoolleider zijn vastgelegd op nationaal niveau in een regelement aangaande lerarenkwalificaties (14.12.1998/986). De bekwaamheidseisen in Finland om schoolleider te worden bestaan uit de volgende criteria: • beschikken over een afgeronde lerarenopleiding op Master niveau en in de richting waarop het onderwijs in de school wordt gegeven, • beschikken over adequate leservaring (geen specifieke criteria zoals aantal jaren leservaring), • beschikken of het Certificaat in Onderwijsadministratie (Certificate in Educational Administration) of het afronden van een universiteitsprogramma in onderwijskundig leiderschap.

35

Er bestaan geen formele kwalificatie-eisen voor adjunct schoolleiders. Aangezien een adjunct schoolleider vaak wordt aangesteld uit de lerarengroep, beschikken zij over een afgeronde Masteropleiding en daarmee een lerarenkwalificatie en leservaring. Over het algemeen zijn de schoolleiders die worden aangesteld in Finland vrij ervaren docenten. Daarnaast blijkt dat schoolleiders over het algemeen voor lange termijn de functie van schoolleider blijven bekleden (Ministry of Education Finland, 2007).

6.2.2 Initiële opleiding en vereisten Een opleidingseis in Finland is dat schoolleiders dienen te beschikken over een Certificaat in Onderwijsadministratie. Er zijn twee opties om de opleiding te volgen om het certificaat te behalen: ofwel het volgen van een specifieke opleiding genaamd ‘Certificaat in Onderwijsadministratie’ (15 credits), of het volgen van de opleiding ‘Onderwijsadministratie en management’ (25 credits) waarmee ook het Certificaat behaald kan worden. Beide opleidingsopties kunnen gevolgd worden aan een universiteit in Finland. Het curriculum van de opleiding wordt niet vastgesteld op nationaal niveau en heeft op de universiteiten die de opleiding aanbieden een verschillende focus. In het algemeen omvat de opleiding voor het Certificaat in Onderwijsadministratie de volgende thematische onderdelen: 1. Basis van het publiek recht 2. Algemeen en gemeentelijke administratie 3. Onderwijsadministratie 4. HR administratie 5. Financiële administratie De opleiding wordt afgerond met twee schriftelijke examens. Het eerste schriftelijke examen gaat over de basis van het publieke recht en de algemeen/gemeentelijke administratie. Het tweede schriftelijke examen gaat in op de onderwijsadministratie, HR - en de financiële administratie. De ‘Finnish National Board of Education’ is verantwoordelijk voor het beoordelen van de examens. De National Board of Education organiseert ook voorbereidende training voor de opleiding om het Certificaat te behalen. Hier wordt een vergoeding voor gevraagd. Opleiding Onderwijsadministratie en management Het volgen van de module ‘Onderwijsadministratie en management’ omvat naast bovengenoemd thematische onderdelen ook een onderdeel waarin inzicht wordt geboden in de werkzaamheden van een schoolleider. Zo bestaat een opdracht uit het interviewen van een ervaren schoolleider bij de mentorschool. Een andere opdracht is dat deelnemers een persoonlijk ontwikkelingsplan maken en een school ontwikkelingsplan. Het doel is aankomende schoolleiders instrumenten meegeven voor schoolontwikkeling. Sommige Finse universiteiten bieden een gesubsidieerde opleiding van de overheid aan voor schoolleiders (6 credits). Het doel van de opleiding is inzicht bieden en werkzaamheden van schoolleiders. Voor de opleiding moet een vergoeding worden betaald. In geen van de opleidingen voor schoolleiders wordt praktijktraining aangeboden. In realiteit blijkt dit ook minder nodig, aangezien veel Finse schoolleiders eerder hebben gewerkt in leiderschapsposities, zoals adjunct schoolleider. Gezien de bekwaamheidseisen die gelden om schoolleider te worden, is het in Finland moeilijk voor geïnteresseerden die niet beschikken over een lerarenkwalificatie of ervaring in het lesgeven om de functie van schoolleider te bemachtigen. Finland beschikt wel over de mogelijkheid om de module ‘Onderwijsadministratie en management’ te volgen in de initiële lerarenopleiding. Het enige wat dan nog ontbreekt om de functie van schoolleider te bekleden is werkervaring als leraar.

36

6.2.3 Professionele ontwikkeling / nascholing Inductie fase Professionele ontwikkeling begint in Finland met de inductiefase voor startende leraren. Zo bestaat in Finland een door de overheid gesubsidieerd inductieprogramma voor startende schoolleiders. De inductiefase wordt in Finland als essentieel ervaren in de opleiding van Finse schoolleiders. Het inductieprogramma wordt georganiseerd op nationaal niveau door de Finse universiteiten en ‘Educode Oy’ (het voormalig Finse nationale centrum voor professionele ontwikkeling en onderwijs). De universiteiten zijn verantwoordelijk voor de praktische toepassing van theorie, terwijl Educode zich meer focust op praktijksituaties die zich voor kunnen doen en hoe daar mee om te gaan. Educode organiseert het programma op verschillende locaties in Finland. De Finnish National Board of Education heeft het curriculum voor het inductieprogramma ontwikkeld. De inhoud van het programma omvat de volgende onderdelen: 1. School organisatie, administratie en financiën: leerdoelen bestaan uit de visie van een school, doorlopende ontwikkeling, interne en externe communicatie, besluitvormingsproces en financieel management. 2. School curriculum en leerresultaten: leerdoelen bestaan uit het bewerkstelligen van een doorlopende ontwikkeling in het curriculum, samenwerking met stakeholders, samenwerking met regionale/nationale/internationale organisaties, de ontwikkeling van leeromgevingen, kwaliteitsbeoordeling en –borging. 3. HR management en leiderschap: leerdoelen bestaan uit oplossen werkgever-werknemer problemen, werving, management, leiderschapsethiek, competentiemanagement, disciplinaire maatregelen voor leerlingen, samenwerkend leiderschap, ontwikkeling van zelfkennis en interactie en bevordering van veiligheid op school. 4. Strategische planning: leerdoelen bestaan uit wijzigingen in het nationaal beleid en de effecten op lokaal onderwijsbeleid, actuele veranderingen in de wetgeving en normen, strategie van de school, managen van concurrerende situaties en samenwerking. Verdere professionele ontwikkeling Professionele nascholing voor schoolleiders wordt in Finland aangeboden door verschillende aanbieders, denk aan consultancy bedrijven, onderwijsinstituten, De belangrijkste aanbieders in nascholing voor schoolleiders zijn universitaire nascholingscentra en Educode Oy. Het Instituut voor Onderwijskundig Leiderschap valt onder de Universiteit van Jyväskylä en biedt een diversiteit aan nascholing voor schoolleiders, van basis module tot aan een doctoraat. De Finnish National Board of Education heeft financiering verleend voor de nascholing instituten die een lange termijn professioneel ontwikkeling programma voor schoolleiders hebben ontwikkeld. Nationale associaties voor schoolleiders worden beschouwd als belangrijke partner in de ontwikkeling en implementatie van de nascholingsprogramma’s. Werkmethoden voor professionele ontwikkeling die populair zijn op de werkvloer in Finland zijn het gebruik van peer teams om van elkaar te leren.

6.3 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders In de Finse wetgeving of collectieve arbeidsovereenkomsten is geen verplichting opgenomen voor schoolleiders om zich professioneel te blijven ontwikkelen. Ondanks dat professionele ontwikkeling van belang wordt geacht voor promotiemogelijkheden, is er geen sprake van een automatische salarisverhoging als een schoolleider zich jaarlijks professioneel ontwikkeld. Schoolleiders mogen zich vrijwillig aanmelden om een nascholingscursus te volgen. Het aantal opleidingsdagen beschikbaar voor schoolleiders varieert tussen de vijf en tien dagen per jaar.

37

6.4 Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele ontwikkeling In Finland bestaat geen nationaal evaluatiesysteem ten aanzien van de initiële opleiding en professionele nascholing. Er wordt door het Finse Ministerie van Onderwijs dan ook geen evaluatie uitgevoerd naar de effectiviteit van de opleidingen die worden aangeboden door de verschillende aanbieders in Finland. Het Finse Ministerie gaat ervan uit dat de instituten een eigen evaluatiesysteem hanteren om de kwaliteit hoog te houden (Ministerie van Onderwijs, 2007). Daarnaast wordt er in Finland geen evaluatie op nationaal niveau uitgevoerd naar de uitkomsten van de werkzaamheden van leraren en schoolleiders. Dit heeft te maken met de autonome rol van scholen in Finland. Wat in de praktijk gebeurt is dat schoolleiders vaak een eigen evaluatiesysteem ontwikkelen en hanteren dit vervolgens op school.

6.5 Register voor schoolleiders In Finland bestaat geen nationaal register voor schoolleiders en ook niet voor docenten. Vanaf de jaren negentig bestaat er ook geen onderwijsinspectie meer in Finland. Onderwijsinstellingen zijn zelf verantwoordelijk voor de evaluatie en voor het deelnemen aan nationaal/internationale evaluatietoetsen. Wat vaak gebeurt is dat het schoolmanagement gezamenlijk met leraren zich jaarlijks bezig houdt met een evaluatiecheck.

38

7 SCHOOLLEIDERSCHAP IN OOSTENRIJK 7.1 Achtergrond onderwijssysteem Federale staat Oostenrijk is een federaal georganiseerde staat en bestaat uit negen provincies (Länder). De verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor het onderwijs liggen verdeeld tussen centrale en provinciale overheden. Toch is grotendeels in de eerste plaats het centrale niveau, het federale Ministerie voor Onderwijs, Kunst en Cultuur verantwoordelijk voor het onderwijs. Het Ministerie voor Onderwijs, Kunst en Cultuur bepaalt de regels voor werving en selectie van leraren en schoolleiders als ook hun salaris en pensioen. Leraren en schoolleiders zijn in Oostenrijk in dienst bij de overheid, bij de centrale overheid of bij de provincies. De provincies zijn verantwoordelijk voor de praktische uitvoering van de werving en selectie van leraren en schoolleiders. Ook zijn de provincies voor een aantal schoolniveaus verantwoordelijk voor een deel van de schoolorganisatie en controle. In elke provincie wordt dit uitgevoerd door de ‘Landesschulrat’. De ruimte voor eigen beleid voor scholen is in dit stelsel eerder klein. Het onderwijslandschap in Oostenrijk is complex en gefragmenteerd met een hoge dichtheid aan regelgeving op gebied van onderwijs. Daar het onderwijsbeleid veel op centraal niveau wordt bepaald en de initiatieven voor schoolleiderschapsbeleid voor heel Oostenrijk uitgevoerd worden, is gekozen om in dit hoofdstuk heel Oostenrijk te bespreken en niet in te zoomen op één van de provincies (zoals bij de bespreking van Canada is gedaan). 18

Indeling schoolniveaus De verschillende fasen van een schoolloopbaan zijn de volgende: • Peuterspeelzaal (3-6 jaar) • Primair Onderwijs (6-10 jaar) • Voortgezet/beroepsonderwijs (10-18 jaar) verdeeld in: o Onderbouw (10-14 jaar) Algemeinbildende Hoeher Schule (te vergelijken met Havo, Vwo) Hauptschule (niveaus onder Havo) Gesamtschule (alle niveaus samen) o Bovenbouw Algemeinbildende Hoeher Schule (te vergelijken met Havo, Vwo) • Na alleen onderbouw vo: Algemeinbildende Hoeher Schule ‘in de leer gaan’ Twee niveaus beroepsbegeleidend onderwijs • Na boven- en onderbouw vo: Universiteiten Hogere school Pedagogische Hoge school

7.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders 7.2.1 Schoolleiderschap De rol van de schoolleider in Oostenrijk is gevormd door een hiërarchisch en centralistisch stelsel. Pas sinds het schooljaar 1993/1994 hebben scholen meer autonomie in het bepalen van het reilen en 18

Voor een gedetailleerder overzicht zie dit overzicht van Eurydice

39

zeilen binnen een school, waardoor ook de rol van schoolleiders is veranderd. Met meer autonomie is de rol van de schoolleider ook complexer geworden. Veranderende eisen van de maatschappij tegenover scholen dragen bij aan een complexere rol voor de schoolleider, dan in het verleden. Verder hebben in de laatste tien jaar tal van hervormingen van het onderwijsstelsel plaatsgevonden. De toenemende complexiteit van het vak en de zorgen over het niveau van de schoolleider maakte dat in 2004 de ‘Leadership Academy’ werd opgericht waar per jaargang 250 deelnemers een verdiepingsprogramma in schoolmanagement en –leiderschap krijgen. Ondertussen heeft de Leadership Academy circa 2.200 leden. Oostenrijk heeft tussen 6.000 en 6.500 schoolleiders. De Leadership Academy is echter niet alleen voor schoolleiders, maar ook voor ander betrokkenen, zoals medewerkers van Ministeries, opleidingsinstellingen en schoolinspecties (meer informatie over de LEA vindt u onder 6.3.1).

7.2.2 Initiële opleiding en additionele ervaringseisen Selectie en werving schoolleiders Als een positie vrij is voor een schoolleider wordt die positie als vacant uitgeschreven door de ‘schoolraad’ op provinciaal of nationaal niveau, afhankelijk van het soort school waar het om gaat. De positie moet binnen zes maanden na het vacant worden uit worden gezet. Op deze functie kan dan schriftelijk gesolliciteerd worden. Daarvoor moet een omvangrijk schriftelijk dossier ingediend worden. Daarna loopt een uitgebreide sollicitatieprocedure met meerdere sollicitatierondes. Deze wordt geleid door de overheid op centraal of provincie-niveau, afhankelijk van het type school. De school, betrokkenen rond om de school (bijvoorbeeld ouderenraad) en de vertegenwoordiging van de leraren hebben adviesrecht in de sollicitatieprocedure, maar dit is niet bindend. Lidmaatschap en/of betrokkenheid bij de vakbeweging of politieke partij beïnvloedt informeel de selectie van het 19 schoolhoofd volgens de OESO De schoolleiders worden aangesteld door de overheid. Aanvankelijk voor een periode van vier jaar, dit is dan ook meteen een proeftijd. Alleen als de bevoegde overheidsinstellingen, schoolgemeenschapscomité en schoolforum (vertegenwoordiging van leraren en ouders) het unaniem met elkaar eens zijn dat de schoolleider niet bekwaam is om de school te leiden, kan deze ontslagen worden in proeftijd door het niet voldoen aan de eisen wat betreft het functioneren van een schoolleider. Als de vierjarige proeftijd succesvol verloopt, komt de schoolleider in vast dienst werken bij de school. Overplaatsing naar een andere school kan gebeuren volgens het ‘ambtenarendienstwet’ (Beamten-Dienstrechtsgesetz) of ‘provinciedienstwet’ (Landesleher-Dienstrechtsgesetz). Op dit moment lopen er echter onderhandelingen tussen de lerarenvakbonden en de Minister voor Onderwijs, Kunst en Cultuur om één lerarendienstwet te creëren voor alle leraren. Vereisten schoolleiders In Oostenrijk wordt geëist dat een schoolleider bevoegd leraar is en zes jaar succesvol voor de klas 20 heeft gestaan. Andere criteria kunnen worden gesteld in de vacature. Na de benoeming als schoolleider volgt een specifieke training. De geworven schoolleider moet in de eerste vier proeftijdjaren een tweejarige opleiding schoolmanagement volgen. Deze moet succesvol worden afgerond om schoolleider te blijven.

Schoolmanagement opleiding De schoolmanagement opleidingen voor schoolleiders liggen sinds 2007 bij pedagogische hogescholen (PH). Deze hogescholen zijn ontstaan door een samenvoeging van verschillende opleidings- en trainingsinstellingen voor leraren. De opleidingen tot leraar liggen bijvoorbeeld gedeeltelijk ook bij deze pedagogische hogescholen (een ander deel wordt verzorgd door de universiteiten). De PHs bieden naast de initiële opleiding in schoolmanagement tevens vervolgopleidingen en nascholingscursussen aan. Sinds 2007 zijn er negen pedagogische hogescholen, per provincie één, en vijf privé pedagogische hogescholen. 19

Pont, Beatriz, Nusche Deborah en Hopkins David. (2008). Improving School Leadership; Volume 2: Case Studies on System Leadership, Chapter 8 on LEA, OECD: Parijs p.218 20 Voorbeeldvacature in het Duits: http://www.bmukk.gv.at/schulen/lehr/ausschr/dir_bhak_bhas_neusiedlsee.xml

40

De inhoud van de schoolmanagementopleiding wordt in brede lijnen bepaald door het Ministier van Onderwijs, Kunst en Cultuur. Aan de orde komen: • Schoolorganisatie, school- en dienstrecht, • Communicatie, leiding geven en personeelsmanagement, • Ontwikkeling van curricula en onderwijsobservatie, • Kwaliteitsmanagement, • Ontwikkeling van de school. Met het vaststellen van de hoofdonderwerpen op nationaal niveau, geeft iedere PH samen met de 21 provinciale Landesschulrat en scholen verder invulling aan de opleiding . Over het algemeen is per type school een eigen aangepaste opleiding voor schoolmanagement. De opleiding staat voor 12 ECTS en bestaat twee derde uit theorie en voor een derde uit een praktijkproject. In een cursus zijn meestal 12 tot 15 deelnemers. Pilot master schoolmanagement Het Ministerie is met drie PH’s en provincies een pilot master schoolmanagement gestart. Het verschil met de schoolmanagementopleiding is dat deze opleiding op master niveau wordt gegeven. Deze master is bedoeld voor leraren die de wens hebben om de functie van schoolleider te gaan bekleden. De master kan nu in drie van de negen provincies gevolgd worden. Afhankelijk van onder andere de uitkomsten van deze pilots gaan er een aantal veranderingen doorgevoerd worden. Zo moeten schoolleiders vóórdat zij benoemd worden tot de schoolleider de opleiding tot schoolmanagement hebben afgerond. Op dit moment doen zij dit nog nadat zij zijn benoemd tot schoolleider. Ook gaat de master zwaarder zijn en bestaan uit meer ECTS. Nu bestaat de opleiding uit 90 ECTS, maar straks kan de opleiding 120 ECTS vullen. De master is dus veel omvangrijker en bestaat uit de volgende onderwerpen: • Leiderschap en management van een opleidingsinstelling, • Personeelsmanagement en teamontwikkeling, • Kwaliteitsmanagement en –ontwikkeling, • School- en lesontwikkeling, • Omgaan met belanghebbenden buiten de school en openen van opleidingsinstellingen.

7.3 Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing De kwaliteit van de opleidingen aangeboden voor schoolleiders wordt opgevolgd door het Ministerie voor Onderwijs, Kunst en Cultuur en door de Landesschulrat in iedere provincie. Deze Landesschulrat wordt ook nauw betrokken bij de ontwikkelingen van het opleidingsaanbod van de PHs. In het verleden, voor het oprichten van de PHs, was er kritiek vanuit schoolleiders en leraren op de kwaliteit en het aansluiten van de aangeboden stof bij de behoeften van leraren. Sinds het oprichten van de PH’s vindt een meer gestructureerde evaluatie plaats, door onder andere het gebruik van evaluatieformulieren voor deelnemers. De PH’s evalueren ook vaker met stakeholders de inhoud van de opleidingen, waaronder ook de opleiding tot schoolmanager en andere opleidingen voor schoolleiders.

7.3.1 Professionele ontwikkeling / nascholing In de eerste plaats is er in de afgelopen tien, vijftien jaar aandacht geweest voor de professionele ontwikkeling van leraren, gezien deze vaak werd gezien als te gefragmenteerd, vrijblijvend en met te weinig beleid of oog voor visie wat er nodig is aan ontwikkeling van leraren voor scholen. De discussie over professionele ontwikkeling van schoolleiders ligt in het verlengde hiervan, gezien zij ook leraren zijn. Meer aandacht voor professionele ontwikkeling van schoolleiders is gekomen met 21

zie bijvoorbeeld http://www.phnoe.ac.at/fileadmin/department7/Formulare/LG_SMM_APS_AHS_BMHS_BS.pdf

41

een verdere officiële interpretatie van professionele ontwikkeling van het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Cultuur uit 2005 waarin professionele ontwikkeling van ook schoolleiders wordt benoemd als speerpunt en het opzetten van de LEA. In Oostenrijk is veel in regelgeving vastgelegd voor wat betreft het functioneren van scholen. Voor leraren is dit wettelijk vastgelegd in de wetgeving „Der Landeslehrer hat um seine berufliche 22 Fortbildung bestrebt zu sein‘‘ (vertaald: de leraar moet zich inzetten voor zijn professionele ontwikkeling/verder opleiding). Voor leraren in dienst bij de centrale overheid moet volgens de regelgeving 15 uur opleiding of training per schooljaar volgen. Voor leraren in dienst bij de provincies is geen wettelijke norm vastgelegd. In het nu in concept vorm nieuwe lerarendienstrecht, waarover nog onderhandeld wordt, geldt echter een nieuwe regelgeving voor alle leraren. Alle leraren worden met die nieuwe lerarendienstrecht verplicht tot 15 uur opleiding of training per jaar. Dit dient in de werkuren te gebeuren, die men niet voor de klas staat. Hierop moet echter gestuurd worden, wat volgens onderzoek van het Oostenrijks Rekenhof uit 2007 te weinig gebeurd door de schoolleiding en 23 inspectie . Over de professionele ontwikkeling van schoolleiders is minder bekend. Wel is sinds 2004 de Leadership Academy gestart. Deelname aan deze wordt door het Ministerie gesteund en gepromoot. Leadership Academy De Leadership Academy (LEA) is een initiatief opgezet voor de ontwikkeling van schoolleiders op het vlak van leiderschap en innovatief werken. Dit initiatief is opgericht voor het hele onderwijsstelsel en maakt geen onderscheid tussen leraren in dienst bij de centrale overheid, provincies, schooltypen of schoolniveaus. Naast schoolleiders met minstens twee jaar ervaring kunnen ook andere belanghebbenden deelnemen aan de LEA, namelijk beleidsmedewerkers van de Ministeries, Pedagogische Hogescholen, en schoolinspecties. Deelname aan de LEA is niet verplicht. In 2004 begon de eerste ‘LEA-generatie’. De LEA is een samenwerkingsproject van het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Cultuur, de universiteit Innsbruck en Zurich. Er is geen fysiek kantoor, maar een aantal medewerkers van de drie organisaties werken voor dit project samen. Het wordt financieel en organisatorisch gesteund door het Ministerie. Doelstelling De LEA moet de capaciteiten, kwalificaties en empowerment van de leiders in het Oostenrijkse onderwijsveld ondersteunen. Daarnaast wordt ook het onderwijssysteem zelf onder handen genomen; alle deelnemers voeren binnen het LEA-traject een onderwijsproject uit dat innoverend moet zijn. Hoe werkt het? De duur van de LEA opleiding duurt 1 jaar. Ieder jaar melden zich tussen de 200 tot 250 deelnemers aan. Alle deelnemers van dat jaar behoren tot één generatie. Er worden leerpartnerschappen van twee personen gevormd. Drie leerpartnerschappen, dus zes personen, vormen samen weer een collegiaal coachings team. Gedurende het opleidingsjaar worden vier generatie-brede bijeenkomsten van elk drie dagen georganiseerd. Tijdens alle bijeenkomsten worden theorie en instrumenten om de praktijkprojecten die ieder uit moet voeren aan de deelnemers uitgelegd. In de eerste bijeenkomst legt iedereen zijn eigen leerdoelen vast en stelt het project voor dat hij in zijn school of omgeving uit gaat voeren. Tijdens de tweede en derde bijeenkomst wordt de voortgang van elkaars projecten besproken. Tijdens de laatste bijeenkomst wordt per collegiaal coachings team een project plenair voorgesteld en ontvangen deelnemers hun certificaat. Tussen de vier generatie-brede bijeenkomsten, komen de coaching teams en leerpartnerschappen zelf ook bij elkaar. Daarnaast worden bijeenkomsten op provincie-niveau georganiseerd. 22

Bundeskanzleramt.( 11.02.2013 ) Bundesrecht konsolidiert: Gesamte Rechtsvorschrift für LandeslehrerDienstrechtsgesetz, Bundeskanzleramt: Wien, URL: http://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzesnummer=10008549 , paragraf 29.3 , 23 Rechnungshof. (2007). Lehrerfortbildung. Rechnungshof: Wenen URL: http://www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/Teilberichte/Bund/Bund_2007_04/Bund_2007_04_Bd4_5.pd f

42

Na afloop van het doorlopen van het eigen Leadership jaar, hoort men achteraf tot een generatie van de LEA. Men is dan lid van de LEA. Voor deze generatie, maar ook op lokaal en provinciaal niveau, worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd. Zo worden leden door de LEA gestimuleerd het netwerk dat ontstaan is tijdens hun LEA-jaar verder te onderhouden. Evaluatie De LEA wordt aan het eind van het opleidingsjaar geëvalueerd door de deelnemers en op basis van deze evaluatie soms aangepast door de organisatoren. Zo was besloten in een generatie dat een aantal potentials, die nog geen schoolleiders waren of nog maar net de functie van schoolleider bekleden konden deelnemen. Dit is echter later weer terug gedraaid, omdat sommige deelnemers een te groot verschil voelden in ervaring/niveau tussen de deelnemers. Daarnaast heeft de OECD naar de LEA gekeken als case study in een breed OECD onderzoek over 24 schoolleiderschap in 2008 . Een eerste uitkomst na vier jaar LEA werden als positief beschreven; de opleiding heeft positieve effecten op leiderschapsgedrag van schoolleiders en een aantal veranderingen in het schoolsysteem. Of de training ook een effect heeft gehad op het onderwijs en of de effecten duurzaam waren kon toen nog niet vast gesteld worden. Verbeterpunten, die uit de studie van OECD-studie naar voren zijn gekomen zijn: • Een betere integratie dient er te komen met andere schoolleiderschap initiatieven en opleidingen/trainingen van schoolleiders; • Meer institutionele verankering van de LEA is nodig (het is nu een projectsamenwerking tussen bovengenoemde organisatoren); • Een meer coherente agenda wat betreft onderwijsreformen is nodig, waar ook de LEA in ingebed zou moeten worden; • Een strenger en duidelijker selectieprocedure voor schoolleiders dient te worden vastgesteld en een grotere autonomie voor schoolleider om leraren te selecteren en ontslaan zou schoolleiderschap in Oostenrijk ten goede komen • Duurzaam effect van LEA kan nog verbeterd worden door meer deelnemers en door het beter onderhouden en uitdragen van de “LEA-gedachte (over goed en innoverend leiderschap in het onderwijsveld)

7.4 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders Voor wat betreft de beoordeling van schoolleiders over hun professionele ontwikkeling is niet veel bekend. Wel is er discussie over de professionele ontwikkeling van leraren. Een van de kritiekpunten in de publieke discussie op het Oostenrijks lerarendienstrecht en de praktijk is dat professionele ontwikkeling niet voldoende wordt meegenomen in de beoordeling van leraren wat betreft promotie 25 naar een hogere salarisschaal . Schoolleiders doorstaan in Oostenrijk meestal hun proefperiode van vier jaar en zijn daarna vast in dienst. Sinds 2005 wordt door het Ministerie ook onderstreept dat een schoolleider zich net zoals leraren professioneel behoort te ontwikkelen. De beoordeling van schoolleiders ligt bij de Landesschulrat of het Ministerie, maar de criteria om professionele ontwikkelingen te beoordelen en wat voor gevolgen goede of slechte beoordelingen hebben is niet duidelijk. De expert die wij voor deze studie geïnterviewd hebben, Maria Gruber-Redl, verantwoordelijke voor de LEA vanuit het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Cultuur, gaf aan zich niet voor te kunnen stellen dat het onvoldoende volgen van opleidingen echt consequenties zou kunnen hebben in de vorm van ontslag of dergelijke. Echter indien een leraar solliciteert voor de functie van schoolleider, wordt het volgen van professionele ontwikkeling gedurende de loopbaan wel als pluspunt ervaren.

24

Pont, Beatriz, Nusche Deborah en Hopkins David. (juli 2008). Improving School Leadership; Volume 2: Case Studies on System Leadership, Chapter 8 on LEA, OECD: Parijs 25 zie bijvoorbeeld http://lehrer.diepresse.com/home/lehrerbildung/629673/Lehrerdienstrecht_Wie-es-anderswofunktioniert

43

7.5 Register voor schoolleiders In Oostenrijks bestaat geen register voor schoolleiders. Gezien alle schoolleiders in dienst zijn bij de overheid, is er wel een overzicht beschikbaar van scholen en de schoolleider die daar werkzaam is.

44

8

SCHOOLLEIDERSCHAP IN SCHOTLAND

8.1 Achtergrond onderwijssysteem Soorten scholen In Schotland bestaan openbare scholen (waaronder religieuze scholen) en onafhankelijke scholen. Alle openbare scholen worden gefinancierd door de staat, dit geldt niet voor de onafhankelijke scholen. Ongeveer vier procent van de leerlingen zit op een onafhankelijke school en 96 procent op een openbare school. Leerplicht Vanaf vijf jaar zijn kinderen in Schotland leerplichtig en gaan ze naar de basisschool. Leerplicht geldt tot en met zestienjarige leeftijd. Het secundair onderwijs begint in Schotland op twaalfjarige leeftijd. Verantwoordelijkheid onderwijs De grote lijnen voor het onderwijsbeleid worden in Schotland uitgezet door de overheid, specifiek door het Schotse departement voor onderwijs en leven lang leren. Education Scotland is opgericht in juli 2011 als een uitvoerend onafhankelijk agentschap met verantwoording naar de Schotse overheid en heeft de taak om de kwaliteit en ontwikkeling van het onderwijs te ondersteunen. Onder Education Scotland is ook de onderwijsinspectie ondergebracht. De 32 gemeenten, Scottish Local Authorities, zijn direct verantwoordelijk voor de door de overheid gefinancierde scholen. De gemeenten bepalen op basis van de lijnen uitgezet door de overheid, het beleid op lokaal niveau; de openbare scholen geven hier invulling aan. Het curriculum is niet in wetgeving vastgelegd, maar het ministerie heeft wel een advies hierover vastgelegd in een nota. Een school hoeft zich er dus niet aan te houden, maar moet tegenover de onderwijsinspectie wel kunnen verantwoorden waarom andere keuzes zijn gemaakt. Financiering De Schotse overheid bepaalt per jaar een bedrag voor het onderwijs aan de gemeenten. De gemeenten beslissen vervolgens hoe het geld besteed wordt. Naast de bijdrage van de Schotse overheid, kan de gemeente ervoor kiezen om extra geld (verkregen uit belastingen) te besteden aan het onderwijs. Scholen kunnen vervolgens nog op andere manieren aan extra inkomsten komen voor het onderwijs, zoals een extra bijdrage van ouders en eigen ondernemingen (denk aan een schoolwinkel).

8.2 Bekwaamheidsstelsel voor schoolleiders 8.2.1 Schoolleiderschap In 2001 zijn de Schotse overheid, vakbonden en werkgeverorganisaties uit het onderwijs een akkoord overeengekomen om de kwaliteit van leraren en schoolleiders te verbeteren en de professionele ste ontwikkeling en promotie te stimuleren. In het akkoord – A Teaching Profession for the 21 Century – is een nieuw model opgenomen voor een loopbaan pad van leraar tot schoolleider (head teacher), zie figuur 7.1

45

Figuur 7.1: Loopbaan pad van leraar tot schoolleider

ste

Bron: A Teaching Profession for the 21

Century (The Scottish Government, 2002)

In het akkoord is gespecificeerd wat de taken en verantwoordelijkheden zijn van een head teacher, schoolleider, en deputy head teacher – adjunct schoolleider. De schoolleider dient op al deze taken en verantwoordelijkheden verantwoording af te leggen aan de gemeente. De taken en verantwoordelijkheden van een schoolleider in Schotland zijn: • het leiden van de school, goed management en strategische richting bepalen van een school, • verantwoordelijk voor het schoolbeleid en het uitvoeren van het onderwijsbeleid vastgesteld door het departement van onderwijs, van de Schotse overheid, • management van het onderwijspersoneel, hen voorzien van professioneel advies en coaching van collega’s, • het stimuleren van de professionele ontwikkeling van het personeel en ervoor zorg dragen dat zij jaarlijks een plan voor professionele ontwikkeling opstellen en uitvoeren, • het werven en selecteren van personeel, • management en ontwikkeling van het curriculum, • advies aan de raad van ouders (Parents’ Council), • werken in partnerschap met ouders en andere professionele organisaties, • managen van de gezondheid en veiligheid van leerlingen en personeel. De rol van de adjunct schoolleider is de schoolleider assisteren en indien nodig de schoolleider vervangen in zijn taken en verantwoordelijkheden. Gebruikelijk is dat vooral in het primair onderwijs, schoolleiders samen met de leraren bespreken hoe het curriculum het beste ontwikkeld en geïmplementeerd kan worden. Leraren dienen in Schotland verantwoording af te leggen aan de schoolleider over het werk dat zij doen en de vooruitgang die zij boeken in de onderwijsprestaties van hun leerlingen.

8.2.2 Initiële opleiding Schoolleiders in Schotland dienen te voldoen aan de nationaal vastgestelde kwalificatie de Standard for Headship (SFH). Dit wordt als een vereiste gezien voor leraren die willen solliciteren voor de functie van schoolleider. De SFH is geïntroduceerd in het jaar 2000 en is een nationale kwalificatie. De SFH wordt toegekend door de General Teaching Council of Scotland (paragraaf xx meer over de GTC Scotland). Vanaf 2000 kunnen aspirant schoolleiders de Standard for Headship behalen wanneer zij de Scottish Qualification for Headship hebben afgerond. Dit is een opleiding op universitair niveau. Echter vanwege het lage aantal leraren dat ervoor kiest om de Scottish Qualification for Headship te volgen,

46

bestaat vanaf 2007 ook de mogelijkheid om een flexibele route te volgen om uiteindelijk te voldoen aan de standaarden die worden gesteld in de Standard for Headship. Hieronder wordt uitleg gegeven over de Standard for Headship en de twee routes waarmee de Standard kan worden toegekend. Standard for Headship (SFH) SFH is een framework bestaande uit vereisten en bekwaamheden op het vlak van leiderschap en professioneel werken waar schoolleiders in Schotland aan dienen te voldoen. De SFH definieert de essentiële elementen van schoolleiderschap en de professionele acties behorend bij het schoolleiderschap. De SFH bestaat uit drie essentiële elementen: • Strategische visie, waarden en doelen • Kennis en begrip • Persoonlijke kwaliteiten en interpersoonlijke vaardigheden Onder deze elementen behoren professionele acties, deze zijn het: • leidinggeven en managen van leren en lesgeven, • leidinggeven en ondersteunen van personeel, • leidinggeven aan verandering en verbetering, • effectief gebruiken van middelen en, • bouwen aan een gemeenschap. In figuur 7.2 is weergegeven hoe de professionele acties en de kernelementen zich tot elkaar verhouden. Figuur 7.2: De elementen van de Standard for Headship in relatie tot verantwoordelijkheden van een schoolleider

Bron: Scottish Executive (2005)

47

In het document met informatie over de SFH (Scottish Executive, 2005) is verder uitgewerkt wat er precies wordt verstaan onder de essentiële elementen en professionele acties. Verder wordt in het document voorbeelden gegeven van de professionele acties en hoe dit in de praktijk eruit kan zien. Scottish Qualification for Headship De Scottish Qualification for Headship (SQH) wordt aangeboden door een aantal universiteiten in Schotland. De opleidingen zijn geaccrediteerd door de General Teaching Council for Scotland (GTC Scotland) en worden met regelmaat geëvalueerd en beoordeeld op nationale vergaderingen van de GTC Scotland. Leraren die geïnteresseerd zijn om de SQH te volgen dienen dit eerst aan te geven bij de gemeente. Na goedkeuring kan een formele aanvraag worden ingediend bij de universiteit. De universiteiten kunnen het programma verschillend indelen. Voor dit onderzoek is gekozen informatie op te halen van de University of Edinburgh. De SQH wordt over een lengte van 26 maanden gegeven en bestaat uit vijf modules, in totaal goed voor 120 credits van de Scottish Credit and Qualifications Framework (SCQF). Als de eerste drie modules succesvol zijn afgerond kan de deelnemer een masterdiploma ontvangen in Educational Leadership and Management. Na een succesvolle afronding van alle vijf modules ontvangt de deelnemer zowel bovengenoemd diploma als de SQH. Deelnemers die in een aantal onderdelen ervaring hebben opgedaan in het werkveld kunnen een ‘Accreditation of Prior Experiential Learning’ aanvragen waardoor de helft van de SQH niet gevolgd hoeft te worden. Figuur 7.3 toont een overzicht van hoe het programma van de SQH eruit ziet bij de University of Edinburgh. Het toont een overzicht van de vijf verschillende modules (courses), uit hoeveel dagen de module bestaat, de inhoud van de module, toetsing en vereisten aan de deelnemers. Figuur 7.3: Overzicht opleiding Scottish Qualification for Headship – aangeboden door University of Edinburgh COURSE

1. The Standard For Headship - SelfEvaluation

2. Analysis of the school's capacity for Change and Improvement. School Improvement Project Plan.

3. The Comparative Study (of an aspect of leadership/management)

TAUGHT DAYS

CONTENT SUMMARY

ASSESSMENT

PARTICIPANTS NEED TO:

Induction day on Campus (April) 3 Day Residential (May)

The Standard. Evidence based Critical SelfEvaluation. Leadership for Learning in the 21st Century.

Critical SelfEvaluation (3500 words). Personal Learning Plan (600 words). Due beginning of August

Keep up with reading and assignment requirements. Think ahead to choice of focus for SIP. Ongoing discussion with HT/Supporter.

2 Days on Campus (August/September)

School Improvement Models and Dilemmas. Frameworks and tools for schoolanalysis. National and International Perspectives.

School Analysis (3000 words). Rationale for SIP (1000 words) SIP Plan (c1000 words) Due mid December

Keep up with reading and assignment requirements. Link SIP to the school's improvement priorities. Identify a leadership / management issue as the focus for Course 3's Comparative Study. Identify a placement host for the Comparative Study.

1.5 Days on Campus (October)

Research Methods. Case Studies and Exemplars. Visiting Speakers –

Comparative Study (4000 words). Due mid February.

Make early contact to arrange CS placement. Make links to the analysis of the school from Course 2. Keep up with reading and

48

COURSE

TAUGHT DAYS

CONTENT SUMMARY

ASSESSMENT

from business and a recent SQH graduate.

4. School Improvement – an analysis of the Change Process

5. Leading School Improvement

3 Days Residential (March)

4 Days: 2 days residential (September) plus 2 individual days on campus (January and April).

Issues of Change Management Models of School Improvement The Management of Critical Incidents

Quality Assurance Systems. Politics and Education. International and Futures Perspectives. Education for Sustainability.

PARTICIPANTS NEED TO: assignment requirements.

Oral Presentation (Peers and Tutor) Critical Incident Discussion Due May Interim Evaluation of progress with the SIP (3500 words) Due mid August

Ensure the momentum for the SIP is maintained. Ensure systematic gathering of evidence to support the SIP. Continue to develop critical selfreflection. Keep up with reading and assignment requirements

Portfolio of Evidence against the Standard; Reflective Commentary on the progress, leadership and effectiveness of the SIP (6000 words) due end March. Viva on the SIP Due June.

Continue with personal reading and reflection. Ensure that the Evidence Portfolio demonstrates all of the competencies of the Standard. Ensure that the Portfolio, Commentary and Viva can demonstrate whole-school impact and personal leadership capability. Prepare adequately for the SIP Viva

Bron: Website University Of Edinburgh – Scottish Qualifcation for Headship – Programme Outline Per module wordt een inzet van 200 uur verwacht van de aspirant schoolleider. De uren worden besteed aan verplichte hoorcolleges, het uitvoeren van gezamenlijke opdrachten met andere deelnemers, thuisstudie, op de werkplek leren en voorbereiden op toetsen. Flexible route to headship Sinds 2007 bestaat de Flexible route to headship (FRH); een tweede mogelijkheid om aan de eisen van de Standard for Headship te voldoen en de kwalificatie te ontvangen. De FRH biedt een deelnemer de kans om interpersoonlijke vaardigheden en leiderschapskwaliteiten op te doen die nodig zijn om effectief een school te kunnen leiden. Het programma biedt keuze en flexibiliteit voor individuele deelnemers, houdt rekening met de verschillende leerstijlen van de deelnemers en is zeer praktijkgericht. Het programma vereist dat deelnemers zichzelf evalueren op basis van de eisen die worden gesteld via de Standard for Headship. Op basis van deze zelfevaluatie dienen zij een professioneel ontwikkelplan op te stellen. Diverse actoren zijn betrokken bij het organiseren van de FRH. Zo leidt het National CPD Team het programma namens de Schotse overheid. Deze organisaties biedt begeleiding aan gemeenten en deelnemers, geeft informatie over het programma, faciliteert nationale training seminars, evalueert het programma, rapporteert aan de FRH Adviesgroep, en heeft de rol om de Schotse overheid en de General Teaching Council for Scotland op de hoogte te houden van de voortgang van het programma. De General Teaching Council for Scotland ondersteunt ook de nationale trainingen en zorgt voor de laatste accreditatie en toetsing van de kandidaten om de Standard for Headship te kunnen behalen. Tevens zorgt de Council voor een bijdrage van academische experts van universiteiten. De gemeenten hebben de taak om de deelnemers te selecteren voor de FRH, contact

49

te onderhouden met de scholen en ondersteuning te bieden aan coaches (werkzaam op de school en benoemd door de gemeente). Het programma duurt tussen de 18 en 22 maanden. Figuur 7.4 geeft een overzicht hoe het programma FRH er ongeveer uitziet en uit welke elementen het programma bestaat. Figuur 7.4: Programma van de Flexible Route to Headship Overall vision

The Flexible Route to achieving the Standard for Headship, supported by high quality coaching, will develop the leadership potential of aspiring headteachers throughout Scotland.

Aims and intended outcomes

The principal aim of the programme is to encourage more teachers to become headteachers by offering flexibility and choice. The programme is designed to enhance current provision offered through the Scottish Qualification for Headship (SQH). On successful completion of the Flexible Route programme, participants will be recognised as having achieved the Standard for Headship, parallel with the SQH route. A further aim is to promote significant development and growth in terms of leadership confidence, competence, skills and capacities, for the individual participants in the programme.

Flexibility

The flexibility of the programme lies in the account taken of local context and individual circumstances, the individualisation of the PLP, the choice of oral or written mode for aspects of the submissions, CPD opportunities, and duration of the programme.

Methodology

Personal reflection, based on self-audit, experiential learning and analysis and wide reading are core activities, supported throughout by the coaching relationship, and by opportunities for in-depth interaction and discussion at residential and other network meetings.

Elements of the programme Self-evaluation In the initial phase, self-audit and emotional competence tools are used to explore directions for leadership development. Professional Learning Planning

A Professional Learning Plan is developed and approved by the coach. This will remain a “dynamic” document and referred to throughout the programme.

Reflective learning journaling

A highly recommended activity which can offer a significant aid to personal learning and development and to constructing key aspects of the Reflective Commentary.

Reflective Commentary

A substantial piece of reflective work which describes and analyses the participant’s leadership journey over a period of time and which overtakes the essential elements and professional actions outlined in the Standard for Headship.

Critical incident reflection

A key part of the Reflective Commentary. Critical reflection on 2 incidents is required.

Portfolio of evidence

A substantial body of relevant evidence which illuminates and corroborates all aspects of professional actions.

Field visit

A further opportunity for illumination and corroboration of the participant’s claims to have achieved the Standard for Headship.

GTCS panel presentation and interview

The final stage in the programme, where the participant makes a presentation describing the “Learning Journey” and then responds to questions from the Panel. These questions relate to the Standard for Headship (4.3) ‘Personal qualities and interpersonal skills’.

Assessment

The GTCS has a role in ensuring the validity of assessment criteria and procedures. There will be on-going formative assessment by the coach and summative assessment by the Field Assessor. Full details of the assessment process and procedures are included in this FRH pack.

Bron: Education Scotland (2012)

50

Er is een evaluatie onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de FRH (Education Scotland, 2012). Uit dit onderzoek is gebleken dat het programma als zeer effectief wordt ervaren door de deelnemers en de organiserende partijen (De Schotse overheid, National CPD Team, GTC Scotland, gemeenten en scholen). Van de deelnemers die aan de FRH hebben deelgenomen in 2008 tot en met 2011 blijkt dat 41 procent na afronding van het programma als schoolleider zijn gaan werken. Toekenning Standard for Headship De uiteindelijke toekenning van de Standard for Headship (SFH) wordt gedaan door de General Teaching Council for Scotland (GTC Scotland) Geregistreerde leraren die ofwel de Flexibele Route for Headship hebben gevolgd of de Scottish Qualification for Headship hebben behaald moeten een aanvraag indienen bij de GTC Scotland (2012). Als de aspirant schoolleider de FRH heeft gevolgd dan heeft hij een aanbeveling nodig van een persoon of organisatie dat hij aan de SFH voldoet. Tot slot heeft deze aanvrager nog een interview met de GTC Scotland waarin naar voren moet komen dat de aanvrager voldoet aan de eisen die worden gesteld door de SFH. Voor de uiteindelijke toekenning van de SFH is het nodig dat de aspirant schoolleider beschikt over een ‘full registration’ in het lerarenregister van de GTC Scotland. Ook moet de jaarlijkse fee voor het lidmaatschap in het register betaald zijn en moet de aspirant geen betalingsachterstand hebben. Verder moet de aspirant geschikt zijn bevonden om les te geven en mogen er geen onopgeloste klachten tegen hem lopen.

8.2.3 Vereisten om schoolleider te worden Om schoolleider te kunnen worden in Schotland is het een vereiste dat de aspirant schoolleider een lerarenopleiding succesvol heeft afgerond, een full registration heeft in het lerarenregister van de General Teaching Council for Schotland en dat de aspirant beschikt over de kwalificatie Standard for Headship (aantoonbaar via de Scottisch Qualification for Headship of Flexible Route to Headship). In de praktijk zijn het vaak Principal teachers en Deputy Head Teachers die de wens hebben om de functie van schoolleider te bekleden. Bij het selectieproces op openbare scholen is de gemeente, de raad van ouders (Parents’ Council) en een schoolleider van een andere school betrokken in het selectieproces en de sollicitatiegesprekken. Bij een onafhankelijke school is de raad van bestuur verantwoordelijk voor het werven van de schoolleider.

8.2.4 Professionele ontwikkeling / nascholing De professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders is een contractuele verplichting (zie paragraaf 7.4) Uit onderzoek (Donaldson, 2010) blijkt dat op nationaal en lokaal niveau diverse professionele organisaties professionele ontwikkeling aanbieden aan leraren en schoolleiders. Volgens het rapport wordt de meeste professionele ontwikkeling aangeboden door de gemeenten. Deze opleidingen zijn gericht op leraren die geïnteresseerd zijn in een introductie over leiderschap, aspirant schoolleiders, adjunct-schoolleider en schoolleiders. Ook op universitair niveau worden masteropleidingen aangeboden aan schoolleiders ten behoeve van professionele ontwikkeling. Deze masteropleidingen zijn geaccrediteerd door de General Teaching Council for Scotland. Uit onderzoek (Donaldson, 2010) blijkt dat nog veel professionele ontwikkeling die wordt aangeboden in Schotland niet geaccrediteerd is en dat de kwaliteit van de opleidingen verschilt. Een aanbeveling uit het rapport is dan ook om meer opleidingen te accrediteren op nationaal niveau. Een belangrijke nationale richtlijn voor de professionele ontwikkeling van leiders in het onderwijs is het document Continuing Professional Development for Educational Leaders (The Scottish Government, 2003). De richtlijn biedt een framework van vier vormen van onderwijskundig leiderschap en verschillende competenties die daarvoor nodig zijn: 1. Project Leadership 2. Team Leadership 3. School Leadership 4. Strategic Leadership

51

Figuur 7.5 toont een overzicht wat de verschillende vormen van leiderschap inhouden. Zoals de figuur laat zien is voor de eerste vorm (project leadership) minder competenties vereist dan voor de laatste vorm (strategic leadership). Op basis van dit framework zijn een groot aantal leiderschapsprogramma’s en opleidingen gebaseerd. Ondanks dat Schotland een stevig fundament heeft in opleidingen voor startende schoolleiders (denk aan de Scottish Qualification for Headship en Flexible Route to Headship), bestaan er weinig professionele ontwikkelingsmogelijkheden voor senior schoolleiders. Dit is dan ook een aandachtspunt voor de Schotse overheid (Donaldson, 2010).

Figuur 7.5: Vier vormen van onderwijskundig leiderschap

Bron: The Scottish Government (2003)

52

8.3 Beoordeling kwaliteit initiële opleiding en professionele nascholing De initiële lerarenopleidingen worden alleen aangeboden op universitair niveau in Schotland. De opleiding Scottish Qualification for Headship wordt ook aangeboden op universitair niveau. Er bestaan ook diverse masteropleidingen voor schoolleiders die op universitair niveau worden aangeboden. Alle opleidingen voor leraren en schoolleiders worden geaccrediteerd door de General Teaching Council of Scotland. De Council zorgt met de accreditatie ervoor dat de universitaire opleidingen voldoende aansluiting hebben op de praktijk, dat de kwaliteit goed is en dat de opleiding voldoet aan wettelijke verplichtingen. De Council onderzoekt middels het accreditatieproces of opleidingen voor leraren en schoolleiders kunnen blijven bestaan en of er veranderingen nodig zijn.

8.4 Rol professionele ontwikkeling bij beoordeling schoolleiders Professionele ontwikkeling is in Schotland een verplichting voor leraren en schoolleiders. Contractueel is vastgelegd dat zij per jaar 35 uur aan professionele ontwikkeling dienen te besteden (The Scottish Government, 2001). De professionele ontwikkeling kan bestaan uit persoonlijke ontwikkeling, deelnemen aan nationale geaccrediteerde cursussen, cursussen georganiseerd op de school of andere vormen van professionele ontwikkeling. Dit is afhankelijk van de wensen en behoeften van het individu als van de school. Elke leraar en schoolleider moet jaarlijks een plan voor professionele ontwikkeling maken en dit afstemmen met zijn leidinggevende. In dit plan dient aandacht te zijn voor de persoonlijke, institutionele, lokale en nationale prioriteiten die worden gesteld aan leraren en schoolleiders. Daarnaast dienen leraren en schoolleider zelf een overzicht bij te houden van de professionele ontwikkeling die zij hebben ondernomen (The Scottish Government, 2001). Het is mogelijk voor leraren en schoolleiders om een professionele erkenning te krijgen van de kennis en expertise die zij hebben opgedaan via professionele ontwikkeling (meer hierover in paragraaf 7.5) Het is de taak van de gemeenten om er voor te zorgen dat er voldoende (geaccrediteerde) opleidingen beschikbaar zijn voor professionele ontwikkeling.

8.5 Register voor leraren en schoolleiders Eén van de eerste opgerichte Teaching Councils ter wereld, is de General Teaching Council for Scotland (GTC). Schotland was het eerste land in het Verenigd Koninkrijk dat een Teaching Council heeft opgericht in 1965. De GTC Schotland is een onafhankelijke organisaties en promoot en reguleert het lerarenberoep en schoolleiderschap in Schotland. GTC Schotland ontvangt geen overheidsgeld. Zij financieren zichzelf via het betaalde lidmaatschap van alle leraren en schoolleiders die geregistreerd zijn. In april 2012 is de wetgeving waarin de bevoegdheden, taken en het werkterrein van de GTC Schotland vervangen door een nieuwe wetgeving, namelijk The Public Services Reform (General Teaching Council for 26 Scotland) Order 2011 . Door deze wijziging heeft de GTC Schotland meer taken en verantwoordelijkheden gekregen waardoor zij een officieel onafhankelijke professioneel regulerend orgaan zijn voor het onderwijspersoneel. In de nieuwe wetgeving zijn de taken en verantwoordelijkheden dan ook iets uitgebreid. De algemene taken van de GTC Schotland zijn: • een register bijhouden van alle type leraren (inclusief head teachers) die op publieke scholen lesgeven, • het beoordelen en accrediteren van de standaarden van opleidingen voor leraren en schoolleiders,

26

The Public Services Reform (General Teaching Council for Scotland) Order 2011, Weblink: http://www.legislation.gov.uk/ssi/2011/215/part/3/crossheading/the-register-of-teachers/made

53

• • •

•

het vaststellen en toetsen van de standaarden van gedrag en vakbekwaamheid die wordt verwacht van een geregistreerde leraar, onderzoek naar de geschiktheid van leraren om les te geven die al geregistreerd zijn of een registratie in het register nastreven, aanbevelingen doen aan de Schotse ministers over aangelegenheden die verband houden met de lerarenopleiding, professionele ontwikkeling, geschiktheid om les te geven alsmede de vraag en aanbod van leraren en schoolleiders, het handhaven van een regeling omtrent de professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders.

Op de website van de GTC Scotland en in het handboek ‘The General Teaching Council for Scotland registration and standard rules 2012.’ (GTC Scotland, 2012) is informatie opgenomen die te doen heeft met het registratieproces. Deze informatie is wettelijk ook vastgelegd in The Public Services Reform (General Teaching Council for Scotland) Order 2011. Hieronder worden een aantal relevante elementen uit het register beschreven. Verplichte inschrijving Het is verplicht voor leraren en schoolleiders werkzaam in een openbare Schotse school om geregistreerd te staan in de General Teaching Council for Schotland. Alleen met een registratie kunnen leraren en schoolleiders hun beroep uitoefenen. Het doel van de registratie is dat werkgevers, ouders en leerlingen de zekerheid krijgen dat de leraren en schoolleiders voldoen aan de nationale standaarden zoals vastgesteld voor leraren en schoolleiders. Het ‘Registration Services Department’ houdt zich bezig met het beoordelen van de aanvragen. Criteria voor registratie Om te kunnen worden toegelaten tot het lerarenregister in Schotland dient de aanvrager te beschikken over een relevant diploma en lerarenkwalificatie (SCQF level 9 of hoger). Voor het primair- en secundair onderwijs worden verschillende eisen gesteld ten aanzien van de registratie. Zo dient de aanvrager die werkzaam gaat zijn in het secundair onderwijs te beschikken over tenminste één diploma op academisch niveau in een vak. Verder dient de leraar en schoolleider een Scottish Initial teaching qualification te hebben behaald. Dit is de universitaire initiële lerarenopleiding. Deze opleiding dient ten minste de volgende elementen te bevatten: • pedagogisch onderwijs, • vak onderwijs, en • praktijkervaring. De aanvrager dient daarnaast andere informatie aan te leveren voordat de registratieaanvraag wordt beoordeeld. Het gaat om de volgende informatie: • een referentie dat de aanvrager geschikt is om les te geven, • bijzonderheden over een eventuele strafrechtelijke veroordeling, straf of dergelijke, • bijzonderheden over eventuele tuchtrechtelijke maatregelen genomen tegen de aanvrager door een werkgever of andere beroepsorganisatie, • kwalificatiecertificaten, documentatie of andere informatie die kan worden vereist door de GTC Scotland. Assessment van aanvraag Als alle benodigde informatie is toegestuurd naar de GTC Scotland, dan beoordeelt een Registration Assessor de gegevens. Zij kunnen eventueel extra informatie opvragen bij de aanvrager. Als de aanvraag succesvol is, dan zijn er twee soorten registraties die kunnen worden aangeboden door de GTC Scotland: • Provisional registration: dit is de meest voorkomende vorm van registratie en bedoeld voor een leraar/schoolleider die voor de eerste keer registreert. Het houdt over het algemeen in dat de leraar/schoolleider een proeftijd van 270 dagen krijgt (indien full time in dienst). • Full registration: Indien de aanvrager ervaring heeft opgedaan in lesgeven in bijvoorbeeld een ander land (Engeland, Wales, Noord-Ierland), beschikt over een Qualified Teacher Status en een inductie fase heeft doorlopen, kan de aanvrager direct een full registration ontvangen. Een proeftijd is dan niet nodig.

54

Registratiekosten De kosten om de eerste keer geregistreerd te worden is 60 pond. Hier komen nog kosten bij om toe te worden gelaten tot de ‘Protection of Vulnerable Groups (PVG) Scheme membership’ (59 pond). De jaarlijkse kosten om geregistreerd te blijven is 45 pond. Deze kosten worden ingehouden op het salaris. Beschikbare data uit het register De database van de GTC Scotland bevatten alle gegevens van de geregistreerde leraren en schoolleiders zoals: contact details, registratie status en soorten kwalificaties. Voor externen is het mogelijk om op de website van de GTC Scotland het register in te zien om zodoende erachter te komen wat de status is van de registratie van een leraar of schoolleider. Gemeenten hebben als werkgever van de leraren en schoolleiders toegang tot extra informatie. De GTC Scotland genereert op basis van de beschikbare data over de geregistreerde leraren en schoolleiders ook statistieken voor de Schotse overheid. Om de paar maanden worden deze 27 statistieken op de website van de GTC Scotland geplaatst . Zo blijkt uit de laatste data dat op 1 februari 2013 in het primair onderwijs 1.741 vrouwelijke schoolleiders staan geregistreerd en 288 mannelijke schoolleiders. In het secundair onderwijs waren in februari 2013 108 vrouwelijke en 252 mannelijke schoolleiders geregistreerd. Andere informatie geeft aan dat er op 31 december 2012 in totaal 1.605 schoolleiders in Schotland de ‘Standard for Headship’ hebben behaald. Verwijdering uit het register Een geregistreerde leraar of schoolleider kan uit het register worden verwijderd als: • de jaarlijkse vergoeding voor de registratie niet is betaald, • veranderingen in de naam en contactgegevens van de geregistreerde leraar of schoolleider verandert en dit niet binnen drie maanden is doorgegeven aan de GTC Scotland, • de leraar of schoolleider een ‘provisional registration’ heeft en geen ‘full registration’ heeft behaald binnen de tijdslimiet gesteld door de GTC Scotland. Indien een leraar of schoolleider wordt verboden om verder te werken met kinderen, wordt hij direct uit het register verwijderd. Indien een klacht wordt ingediend tegen een leraar of schoolleider, dan blijft hij in het register staan totdat de procedure is doorlopen waaruit blijkt of de leraar/schoolleider zijn registratie mag behouden of wordt verwijderd. Verwijdering betekent dat een leraar/schoolleider zijn beroep niet meer kan uitoefenen. Indien een leraar/schoolleider is verwijderd uit het register, en de GTC Scotland erachter komt dat hij werkzaam is bij een onderwijsorganisatie, dan geeft GTC Scotland kennis aan de organisatie dat de persoon is verwijderd uit het register. Professionele erkenning voor professionele ontwikkeling Een geregistreerde leraar/schoolleider die beschikt over een ‘full registration’ kan via de GTC Scotland een aanvraag indienen voor een ‘Professional Recognition Award’. Op een professionele werkwijze zorgt de GTC Scotland ervoor dat leraren en schoolleiders uit het primair en secundair onderwijs erkenning krijgen voor de professionele ontwikkeling waar zij zich jaarlijks mee bezig houden. De professionele erkenning kan worden aangevraagd voor: • het leren van een nieuw vak zoals wiskunde, Engelse taal, wetenschap, • voor het leren van een professioneel vakgebied zoals mentoring, coaching, leiderschap, ondersteunen van studenten en leraren, • voor het leren van een ander vaardigheid of kennis, denk aan ICT, gezondheid en veiligheid op school, en gehoor- en visuele beperkingen. Het is op deze manier mogelijk voor leraren om professionele erkenning aan te vragen om als leraar primair onderwijs les te gaan geven in het secundair onderwijs en andersom. Op nationaal niveau is vastgelegd aan welke eisen dient te worden voldaan om de Professional Recognition Award te ontvangen. Deze eisen zijn uitvoerig beschreven in de ‘GTC Scotland’s Framework for Professional Recognition/Registration’ (GTC Scotland, 2007).

27

Statistieken register GTC Scotland weblink: http://www.gtcs.org.uk/about-gtcs/statistics.aspx

55

Indien een leraar/schoolleider een Professional Recognition Award krijgt toegekend voor opgedane kennis en expertise, dan wordt na vijf jaar door de GTC Scotland gekeken of de leraar/schoolleider hier nog steeds recht op heeft. Er wordt dan nagegaan of de persoon voldoende heeft gedaan om zijn kennis en expertise te gebruiken en up to date te houden. Als dit niet het geval blijkt dan kan de GTC Scotland beslissen om de toekenning van de Award te annuleren.

56

9 CONCLUSIES In dit hoofdstuk worden op basis van de besproken informatie enkele conclusies gegeven voor de Nederlandse situatie. Ondanks dat het onderwijssysteem in de onderzochte landen, en daarmee ook de opleidingsstelsels, van elkaar verschillen, kan Nederland leren van goede initiatieven en voorbeelden uit de zes besproken landen. Aan de hand van de acht onderzoeksvragen gesteld aan het begin van de notitie wordt een aantal conclusies geformuleerd in vergelijking met de Nederlandse situatie en wordt aangegeven rond welke onderwerpen een vervolgonderzoek relevant zou zijn. 1. Hoe steekt het opleidingsstelsel t.a.v. schoolleiders in andere landen in elkaar? De kwaliteit van de schoolleider is een belangrijk thema waarop diverse ontwikkelingen plaatsvinden in de zes onderzochte landen. In alle zes landen bestaat een initiële opleiding voor schoolleiders. De opleiding is in deze landen een belangrijke kwalificatie-eis. Engeland heeft als enige land recent een nationaal curriculum ontwikkeld, met vijf kwalificaties voor schoolleiders voor elk stadium van hun loopbaan. Finland en Ontario bieden na de initiële opleiding een inductiefase aan voor schoolleiders. De andere landen beschikken naast over een initiële opleiding ook over andere nascholingsmogelijkheden maar niet in een doorlopende leerlijn. Een belangrijke reden voor die keuze is dat voor nascholing maatwerk noodzakelijk wordt geacht. Afhankelijk van de leerbehoeften van een schoolleider kan passende nascholing worden gezocht. 2. Welke rol speelt professionalisering in de beoordeling van de kwaliteit van een schoolleider? 3. Welke consequenties worden verbonden aan onvoldoende professionele ontwikkeling? In alle zes landen zijn organisaties bezig met de professionalisering van de schoolleider. In vier van de zes landen is professionalisering verplicht. Interessant gegeven is dat in sommige landen zoals Australië en Ontario deze verplichting voortkomt uit de registratie in het lerarenregister. Aangezien in Oostenrijk schoolleiders ook bevoegd leraar zijn geldt de verplichting voor leraren om jaarlijks te investeren in nascholing ook voor schoolleiders. In Schotland is professionalisering een contractuele verplichting. In Engeland en Finland is professionalisering geen verplichting (meer), maar wordt het wel gestimuleerd. In de landen waar professionalisering een verplichting is wordt het ook meegenomen in de beoordeling van de kwaliteit van een schoolleider. De beoordeling vindt bijvoorbeeld plaats door middel van een jaargesprek, het herregistreren in een register, of door een vijfjaarlijkse beoordelingsproces. In een aantal landen blijken er weliswaar sancties te staan op onvoldoende professionele ontwikkeling, maar in de praktijk komt het niet of nauwelijks voor dat een schoolleider om deze reden uit zijn functie wordt ontheven. Of schoolleiders zich in de onderzochte landen houden aan de verplichting tot professionalisering is in het kader van deze verkenning niet nagegaan.. Ook is niet meegenomen hoe schoolleiders staan tegenover de verplichting tot professionele ontwikkeling en in hoeverre zij zich ‘eigenaar’ voelen van hun eigen professionalisering. Deze vragen kunnen mogelijk worden meegenomen in een vervolgonderzoek. 4. Indien er sprake is van een register, wie is eigenaar van het register? In geen van de onderzochte landen bestaat een register specifiek voor schoolleiders. In Australië, Ontario en Schotland hanteert men wel een register voor leraren. Aangezien schoolleiders dienen te beschikken over een lerarenkwalificatie en leservaring is het een logisch gevolg dat schoolleiders ingeschreven (moeten) staan in het lerarenregister. Deze situatie verschilt ten opzichte van de Nederlandse. In Nederland bestaat geen formele eis dat schoolleiders in het bezit moeten zijn van een lerarenkwalificatie of leservaring. In Nederland is het Schoolleidersregister PO druk bezig met de oprichting van een register. In de onlangs afgesloten Nederlandse cao voor het primair onderwijs 2013 is een registratieplicht ingevoerd voor schoolleiders, net als een professionaliseringsbudget van €2.000 per schoolleider en een herregistratieplicht na vier jaar inschrijving. Nederland kan hierbij lering trekken uit zowel positieve als negatieve ervaringen in het buitenland. In Ontario en Schotland is het register bij wet opgericht. In Schotland heeft het register een onafhankelijke positie.

57

Wat voor soort bevoegdheden en taken van registers precies wettelijk zijn vastgelegd is echter niet meegenomen in dit onderzoek en kan een vraag zijn in een vervolg onderzoek. Gezien de Nederlandse ontwikkelingen kan het relevant zijn om verder onderzoek te doen in Australië, Schotland, Onatario en eventueel andere landen. Nagegaan zou kunnen worden hoe het proces tot oprichting van een register is verlopen en welke partijen hierin zijn betrokken. Tevens is het interessant om meer te weten over het draagvlak onder schoolleiders ten aanzien van het register; wat vinden schoolleiders van het register? Denken zij dat het register professionalisering bevordert? Voelen schoolleiders zich eigenaar van het register, of voelt het als een opgelegd instrument? Tot slot is het interessant om verder onderzoek te doen waarom in Engeland het register voor leraren en schoolleiders na 11 jaar is opgegeven en welke beleidslessen Nederland hieruit kan halen. 5. Wat is het curriculum van de initiële opleidingen en wat zit in professionele nascholing? De grote lijnen van het curriculum van de initiële opleidingen worden in Ontario, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland vastgelegd op nationaal niveau en de invulling wordt gegeven door de instelling die de opleiding aanbiedt. Veelal bestaat de opleiding uit een mix van theorie en praktijkopdrachten. De duur van de opleiding loopt uiteen van 6 tot 26 maanden. Afhankelijk van de ervaring van de aspirant-schoolleider, bestaat in sommige landen de mogelijkheid om vrijstelling voor bepaalde modules van een opleiding te krijgen. Bijlage B geeft een vergelijkend overzicht van de initiële opleidingen die worden aangeboden in Ontario, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. Uit het onderzoek is weinig informatie naar voren gekomen omtrent het curriculum van professionele nascholing. Dit heeft vooral te maken met het feit dat in de besproken landen nascholing door verschillende partijen wordt aangeboden. Het zou een op zichzelf staand onderzoek zijn om het curriculum van alle typen professionaliseringsmogelijkheden uit te zoeken. Alleen Engeland heeft recent een nationaal curriculum ontwikkeld bestaande uit vijf kwalificatiemogelijkheden met een doorlopende leerlijn van junior tot senior schoolleider. Aangezien nog niet alle kwalificaties van het curriculum worden aangeboden (twee zijn nog in ontwikkeling), kan nog niet worden onderzocht of het een succes is. Wel is het interessant om na te gaan hoe het National College for School Leadership is gekomen tot de ontwikkeling van een nationaal curriculum voor schoolleiders. Overigens zijn de kwalificaties die voortkomen uit het curriculum niet langer verplicht. 6. Wie beoordeelt de relevantie en kwaliteit van de professionalisering (formele opleidingen en informele ontwikkeling)? 7. Welke beoordelingstechniek wordt daarvoor gehanteerd? Uit het onderzoek blijkt dat in het algemeen weinig toezicht bestaat op de aanbieders van professionele nascholing voor schoolleiders. Engeland vormt hierop een uitzondering. Het National College for School Leadership is verantwoordelijk voor het curriculum van de vijf kwalificatiemogelijkheden voor schoolleiders. Het College heeft op basis van een kwaliteitsbeoordeling licenties uitgegeven aan andere organisaties om de opleidingen ook te mogen aanbieden. Wanneer in Australië en Finland subsidie wordt verleend voor nascholing, is de aanbieder verplicht aan te tonen wat de effectiviteit van de opleiding is. Verder blijkt dat aanbieders van nascholing zelf een kwaliteitscheck doen aan het eind van de opleiding door middel van een evaluatieformulier. 8. Welke vormen van deskundigheidsbevordering bestaan er? De verschillende vormen van deskundigheidsbevordering zijn geen onderwerp van onderzoek geweest in deze verkenning. Dit heeft wederom te maken met de verschillende aanbieders in het veld. Het vergt meer onderzoek om te achterhalen welke vormen van deskundigheidsbevordering zoal in de zes landen worden aangeboden.

58

BIJLAGE BRONNENLIJST Australië AITSL (2012a). Australian Charter for the Professional Learning of Teachers and Schoolleaders. A shared responsibility and commitment. Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL): Australië. URL: http://www.aitsl.edu.au/verve/_resources/Australian_Charter_for_the_Professional_Learning_of_Tea chers_and_School_Leaders.pdf AITSL (2012b). Local Leadership. Flagship Professional Learning Program. Empowering Local Schools Initiative. March 2013 – October 2013. Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL): Australië. URL: http://www.aitsl.edu.au/school-leaders/local-leadership/localleadership.html AITSL (2011a). Media release. Nationally consistent teacher registration: Another step forward for teacher quality. Datum 14.10.2011. Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL): Australië. AITSL (2011b). Australian Professional Standard for Principals. Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL): Australië. URL: http://www.aitsl.edu.au/verve/_resources/Australian_Professional_Standards_for_Principals.pdf AITSL (2011c). Accreditation of initial teacher education programs Australia :Standards and Procedures. Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL): Australië. URL: http://www.aitsl.edu.au/initial-teacher-education/initial-teacher-education.html Australian Council for Educational Resarch (2007). OECD Improving School Leadership Activity. Australia: Country Background Report. A report prepared for the Australian Government Department of Education, Science and Traning by Australian Council for Educational Research. OECD (2007). School leadership development strategies: Building leadership capacity in Victoria, Australia. A case study report for the OECD activity Improving school leadership. OECD: Parijs. URL: http://www.oecd.org/edu/preschoolandschool/39883476.pdf

The School Leadership Clearinghouse, URL: http://clearinghouse.aitsl.edu.au/AboutUs Australië – interview en geraadpleegde contacten Naam: Dhr. Norm Hart Functie: Directeur Organisatie: Australian Primary Principals Association Email: [email protected] Website: http://www.appa.asn.au/ Telefoon: +61 7 3832 2169 Datum: 24.01.2012 Naam: Functie: Organisatie: Email: Website: Telefoon: Datum:

Dhr. Jim Davies Chief Executive Officer Principals Australia Institute [email protected] www.principalsaustralia.edu.au + 61 8 8394 2110 12.01.2013

59

Skype interview Naam: Mevr. Keren Caple Functie: General manager Organisatie: Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL) Email: [email protected] Website: http://www.aitsl.edu.au/ Datum: 24.01.2012 Canada Barber M., Whelan F. and Clark M. (2010). Capturing the leadership premium, how the worlds’ top school systems are building leadership capacity for the future. McKinsey&Company, URL: http://mckinseyonsociety.com/capturing-the-leadership-premium/ Ontario College of Teachers (2009) Guideline Principals’qualification Program, URL: http://www.oct.ca/~/media/PDF/Principals%20Qualification%20Program%202009/Guide/principals_q ualification_program_e.ashx Ministry of education Ontario. (2010) Principals and vice-principals performance appraisal, Technical requirement manual 2010 URL: http://cal2.edu.gov.on.ca/july2010/TechnicalRequirementManualVP_P2010.pdf Canada - Wetgeving Teachers qualification regulation: http://www.elaws.gov.on.ca/html/regs/english/elaws_regs_100176_e.htm#BK3 Education Act Ontario: http://www.elaws.gov.on.ca/html/statutes/english/elaws_statutes_90e02_e.htm#BK438 Ontario College of Teachers Act: http://www.elaws.gov.on.ca/html/statutes/english/elaws_statutes_96o12_e.htm Canada – Interview Skype interview Naam: Joanne Robinson Functie: Director of Professional Learning Organisatie: Education Leadership Canada Ontario Principals' Council Email: [email protected] Datum interview: 14.1.2013 In het Skype interview van 14.1.2013 gaf Joanne Robinson aan dat ze in mei dit jaar in Denemarken over schoolleiderschap gaat spreken. Engeland Department for Education (2013a). Model van de National Professional Qualification for Headship. Weblink: http://www.education.gov.uk/nationalcollege/index/professional-development/npqh/newfeatures-of-npqh.htm Department for Education (2013a). NPQH Programme details. Weblink: http://www.education.gov.uk/nationalcollege/index/professional-development/npqh/npqh-programmedetails.htm Department of Education (2012a). School Teachers’ Pay and Conditions Document 2012 and Guidance on School Teachers’ Pay and Conditions. Department of Education, England. Weblink: https://www.education.gov.uk/publications/eOrderingDownload/School%20Teacher%20Pay%20and %20Conditions%202012.pdf

60

Department of Education (2012b). The Governers’ guide to law. Department of Education, England. Weblink: http://www.education.gov.uk/b0065507/governors'-guide-to-the-law Ofsted (2002). Leadership and management training for headteachers. Report by HMI. Weblink Ofsted: http://www.ofsted.gov.uk/resources/leadership-and-management-training-for-headteachers Ofsted (2012). Initial Teacher Education Inspection Handbook. Weblink: http://www.ofsted.gov.uk/resources/initial-teacher-education-inspection-handbook Telegraph (2010). General Teaching Council to be scrapped. Weblink: http://www.telegraph.co.uk/education/educationnews/7798333/General-Teaching-Council-to-bescrapped.html Secretary of State for Education and Employment (2000). The Education (School Government) (Terms of Reference) (England) Regulations 2000. Weblink: http://www.legislation.gov.uk/uksi/2000/2122/contents/made Finland Finnish National Board of Education (2012). International survey on educational leadership. A survey on school leader’s work and continuing education. Co-auteur Atso Taipale. Finnish National Board of Education: Helsinki. Ministry of Education Finland (2007). Improving School Leadership Finland. Country Background Report. Ministry of Education, Finland. Finland – contacten geraadpleegd Naam: Mevr. Armi Mikkola Functie: Onderwijadviseur / onderzoeker Organisatie: Department for Higher Education and Science Policy [email protected] Email: Website: http://www.minedu.fi/OPM/?lang=en Telefoon: +358 2953 30214 Datum: 11.01.2012 Naam: Functie: Organisatie: Email: Website: Telefoon: Datum:

Mevr. Kristiina Volmari Counsellor of Education, Head of International Relations Finnish National Board of Education [email protected] www.oph.fi +358 40348 7764 10.01.2012

Oostenrijk Pont, B., Nusche D. en Hopkins D. (2008). Improving School Leadership; Volume 2: Case Studies on System Leadership, Chapter 8 on LEA, OECD: Parijs Rechnungshof. (2007). Lehrerfortbildung. Rechnungshof: Wenen. Weblink: http://www.rechnungshof.gv.at/fileadmin/downloads/Teilberichte/Bund/Bund_2007_04/Bund_2007_0 4_Bd4_5.pdf Schratz, M., Hartmann, M.. & Schley, W. (2010). Schule wirksam leiten. Münster: Waxmann. Schmich, J. & Schreiner, C. (Hrsg.). (2009). TALIS 2008: Schule als Lernumfeld und Arbeitsplatz. Graz: Leykam, Weblink: https://www.bifie.at/buch/1053 Oostenrijk - interview Telefonisch interview

61

Naam: Functie:

Mag. Maria Gruber-Redl Sektion I – Leiterin Stabstelle berufsbegleitende Professionalisierung von Führungskräften im Bildungsbereich; Leadership Academy; rechtliche Aspekte von Entwicklungsprojekten der Sektion Organisatie: Bundesministerium für Unterricht, Kunst und Kultur Rosengasse 2-6, 1014 Wien Email: [email protected] Tel: +43-1/531 20-3328 Website: www.bmukk.gv.at; www.leadershipacademy.at Datum interview: 22.1.2013 Schotland Donaldson, G. (2010). Teaching Scotland’s future. Report of a review of teacher education in Scotland. The Scottish Government, Edinburgh. Education Scotland (2012). Flexible Route to Headship. Overview 2007 – 2011. Weblink: http://blogs.educationscotland.gov.uk/cpdteam/files/2011/12/Flexible-Route-to-Headship-Report2011-worddoc.pdf GTC Scotland (2012). The General Teaching Council for Scotland registration and standard rules 2012. Weblink: http://www.gtcs.org.uk/web/FILES/the-council/registration-and-standards-rules0312.pdf GTC Scotland (2007). Framework for Professional Recognition/Registration: Advice and Guidance for Teachers. GTC Scotland. Weblink: http://www.gtcs.org.uk/web/FILES/professionaldevelopment/framework-for-professional-recognition-registration-050511.pdf Scottish Executive (2005). Ambitious, Excellent school. Standard for Headship – November 2005. Scottish Executive: Scotland. Weblink: http://www.gtcs.org.uk/standards/standard-headship.aspx The Scottish Government (2003). Continuing Professional Development for Educational Leaders. Weblink: http://www.scotland.gov.uk/Publications/2003/09/18229/26740 st

The Scottish Government (2001). A Teaching Profession for the 21 http://www.scotland.gov.uk/Publications/2001/01/7959/File-1

Century. Weblink:

Schotland – geraadpleegde contact Naam: Functie: Organisatie: Email: Tel: Website:

Mevr. Rosa Murray Education Adviser (Professional Learning) General Teaching Council for Scotland (GTC Scotland) [email protected] +44 (0)131 314 6082 http://www.gtcs.org.uk/professional-development/headship.aspx

62

BIJLAGE A – ENGELAND Figuur: National qualifications and opportunities for professional development

BIJLAGE B - OVERZICHT INITIËLE OPLEIDINGEN TOT SCHOOLLEIDER Tabel 1: Overzicht initiële opleidingen tot schoolleider in Ontario, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland Land en opleiding Vastgesteld Thema’s Praktijkopdracht / Duur Theorie curriculum? training en praktijk Ontario Principals Qualification Program

Grote lijnen, invulling is verantwoordelijkheid instelling

HR, Interpersoonlijke vaardigheden, Wettelijke regelingen, school planning, leiderschap, management vaardigheden.

Engeland National Professional Qualification for Headship

Grote lijnen, invulling is verantwoordelijkheid instelling

3 verplichte modules: leiderschap en lesgeven verbeteren, leiding geven aan een effectieve school en succesvol in leiderschap

Finland Certificaat in Onderwijsadministratie

Grote lijnen, invulling is verantwoordelijkheid instelling Grote lijnen, invulling is verantwoordelijkheid instelling

Publiek recht, administratie op onderwijs, financieel, gemeentelijk en HR vlak. Ontwikkeling van de school, kwaliteitsmanagement, ontwikkeling van curricula, leiderschap en schoolorganisatie

Oostenrijk Schoolmanagement opleiding

Schotland

Grote lijnen, invulling

Examen

Aangeboden door?

Leren op de werkplek. Praktijkopdracht bestaat uit een taak of project oppakken met een leidende rol voor de school Leren op de werkplek. Stagen van 9 dagen op een andere school is onderdeel van het programma

12 modules 310 uur investering

Mix in theorie en praktijk

Succesvol afronden modules

Universiteiten en beroepsverenigingen

6 tot 18 maanden

Mix tussen theorie en praktijk

Nee, geen praktijktraining. Niet nodig vanwege werkervaring Praktijkproject

Niet bekend

Alleen theorie

Succesvol afronden van 5 modules en succesvol doorlopen stage Twee schriftelijke examens

National College for School Leadership heeft licenties uitgegeven aan universiteiten en andere organisaties om de opleiding aan te bieden. Finse universiteiten

24 maanden, 12 ECTS

2/3 theorie en 1/3 praktijk

Succesvolle afronding vakken

Pedagogische hogescholen

26

Mix

Succesvol

Aantal universiteiten in

64

Scottish Qualification for Headship

is verantwoordelijkheid instelling

maanden

tussen theorie en praktijk

afronden vijf modules

Schotland

65

66

Ontfuiken Mobiliteit van leraren in Nederland en het buitenland

Recommend Documents