Onderzoek Zuid-Afrika Tweede taalverwerving en tweede taalonderwijs Engels als tweede taal in het basisonderwijs
Naam: Studentnummer: Klas: Minor: Datum:
Kimberly Vermeulen S1077859 PLV3B Internationalisering 10/06/2015
Inhoudsopgave Inhoudsopgave
1
Aanleiding van het onderzoek
2
Probleemstelling
3
Conceptueel kader
4
Methode van onderzoek
7
Literatuurlijst
8
1
Aanleiding van het onderzoek Tegenwoordig starten steeds meer basisscholen in Nederland en andere Europese landen met vroeg vreemdetalenonderwijs (VVTO). Het Europees platform geeft aan dat de Europese Unie zich zelfs ten doel stelt dat alle burgers binnen de Europese Unie minimaal twee vreemde talen leren vanaf 3 jaar. Maar om dit doel te bereiken zullen in de praktijk verschillende aanpassingen moeten worden gedaan, ook de Engelse taalvaardigheid van de leerkrachten in het basisonderwijs moet een flinke ‘boost’ krijgen. In Nederland zien we vaak dat Engels de vreemde taal is die aangeboden wordt in het basisonderwijs. Doordat de invulling van het vak en de tijd die de school aan het vak wilt besteden vrij zijn, wordt er op veel scholen een half uur per week vrij gemaakt in het lesrooster om Engels te geven. Wat ik uit eigen ervaring veel zie op basisscholen is dat er alleen uit de werkboeken wordt gewerkt en dat de leerlingen hun Engels niet kunnen oefenen in functionele situaties. Daarnaast komt het ook steeds vaker voor dat mensen emigeren, dat wil zeggen dat er binnen het onderwijs in Nederland ook steeds meer verschillende culturen en talen bij elkaar in een klas te vinden zijn. Daarom wil ik een onderzoek doen naar tweede taalverwerving. Hoe verloopt een tweede taalverwerving bij jonge kinderen en op welke manieren kan een tweede taal effectief worden aangeleerd. Om dit te onderzoeken zal ik voor drie maanden stage gaan lopen op een school in ZuidAfrika. Op de Walmer Primary School in het township Walmer, wat naast Port Elizabeth ligt, krijgen kinderen van 4 tot en met 8 jaar daar onderwijs. Alle lessen worden in het Engels gegeven, terwijl de kinderen zelf alleen de taal spreken die zij thuis spreken, bijvoorbeeld Xhosa. Voor de leerkrachten die het onderwijs verzorgen is het daarom belangrijk om de kinderen zo snel mogelijk de Engelse taal aan te leren, zodat zij alle leerstof gemakkelijk op kunnen nemen. Door dit onderzoek te doen zal ik, als leerkracht, beter kunnen aansluiten bij de (didactische) behoeften van buitenlandse kinderen die de taal nog niet beheersen. Na dit onderzoek zal ik ook beter ontwikkeld zijn in het geven van Engelse lessen aan kinderen op basisscholen in Nederland. Aangezien de wereld steeds kleiner lijkt te worden en mensen makkelijker over de wereld trekken, wordt de kans op buitenlandse kinderen in de klas steeds groter. Daarom is dit het moment om op zoek te gaan naar een effectieve manier om een (nieuwe) tweede taal aan te leren.
2
Probleemstelling In de praktijk is het bijna dagelijks te vinden, het probleem waar je tegenaan loopt als je een taal niet beheerst. Tegenwoordig lopen leerkrachten ook steeds vaker tegen dit probleem aan. Het komt namelijk vaker voor dat mensen, en dus ook kinderen, emigreren. Dan kan het zo zijn dat een leerkracht een kind in de klas krijgt dat de taal niet beheerst. Wanneer een leerling in groep 1 binnen komt op een Nederlandstalige school, dan wordt er veel voorgelezen aan een kind en veel met beelden gewerkt om duidelijk te maken wat een woord betekend. Maar wanneer een leerling in groep 5 binnen komt wordt het een heel ander verhaal. De leerkracht verwacht van hem dat hij, net als de andere leerlingen, de aardrijkskunde toets maakt. Maar hoe kun je zo’n toets maken zonder te gokken als je geen idee hebt waar de lappen tekst over gaan? Hoe kun je vertellen waar je een waterleiding vindt als je nog nooit van dat woord hebt gehoord? Een zevende deel van de basisscholen in Nederland biedt Engels aan vanaf groep 1/2 of vanaf groep 5/6. Er zijn veel leerkrachten die de Engelse taal en de didactiek van het Engels onvoldoende beheersen om het vak goed aan te kunnen bieden. Door dit onderzoek uit te voeren ontwikkel ik mijn eigen Engelse vaardigheid en doe ik kennis op over de didactiek van het Engels. Dit resultateert uiteindelijk in het kunnen geven van handreikingen aan leerkrachten die de didactiek van het Engels nog onvoldoende beheersen, waardoor de kwaliteit van deze lessen zal verhogen. Maar dit is niet alleen een probleem waar de leerkrachten en schoolbesturen in Nederland tegen aan lopen. Op de Walmer Primary School in Walmer, Zuid-Afrika lopen de leerkrachten hier ook tegen aan, alleen gaat het dan om alle leerlingen die onderwijs volgen op deze school. Zij zijn erg geïnteresseerd in de resultaten van dit onderzoek, omdat het kan bijdragen van de verbetering van hun onderwijs. Vanuit deze probleemstelling is een onderzoeksvraag voortgevloeid, die als volgt luidt: Welke didactische handreikingen voor de leerkrachten op Walmer Primary School in groep 1 tot en met 4 dragen bij aan het aanleren van de Engelse taal als tweede taal? Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden zijn er ook een aantal deelvragen geformuleerd: -
Hoe verloopt tweede taalverwerving? Wat is VVTO? Op welke manieren leren jonge kinderen effectief een nieuwe taal?
Hypothese Bij de hypothese spreek ik mijn verwachtingen over de resultaten van dit onderzoek uit. Op de basisschool waar ik dit onderzoek uit ga voeren komen kinderen van 4 jaar binnen zonder een woord Engels te spreken. De organisatie die de Walmer Primary School runt heeft de focus liggen op het aanleren van de Engelse taal. Dit doen zij om de kinderen toch een goede toekomst te bieden, ondanks dat zij uit een township komen. Alle lessen op de school worden in Engels gegeven, waardoor het belangrijk is dat de nieuwe leerstof niet alleen verbaal is, maar dat er ook beeldend aan de kinderen wordt uitgelegd. Ik denk dat het voordelen heeft om deze jonge kinderen onder te dompelen in een nieuwe taal. Jonge kinderen pakken een nieuwe taal snel op. Wanneer deze nieuwe taal aangeleerd wordt in combinaties met beelden en bewegingen denk ik dat dit het proces zal begunstigen.
3
Conceptueel kader Tweede taalverwerving Onder tweede taalverwerving wordt het leren van een tweede taal verstaan, die opgepikt wordt in een omgeving waar die taal wordt gesproken. Iemand kan een tweede taal leren door veel sociale contacten met moedertaalsprekers, dan verloopt de tweedetaalverwerving op ongestuurde wijze. Degene die de taal leert verwerft nieuwe woorden en de taalregels tijdens de sociale interactie met moedertaalsprekers. Het voornaamste middels is de communicatie in die taal. Als de tweede taal door middel van onderwijs wordt aangeboden en wordt geoefend, dan wordt er gesproken van gestuurde taalverwerving. Er is dan juist sprake van een planmatig aanbod van de aan te leren taalelementen. De woorden en grammaticale regels worden allemaal in systematisch en bepaalde volgorde aangeboden en uitgelegd. Bij een gestuurde taalverwerving zijn de niveauverschillen kleiner dan bij een ongestuurde taalverwerving (Paus, 2012). Een belangrijk verschil tussen tweedetaalonderwijs en vreemdetaalonderwijs is dat bij tweedetaalonderrwijs de instructietaal de doetaal zelf is. Dat betekent dat alles in die tweede taal wordt uitgelegd en zowel binnen als buiten de klas in deze taal wordt gecommuniceerd (Paus, 2012). Op basis van wat de kinderen kinderen in hun omgeving horen, stellen ze hypotheses op over woordbetekenis en zinsstructuren in de tweede taal. Kinderen die dezelfde taal als eerste taal doen hetzelfde. De hypotheses worden bijgesteld op grond van het taalaanbod en de interactie in hun omgeving. Alleen op het gebied van klanken is het belangrijk de didactiek af te stemmen op de eigen taal van de tweedetaalverwervers. Het is voornamelijk belangrijk dat de didactiek wordt aangepast aan hun niveau. Paus (2012) heeft het tweedetaalonderwijs opgesplitst in een aantal fasen met daarbij horende didactische aanpak. Hieronder de elementen waar volgens Paus aandacht aan geschonken moet worden bij jonge kinderen in het basisonderwijs. -
-
Tweedetaalonderwijs voor beginners o Luisteren en begrijpen (visuele context aanbieden) o Woordenschatvergroting (veel woorden aanbieden) o Zinsbouw en andere taalelementen o Teksten: verhalen en prentenboeken Tweedetaalonderwijs in groep 3 o Woordenschatvergroting o Technisch leren lezen
Van der Caats (2006) schrijft dat jonge kinderen leren taal helemaal op de automatische piloot. Scholieren leerden vroeger nieuwe talen vooral met behulp van vertaaloefeningen en grammaticaregels, eigenlijk precies tegengesteld aan hoe een kleuter het doet. Daarnaast heeft zij een aantal punten opgenoemd die ervoor zorgen dat jonge kinderen tot 7 jaar beter een tweede taal kunnen leren.
4
Zij heeft onderzocht dat jonge kinderen beter naar taal luisteren en het makkelijker kunnen onthouden. Daarnaast leren zij geen taalregels maar ontdekken ze vanzelf. Ze pakken het leren van een tweede taal net zo aan als ze het met hun moedertaal doen, op een natuurlijke manier. De belangrijkste oorzaak lijkt te zijn dat 12-plussers een taal niet meer kúnnen leren op de automatische piloot. Krämer (2006) beweert dat kinderen van vijf jaar al nagenoeg alle regels van hun taal kennen. Daarbij maakt het niet uit welke taal het kind aan het leren is. Misschien denk je dat bepaalde talen extra moeilijk zijn, maar kinderen leren alle talen ongeveer even snel. Veel mensen denken dat jonge kinderen net papegaaien zijn. Tot op zekere hoogte is deze uitspraak waar en doen kinderen na wat zij in hun omgeving horen. Daardoor spreekt een kind van Nederlandse ouders Nederlands en een kind van Chinese ouders Chinees. Een kind dat in zijn omgeving meer dan één taal hoort, leert beide talen. Maar taalverwerving is meer dan alleen maar imitatie. Over de hele wereld zeggen kinderen dingen die ze niet van hun ouders hebben gehoord. Kleine kinderen zijn dus in staat nieuwe dingen te zeggen. Als het leren van taal alleen bestond uit nadoen, zouden ze dat niet kunnen. Kinderen werken zelf aan hun taalsysteem. Uit alles wat het kind om zich heen hoort stelt hij een eigen taalsysteem samen. Dat systeem wordt vervolgens voortdurend aangepast en uitgebreid, net zolang tot het gelijk is aan het taalsysteem van de mensen om hem heen. De taalfouten die kinderen maken zijn systematisch. Kinderen combineren klanken en woorden meestal op vaste manieren. Het aanleren van een nieuwe taal verloopt natuurlijk. Vroeg vreemdetalenonderwijs (VVTO) Vroeg vreemdetalenonderwijs wil zeggen dat basisscholen hun leerlingen extra uren vreemdetalenonderwijs aanbieden. Welke vreemde taal zij aanbieden staat niet vast. Veel scholen kiezen ervoor om Engels, Duits, Frans of Spaans te geven. Deze onderwijsvernieuwing wordt steeds populairder, zowel in Nederland als in Europa. De Europese Unie stelt zich zelfs ten doel dat alle EU-burgers minimaal 2 vreemde talen leren vanaf 3 jaar. Het is belangrijk om vvto op de juiste manier te implementeren. De volgende randvoorwaarden zijn essentieel: -
Spelenderwijs leren staat centraal In de taalles is altijd sprake van doeltaal is de voertaal De doeltaal en het Nederlands blijven gescheiden, de talen worden niet door elkaar gebruikt
Jonge kinderen kunnen spelenderwijs een taal leren. Zonder dat ze zich daar van bewust zijn groeit hun woordenschat snel en ontwikkelen ze een goede uitspraak. De ervaring heeft geleerd dat een vroege start ook motiverend werkt. Er wordt met plezier gewerkt aan een goede basis voor verder leren van Engels in de hogere groepen en daarna. Er zijn aanwijzingen dat het vroege leren van een twee (of derde) taal zelfs een positieve invloed heeft op de algemene taalontwikkeling van kinderen (EarlyBird, 2014).
5
Conceptueel model In dit model worden de centrale begrippen van het onderzoek schematisch vorm gegeven.
Tweede taalverwerving
Vroeg vreemde talenonderwijs
Instructietaal is doetaal
(VVTO) Focus op Engels als tweede taal
EarlyBird
Spelenderwijs leren
6
Methode van onderzoek Er zullen twee meetinstrumenten worden gebruikt om de onderzoeksvraag en deelvragen te beantwoorden. Om een beeld te schetsen van de manier waarop de leerkrachten nu een tweede taal aanleren aan jonge kinderen op de Walmer Primary School zullen er observaties plaatsvinden in de vier verschillende klassen die de school heeft. Daarnaast zullen er interviews worden afgenomen met de leerkrachten in elke groep.
Observaties De observaties zullen door de onderzoeker worden uitgevoerd en zullen plaatsvinden tijdens instructiemomenten. Na overleg met de leerkrachten zal een planning gemaakt worden, wanneer in welke groep een observatie plaats zal vinden. Er zal vooral gekeken worden naar de manier waarop de leerkracht de nieuwe taal aanbiedt aan de leerlingen in de klas. Het zullen open observaties zijn en worden uitgewerkt in een verslag.
Interviews Er zal een interview plaatsvinden met de leerkrachten van de Walmer Primary School in Walmer, ZuidAfrika. In deze interviews zal gevraagd worden naar de argumenten van de leerkrachten over de manier waarop zij de tweede taal nu aanleren aan de jonge kinderen, en of er schoolbreed dezelfde aanpak en didactiek wordt gebruikt voor tweede taalverwerving. Daarnaast zal gevraagd worden of de leerkrachten open staan voor eventuele suggesties om Engels aan te leren, of zij zelf nog nieuwe ideeën hebben om de nieuwe taal aan te leren. Nadat de interviews hebben plaatsgevonden zal de onderzoeker de antwoorden van de leerkrachten naast elkaar leggen en kijken of er overeenkomsten zijn. Vervolgens kan er in overleg, een bijeenkomst tussen leerkrachten en onderzoeker plaatsvinden om de resultaten te bespreken en eventueel nieuwe ideeën voor te leggen. Mits de leerkrachten hier voor open staan. De interviews zullen net als de observaties in een verslag worden uitgewerkt. Als de gegevens zijn verzameld, wordt er een advies opgesteld. In dit advies worden eventuele aanpassingen voorgesteld om in te voeren binnen het onderwijs op de Walmer Primary School. Het doel van deze aanpassingen is om de leerkrachten handvatten te geven om de leerlingen op een effectieve manier Engels aan te leren.
7
Literatuurlijst EarlyBird (z.j.). Verkregen op 19 april, 2015, van http://www.earlybirdie.nl/index.php?page=VVTOEuropees_Platform&pid=271 Krämer, I. (2006). Jong geleerd… Kennislink.nl. Nijmegen: Radboud Universiteit Mitchell, R., Myles, F. & Marsden, E. (2013). Second Language Learning Theories. Oxford: Taylor & Francis Group Ltd Paus, H. (2012). Portaal. Praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Bussum: Coutinho
8
