Advies niet-ambtelijke adviescommissie W0B
-
Onderwijsraad
Aan de s t a a t s s e c r e t a r i s van o n d e r w i j s en w e t e n s c h a p p e n , d r s . J. W a l l a g e , Postbus 2 5000, 2700 LZ Z o e t e r m e e r .
Nassaulaan 6 2514 JS 's-Gravenhage Telefoon 070-3637955 Telefax 070-3561474
i.a.a. de m i n i s t e r van l a n d b o u w , n a t u u r b e h e e r en v i s s e r i j , d r s . P. B u k m a n , Postbus 20401, 2500 EK Den H a a g .
Ons kenmerk OR 9 1 0 0 0 1 4 8 / S
Uw kenmerk V O / A V V / V O 11-91035085 d.d. 16 april 1 9 9 1 , vdW-dB/HvK-AK V O / A V V / V O 2-91038578 Onderwerp d.d. 29 april 1 9 9 1 . Nota P r o f i e l Tweede Fase Voortgezet Onderwijs
In
antwoord
op
omtrent
de nota
"Profiel
bericht
de O n d e r w i j s r a a d
uw
's-Gravenhage, 7 augustus
bovengenoemde
van de tweede u het
1991
verzoeken
om
fase v o o r t g e z e t
onderwijs"
volgende.
De nota is aan de orde gesteld in de A f d e l i n g e n o n d e r w i j s , de A f d e l i n g e n
advies
tertiair
secundair
o n d e r w i j s , de A f d e l i n g
kwartair
o n d e r w i j s en de C e n t r a l e c o m m i s s i e eerste fase secundair o n d e r w i j s . Uit de nota ment
"voorwoord"
"open ter d i s c u s s i e "
bij
de nota
s t e l t . Nader
maakt
de
contact
Raad
met
op
uw
dat u
departe-
leert de Raad echter dat de nota geen d i s c u s s i e n o t a , maar een
beleidsnota De
het
i s , waarin geen w i j z i g i n g e n zullen w o r d e n
commentaren
voorzien
aan
op en het
adviezen
parlement
onderstaand
eindadvies
genomen
van
het c o m m e n t a a r
en
de
van
Kamer.
resultaten
Slechts
op de h o o g t e Raad belang
niets van
van
zou
het
de
worden de
nota
van een het
overleg
nota
uit,
aantal
overleg in
De
het
Raad
zullen
aangeboden.
in
nadat
van De
hij
uw
reactie
Raad
brengt
kennis
organisaties het
C.B.A.,
b l i j k e n s uw brief
gemaakt.
relaties
Vermeld bij beantwoording van een brief kenmerk en datum
van
stellen
bekend de
over
over
aangebracht.
OOVO
op de
en
waarvan
onderwijs-arbeidsmarkt
dit, in de
de
nota H.O.-
u de
van 29 april
betreurt
heeft
Raad
jl. is de
gezien nota.
het
Gaarne
2 verneemt kunnen
laat
h i j , waarom
niet
uw
toezegging
in
dezen
gestand
Raad
en
zich
seerd,
merkt
op
baseert
maar
zekerheden,
nog
niet
waarvan
haalbaar
dat op
de
over
de
daden
nota
en
nota
zelf
voorgenomen
in
de nota d i e n a a n g a a n d e
omgezet
soms
vele
beleid
uitgaat,
zijn
nog
of
zaken op
beleid. komen
nader moeten w o r d e n
wel
geformali-
Mogelijkheden
dan
speculatief.
oningevuld
ook
In
niet
ieder
uitgewerkt.
heeft
gedaan
in
reger ingsreact ie
dit
plaats
Raad
advies
het hij
van
daarnaar
hij soms meer thans
onderdelen
brief
van
verschijnen 15
januari
Staten-Generaal
Daarin
in
de
het
zal
Raad
uitspraken
advies
over
de
Commissie-Rauwenhof f .
in
in
algemene
zin,
Op
verderop
in
hoofdstuksgewij s
de
bijzonderheden.
zoveel
mogelijk
van de nota.
is
een
van
de
1990
aan
die
aantal
nota de
handelde
gegevenheden,
in
de
orde
dat
om
samenhangende
waardeert
en
vragen,
fase
eveneens
die hier dat
in s a m e n h a n g e n d e
van
de
klachten
oplossingen
en
samenhang
verband
de
in
de
aan
vraagt.
De
beoogde
duidelijk
samenhang
de
Raad
brengt t u s s e n de b e l e i d s -
betrekking
zin thans v o o r w e r p
nota
v.o.".
problemen
Hij
waardeert
tot
van d i s c u s s i e
de
merkbaar.
tussen
Hij
enerzijds
tweede
zijn.
O v e r i g e n s acht de Raad zeker naar de vorm het g e n o e m d e naar
uw
Kamer
fase
onderwijs
voorgesteld.
met
in
Tweede
tweede
voortgezet
en elders w o r d e n
beleidsvoornemens
aangekondigd
"Beleid
het dat de nota meer samenhang
instrumenten
fase
tweede
reeds
over
dat
is
is
voorzitter
gesignaleerd
het
zoals
geval
Algemeen
Het
der
op
volgt
verschillende
1.
adviezen,
verwijst
advies treedt De
andere
en
steeds
De
wijst erop dat hij over vele zaken die de nota a a n g a a n ,
deze
hebt
doen.
De
reëel
u
streven
noemt
in
dit
inhoudelijke
m a a t r e g e l e n , a n d e r z i j d s m a a t r e g e l e n ten b e h o e v e van a f s t e m m i n g s p r o cessen
(de W e r k g r o e p
van het p l a t f o r m
aansluiting
doorstroomprofielen hoger
onderwijs;
kwalificaties
het
voedt beleid
eerste het in
m . a . v . o . / v . b . o . maakt en t w e e d e
platform de
f a s e ; de
voortgezet
sectoren
deel
uit
Stuurgroep onderwijs-
m.b.o./leerlingwezen
3 en a . v . o . / v . w . o . en de i n t e g r a t i e van de BOOBS - Bedri j f s t a k s g e w i j s Overleg
O n d e r w i j s-Bedri j f s leven
-
met
de
Landelijke
organen
leerlingwezen). Op b e l a n g r i j k e punten biedt de nota echter juist geen in
de
samenhang
analyses voor
van
de
de
waaronder
der
voorgestelde
platforms
schoolbesturen effecten
effecten
is
en
mogen
de
zullen
samenhang Ook
beleid het
acht
meer
der hij
lering
Het
onderwijs
in
de
te
kunnen
en
het in
kennis
Landelijk het
wenselijk traject,
met
laten
het
de
ingrepen
niveau
nota
over
In
betrekking
het
tot
de
modulering
nota
eerste
van deze
die
de
ontbreken inzicht
bieden. vormgeving
van
ervaringen
opgedaan,
het
die
in
in
de
zoals
spijbelopvangprojecten
laatste zaken
januari is
die
1991)
reeds de
veel
nota
en
de
fijnmazige
te
poogt
een
schetsen
en
organisatie
als
voor
(ontwikke-
fase
voortgezet
verkavelingen.
totaalbeeld
van
en
daarbij
streeft
de tweede
doelmatigheid
o n d e r w i j s na, met name ter zake van (hoger) l e e r r e n d e m e n t , en
onderwijs
de
s i g n a l e e r t , zoals f l e x i b i l i s e r i n g van het o n d e r w i j s leer-
onderwijs
uitval
van
van
Verder
de vele
zijn
aan
beleidsruimte
inschatten
de
het
deelvakken
Spijbelopvangprojecten,
ling v a n ) m o d u l e n , d e e l s t u d i e s De
van
volwassenenonderwijs.
voorhanden
op
kunnen
bij
projecten
Platform
van
beleid
van de m a a t r e g e l e n , die
getrokken
de
ruimte
beoordelen.
dat
gewenst
(zie
voorbeeld
rendement sverbeter ingen,
het
spijbelopvangprojecten van
op
zouden
allerlei
Welke
vooraf
om
bij
voorgestelde
invoering
instrumenten
wordt
het
besluiten
de t i j d s c h e m a ' s voor de u i t v o e r i n g in de
mist
onderwijskundige
hebben
directies?
verwachten,
van
de
en
kunnen
noodzakelijk
Raad
scholen.
beleid,
d o o r s t r o o m p r o f ielen Welke
De
gevolgen
armslag
financiële
scholen?
scholen
maatregelen.
mogelijke
feitelijke
voorgestelde
de
der
inzicht
(meer) en
relevantie
aansluiting
instantie
voor
op
geschreven
de
doorstroming
arbeidsmarkt.
vanuit
de
De
naar
hoger
lijkt
om
het
(minder)
het
nota
wenselijkheid
in
tot
in een
o p l o s s i n g van de h . a . v . o . - p r o b 1ematiek te g e r a k e n . D a a r m e e ontstaat ook de n o o d z a a k om m a a t r e g e l e n
te treffen op a a n p a l e n d e
terreinen,
zoals het m . b . o . , het hoger o n d e r w i j s en de eerste fase
voortgezet
o n d e r w i j s . De Raad c o n s t a t e e r t
op diverse
dat de m . b . o . - i n v a l s h o e k
4 onderdelen
onderbelicht
tingsproblematiek voornamelijk terwijl
h.a.v.o.
gezocht
volgens
aandacht
de
hieraan
moet
Een b e l a n g r i j k dat
ter
zake
van
de
mers in
dit
zij
onderwijs bepaalde
op
is
eisen aan
tot
onderwijs,
onderwijs
van beleid
kwalificatie.
investeren
in
op de p o s i t i e
naar
mede
van
Het
de
acht
andere
woorden:
tweede
fase,
van
acht
van
de
toekomst
Raad
van
van N e d e r l a n d s e
ongevraagd
kenmerken in
de
van nota
van de
in de
werkne-
De Raad
advies
van
tweede
de
moge
over
nota
fase
in
uit op
leerling
hoge
een
algemene
de
aange-
voortgezet
de
vergeleken wordt
eisen
Bij de nadere o n d e r b o u w i n g
over
wordt
Raad
met
zou
met b e t r e k k i n g
tot
vermeld
van
Met de
onderwijs,
persoonlijke
aan bod
k o m e n . De
hersteld. waar
het
De
gaat
om
bedoe-
vermelding
dat
in een t e c h n o l o g i s c h hoog o n t w i k -
worden
gesteld
vervullen,
vindt
aan hij
werknemers niet
van deze keuze v e r d i e n t het
over
grond
zijn.
de
aansluiting
h.a.v.o.-gediplomeerden.
op
de
die
voldoende. aanbeveling
aan te sluiten bij hetgeen in het o v e r z i c h t van k n e l p u n t e n 83) wordt
op
oorspronkelijke
voorgestaan.
jonge
beleving
functie
en
nodig
de
de
hoger
vorming
de
fase,
beperkte en
aan
"no-nonsense" van
tweede
niet of n a u w e l i j k s
acht
functies
uit
arbeidsmarkt
zou zijn, daar meer
deze
noodzakelijk
dat deze omissie
die,
maatschappij
van
niet de
onderwijs
gaat
h.a.v.o.,
deze n o o d z a k e l i j k
en
onderwijs dit
lijkt
levensgevoel
zich
toelichting
het
het
de nota
gericht
het gewenst
van
Enerzijds
vorming,
koerswijziging
middelbare
het
vooral
Uitvoerige
blz.
de
de C o m m i s s i e - R a u w e n h o f f d.d.
de
bij
spreekt
culturele
ontwikkeling
2,
veel
investeren
arbeidsmarkt.
zijn
onderwijs
sluiten
verbetering
terwijl
een
voldoen.
te
leerling
kelde
uitgangspunt
rapport
het
moet
van
lingen
lijkt
als een object dat vanuit de o m r i n g e n d e m a a t s c h a p p i j
anderzijds
de
- w.o.)
voortgezet
hoger
internationale
het
v.w.o.
besteed.
i mmers
tevens
mensen,
Raad
het
en
benadert
benadering
waarvan
binnen
worden
het
van de a a n s l u i -
j 1.
Daarmede
de
Raad
verwijzen
regeringsreactie
stipt:
in
name gelet
verband
1 maart
worden
noodzaak
op de n a t i o n a l e
(en ook
te
is
met
De o p l o s s i n g
- h.b.o.
algemeen
opleidingsniveaus samenleving,
is g e b l e v e n .
(bijlage
arbeidsmarkt
Voorts
merkt
fundamentele wordt
vraag
in de nota Beter
voor
is
in
zal
overeenkomen. toelichting keuze,
te
geval
voor
en
nu
toerusting
door
waarbij
de
van p r o f i l e r i n g nota,
maar
vragen
bij
voeren
op
hem het
termijn
is
over
h.a.v.o.
de
Deze
op
het
moment
wordt
gekozen.
in h . a . v . o .
houdend
met
begrip
dat
het
in
blokkade
en
de
inzicht, u
niet
v.w.o. gegeven
voor
OOVO
deze
in
voor
De
ieder
eventuele
opwerpen.
van
van
de
de
hier
nota
tweede
een
verhelderen,
van
direct
zowel
aan
die
voor
de
nota
dat
vormt
fase
proces
gediplomeerden.
oproept feit
die
geen
als een van de meest
voegt
het
v.w.o.
heeft
profilering
moet
"afnemers"
en
rekening
begrepen
van
waarom
deelvakken
hoofdpunten
onder
onduidelijk
behandeld.
h.a.v.o.
profilering
opleidingswegen
nota
voortschrijdend
hij
de
de
toegelicht
heeft,
hebt willen
Algemeen
dat
bestaansrecht
met
langere
2.1
voor
het
Raad
de
van
het
nota
het
Prof iler ing
wijs,
de
De
op
overtuigend
van
2 .
Een
naar
beginnen
meer
integratie
Raad
niet
integratie
integratie
de
wordt
voor
de
De Raad
een
dat
slechts
dat
leerlingen
als
beschouwt
de
elementen
wellicht de
onder-
verstaan
realisering
deel
optimale
voortgezet
waardevolle
toe
een
idee
van
ervan
zijn
vele
terug
hoofdlijnen
de
van
te het
beleid u i t e e n z e t en niet dan wel o n v o l d o e n d e ingaat op u i t w e r k i n g e n en
achtergronden.
verdienen
in
de
De
consequenties
opvatting
van
de v o o r s t e l l e n
van
de
Raad
op
voor
de s t r i n g e n t e
in de
onderdelen
nota
nadere
o v e r w e g ing. Dit geldt twee
hoofdwegen,
exclusieve onderwijs gezien
te
weten
voorbereiding en
als
geschetste m.b.o.
bij voorbeeld
zijn
het
een
kwalificerend
afsluitende functies niet
op
het
in
h.a.v.o./v.w.o. succesvolle
het
studie
beroepsonderwijs
voorbereiding
voor
onderscheiding
op de
met
de
in
nagenoeg het
hoger
vooral
wordt
arbeidsmarkt.
h.a.v.o./v.w.o.
overeenstemming
dat
als
in
De
respectievelijk opvattingen
hier het
daarover
6 zoals De
die
tot
uitdrukking
argumentatie
Raad
die
te
summier.
In
dit
mammoetwet rijkste
kader
komen
daarvoor
roept
hij
in h e r i n n e r i n g ,
oriëntatie
in
huidige
in
de
de
memorie
volgens
behoorde
het
te
nota
wordt
van
welke
hebben
gegeven,
toelichting
het
de
onderwijsbestel.
h.a.v.o.
"algemene
als
gesteld,
maar
hogeschool
is
dienen
basis
als
van beide
vereist". voor
functies
Ook
wat
verandering het
m.b.o.
het
gaat
waarvoor
van
het
richting
in
In
de
aan
aanleg nota
m.b.o.
de
belang-
ontwikkelden
universiteit kon
lijkt
is In
volgens
ons
het de
of
h.a.v.o.
waardering
op
het
de
Raad
van
onderwijssysteem
beroepskwalificatie
voorbereiding
bij
omgekeerd.
sprake.
als
opleiding
tweede
h.b.o.
te worden
- behalve
om
Eerst
het
betreft
geen
de
voorbereiding
voor de v e r v u l l i n g van taken en functies w a a r v o o r meer worden
acht
h.b.o.
- ook
Uit
de
een
vervult
taak
nota
een
waar
krijgt
de
Raad echter de indruk dat deze o p l e i d i n g s w e g daarin w e l i s w a a r wordt "gedoogd",
maar
de p o s i t i e
van
h.b.o.
versterken
te
standpunt reiding
dat
op
niet het
de
voorkeur
h . a . v . o . als (blz.
7
h.b.o.
mede
specifieke nota).
het m . b . o . zijn
het
heeft,
De
secundaire
(artikel
15a,
h.b.o. de
in
van de
is
zijns
de
nota
handhaving wijst
in
h.b.o., Raad
m.d.g.o. daarin
een o o r d e e l
van
op
tabel
1 van
op
Raad
in
het
gegevens over
van
deelname de
van
SVM)
op
het
aan
hoger
het
2
van
rol
het
te
van
de
die
uit
kunnen spelen
(blz.
het
het
genomen
in
Hij het
8 4 ) . De
(driejarige) doorstromen
worden bij
op
(minimaal)
m . b . o . 'ers nota
te
leerlingen.
onderwijs.
van het h . b . o .
leerjaar een
van
voorbe-
dient
in a a n m e r k i n g waaronder
leerlingen
de e f f e c t i v i t e i t
wenselijkheid
het
van
beleid,
studierichtingen
dienen
lid,
voor
zich
ingestelde
ook
resultaten
bijlage
tweede
stelt
doelstelling
derde
betekenis,
dat
streven
het m . b . o . als v o o r b e r e i d i n g
doelen
verband
tevens
soms
van
huidige
in een aantal
Dergelijke
De
de
gezien
merkt
inziens genoemde
van dit
functie
het
vooropleiding
b e h o u d e n , met name voor de meer t h e o r e t i s c h Het behoud
vanuit
het
geplaatst. vormen
van
leerwegen.
scheppen
van
voorwaarden
in
het
h . a . v . o . met het oog op d o o r s t r o m i n g na het derde leerjaar naar het m.b.o.
onderstreept
de
Raad.
Over
het
voornemen
om
de
toelating
7 tot
het
h.b.o.
opmerking
met
een
m. b . o.-d iploma
dat de toelating
referentiekader Nadat opgemerkt
twee
dat
verbetering
de t o e r u s t i n g De
sprake op de
met
de visie
respectievelijk
het
m.b.o.
van
is
beide
dat
het
Met
genoemde
beargumenteerd speciaal haar van
het
casu
de
mede
"Overzicht
van
en
het
allereerst
in
functies
gaat
die
als
om
een
vraag
de
toerusting
het
andere
h.a.v.o.
van
belang
waardering
maatschappelijke
gegevens,
speciaal
wordt
in
het
onvoldoende
secundair o n d e r w i j s - en
voldoet
uitspraken gezien
nota
op dat
punt
van
de
is en
aan
Een
gevolg
de
voldoende
is van o n v o l d o e n d e
niet
m.b.o.
wordt
niet
knelpunten",
-
zinvolle
met
betrekking
te doen over de de
tot
functie
ontwikkelingen
in
de
is een meer g e d e g e n analyse n o o d z a k e l i j k . De u i t s p r a -
ken en c i j f e r s die in de nota kort
er
dat de tweede fase van het
h.a.v.o.
samenleving,
routes
met
negatief.
benoemd,
gepresenteerde
t a a k . Om
passen,
h.a.v.o.-diploma
evenwel
toegekend.
vooral
beroepsonderwijs
huidige het
worden
onderwijssoorten,
veranderingen. reeds
in
wijst
er
samenhangt
hierbij
zijn
in beide
Raad
of e n , zo ja, in hoeverre nauw
de Raad
hoofdwegen
behoeft.
te
tot het h.b.o. met een
v o r m t , oordeelt
de
aan
en w e k k e n
soms de
zijn o p g e n o m e n ,
indruk
van
schieten d a a r v o o r te
willekeur.
De Raad heeft er kennis van genomen dat de nota de nadruk wil leggen op de i n h o u d e l i j k e v e r n i e u w i n g van het o n d e r w i j s en blijkens het
voorwoord
geen
tuurdiscussie. twee
degelijk geval de
Volgens
hoofdwegen
inhoudelijke
van
aanzien
beoogde
relatie
niet
tot
van
Met
aan
vloeit
voort
zoals
de
structuur
tussen naar
de
gestelde
het en
integratie
Met
tot
noodzaak
van
name
m.b.o.
als
Er
is
wel
is
dat
het
gevolg
van
leerlingwezen, van
struc-
beperking
suggereert.
keuze.
van
onvruchtbare
strikte
nota
m.b.o.
op r e g i o n a a l
een
de
uit
structurele
de
streven
volwasseneneducatie
Profilering
een
bieden
Raad
logisch
integratie het
wil
de
vernieuwing
sprake
ten
ruimte
mede
in
beroepsonderwijs
en
niveau.
h . a . v . o . en v . w . o .
het oog op het
streven
naar
verbetering
in de
afstemming
t u s s e n v o o r t g e z e t o n d e r w i j s en hoger o n d e r w i j s w o r d e n voor h . a . v . o .
8 en
v.w.o.
vier
door stroomprof ielen
het licht van hun o n d e r s c h e i d e n e
ontwikkeld
die
verschillen
in
f u n c t i e s voor h.b.o. r e s p e c t i e v e -
lijk w . o . In het algemeen vindt de Raad het een reëel
uitgangspunt
d a t , w a n n e e r de o p l e i d i n g s w e g e n helder en h e r k e n b a a r zijn w e e r g e g e ven,
inclusief
deficiënties over
richting
zullen
deze
eerste
komende,
opzet
zeer w o r d e n vrees voor Enigszins
de
(zie
zijn
dat
de
ingeperkt fuikwerking
het,
de Raad
in
voor met
de
een
in het
36).
Hij tekent
tot
nu
voor
vervolgonderwijs
toe
hierbij
een
onmisbare
door
volgende
1989). te
plaatsen. naar
voren
vervolgstudie
te
onderschat
de o p m e r k i n g
(blz. 27
nota).
dat v r i j e
keuzen
en/of
behoeven
-vertra-
(nota b l z .
schooldekanen/leer 1ingbegeIeiders
steun
kanttekening
d o o r s t r o o m p r o f ielen
daarmee
tussen
impliceert
leerlingen
toe
hebben
moeten maken
die
gekozen.
vroeg
voor
en
een
eigenlijk
m.b.o.
Te
zijn
bij
al
het
maken
gauw
een
keuze
in
feite
bepaald
betrekking
differentiaties
eenmaal
dan
nog
heeft
zich
bedenken
stadium
doen,
de
leerlingen
profilering
dan
Raad
van
de
keuze
het
feit
vervolgonderwijs. Een
een
de
d o o r s t r o o m p r o f ielen. De
geen b e s c h e r m i n g
aan dat
minder
van
nota
die d e f i c i ë n t i e s teweeg brengen en s t u d i e m i s l u k k i n g ging
er
19 november
ook
niet w o r d e n
vindt
advies
kanttekeningen
het w e r k e n
mag
overtrokken
ook
mogelijkheden
door
het
T d.d.
evenwel betreft
vervolgstudie,
ook
1990, O R / 5 3 8
kanttekening
gevaar
voor
optreden
het o n t w e r p - H O O P Bij
Een
de
meer een
gebrek
nog
een
een
niet
aan
dat
toe
aan
het
van
bepalen
en
scherpere naar
studierichting
leerlingen
staat
profiel. Leerlingen
slechts
Een
flexibiliteit
bepaald in
dat
leerwegen
bepaalde
hierbij
voor
tussen
manifesteren.
voor ware
op
reeds
in
opleidingstraject zijn die van
een
keuze
leeftijd een
keuze
te
zijn voor
of h . a . v . o . - 4 .
Een z o r g v u l d i g e b e g e l e i d i n g bij de keuze w o r d t , met het v o r e n staande
rekening
h i e r o p heeft van
de
houdend,
de Raad
aankondiging
verschijnen scholen" wetgeving
met
des
vooralsnog van
beleidsbrief voorstellen
verankeren
van
van
met
minister "Studiete de
te
groter
belang.
Met
het
oog
belangstelling
kennis
Ritzen
binnenkort
te
beroepskeuzevoorlichting
op
en
komen, waarbij
in
de
centraal
verantwoordelijkheid
staat van
genomen
het
in
schoolbe-
9 sturen
voor
studie
en
verleden
de
beroep. (bij
kerndoelen april
is
De
voorbeeld
die
gesteld de
van
Raad
te
hun
wijst
in
basisonderwijs
1991)
ruimte
begeleiding
zijn en
er
in
advies
dit
op
moeite
de
studie
OR
te
en
bij
de
keuze
verband
over
basisvorming,
hebben
oriëntatie
leerlingen
op
in
het
Ontwerp-besluiten 91000086/S
hebben
beroep
van
met
in
de
d.d.
de
25
geringe
basisvorming
toebedacht. Dat
acht
de
vanuit
gekozen
is
Raad
zowel
het
onderwijs vanuit
hoger
met
behoeften
een
van
de
betere
van
onderwijs
al
vragen
op
heeft voor
die
beperkt
dus
de
in
aan
Raad
zake
op
nog
aanbeveling
een
een
het
van twee
aspecten
verdienen
van
algemene
zich
hierop
in
wijzen.
In
een
het
worden roept
voortgezet Het
blijft
zeer
de
grote van
de
wi 1
de
gewenst.
onderwijs
zou
het
van
een
plaats
eerste de
tot
reflectie
hoger
bij
aan
verhouden
dat
de
hoger
doorstroomprofielen,
nadere
het
het
en
niet
-
kunnen
vorming.
lijkt de Raad
tot
wordt
profielen
die
het
beroep
geleverd
zullen
Een
overwegen
te
de
onderwijs
kent.
Zo
altijd
taak
hoe
een
die
onderwijs
niet
de
vraag
hoger
toel ating
de
juist.
opsplitsing
zijn,
onderwijs
-
van
bijdrage
dit
brede
open
opleidingen
kant van het hoger Ter
aanzien
aantal
in
zal
onderwijs,
volwassenen
uitoefenen
een
specifieke
ten
Raad
instroomprofielen diversiteit
te
voortgezet
voortgezet
ook
(al
aangaande
intussen
het
doorstroomprofielen
de
arbeidsmarkt
maar
fuikwerking
Een
op
het
vanuit
aansluiting
tegengaan
aantal
vanuit
als
oog
nagestreefd,
trouwens
beperkt
bezien
het
onderwijs
voorkomen).
een
onderwijs
volgen
de
alleen
-
voor
invulling
p r o f i e l een p r e s t a t i e s t a n d a a r d te f o r m u l e r e n , w a a r a a n een a a n s t a a n de student die wenst
te
voor t o e l a t i n g tot het h . b . o . of w.ci. in aanmer king
tot
een
beroepsopleiding worden
voldoen.
te
v.w .o.-abit u r i ë n t e n
respectievelijk toelating
d ient
komen,
Degenen niet
zover m o g e l i j k met
komen voor zou
w . o . - studie
op• m.b.o.-- r e s p e c t i e v e l i j k
a a n g e b o d e n , voor
h . a . v. o . -
als
aanmer king
in
respectievelijk
h.b.o,-
die
h.b.o .-niveau
een
kunnen
v r i j s t e 11ingen
Het tweede aspect betreft de a a n p a s s i n g van het t o e l a t i n g s o n derzoek of
van
studenten
v.w.o.-diploma
van
(of
21
jaar
zonder
en
ouder,
die
m.b.o.-diploma)
zonder
h.a.v.o.-
kunnen
worden
10 toegelaten
tot
h.b.o.
respectievelijk
w.o.
(blz. 29
nota).
n o o d z a a k d a a r t o e te kunnen b e o o r d e l e n dienen s t a t i s t i s c h e over
het
studierendement
overgelegd.
Thans ontbreken
De u i t w e r k i n g In
van
de
van de
nota
deze
wordt
er
omschreven
van
worden
vakken
en d e e l v a k k e n . De Raad
deelvakken,
met
differentiëren leerlingen
in
name
studerenden
gegevens
te
worden
in de n o t a .
niet
aan
uitgegaan termen
samenhangend
positief
kan
vak
doorstroomprofielen
een
hierdoor
Ook
een
dat
van
staat
omdat
toenemen.
die
groep
de
doorstroomprofielen
zullen
met
deze
Om
tegenover
de
het
het
werken
mogelijkheden
perspectief
beginnen
aantal
of
er
om
bieden
na e n i g e
te
voor
tijd
mee
o p h o u d e n , omdat het p r o g r a m m a te zwaar i s ; het w e r k e n met d e e l v a k ken
heeft
volgen wel
dan
van
het
voordeel
slechts
gewenst
dat
een
een bepaald
voor
na
te
gaan
leerling
kan v o l s t a a n
deel
van dat vak. Het
welke
alternatieven
komt de in
volgen
kan
van
worden
dat
gehouden
deelvak
voor
met
hetgeen
ogen
staat
met
hun
Raad
expliciet
leerlingen
en
het
deelvakken
zijn aan te b i e d e n , opdat bij de invulling m o g e l i j k meer rekening
met
met
het
capaciteiten
overeenkomt. Wat het w e r k e n met d e e l v a k k e n op o r g a n i s a t o r i s c h het
aanbod.
bijlage
Hij
1 van
over l a d e n h e i d beschrijving
af
of,
vakken
in
leerlingen
de
het
de
vorming
verwacht, formuleren profielen
aan
een
acht
van
van
de
orde
hij
aan
vergen.
Het
gaat
wat
in de
personen
punt
problemen
er
in
die
van
gestelde
zijn
van
zorg
is
enige dat
vraagt talen,
dit
hij
de
talen
de
met
verband
zich deel-
om
dat
moeten beheersen, waarbij
Daar
in
niet-traditionele
vreemde
stuurgroep van
van
uit
te w o r d e n
de
het
Daarnaast
moderne
komt.
op
kunnen
keuze
de
omschrijving de
zal
ander de
dienen
voornamelijk
de
Een
deelvaardigheden
in
beveelt voor
bij
afgaande
sprake
zullen
gewerkt.
bepaalde
uit,
er
aanbod.
tijd
worden
deelvakken
dat
bijzonder
instroomprofielen algemene
niet
begeleiding
veel
sluit de Raad
niet u i t , gelet op de v e r b r o k k e l i n g
ook
nota,
van
het
kan
sluit
en
vakonderdelen
gebied
betreft
genomen Raad
en
op
het
het
de
aspect
punt
van
betreft
moeilijkheden
die
voorstel
een
de v e r s c h i l l e n d e betrokken
is
moet
doorstroom-
geweest
bij
de
11 opstelling
van de nota
Zich de
een
goed
voorstellen
maatregelen
"Horizon T a a l " op te
oordeel
voor
die
vormen
uitwerking
hierop
over en
betrekking
de
de
hebben,
is voor
omdat
de nota op dit t e r r e i n
Niettemin
heeft
hij
1 van de nota) van e n k e l e Om
te
beeldende het
beginnen vorming
v.w.o.
opleiding
tot tot
Ie
v.w.o.-diploma Een
het
te
punt
de
laten
docent
noodzakelijk
ander
hij
profiel
recht
graads
aan
kanttekeningen
adviseert
in
hun
behoefte
is de
in r e l a t i e Verder
"cultuur oog
op
zouden de
zou
en
de
de
gymnasiale
woorden
"zou
het
van
Raad
instemmen.
D u i t s en Frans
voor
"Het
van
Dat
van
de
met
de
aantal
jeugdigen
worden
of
één
positie
in
verband
vakken
aangeboden".
toespitsing
van
of het als
Tegelijkertijd
taal
lisering in
dit
en
en
kunnen
moderne
waarvoor
opzicht
concept-nota
op
De
nota
het
de een
aardrijkskunde
het
worden
worden
met
het
deel
niet
opgemaakt
vreemde voor
uit
regel
talen
van
Taal"
aan
te
op
die in
in
"Horizon
Taal"
overtuigende de
talen
verband
met
de
aan
de
Engels, is in
aanbeveling
het dient
8
a.v.o/v.w.o. beperkt
te
condities
etnische-groepstalen beargumenteert
deze
wijze.
relatie
vreemde
het
kan
w e g d r a g e n . Dit
kiezen,
duiden
in
v.w.o.
toegespitst
leerlingen
kunnen
hiermee
in
v. w. o.-prof iel
letterkunde
profielen
waaruit
nader
de m o d e r n e
met
op b l z . 7 5 ) .
"Horizon
de
is
voor
profieldeel.
in
zijn g o e d k e u r i n g
nota
op voor de Raad
de
deze n o g m a a l s te o v e r w e g e n ,
deel
de
examenvakken
van
tot
maatschappij"
w o r d e n . A l l e e n D u i t s , Engels en Frans en - onder b e p a a l d e - Spaans
(bijlage
behoren
(nota b l z . 8 0 , t i e n d e
vakken
talen
die
beeldende
zou
drie
kan e v e n e e n s
overeenstemming stelt:
hetgeen
deel
is.
in het prof i e l - v e r p l i c h t e
het g e s t e l d e
algemeen-verplichte
helaas
voorzien.
mede
klassieke
omvatten"
opnemen
te
komen,
betreuren
variant
kunnen
in w e e r w i l Met
het
opgenomen,
Raad
is.
het algemene Raad
de
bepaalde
voorstellen
en
(magere)
maatschappij"
worden
onder
tot
de
"cultuur
in
van
onvolledig
vakken
de p r o f i e l e n . De Raad acht het gewenst zulks
doorstroomprofielen,
effecten
niet m o g e l i j k ,
er
nemen.
de
nota
tussen
internationa-
o r d e . Te w i j z e n "Horizon
Taal"
valt en
de
"Grenzen v e r l e g g e n " die sporen in de n a d r u k die - naar
12 de Raad met
instemming constateert
- wordt gelegd op
internationa-
l i s e r i n g . De vraag of dit kan g e s c h i e d e n door m i d d e l van d e e l v a k k e n (en d e e l k w a l i f i c a t i e s ) m o d e r n e v r e e m d e fielen
heeft
de Raad
reeds
Internationalisering kan ook a n d e r s z i n s in
vakken
op
de
als
in
de
verplichte een
vak
deel
als
vorm
dimensie
die
van
alleen
krijgen,
de
zojuist
aspecten,
als
zijn
aandachtspunten
voorstel
voor
ren - zouden het
de
len. het
dat
een
Wanneer
ene
profielen
nieuwe
de
geschikt
en
de
in
in
volgens
voor
de
De Raad
te
opzet
van
algemeenmening
in
om
Gelet
komt
het
is van
is
het
de
dat
vrije
Europese
integreren.
de
in
bijlage
de
Raad
stuurgroep
1 van
nog
andere
- die
een
doorstroomprofielen
de
nota
aspecten
uitgewerkt
moet
formule-
zoals
aanduiding
het
van
onderwijs
verschillende
van
andere
onderwijs
maatschappijleer.
voor.
genoemde
kunnen g e l d e n ,
geven
en van het
maatschappijleer
uitermate
er
en
inhoud
de p r o f i e l e n
in het N e d e r l a n d s e
genoemde
economie
aardrijkskunde,
Behalve
aangemerkt.
van de s a m e n l e v i n g
voorgestelde
vakken
kan
doorstroompro-
in de p r o f i e l e n g e s t a l t e k r i j g e n , bij voorbeeld
nota
deel
in de
als a a n d a c h t s p u n t
geschiedenis,
laatstgenoemde
talen
van
profiel
de
aanmerkelijk
kan dit tot n i e t - b e d o e l d e
het doen van v o o r s t e l l e n
ter
zwaarte
van
profie-
lichter
effecten
zake van
de
is
dan
leiden;
schoolorganisatorische
modellen; de
toekenning
van
namen
aan
accenten
binnen
het
v.w.o.
In
w e l k ( e ) g e v a l ( l e n ) wordt bij v o o r b e e l d de a a n d u i d i n g " g y m n a s i um" De
Raad
nog gaat
toegekend? er van
de s t u u r g r o e p Alles de
taken
uit
te zijner
dat
van de b e v i n d i n g e n
zullen w o r d e n
voorgelegd.
zullen,
naar
veronderstelt,
genomen
hoge
eisen
aan
de
stuurgroep
noodzakelijk
de
Raad
stellen, terwijl
l i j k t . Het
een
is h i e r b i j
r a d e n , m e d e g e z i e n het feit dat in de nota
(blz. 23) wordt
dat
v.h.b.o.
de
ervaringen
betrokken
bij
onderwijsvormen
de
van
van
aan hem
zamen
bovendien
resultaten
tijd
te
samenstelling
de
h.a.v.o./m.b.o.
profilering
van
een v e r t e g e n w o o r d i g e r
en
het
h.a.v.o.,
aan
te
vermeld
zullen vanuit
in de s t u u r g r o e p
brede
worden deze
zitting
te
13 laten
nemen.
Aansluiting
h.a.v.o.
Reeds
in
eerdere
h.a.v.o.-h.b.o. discipline, oplossend
- h . b . o . nader
zorgwekkend.
deze
een
goede
Zaken
zaak
veel
achten
zelfstandigheid
op
bewerkstelligen
dat
- hoger
het
aandacht
als
in
enigerlei het
alle
Raad
behoren
van
bij
krijgen.
profielen vorm
de
de
oplossing
Raad
zou
het
ontwikkeling
van
met
name
overgang
mogelijk
studie-
probleem-
de
De
krijgt,
van
zo beperkt
aansluiting
studie-attitude,
te
wijze
de
versterken
schokeffect
onderwijs
de
als
motivatieprikkels,
problematiek
onderwijs
noemde
studievaardigheden,
vermogen,
van
adviezen
beschouwd
om
voortgezet
blijft.
De u i t w e r k i n g van de f a a l f a c t o r e n , die d i v e r s van aard zijn,
vindt
de Raad
de a r g u m e n t e n om
de
voor een
problemen
namelijk
het
onvoldoende.
met
Hij
betreurt
in het v e r l e d e n
betrekking
verlengen
van
tot
het
verder
veelvuldig
het
gedaan
h.a.v.o.
de c u r s u s d u u r
van
te
het
op
kunnen dat
aan
voorstel
te
lossen,
h.a.v.o.,
in de
nota zo goed als v o o r b i j wordt g e g a a n , ook al omdat de b e l e i d s k e u z e voor g e l i j k w a a r d i g h e i d vertaling
zou kunnen
Voorts
h.a.v.o.
vinden
verdient
en d o c e n t e n
van h . b . o . en w . o . een voor de hand
het
aanbeveling
in de a c h t e r l i g g e n d e
een
eigen
gezicht
g e v e n te i n v e n t a r i s e r e n van de p r o b l e m a t i e k De
Raad
gebruik
merkt
op
in
overwegende
specifiek
in
de
de
vraag
hebben
op
het
periode
en
die
scholen
hebben ondernomen
om
het
scholingsprofiel
te
daarvan
bij de
oplossing
te m a k e n .
dat
de
mate
hoeverre
vooropleiding.
initiatieven
herkenbaar
oplossing
in
het
doorstroomprofielen,
in
de
en waar m o g e l i j k
problemen
van
in de duur van de
liggende
voor
voortgezet wordt
van
vertraging
in
onderhavige
onderwijs,
gezocht.
doorstroomprofielen
terugdringen
de
meer
Nog
afgezien
positieve
effecten
en
uitval
uit
het
o n d e r w i j s , dient er op g e w e z e n te w o r d e n dat een g o e d e p r o f i e l k e u z e p r o b l e m e n in het hoger o n d e r w i j s a l l e r m i n s t b e h o e f t uit te s l u i t e n . Veel meer wijze
in
waarde de
bij
vertraging
hecht
de
beschouwingen het en
zoeken uitval
Raad wordt
naar in
het
een
eraan
dat
betrokken. oplossing
hoger
het
Zonder
voor
onderwijs
hoger
de
het
op
onderwijs integrale
probleem
situatie
in
van het
14 hoger
onderwijs
oplossing
te
gering
Voor
de
kans
van
dient
met
deelvakken
vergroot
niet
het
niveaus.
terechtkomen,
op
een
structurele
zijn.
leerlingen
Raad
zal
zover het h . b . o . g e c o n f r o n t e e r d
instroomniveaus aanbod
betrekken,
Of
rekening
en,
zo
verschillende
een
de
extra
overzien.
te
ja,
houden
in
hierop
-
risicofactor geval
-
in
voor
heeft
verschillende
met
verschil
hoeverre
startposities
kans
In elk
wordt met
het
het
feit
dat
werken
met
hoger
uitval
het
het
onderwijs
inhoudt,-
h.b.o.
te
in
kan
zorgen
de
voor
a d e q u a t e i n s t r o o m m o g e l i jkheden en zullen e r , naast een s a m e n h a n g e n d pakket het
van
maatregelen
h.b.o.,
ook
met
contacten
beide onderwijssystemen co's
de
tot
zowel
het
h.a.v.o.
informatieuitwisselingen
bestaan
ten einde
te h o u d e n . V a n u i t
van een o v e r l e g p l a t f o r m
Aansluiting In
c.q.
moeten
zo k l e i n m o g e l i j k
instelling
betrekking
bezien
v.w.o. - w.o. nota
wordt
vermeld
dat
de
- h . b . o . , maar dat er wel k n e l p u n t e n voorgesteld
stroomprofielen de
de
in
bovenbouw
te
richten.
doorstroomprofielen
algemene
is de
zaak.
aansluiting
v.w.o.
o g e n s c h i j n l i j k m i n d e r p r o b l e m a t i s c h is dan de a a n s l u i t i n g
wordt
tussen
de aanslu i t r i s i -
dit oogpunt
een goede
als
voor
De
de
een
beperkt
kanttekeningen bovenbouw
van
hiervan
aantal
die het
w.o.
h.a.v.o.
zijn. Ook ten a a n z i e n
volgens
-
door-
de Raad h.a.v.o.
bij in
zin heeft g e m a a k t , k u n n e n hier voor een groot deel worden
herhaald. S l e c h t s merkt de Raad van
v.w.o.-gediplomeerden
Het
is
mogelijk
geslaagd
sprake
worden
in
onderdelen
wacht
er
en v e r v o l g e n s
hiervan
OOVO
dat
blijkt
het van u
is,
op deze p l a a t s op dat de zijns
leerlingen
dan
zal
dit van
volgens
die
toezeggingen
daarvan
af.
de
mag
te
In
worden
voor
het
wensen Raad
vrijstellingen
onderwijsprogramma.
daarover
de u i t w e r k i n g
zijn
niet
een h . b . o . - o p l e i d i n g
verstrekken het
inziens
keuzevrijheid beperkt.
v.w.o.
te v o l g e n . vertaald voor
zijn Als
kunnen
bepaalde
het
overleg
met
hebben
gedaan.
De
het Raad
15 Omwegen Volgens
de nota
is er sprake van een
"omweg"
als een
jongere
een o p l e i d i n g volgt die strikt g e n o m e n niet nodig zou zijn geweest om
door
te
routes
stromen
Eveneens o^lsidir."
dan
trachten
geplaatst na
kan
te
verloop
Dat
in
de
hun
tijd,
algemene Het
hoog
Als
te hoog
via
een
die
een
verdere
kan
ouders
gegrepen
(onnodige)
dat
zijn zouden in
omweg
in
de
bestaat
om
dit
Het
kan
bij
w e t e n dat
zij m o e i t e
leren
nodig
dat
voorbeeld
zo'n
leerling
meer
adequaat
de school
verlaten.
hebben
gevolgd,
het m . b . o . , a l v o r e n s
hebben met
is voor
kan het e r v a r i n g s f e i t met
het
volgen
van
m. b . o . - o p l e i d i n g de
zijn
het
dat
daaruit
voortvloeiende
abstract
van
dat
een
eventueel
gevolgd.
leerlingen
van
en
Als
wegens
de
succes
wanneer
zij
economische
gebaseerd.
Een
van een m i n d e r Het wordt
in
de
van
leerweg
omweg
bereikt.
wordt In
zogenaamde
ander
leidt
dit
belang
tot
te
vermijden
immers
"kans-armen"
kan en
dat
rendement
gerealiseerd verband
vraag
worden
'80
en zo
de
lang
confrontatie
zijn mede
wanneer
een
er
hierop
sprake
is
leerweg.
van e c o n o m i s c h behoeft
de
Ook
eerst kan
jaren
te o n t l o p e n . De s t a t i s t i e k e n
effectieve
in t e r m e n
langere een
is
en
zelf
hebben
malaise
m o g e l i j k de school w i l d e n b e z o e k e n ten e i n d e de harde met de a r b e i d s m a r k t
zich
h . b . o . - o p l e i d ing.
nevenargument
jeugdwerkloosheid
oorzaken
inzichtelijk
l e e r l i n g e n meer
h.b.o.-opleiding,
hebben
genoemd
leerlingen
het meer
volgen
meespelen
een
dat
de
hiërarchie
naar het h . b . o . te g a a n , kan v o l g e n s de Raad v e r s c h i l l e n d e hebben.
meer
blijkens
de
een
h. a. v . o . - o p l e i d i n g
studie
en
wat
dat
i s , zal
geval
er
tendens
mogelijk
en in het s l e c h t s t e
leerlingen een
een
is. V o o r a l zo
De
beschouwd.
opgemaakt
streven.
kinderen
krijgen.
volgen
voor
te
arbeidsplaats.
m . a . v . o . -h.a.v.o.-m.b.o.
worden
de "rakt i^k na
of
als zodanig
nota
noodzakelijk
van
schooltype
kiezen
uit
bereikbare
vergt
nota
h.b.o. worden
betreft
hoogst
tijd
vervolgonderwijs
h.a.v.o. -m.b.o. -h.b.o.,
h.a.v.o.-v.w.o.-
het
naar
niet wat
bij de
hierbij
veel
gedacht
op korte t e r m i j n . De wat
ondoelmatig
anders
te
niet
voorbeeld
allochtonen
te had
worden die
na
zijn,
als
kunnen gewezen het
erin slagen een m. b . o.-diploma te b e h a l e n en v e r v o l g e n s
via
worden op
de
h.a.v.o.
doorstromen
16 naar het h . b . o . Het komt de Raad niet juist voor om een gekozen
weg
misschien
als
een
vanuit
het
overheidsmiddelen tot
factoren het
de
aan
oogpunt
wel.
uitdrukking
leerwegen,
"omweg"
dat,
In
de
een
nota de
duiden,
op de vraag
ook
komt
volgens
kwaliteit
en
de
is
hij
dat
besteding
van
hem
onvoldoende
mogelijkheden
aanleg
d i e n e n te w o r d e n
of een omweg
al
doelmatige
respectievelijk
zijn die m e e g e w o g e n
antwoord
van
behalve
kwaliteit
te
zorgvuldig
van
leerlingen
bij het b e p a l e n
als o n d o e l m a t i g
moet
g e t y p e e r d . Een meer g e n u a n c e e r d e o p s t e l l i n g , ook als de worden
vergeleken
resultaten
die b e h a a l d
die v e r k r e g e n
zijn
zouden
via de
van
directe
worden
resultaten
leerweg
zijn via een o m w e g ,
van
lijkt
met de
de
Raad
noodzakelijk. Overigens de
is de Raad van m e n i n g dat voor een beter
omweg-problematiek
resultaten h.b.o.
worden
de nota
2.3
behaald
genoemd,
over
gewenst
is
propedeutische aan
de
waarin
onder
examens
verschillende
en
meer
eindexamens
(om)wegen
de t o t a l e duur van de
de
als
in
vooropleidingen.
beroepsonderwijs
h.a.v.o.
gezegd
de
inclusief
Profilering
het
bij
gerelateerd
In v e r h o u d i n g van
onderzoek
inzicht in
tot de u i t g e b r e i d e
in de
de
nota
wordt
profilering
wijze waarop
behandeld,
van
het
de
stelt
profilering
hetgeen
beroepsonderwijs
wordt
de
Raad
t e l e u r . In feite blijft het bij een v e r w i j z i n g naar de o n t w i k k e l i n g van een nieuw
landelijke
te
vormen
kwalificatiestructuur
organen
van
samengaan.
De
heeft
moet en
Raad
hoogte
begrip,
ontwikkelen de
het m . b . o . door
bedri j f s t a k s g e w i j s k w a l i f i c a t i e c e n t r u m
landelijke
zekere
voor
regeringsreactie
leerlingwezen
voor
omdat
eerder
Rauwenhoff. Anderzijds
het
de
de
en
summiere
richting
waarin
is
op
aanbevelingen
dient
gesteld
in
BOOB
het
te w o r d e n
het kader
van
de
het
vernieuwingsproces
Afgaande Tweede
op
Kamer
uw
brief
der
van
in 24
het
juni
Staten-Generaal
secundair jl.
( TK
aan
de
tot
beleid van
de
zullen op zich
de
SVM
Commissie-
dat de nota met
o n t w i k k e l i n g van een l a n d e l i j k e k w a l i f i c a t i e s t r u c t u u r op
waarin
behandeling
uiteen de
gezet
het
het
de
vooruitloopt
beroepsonderwijs. Voorzitter
1990-1991,
19
van
7 9 0 , nr.
de 42)
17 neemt
de
komen
in
inzake
Raad
met
verb and
het
ra pport
het
van
de
en
de
lan del ij ke iorganen Profilering
van
aan
het
de
orde
zullen
reg e r i n g s s t a n d p u n t al smede
C o m m i s s i e - R a u w e n h off
in
de
het b e r o e p s o n d e r w i j s en de v o l w a s senen-
bovengenoemde
in
zake
over
overleg
de
hoofdl ij nennot it ie inzake educat ie
ter
voors tellen
dat
aan
a a n g e k o n d i g de
brief
van
het b e r o e p s o n d e r w i j s .
het
beroepsonderwijs
notitie
over
zoals
hier
betekent,
eerder aan de orde
is g e s t e l d , vooral v e r s t e r k i n g van de b e t e k e n i s
van
leerlingwezen
het
m.b.o.
daarmee
wijst
het
m.b.o.,
af.
Er
ook
de
derhalve
variant,
de
nota
gericht
zal
tische
en
wetsvoorstel
op geen
invulling
opgenomen
haar
de
arbeidsmarkt.
afzonderlijke
secundair
in
de
ongediplomeerde
zoals
Afdeling
Onderwijsraad
een
voor
onderwijs
advies
van
theoretische
instroom
de
11
verband
doorstroomopleiding
worden
in
In
in
gegeven
SVM-wet.
het
h.b.o.,
de
theore-
aan
Weliswaar
(beroepsonderwijs) november
variant
1987
voorshands
in
over
heeft van
de
het
SVM-
afgewezen
(OR
2 B / 1 1 1 4 S ) , de Raad heeft toch enige b e d e n k i n g e n tegen de a r g u m e n ten
waarop
hierbij
deze
dat
de
beslissing wetgever
thans
nog
wordt
zeer
gefundeerd.
onlangs
de
Hij
overweegt
theoretische
variant
in de W . V . O . heeft o p g e n o m e n . De a r g u m e n t e n w a a r m e e dit - w e l o v e r wogen
- besluit
plausibel De
direct
reeds wordt
bestreden, moeten
dan ook
zeer
zijn.
argumenten,
in
de
nota
weergegeven,
betreffen
de
vrees
dat de t h e o r e t i s c h e variant afbreuk zal doen aan het b e r o e p s g e r i c h te
karakter
opleiding
van
de
de
m.b.o.-opleiding,
positie
van
het
alsook
h.a.v.o.
als
dat
een
dergelijke
voorbereiding
op
het
h . b . o . zal v e r z w a k k e n . De Raad tilt hier m i n d e r zwaar aan. Wanneer er een g r o t e b e h o e f t e met
een
blijkt
beroepskwalificatie,
worden
verdrongen
Verder
wijst
beter
wordt
maken
van
de
door Raad
meer
erop
dat
gegarandeerd
de
bladzijde
conceptie
van het hoger zijn
mening
28
van
een
deze
brede
ook
kunnen de
onderwijs ook
aan
m.b.o.-afgestudeerden
abituriënten
theoretisch
wanneer
doorstroomvariant
op
naar
zullen
de
stelling
heeft
te b e s t a a n
opgeleide instroom
in
door
instromen
in het
"Essentieel
voor v e l e n
consequenties
niet wordt
voor
de
snel
m.b.o.'ers.
m . b . o . 'ers
nota:
niet
het
h.b.o.
gebruik
te
h.b.o.
De
is
dat
de
verlaten"
instroom
vanuit
18 het m . b . o . De 1987
Raad
ingenomen
gen
destijds
en
met
elementen
als
beperkte
doorstroming
in
tijdelijke termijn
emancipatorisch
te
overigens
variant
In
zijn
visserij
wat
betreft
daarbij
aan
dat
deze
vereist
en
dienen
te
opleiding
aan
m . b . o . conform
op
h.b.o.
is
uit
het
gerelateerd
te
op
sterk
zelfstandig
van
landbouw, en
in met
17b van de
h.b.o.
Hij
gaf
zouden
moeten
algemene
vakken
deze k e n n i s
en dit
van
aan
quo
een
de Raad
betrekking
terrein
dat
Diploma's
het
het h . b . o . , w a a r b i j
worden
aan
artikel
naar
is
en
tot
S) stemt
geval
veel
gekomen
casu
(OR 2B/1514
ieder
tot
de
in
opleidin-
h.b.o.
meent
scheiden
doorstroming
inzicht
voor t o e l a t i n g
inzicht
de
in
te
Raad
"Advies
van de e i n d t e r m e n
voor
De
diens
een
SVM-wet
stand
vooropleiding
inzake
1990
tot
zijn
h.a.v.o./m.b.o.
minister
d.d.
2 mei
Het
de
Certificaten"
kennis
De
advies
en
op
vooropleiding
dragen.
van
natuurbeheer
hebben
de
niet
zijn
onverkort
er e c h t e r op dat de
belangrijk.
moet
beroepsbeoefenaar.
zich
steeds
noodoplossing
oogpunt
onderscheiden
name
gebonden.
gerichte
invulling
nog
s t a n d p u n t . Hij wijst
h.a.v.o./m.b.o.
waardevolle
een
handhaaft
het
niveau
van
het
h . a . v . o . De A f d e l i n g m e r k t e in dat verband op dat in het betreffend " A d v i e s " aan de m i n i s t e r v o o r n o e m d , d o o r s t r o o m r e l e v a n t e ten
als v r i j e keuze c e r t i f i c a t e n
Dergelijke
certificaten
in zijn geheel
Verbreding:
zouden
of op een
zouden m o e t e n w o r d e n
gericht
specifieke
beroepseducatie
en
kunnen
afdeling
zijn
certificaaangegeven.
op
het
h.b.o.
daarvan.
volwasseneneducatie
Bij de relatie t u s s e n het m . b . o . en het l e e r l i n g w e z e n gaat het om
vormen
dezelfde wat
betreft
waarop heeft
de
en de
(praktijk
een
typen
van
als In
heeft
vloeiende
het
onderwijs.
Dit
tussen
het kabinet
en deze
van
reactie
overgang
opleiden
maar
onderdeel zijn
die
functies,
afzonderlijk
verhouding
arbeidssituatie).
naar
en
praktijkelement
Commissie-Rauwenhoff streven
beroepsonderwijs
inrichting
onderlinge
gekregen
de
kwalificerend
kwalificatieëisen
theorie-
in
van
het op
verschillen betreft
vooral
de
het wijze
componenten onderwijs het
advies
zich u i t g e s p r o k e n tussen
voor
vorm
dan van voor
beroepsopleiding
wel de het en
19 beroepsuitoefening de
nota
nu
m.b.o.
(dualisering).
- parallel
-
de
het p r o c e s
integratie
stimuleren, waarbij, de
aan
Onder
van
het
zo wordt
verwijzing
van
daarnaar
schaalvergroting
m.b.o.
en
aangetekend,
het
wil
in
het
leerlingwezen
ook wordt
gekeken
naar
volwasseneneducatie. Bij
het
uitgaat
bovenstaande
van
de
wenselijkheid
gehele m . b . o . , t e r w i j l algemene maakt
zin
in
het
onderdeel
de
tekent van
Raad
een
concept
van
uitgebreide
de
aan
duaal
de
systeem
dualisering
parlementaire
dat
alleen
bespreking
commissievergadering
van
nota
al
voor
het
nog maar heeft
11
in
uitge-
maart
1991
over het r a p p o r t - R a u w e n h o f f en de k a b i n e t s r e a c t i e d a a r o p . B o v e n d i e n is
het
wachten
nog
wij s - A r b e i d s m a r k t gen te doen hebbend
op de r e s u l t a t e n
de
dualisering.
de O O V O - w e r k g r o e p
die opdracht heeft g e k r e g e n c o n c r e t e
over een aantal
op
van
onderwijskundige
uitwerking
Het
laatste
van
de
schijnt
Onder-
aanbevelin-
aspecten,
betrekking
kabinetsreactie,
waaronder
overigens
op
termijn
te
zijn
gesteld. Aan voegt
de
hoofdweg
de nota
van
vervolgens
het nog
secundair een
onderwijs
rijstrook
toe
voor
en wel
jongeren
die
van
de
volwasseneneducatie . Was er tot voor kort sprake van twee a f z o n d e r l i j k e in het kader van de o n t w i k k e l i n g van een (waarvoor de w e t g e v i n g tie
van
de
SVM-wet,
thans wordt
nu
lijken
volwasseneneducatiebeleid
a f g e r o n d ) en van de i m p l e m e n t a -
deze
wegen
geleidelijk
komen in een n i e u w e r o u t e , de b e r o e p s g e r i c h t e Wat
deze
de
ontwikkeling
nota
slechts
verwezen
hoofdlijnennotitie tie.
In
de
in
op
deze
regionale onderwijs De
naar
inzake
materie,
voorzieningen
van
naar
nota
de
nog
in
WCBO
onder
en
VAVO
andere
beroepsonderwijs
b l i j f t , wordt
1991 en
te
het
gaat
de m i n i s t e r
en
de
de
tendens
de
bij
integratie
tussen
de
uitvoeriger
volwasseneneducatie
relatie
in
verschijnen
eindverslag
betreft
en
te
volwasseneneduca-
van
wat
bijeen
volwasseneneducatie.
onderbelicht
aanleiding
opleidingscentra) en
die
over het b e r o e p s o n d e r w i j s
nota's
wetsvoorstellen
aangaat,
trajecten,
van (de
volwassenen-
j e u g d o n d e r w i j s. noemt
slechts
van
verbreding
van
het
a a n b o d , m a a r laat zich niet uit over de s p a n n i n g s v e r h o u d i n g die dit
20 meebrengt
voor
met
beroepsbegeleidend stelsel nota,
name
zij
ontwikkeling,
en
instellingen
o n d e r w i j s voor
zich
waarvan
tevens
de
j e u g d i g e n , g e t u i g e ook
moeten
contouren
richten
pas
op
langzaam
een
en v o l w a s s e n e n , a l g e m e n e v o l w a s s e n e n e d u c a t i e
opdoemen
nota
Daartoe ding
ervaart
geen
het
in dit
aandacht
zou, gelet
de
brede
- zoals ook
dat
jongeren
( v . a . v . o . en b a s i s e d u -
wordt
verband
ook
besteed
op h e t g e e n
aan
hiervoor
als
een
het
gemis
dat
in
deeltijd
m.b.o.
is o p g e m e r k t , alle
aanlei-
zijn. In
van
en
in
scholing.
De Raad de
deze
stelsel
v o o r a l lijkt te w o r d e n ingevuld door b e r o e p s o n d e r w i j s voor
c a t i e ) en
voor
o n d e r w i j s . Zij zijn o n d e r d e e l van het b e s t a a n d e
van v o o r t g e z e t
terwijl
m.b.o.-scholen
in
nota
wordt
colleges,
hij
u
met
een
een
eerder
de
voorkeur
uitgesproken
perspectief
meedeelde
opmerking
in
ten
- niet
de
voor
aanzien
waarvan
negatief
nota
dat
de
de
staat.
vorming de
Hij
Raad stemt
volwasseneneducatie
niet e e n z i j d i g moet w o r d e n ingevuld door u i t s l u i t e n d
beroepsonder-
wijs.
leerlingwezen
Bij
de
acht de Raad
eventuele
integratie
het v o o r t s w e n s e l i j k
van
m.b.o.
dat r e k e n i n g
en wordt
gehouden
met
de d e n o m i n a t i e v e p r o b l e m a t i e k . De Raad v e r w i j s t in dit verband naar de o p m e r k i n g
in zijn advies van 1 maart
tie
rapport
op
inzake
het
evenwichtige
van
de
1991 over de k a b i n e t s r e a c -
Commis s i e - R a u w e n h o f f
spreiding
van
(OR
onderwijsvoorzieningen,
gelet op het v e r l a n g d e o n d e r w i j s , bij het p r o c e s van ting
in het
is hij over de opmerking
volwasseneneducatie
in
de
niet nota
met
h.a.v.o.
overeenstemt naar
met
aanleiding
en
het
het
samengaan
volwassenenonderwijs.
ook
grote
jeugdigen
mede
schaalvergro-
hoewel
er
verschillen en
het
deels zijn
samenwerking daar
sprake tussen
het
volwassenenonderwijs
bij
tussen
Daarin is
deze
verband
eindverslag
jeugdigen
dat,
in dat
van
betreffende
en
inzake
v.w.o.,
hetgeen
wetsvoorstel,
gesteld
K)
beroepsonderwijs.
Verbaasd
mening
4/368
van
(in
onder
en het
zijn
gezegd
v.a.v.o.-
onderwijs
dezelfde
casu
naar
wordt het
wordt
a.v.o.
van de
voor andere
inhoud, v.w.o.
er
voor
v.a.v.o.),
w e l k e v e r s c h i l l e n n o o d z a k e n tot een eigen m e t h o d i e k . S c h o l e n g e m e e n schapsvorming
tussen v o o r z i e n i n g e n
op het t e r r e i n van de v o l w a s s e -
21 neneducatie
krijgt
instellingen
voor
2.4
Profilering
voor
met
het
ook
de
boven
samengaan
met
jeugdigen.
(blz. 39 e.v.)
m.a.v.o.
aansluiting
voorkeur
m . a . v . o . en v . b . o .
In de nota er
dan
en
staat
v.b.o.
opgesomd
zijn
op het h . a . v . o . ,
te
het
welke
mogelijkheden
onderscheiden
in
verband
(lang of k o r t ) m . b . o , en het
l e e r l i n g w e z e n . H i e r b i j valt op dat het aantal t r a j e c t m o g e l i jkheden niet
gering
is,
hetgeen
verheldering
van
de
in
het
algemeen
van
dat
goed
doorstroomprogramma's
ter
zake voor ogen
zicht
koste
aanslu i t i n g s m o g e 1 i j k h e d e n .
m o e t e n b e z i e n van de e x a m e n p r o g r a m m a ' s len
ten
wordt
dragen
verkregen
Het
mits
er d a a r e n b o v e n
op de
gehonoreerd
het
m.a.v.o.
kader
en
het
met
van
de
v.b.o.
consequenties
certificaten,
niet van
nader
toe
bij
hetgeen u
afstemming
kan w o r d e n
verbeterd.
verbetering
op het
bezig
te
van
de
De
Raad
tussen
aansluiting
vervolgonderwijs
houden.
deelkwalifica-
de
zal
w o r d e n v e r z o c h t zich met de k w a l i f i c a t i e s t r u c t u u r onderwijssoorten
nog
staat.
m . a . v . o . / v . b . o . en b e r o e p s o p l e i d i n g In
van
en het nog m o e t e n o n t w i k k e -
De Raad deelt uw o p v a t t i n g dat door m i d d e l van ties,
gaat
is
een
van
het
werkgroep
in de b e t r e f f e n d e benieuwd
naar
de
resultaten. Enkele bij
de
vragen
Raad
verstaan
onder
de
niveaus
de
betekenis
hoeveelheid welke
op
het
en
te h a n t e r e n gehele
en
één
een
beurt
voor
het
heeft
vragen
op.
van
kennis
leiden
niveau?
Wat
wordt
opzicht
beter
elkaar,
of
het
Met
de b e g r i p p e n
afsluitingsniveau te
op
C-
het
Wordt
met
bij
roepen
voorbeeld
profileren met
hier
D-niveau,
het
gedoeld
om
of
in
n i v e a u " en
te
plaats "hoger
van
oog
op
op
de
Naar
wel van
eens
grondig
het
het
te
overwegen.
v.b.o.
m.a.v.o.
een
kent C-
en
het C-
niveau"
m o e i t e . Het w a r e w e n s e l i j k
basisvorming;
zamen
buigen
beheersingsniveaus?
en
"algemeen
nog
vooral
voornemen
de Raad o v e r i g e n s
en
zich moet
vervolgonderwijs?
niveau-aanduiding
B-niveau,
werkgroep
opzichte
afvraagbare
hoger
de
in p r o g r a m m a t i s c h
C en D ten
en D - p r o g r a m m a ' s
komt
hun
o n d e r w i j stypes
algemeen
de
waarover
om Er
een
A-
een
D-
22 n i v e a u . W o r d e n nu het C- en het D-niveau o m g e d o o p t tot r e s p e c t i e v e lijk
algemeen
andere
niveau,
constateert
programma's
in
hoger
wat
moet
er
dan
gebeuren
met
de
en
B-
niveau-aanduidingen?
Daarbij
wordt
en
in
de
in
dit
de
kader
plaats
gramma's
te
heeft
voorbeeld
nota
de niet
in het
Raad
advies
om
de
positie
uitgewerkt.
daar
Over
zich
dat
wordt
overwogen
stellen.
de
Raad
het
van
de
A-
De
mogelijkheid
doorstroomprogramma's hanteren
in eerder
van
voor
doorstroompro-
uitgebrachte
adviezen
over het c o n c e p t - I n v o e r i n g s p l a n
(bij
basisvor-
ming van 8 f e b r u a r i 1 9 9 1 , OR/1712 S) in w e i n i g p o s i t i e v e b e w o o r d i n gen
uitgelaten.
van dit
advies
Een
Hij nog
zal
nader
vraag
aridere
zijn
standpunt
duwing
en
aan
de
werkgroep
heeft
H et is de Raad
punt
3
betrekking
op
de
d u i d e l i jk wat
niet
wordt bedoeld en o f de conse q u e n t i e s van voora f SC haom
de
. ./v.b.o.-programma's en d e m . a . v o
in
problemen
schoo lor g a n i s a t o r i s c h e
profilering
onder
toelichten.
relat ie tot de m • b.o . - s e c t o r e n . h i e r m e e exact
hieromtrent
van de m . a . v . o . -
waar
het
gaat
r e l a t i e tot genoemdi s sectoren in d
3.
Oriëntatie
en
determinatie
en
de w a a r d e
van
de
voorgestelde
instrumenten
De
Raad
worden
gedaan
studie
en
acht om
het
van
belang
dat
de m o g e l i j k h e d e n
beroep
te
voor
verbeteren.
er
in
deze
jongeren
Daarbij
nota
waar
worden
pogingen
het
enkele
gaat
om
factoren
genoemd die een g o e d e o r i ë n t a t i e en d e t e r m i n a t i e thans nog negatief beïnvloeden. voorbeeld mogelijk reden,
Op
het
enkele feit
is
dat
de
ouders
Raad
proberen
in de o n d e r w i j s h i ë r a r c h i e alsmede
twijfel
omdat
mogelijk
is,
aan lang
de niet
reeds
eerder hun
geplaatst
kinderen
te k r i j g e n
betrouwbaarheid altijd
het
ingegaan,
van
advies
de van
zo
bij hoog
en om die adviezen de
school
o p v o l g e n . Dit kan een e f f e c t i e v e a a n s l u i t i n g t u s s e n de v e r s c h i l l e n de een
fasen
bemoeilijken.
zeker
behalen
in
verband de
Aangetekend
tussen
het
verschillende
zij
diploma
hierbij
dan
dat
er
weliswaar
wel
de
certificaten,
onderwijstypes,
en
de
te
te
verwerven
m a a t s c h a p p e l i j k e p o s i t i e aanwezig i s , maar dat een hogere o p l e i d i n g
23 niet a u t o m a t i s c h behoeft te leiden tot een hogere
maatschappelijke
positie. Aandacht
heeft
moeilijkheden straks,
rond
voor
jeugdige
een
naar
tussen naar
zijn
beleid
geval
en
in
bepaald
Raad
een
dat
het
rol
de
de
meer
dat
de
het
biedt
jaren
uit
invoering
dat
een
wordt,
bij
van
moge
is nog
belangrijke
weinig
basis
zin
om
in
volgen,
verschillen hadden
krijgen.
De
studie-
geen
aan de v e r w a c h t i n g e n , de
en
instrumenten
Met
zake
met
de
te
immers nog in
het
het
leggen
van
oog
uitspraken voorstellen
verbeteren
op
(lang) niet
kader
doch
het
van
(blz. 42) b e v r e e m d i n g . Het heeft nadruk
het
scholengemeenschappen
de
de
volgens
situaties
z i j n . Of de r e s u l t a t e n zullen
kan
zijn,
praktijk.
wordt
voor
met
beroepskeuze
aardig
in de nota ter
gelegd
samen
scholengemeenschappen
theorie
"Uiteraard
zoveel
(nog) niet g e r e a l i s e e r d
Tot
de
volgen
kunnen
kunnen
op
een
is
en o n t w i k k e l i n g )
brede
lang
waarmee
voorbeeld
d e t e r m i n a t i e en s e l e c t i e " Raad
voor
willen
de of,
deze
spelen
Individuele
voor b a s i s v o r m i n g en het s t i m u l e r e n van brede
de
te
basisvorming
definitieve
stellen,
de s t e l l i g h e i d
gedaan,
een
keuze
ze
accent
van
bevorderen
om
te
geponeerd
hierop wekt
wel
de
als
leerlingen
qua afkomst
aan
vakkenpakket
dient
onderwijs
nota
besteed
zeker
bij
capaciteiten.
(onder meer
op
mogelijkheden
worden
elk
al
is nu te g l o b a a l .
gericht
hier
van
intellectuele
stelling
enkele
een
ook
doorstroomprofiel,
onderwijs
oordeel
benadering
wat
het
leerlingen
De
in
interesses
hun
voor
de
tussen
op
advies
oordeel
het
relatie
gelet
keuze
dit
gedaan.
schooltype
hun
de
in
moet w o r d e n
bepaald
vanuit
Raad
bepaald
leeftijd
Wat
de
die
beantwoorden
vaststaan.
bevordering
o p t i m a l e keuze en d e t e r m i n a t i e w o r d e n de z o g e n a a m d e
van
de
adviesmomenten
g e r e k e n d . De adviezen w o r d e n op v e r s c h i l l e n d e t i j d s t i p p e n g e d u r e n d e de
schoolloopbaan
grote
aantal
van
leerlingen
adviesmomenten
niet te veel wordt gedacht ten
dan
worden maar
wel
in
en g e v a a r
termen
van
in
de
Belangrijker
opvatting
van
in t e r m e n van u i t s l u i t e n d e
selectiemomenten
afgesloten
meer
is
gegeven.
-
waarbij
van
het
Raad
dat
adviesmomen-
vervolgmogelijkheden
voor o n d e r k w a l i f i c a t i e
"oplossen
de
dan
problemen
aanwezig bij
het
is -, volgen
24 van o p l e i d i n g s r o u t e s " . L e e r l i n g v o l g s y s t e m e n goede d i e n s t e n zijn
te
bewijzen,
signaleren.
consistentie
in
schoolloopbaan houdt het
dit
geven
worden
Niet
de
van
waarde als
nagestreefd.
meer
in
adviezen
dat
een
hecht
het
Naar
niet
over
hierdoor
te
veel
verband
problemen
de
gaat het
in dit
Raad
om
eraan
een
oordeel
tijdig dat
bepaalde
van
de
Raad
m e n s e n / i n s t a n t ies
schoolloopbaan
van
een
bij
leerling
betrokken.
Tegen
een
verscherpte
bedoeld om l e e r l i n g e n bij
minder
advisering
wordt
onder
in zoverre dat
kunnen
de
Raad
geen
toelatingsregeling
voor
het
m.a.v.o.,
op het goede spoor te k u n n e n z e t t e n , bestaat
bezwaar.
Bij
de
effecten
ervan
(wat
betreft
onder meer het r e n d e m e n t en het p e r c e n t a g e u i t v a l l e r s ) p l a a t s t hij vraagtekens. zin,
nu
in
Nader de
adviseren
wet
zal
hierover
worden
heeft
geregeld
zijns
(artikel
inziens 27,
weinig
eerste
lid,
W . V . O . w e t s v o o r s t e l b a s i s v o r m i n g ) dat deze regeling in een a.m.v.b. moet w o r d e n v a s t g e l e g d . Hij wacht het c o n c e p t d a a r v a n om advies af. Verbetering door
de
van
de
introductie
aansluiting
van
tracht
u
verder
doorstroomprogramma's
te
voor
v . b . o . en h . a . v . o . - 3 . In het A d v i e s e x a m e n p r o g r a m m a ' s king de
met
kerndoelen
Raad
worden,
bovendien ze
van dat,
grotendeels
afsluitingen
de C o m m i s s i e als de
de
Herziening
bereiken m.a.v.o.,
in v e r g e l i j -
Eindtermen
doorstroomprogramma's
functie
van
de
huidige
realiteit
schoolgebonden
l.b.o.-A/B en -B/C zullen o v e r n e m e n . Naar het oordeel
van de Raad gaat dit alles te ver. Zijns inziens dient het te
liggen
bij
(eventueel efficiënt juist een te
markt king
van
B-niveau)
een
stimulans
leerlingen
lokt).
Bovendien dat
waarop
fuikwerking rijst
een
het op
dit
bestaat leerling
wijze
welke
heeft
voor om
bij de Raad
naar
is geënt toe
mogelijkheden heeft
kans
de indruk
dan een
om
wat
zal
groter
te
aanmer-
vervolgophet
gevaar
nemen.
leerling, te
kan
opleiding
- in
- dat
over
meer
(de a r b e i d s -
een
af
effect
diploma
verlaten
doorstroomt
gevolgd,
een
de
primaat
civiel
zijn/haar
lijkt
de school
eerder
met
een m i s s c h i e n
leerling
vooruitzicht
vroegtijdig
deze
bij
werken
doorstroomprogramma
derhalve
doorstroomprogramma
Het
zijn voor een
Zonder
kwalificatie
en niet
doorstroomprogramma.
genomen
vraag
behalen
op A- of
dat
leiding van
het
vervolgen.
worden
leest
die
stappen
De een
naar
25 een
andere
vervolgopleiding,
verbonden ontgaat is
te
(artikel
de Raad rijmen
31
het
beroepskwalificatie conclusie
dat
W.V.O.
trouwens
met
de
ook in
daaraan
een
wetsvoorstel
hoe de functie van
doel
te
als
van
het
m.a.v.o.-
Het
doorstroomprogramma's
beleid
en
wordt
basisvorming).
om
alle
laten h a l e n . Een en ander
groep
diploma
jongeren
leidt
een
hem tot
v . b . o . - l e e r 1ingen
die
de een
d o o r s t r o o m p r o g r a m m a volgt zo b e p e r k t m o g e l i j k moet w o r d e n g e h o u d e n . Leerlingen wetsvoorstel een
van andere
basisvorming
en v . w . o .
aanmerking
voor
Opgemerkt
wekken.
Het
inhoud
ook
- komen
op
zij
gaat
nog
mogelijk
volgens
en
dat
het
twee
zijn, w a a r b i j
wordt
begrippen
die
kabinetsreactie ondersteunt
gebleken op
het
mag rapport
van voor
niet
de
benamingen
in
"door-
is
kan
verschillend
aan d o o r s t r o o m p r o g r a m m a ' s
iedere
reeds
geheel
wezenlijk
4.
Zoals
scholen
in de nota v e r w a r r i n g
wel een diploma
voor
aanbieden
aan
in het
van
en aan d o o r s t r o o m p r o f i e l e n
Een k w a l i f i c a t i e
het
1lf W . V . O .
doorstroomprogramma.
gebruik
geldt dat
artikel
dat
de Raad
"doorstroomprofiel"
om
- uit
te m a k e n
het v o l g e n van een
stroomprogramma"
van
valt
doorstroomprogramma
h.a.v.o.
schoolsoorten
geen
verbonden.
jongere
zijn
uit
van
zijn
de
advies
over
de
Commissie-Rauwenhoff
de Raad uw streven om iedere jongere een b e r o e p s k w a l i -
f i c a t i e te laten v e r w e r v e n , t e n m i n s t e
op het niveau
van
beginnend
b e r o e p s b e o e f e n a a r . E v e n z e e r is hij het ermee eens dat het v o o r k o m e n van
voortijdig
terugleiden
schoolverlaten
van
uitvallers
en
naar
het
opvangen
het
onderwijs
zijn om dit doel te b e r e i k e n . Op een aantal a s p e c t e n wil
hij e v e n w e l
nog
en
zoveel
mogelijk
middelen
hiermee
kunnen
samenhangende
ingaan.
Doelgroepen Bij leerlingen afronden
"iedere die van
uiteenlopende
jongere"
speciale de
aandacht
opleiding
groepen
denkt
met
leerlingen.
de
Raad
nodig een
met
hebben
diploma.
name
aan
bij
het
Het
gaat
groepen succesvol om
zeer
26 De
groep
allochtonen
is
bevinden
zich,
schoolverlaters jongeren De
uit deze
daarvan.
blijkens
de
betekenis
van
het
toetsen
van
de
aangegeven
regionaal
nota,
relatief
dienste
concreet
waarvan
besteed
als met zoveel
de
extra
zullen
v/orden.
de het
op
zich
en
Een
De
met
er
zijn.
tot
in
het
stelt
Nederlands eisen worden
door
voor
dat
er
de
zijn
verder
emancipatiebeleid,
meer
deelname
van
jongens
en m e i s j e s
aan
krijgt
in deze
nota
hebben dat
op
de
zonder
variant
deelname
deze variant
aan
dat
het
m.b.o.
meisjes
aan
wel het
dat
jongere
een
m.b.o.),
dan
is
het
zelfs
mogelijk
dat
voor
het
regel
de goed
beheersing
zoveel
mogelijk zulks
toch
gelijke tweede
handhaven
van
invloed
kan
gunstige h.b.o.,
de
in de
het
meent niet
in het beleid behaalt
m a a t r e g e l e n w o r d e n g e t r o f f e n - en als er d a a r e n b o v e n het
die
leerlingen,
kwalificatie
naar
in
bijzonder
beleid
op
bestaan
worden
taal
de
differentiaties
het v o o r g e s t a n e
blijven
kan
beroepsuitoefening.
in het
voor m e i s j e s . Nu er
opleidingswegen
plaats
verbetering
in de aan
leerlingen
uit te w e r k e n "iedere"
in
dat
spreiding
programma's
behoeft ligt
niveau
tweede
een p l a a t s . O f s c h o o n
in
van
als
dan wel de
het
theoretische
vraagt
voorkomen
is de
als aan a u t o c h t o n e
Ook
de
onderwijs
doeleinden
ontwikkeld
allochtone
gesteld
problematiek
Daarbij
te
in dit verband
zake
het oog op de v e r v o l g s t u d i e
fase,
andere
hier,
bestemd.
vast
hecht
om
op
vergroten
het
onevenwichtige
Nederlands
ter
Hij
zijn
op r e g i o n a a l
een
ze zijn
allochtonen
hanteerbaar het
mogelijkheden
aandachtspunt
Raad
van
leermiddelen?
faciliteiten
onderwijs
van
gelijke
deze
maken
van g e s c h i k t e
faciliteiten
dan w a a r v o o r
algemeen.
intercultureel
niveau
specifiek
het
opvang
van e x t r a
dat
aangewend
van
welke
landelijk
leiden
van
af
inzetten op
het
implementatie
Raad
van
op
woorden
Wordt
in de nota wordt g e s t e l d , gedoeld op het
allochtonen,
en/of
veel
faciliteiten
van de g e v o e l i g h e i d van de d o c e n t e n voor de s p e c i f i e k e van
voortijdig
leerlingen op w i j z e van inzetten en e f f e c t i v i -
ten
niveau
gelezen hetgeen
de
faciliteitenregelingen
is voor de Raad pas goed te b e o o r d e l e n
wordt
Onder
groep.
voor deze c a t e g o r i e teit
een
de
Raad
negatief de
nadruk
- waartoe
verschillende
h.b.o.
(via
het
beleid
h.a.v.o.
en
positieve
27 gevolgen
in e m a n c i p a t o r i s c h
Meer
zorgen
heeft
de
opzicht Raad
heeft.
over
de
positie
van
de
"zwakke"
leerling en zijn/haar m o g e l i j k h e d e n om een k w a l i f i c a t i e te b e h a l e n . In
de
opvatting
leerlingen
in
van de
de
Raad
nota
niet
wordt
de
positie
voldoende
van
belicht.
deze Zoals
t h a n s laat aanzien kan de overheid met de v o o r g e s t e l d e wat
deze
dat
de
leerlingen
betreffende
al veel m o e i t e
behalen
van
mede
leerlingen
met
zullen
Een k w a l i f i c a t i e Hoezeer
betreft,
voor
de Raad een
mogelijkheid
het
en
volgen
van
met
de
het
volstaan.
j o n g e r e , maar toch is met
de d o e l s t e l l i n g
kwalificatie
door
iedere
j o n g e r e , toch
in
over de k a b i n e t s r e a c t i e waarschuwde
de
Raad
er
van
het
blijft
de
voldoet
eisen die w o r d e n g e s t e l d . K e n n i s , v a a r d i g -
wetenschappelijke weg
feit
basisvorming
b e s t a a n dat een leerling met een d i p l o m a niet
hun
zich
maatregelen
eens
nieuwe
vertraging
houdend
het
ook
aan de m a a t s c h a p p e l i j k e heden
het
h e b b e n , niet
iedere
rekening
categorie
de
inzichten
onderscheidene
vinden
vakken.
veelal
In
het
met
advies
op het rapport van de C o m m i s s i e - R a u w e n h o f f al
voor
dat
de
inhoud
van
het
onderwijs
niet te veel moet w o r d e n t o e g e s n e d e n op de o p v a t t i n g e n en situaties op een b e p a a l d m o m e n t . Het is d a a r b i j zaak dat in de afstemming
wordt
cultuur, milieu Een streven
ander naar
weliswaar een
nagestreefd
waar
mogelijk
snelle(re)
mag w o r d e n
dat
lager
probleem
dat
een
om
(een
gevolg
onderwijstrajecten,
de
zogenaamde
van v o o r t i j d i g
is
kan
zijn
dat
een
van
zijn/haar
De
Vries
schooluitval gegeven,
van
en
De
u
een
het
leerling maar
op
capaciteiten
schoolverlaten
Jong
in
hun
studie
in het v o o r t g e z e t o n d e r w i j s "
waarvan
van
onderkwa1 i ficatie) .
Van de a c h t e r g r o n d e n en o o r z a k e n van v o o r t i j d i g hebben
invloeden
een k w a l i f i c a t i e / d i p l o m a ,
ligt dan op grond
verwacht
Het t e g e n g a a n
gaat
en g e z i n .
de school v e r l a a t met
niveau
het
leertrajecten
samenvatting
hebt
schoolverlaten
"Schoolverzuim
en
(SCO 1988) een o v e r z i c h t opgenomen
in
bijlage
2
van de n o t a . U geeft d a a r b i j aan dat het om een c o m p l e x e
problema-
tiek g a a t , w a a r v a n
onderwijs
de o o r z a k e n
voor een deel b u i t e n
het
28 liggen en ook voor De
Raad
merkt
vatten
dat
staat.
Immers,
grond,
zijn eigen
de
de
school
samen voor
de
gevaar
hierbij
school de
zal
met
een deel d a a r b u i t e n
de
dat
daarmee
komt
om
en
op
moeten
de
de
de
de kan
nota
de
doen
nodige
aan
onderwijs behaald,
aandacht
preventie,
zonder
dat
zoveel
met
school
te
buiten
Naar
het
oog
uit
op
de
voortijdig zijn, het
de
al
van
onderwijs
al
de
van
hebben
projecten
herplaatst
school
als
mist
negatieve
worden
Wellicht
is tot
met
heeft
leefgemeenschap Begeleiding
naar
van
een
en
naar
het
heeft school
vervolgens
terreinen
is
in
daadwerkelijk
signaleert
nu toe
projecten
Deze
kunnen
meer
verlaten
van
wordt
verzorgt,
hulpverlenende
op
onvoldoende
die
zijn
opvang en
de
in het
reguliere
de
van
met
Raad
in
en
nuttig
leerlingen
wordt
Platform
leerlingen
opgezet
schoolverzuimers
volgens
gericht
lering
het
die
beleid
schoolverlaten
Spijbelopvangpro-
dat
dank
volledig
zij
deze
dagonderwijs
genoemd.
problemen
in het b i j z o n d e r
voortijdig
factoren
Daarbij
de Raad
het v e r l a t e n
randgroepjongeren,
percentage
het
het
verlaten,
beroepskwalificatie
zaken
nota van het L a n d e l i j k
Het
Speciale
zal
school
van
d'union
de Raad
de p r o j e c t e n
jecten).
mag h o o p g e v e n d
mede,
Wanneer
in een o p l o s s i n g .
het accent v e r s c h o v e n naar p r e v e n t i e van v o o r t i j d i g (zie v o o r n o e m d e
draagt
en
verantwoordelijkheid
op a l l e r l e i
trait
ervaringen
opvang
zijn
een
voorkomen.
schoolverlaters.
ook
achter-
de school en zo m e e r .
de m e n i n g
getrokken
eigen
voortijdig
probleem
n o d i g , dat
begeleidt,
problematiek
leerling.
hetgeen
actie o n d e r n e e m t , de v o o r l i c h t i n g keuzeprocessen
mag
referentiekader,
het v o r e n s t a a n d e
leerling
mogelijk
zijn
post
zijn als men het p r o b l e e m eerder
voor
om het
een
een b e g e l e i d i n g s s y s t e e m
instanties
de
de
school
zelf,
van
kan de hulp lichter en e f f e c t i e v e r houdend
met
De
opgelost.
gedachte
buiten
gaan.
actief m o e t e n p a r t i c i p e r e n
signaleert. Rekening
de
school
leerling
leerling
worden
zijn eigen
schoolloopbaan
dat
niet
grotendeels
belevingswereld,
optimale
zal de school
daarmee
leerling
ouders
dreigt
op
moeten
binnen
voorziet
schoolverlaten het
ouderlijk
(echtscheiding, professionale
zijn
gezin
de Raad
voor
de
vindt
in
respectievelijk
de
oorzaak
criminaliteit,
druggebruik).
hulpverleningsinstanties
kan,
in
29 o v e r l e g met de o u d e r s , voor de o p l o s s i n g zen weg
zijn.
Factoren
als
onderwijstype soms
zelfs
het
binnen
ontbreken
is te
vanuit
het
kunnen
eveneens
waar
verwachten
bedrijfsleven
noodzakelijk
Overigens
is
het
ervaring
gaat
zijn
de
van
met
- waardoor om
de op
voortijdig
van het
voor de o p l o s s i n g
van deze
van
de
enige zijn
tijd
het
immers
attendeert
onderwijs
geen
gediplomeerd
drop-outs
in dit
verband
volwassenenonderwijs
en
in
met
van
de
het
de
de
arbeidsmarkt
afronden
van
De een
problematiek.
g e g e v e n s , naar
de
Raad
leerlingen
naar het o n d e r w i j s en na verlaat.
ware
name
van
wervingskracht
c o n s t a t e e r t , helaas geen rekening g e h o u d e n met de g r o e p die na v e r l o o p van tijd alsnog t e r u g k e e r t
steun,
schoolverlaten.
over de v o o r d e l e n
in de u i t w e r k i n g
bepaald
vervolgen
met
schaarste
een
er w e i n i g
het
-, g e c o m b i n e e r d
dan wel
oorzaken
acht v o o r l i c h t i n g
opleiding
van
het eigen milieu
ontmoediging,
opleiding
Raad
h i e r v a n de meest a a n g e w e -
zin
op de
des
Deze
woords.
functie
leerlingwezen
leerlingen
van
dat
De
het
voor
Raad
huidige
een
grote
g r o e p jongeren als t w e e d e weg g e l d t . Meer dan 5 0 % van de leerlingen die
naar
Gezien
het
het
leerlingwezen
vorenstaande
tische uitspraken
De aanpak
wijze
lijken
aan w a a r d e
van v o o r t i j d i g
Naar
de
mening
waarop
gaan,
(in
de
in
in te
de
alsnog
een
diploma.
nota
opgenomen
de
uitwerking
statis-
boeten.
schoolverlaten
van
de
behaalt
de
Raad
schiet
s c h o o 1 v e r laten
voort ij d:i-g
toekomst)
van
de moet
w o r d e n a a n g e p a k t te k o r t . Hij acht het niet jui.st dat de i n s t r u m e n d ie
ten
zijn
v o o r g e s t eld
schoo lverlaten
en
zowe 1 de e e r s t e fase wordt en
voortgezet
de
op p rêvent ie
deze
van
als d e tweede
uitdrukkin g
geen
opvang
onderwijs
oog
met het
fase,
jongeren
omdat de
a c c e n t v e r s c h i 1 1 en
gegeven
aan
het
van v o o r t i j d i g
geric ht
eerste
en
vertonen.
on d e r s c h e i d
zijn de
op
tweede
Daarnaast
leerplichtige
n i e t - l e e r p l i c h t i g e leer1 in gen . Wat
nota Raad
is
zeker ook onder w o o r d e n het
belang
tekent
betekenis
van
van
hierbij het
had m o e t e n
leerlingbegeleiding aan
geen
afbreuk
monitoringsysteem
dat
te
worden
gebracht
en r e m e d i a l e willen
zal w o r d e n
doen
in de
h u l p . De aan
uitgewerkt
de om
30 de
bewegingen
kunnen
volgen,
uitsluitend in
van
het
bestaande
leerlingen
maar
een
kader
de
daarbij
hulpmiddel
van
problemen
zijn
andere
leerlingbegeleiding
beleid
op
preventie
onderwi-is
al
maatregelen die
in
hebben
voor
uitvallers
te
zijn
met
andere en
plaats
zij
een
bedacht
dat
signalerende
Voor
middelen
van
het
nodig,
hulp.
De
in
het
die
het
hebben
dat
niet
tot
gevolg
"nieuwe"
verdwijnen,
beleid
niet
van
onder
nadruk
leerlingen
beeld
functie
zoals
van
uit
te dit
oplossen
opvang
mag
het
onderwijssysteem
worden
remediale
"uitvallers"
dank
het
maatregelen.
verlaten,
de
er
dient
kan
preventieve
binnen
net
meer
alsof zouden
zijn.
In wordt
de
nota
krijgen
voorgesteld Als
eerste
algemene
zes
instrumenten wordt
zin m o g e l i j k
de
in
sterke
het
licht
wordt
van
diversificatie
Tot
dit
punt
mogelijkheden
gemaakt
aanwezige
volgen
betreft
advies
onder
over
het
Voorstel
meer
om
waarvan
genoemd,
die
van
in
instel-
en
in
relatie
tot
een
gerekend
de
verruiming
van
leren en w e r k e n . Wat de beroepsoriënterende
zijn
van
1969 en e n k e l e
Alg.
maart
15
aanbod
zorg uit over de
1991),
wet
houdende
de
naar
wijziging
introductie
te
haalbaarheid
andere onderwijswetten tegen
in dit
stages
hij t e v e n s , onder v e r w i j z i n g
Leerplichtwet d.d.
in
door de a u t o n o m i e
van
de Raad
heeft
zake
aanbod.
mogelijkheid
Bedenkingen
ter
zetten.
bezuinigingen
van het
spreekt
aandacht
ziet niet goed hoe dit is te r e a l i s e -
voor c o m b i n a t i e s
kader
hiervan.
de
wordt
in te
variatie
lingen te v e r g r o t e n . De Raad ren
punten
zijn
van
de
(OR 9 0 0 0 0 1 5 1 / van
een
duale
a l t e r n a t i e v e leerweg voor nog v o l l e d i g l e e r p l i c h t i g e l e e r l i n g e n die uit het o n d e r w i j s dreigen te v e r d w i j n e n , ook al w o r d t deze slechts
gereserveerd
uiteindelijk beperking indruk
kunnen
tot
dat,
voor
uitzonderlijke
garanderen
uitzonderlijke
als
deze
dat
er d a a d w e r k e l i j k
situaties?
aangepaste
situaties.
Hij
leerwegen
Hoe sprake
heeft
realiteit
leerweg zou
men
is van
bovendien worden,
de het
g e h e e l van r e g e l i n g e n en s a m e n h a n g e n d e m a a t r e g e l e n nog o n d o o r z i c h t iger
wordt.
: 31 Bij van
het
tweede
leerlingen,
de
onderwijstraject toegevoegd
Raad
een
verwijzing
derde
over
het
over
op
Daarin
de
genoemde in
vierde
door
en
wet
ontheffing
door
het
Ministerie
van
elementen
zijn
aan
de Raad
zoeven
acht
van
opmerkingen,
maar
ook
bij
gemeenten de
het
leerplicht.
de
organisatie
toegekend
de niet
voorbeeld
en
onverkort.
de
aangehaalde
wijziging
nog
over
Onderwijs
betreft
l e e r p l i c h t , de m e l d i n g
van
d i g h e i d , w a a r b i j veel w a a r d e wordt
geschikte
nieuwe
houdende
voor de
handelt
determinatie
meest
sancties,
naar
scholen
handhaaft
punt
weinig
leerplicht,
als criterium
commentaar
hen
behartenswaardige
vervangende
de
gebrachte.
plaats van
punt,
voor
worden
controle
staan
tot
het
naar voren
haar
schoolverzuim
Het
zij
punt,
mogelijkheden
gegeven
dat
Voorstel
over de leeftijd relatief
nota
terechtkomen,
het
alleen
de
aan de e e r d e r
Leerplichtwet.
van
zorg
Wat
advies
in
van
bieden
Het
van
toen
deskun-
aan de inzet
en
Wetenschappen
dat
de d e s k u n d i g h e i d
van
het
bekostigde
vormingswerk. De
Raad
waardeert
vormingswerk krijgt een
ter
toebedeeld
zinnige
aldus
zake
een
echter
in
het wordt
alternatieve hoe
erkend
preventieve
ontwikkeling,
niet
positief
mits
en
taak
dat
het
in
curatieve
er
leerroute
bedoelde
en
garanties
zin.
Uit
worden
een
Hij
komen
ontstaat.
moet
casu
van
de
er
nota
ingevuld.
taak
acht
dat
Er
het
dit niet
blijkt worden
slechts a a n z e t t e n g e g e v e n . Dit is m e d e een gevolg van de o m s t a n d i g heid
dat
de
reeds
vormingswerk
nog
lang
steeds
geleden
niet
is
toegezegde
verschenen.
notitie De
Raad
over
het
constateert
wel met i n s t e m m i n g dat er plaats blijft voor z e l f s t a n d i g v o r m i n g s w e r k , maar merkt t e v e n s op dat de p o s i t i e van het in het k.m.b.o.
opgenomen
toegezegde zin
vormingswerk
uitwerkingsnotitie
onduidelijk
kan
hij
deeltijd-
blijft.
Zonder
in
voorlopige
slechts
zeer
de
reageren. Het
betrokken
valt
de
Raad
op
bij de o p l o s s i n g
dat
een
groot
aantal
van de p r o b l e m a t i e k
actoren
van het
wordt
voortijdig
s c h o o l v e r l a t e n zonder dat een d u i d e l i j k e a f b a k e n i n g van v e r a n t w o o r delijkheden
plaatsvindt.
samenwerking
tussen
Met
name
wordt
veel
verwacht
van
de
school en v o r m i n g s w e r k . Hoe die in i n s t i t u t i o -
32 nele,
financiële
ingevuld alleen werk de
wordt
te
laten van
zullen
de
naar
dient
de
vijfde
het
eerste
samenwerking
punt
voor
over
vraag
geacht. door
hier
voeren.
tweede
dan ook
voor
de
Raad
Een
ander
het
zesde
punt,
intenties
van
zal
de
van
Hij
het
neemt
bieden
ter
sturing
dat kan zal
van
later,
over
partijen
in
elk
geval
tot
dat
benieuwd
naar
C.B.A.)
immers
deze
wordt
Arbeidsvoorziening
zoals
niet
ook
wordt direct
in de
jongeren
in
nota
problemen
aan het t e r u g l e i d e n
deze
categorie te w o r d e n
niet
wordt
zake kan
vooral
aan
gedacht.
ingegaan
in
op
De de
spelen.
onduidelijk
welke
personen
instellingen
aandacht
verdient,
ontstaan
als
er
op
op
overleg
is dat grote
er
een
schaal
plaatsvinden. verantwoording
uitgesproken en
met
het
vormt
kans-onderwijs
aspect
samenwerking
vele
de taak
risicogroep
er (en
Behalve
verder
bovenschoolse
aspecten
Pas
een o m i s s i e
problematiek
worden
is
geacht w o r d e n met de b e t r e f f e n d e
het
wat
samenwerkingsrelaties
voor de
R.B.A.
betrekking
denominatieve
Bij
af
de Raad
grootste
1 7 ) , ondervinden
met
van
de
groep
arbeidsmarkt.
dient
het
schoolniveau
zich
van
zijn.
Raad
het
rol die de v o l w a s s e n e n e d u c a t i e
te
De
bedoelde
(blz.
mogelijkheden
is
wordt
vormings-
onderwijs.
deze
Bestuur
met de a r b e i d s s i t u a t i e .
onderwijs
Het
het
samenwerking
is in h o e v e r r e
ook
op de
opgemerkt
vindt
nota
middel
van
volgens
van
taak De
die
begeleiding
deze
onderschreven.
de
zullen
hoeverre
Raad
Raad
worden
door
duidelijkheid
leerling
noodzakelijk
de
de
de
van
vooral
voortgezet
meer
In
inzet
verbreding
fase
gaat
gesteld
(R.B.A.)
het
vraagt
een
met het R e g i o n a a l
probleem
is de
scholen,
Ook van
o n d e r w i j s . Een
Speciaal
in v e r b a n d
de
gemaakt.
zin moet
aspecten.
te w o r d e n
wordt
door
zijn
in het b e l a n g van de
een
duidelijk
uitwerkingsnotitie
bovengenoemde Het
(rechtspositionele)
het w e n s e l i j k
bekostiging.
vormingswerk dat
dat
niet
aansturen
consequenties
buiten
evenwel
opgemerkt
wijze
aan
en p e r s o n e l e
toedeling
en vele van
naar
taakstellingen,
actoren
benoemd.
Alle
verantwoordelijkheden
voor
( r e g i o n a l e ) beleid o n t b r e k e n e c h t e r . De Raad w i j s t er e n e r z i j d s
op
dat
dit
een
en
anderzijds
afgewogen
dat
dit
het
oordeel gevaar
op
dit
moment
impliceert
dat
onmogelijk er
naar
maakt
believen
33 uitwerkingen en
kunnen
besluitvorming.
plaatsvinden, Het
laatste
zonder
zou
voorafgaande
hij geen
goede
advisering
gang
van
zaken
vinden.
Verantwoordelijkheid In
de
nota
van v o o r t i j d i g van
alle
van de
(blz.
45) wordt
schoolverlaten
betrokkenen
rijksoverheid,
de
in
inneemt.
De
toegedicht:
"zij
die
ingezet
worden
wordt
aangegeven
zo het
resultaat
Leerplichtwet is
de
voor
Raad soort
rond de
in
het
wordt
prestaties
te kunnen
geheel
van van
(nota,
duidelijk.
gaat
het?
Wie
Wie
zal
zal
scholen v e r l a n g e n ? N a d e r e t o e l i c h t i n g
school,
een
en
centrale
verlangd
5 1 ) . Wat
die
rol
middelen
op t o e z i e n
dat
de
schoolverlaten
worden
extra
blz.
vereist
extra
voortijdig
er
aanpak
toezichthoudende
scholen
v o l g e n , en
nageleefd"
school
meer
de
werkgevers-
dat t e g e l i j k met
voorkoming
welke
prestaties
een
de
de
de
dat
inspanning
onderwijs:
proces
zal erop toezien ter
opgemerkt
leerlingen,
welk
overheid
wordt
niet
terecht
een g e z a m e n l i j k e
en
ouders,
werknemersorganisaties, positie
overheid
dit
de
inhoudt
aangeven?
op b a s i s
dat
om
Om
wat
waarvan
van
h i e r o p acht de Raad g e w e n s t .
Bekostigingsprikkels Op
verschillende
gingsprikkel" uitstroom nadelen
te op
plaatsen
genoemd
als
middel
stimuleren. schrift.
De
De
mogelijk
integriteit
van
binnen deze
nota
Raad
v . w . o ./h . a . v . o . - s c h o l e n zolang
in
de
om
nota
doorstroom
stelt
meent
wordt
de
en
gediplomeerde
nadrukkelijk
dat
de
"bekosti-
blote
de
bewering
er financieel belang bij hebben
de
school
scholen.
Hun
te
houden,
zorg
afbreuk
voor
de
voor-
en dat
leerlingen
doet
aan
de
belangen
van
de
l e e r l i n g e n wordt in ieder geval in een v e r d a c h t d a g l i c h t g e p l a a t s t . De s u g g e s t i e dat in de b e k o s t i g i n g geen druk zit om l e e r l i n g e n goed te
selecteren
gezakten
en
te
begeleiden
is
ook
niet
juist
gezien
de
10%-
maatregel.
De nota geeft o v e r i g e n s zelf meer dan v o l d o e n d e harde a r g u m e n ten om bij een vorm van o n d e r w i j s , w a a r i n l e e r p l i c h t i g e de
overhand
eigenheid,
hebben
en
waarin
volwassenheid
en
zich
een
proces
van
verantwoordelijkheid
een in
leerlingen groei
naar
geborgenheid
34 in de van
loop
van
enige
voltrekt,
rendement s financiering.
worden
verricht
Indien
al
uw
jaren
nota
vorming
is
gewenst,
genoemde
het
ook
dienen
te
of
een
vraag
volgens
de
de v o l g e n d e
denken
aan
studie
Raad
in een e v e n t u e l e
gevaren,
te w o r d e n
is
dan
De
niet
niet
een
vorm
ernaar
moet
aan
de
studie, behalve
vragen
mede
in de
en geen
rendementsbekostiging
in
te
voeren
beroepsvorming?
een
school
minder
goede
prestaties
leerlingen
werkt
een
"strafkorting"
stimulerend -
als
ten g r o n d s l a g
op
(docenten
scholen
prevaleren, niet
alleen
negatieve school Wordt
maar
kunnen v i n d e n er
en
niet
op) een
aantal
toe,
budgettaire
eerder
daar
deze
gevolgen die hen
en
(moeten)
dan
laten
zwerfjongeren
wegens
dan
(onvoorspelbare)
niet g e m a k k e l i j k
een
(andere)
opneemt?
dat
zich kan o n t w i k k e l e n met
in
ontmoedigend
zullen
drop-outs
tweedeling
onderwijs
prestaties
school?
een
onderwijs e.d.
het
c.q.
liggen?
r en d e m e n t s g e d a c h t e n
neemt
wanneer
levert
p r e c i e s te b e p a l e n w e l k e o o r z a k e n aan m i n d e r g o e d e van
bij
vorming
is het o b j e c t i e f m o g e l i j k dat b u i t e n s t a a n d e r s b e p a l e n waarom
in
besluit-
v o r m e n van o n d e r w i j s die in de eerste p l a a t s a l g e m e n e
en
de
betrokken:
verstandig
bieden
orde.
het
onderwijs door
leerlingen
gecreëerd
tussen
contractactiviteiten
die
niet
in
het
systeem
passen? De Raad w a a r s c h u w t met
zich
brengt
dat
ervoor dat de eigen aard van het
een
kwaliteitsbegrip,
eenzijdig
onderwijs
gerelateerd
aan r e n d e m e n t en puur m a r k t m e c h a n i s m e , een e r n s t i g gevaar voor
de t a a k s t e l l i n g
Realisering
De
Raad
van de school
op s c h o o l n i v e a u
twijfelt
de
voorstellen
de
extra
de
aspecten
ruimte
uit die
waarop
de
eraan nota
scholen de nota
als p e d a g o g i s c h
in relatie
of op
tot ruimte
realiter
mag
ingaat,
zijn
zijn
instituut.
voor
dat
houdend
met
te v e r w e z e n l i j k e n .
Van
voor
worden
scholen
verwacht
schoolniveau,
krijgen,
betekent
rekening
de Raad
de meest
in
35 springende :
oog
De
inrichting Het
van
docenten waarin
innovatie van het
nieuwe
zal
inrichtingsvoorschriften
uitoefenen.
vernieuwingen
er
van
uit
de b e g i n f a s e
tijd
dat
zullen
In
mogelijkheden wordt
het om
problemen
in p r a k t i j k
extra
om te
druk
een
de
overgangsfase
beklijven.
zich
op
dan
ook
De
Raad
vooral
in
voordoen.
met
tot
gaat
hebben
dergelijke
in dit v e r b a n d
van het m o d u l a i r
zowel
betrekking
feite
nodig
Een ander algemeen punt
nota
onderwijs
is een bekend g e g e v e n dat het op s c h o o l n i v e a u
brengen
gaat
en
inrichten
betrekking
het
tot
m.b.o.,
heeft b e t r e k k i n g op de
van het o n d e r w i j s . In de het
als
met
h.a.v.o./v.w.o.,
met
betrekking
het
tot
m . a.v.o./v.b . o . een relatie gelegd met m o d u l e r i n g , in het b i j z o n d e r met
de
beleidsnotitie
In zijn op
19 juli 1988
beleidsnotitie vorm
van
leerde
nogal
weggenomen.
en
tot het
is voor
een
de
heen
voor
het
van
de
te
van wat
Raad het
het
te
zijn
het
die
doen
van
de
(Verdere)
de
standpunt
scholen
kan
er
ook
bij
leerlingen van
hiertoe
over
te
de
(het
leiden
van het
dat
dient
signazijn
voor
met
plannen
van
leerstofonderdelen
schoolorganisatie,
gaan
deze
de m o g e l i j k h e d e n
zien hun o n d e r w i j s m o d u l a i r
om
over
alle
voorbeeld
verschraling
toe
deze
niet
steeds
zijn van deze w i j z e van w e r k e n . Het
overheid
over
nog
volgorde
kijken,
advies
Destijds
zich van
onderwijs".
neergelegd.
een enorme o p g a v e ) ,
kunnen
voortgezet
algemene
onderwijs
keuzegedrag
leerling
in
S) u i t g e b r a c h t e
problemen
bepalen
meer g e d w o n g e n van
de
personeel.
een g e v o l g
(OR/1218
Moeilijkheden
betrekking
stof
heeft
inrichten
hij
studie
"Modulering
de
om
over
werklast
onderwijs
kan
stimuleringsbeleid
scholen
zich
min
of
in te r i c h t e n . Vrijheid volgens
de
Raad
voorop
staan. Het v o r e n s t a a n d e
heeft volgens
voor het
voornamelijk waarbij
de
voordelen
modulaire in
scholen
wil echter
extra
die
niet
het
principe
kunnen
inrichten
biedt.
mogelijkheden
gebruik
zeggen dat de Raad
Deze
voor
maken
het
van
van zijn
het
oog
onderwijs
zijns
onderwijs eikaars
geen
inziens gelegen,
materialen.
36 Deelkwalificaties het w e g w e r k e n
en
zijn
kunnen
van d e f i c i ë n t i e s
f i e l . De p r a k t i j k hoeverre
modulen
de
onder
in het
meer
van
nut
zijn
bij
vakkenpakket/doorstroompro-
zal echter nog m o e t e n u i t w i j z e n of e n , zo ja, in
ideeën
ontwikkeld,
die
in
het
toepasbaar
kader
zijn
van
in het
de
moduleringsnotitie
grotere
geheel
van
door-
stroomprofielen.
Wat nota
ae
een
inricntiny
tweetal
studielast
van
het
belangrijke
en het
centraal
betreft
h.a. v . o . aspecten
naar
voren,
te
door
voorschriften
voorschriften
studietijd te
- stelt
vinden.
vrijheid meer
Als
variatie
zijn/haar van
de
Raad
denkt -
het
bij
de
hij
van
hij dan
beter
de
besteding
van
nog
in
andere
dat
van
didactische
kunnen
plannen
geheel zullen
en
kan
de
totale
niet
irreëel
scholen
het
meer
onderwijs,
werkvormen,
geven,
doelmatiger niet
gezicht
vervangen
dat dat
de de
worden
overzien
leerling studietijd
besteed.
welke
ontstaan.
meer
In
De
problemen
ieder
geval
aan:
taakstelling
van
omvatten
de
school.
dan thans
de s c h o o l o r g a n i s a t o r i s c h e het
worden
inrichting
leert
leerling
moment
weten
uitgangspunt
lessen
onder
de
concretisering
niet m i n d e r -
ziet
leerlingbegeleiding
op
de
globale
aanbrengen
activiteiten
volgen
dit op het e e r s t e
zake
kunnen
individuele
kan
precies
de Raad
ter
te
de
voordelen
krijgen
individuele
over
over
de
examen.
Met b e t r e k k i n g tot het kiezen van s t u d i e l a s t als - waarbij
haalt
gevaar
dat
te
veel
Deze
kan
het geval
volgens
de
Raad
is;
problemen;
wordt
uitgegaan
van
de
"gemiddelde"
leerling; de
hanteerbaarheid
gaat
om
rieën.
de
leerlingen
De
moeilijk
Raad
reële
merkt
berekening
de
fenomeen
"studielast"
desbetreffende
hierbij
op
dat
het
waar
het
leeftijdscategovoor
studenten
al
van
het
aantal
uren
ter
zake
de
van
studietijd;
adequate
tevens
in
het
is om h i e r m e e om te g a a n ;
gemiddelde een
van
begeleiding
de v r a a g
rijst
van
hoe het
leerlingen, staat
met
in
welk
de eisen
verband
die met
het
37 oog hierop Invoering de
aan het van
docenten
de
functioneren maatregelen
vergen,
maar
van d o c e n t e n
zal
ook
niet
een
worden
alleen
andere
gesteld.
meer
tijd
benadering
van
van
de
leer 1 i n g e n ; het b e w e r k s t e l l i g e n van m e n t a l i t e i t s v e r a n d e r i n g bij d o c e n t e n . O m d a t , met "studielast" ten
aanzien
gaat met
andere w o o r d e n , de h a n t e e r b a a r h e i d
nog
met
hiervan
veel
vraagtekens
vooralsnog
er ook niet op voorhand "studielast"
zijn
te
als
realiseren.
omgeven,
een t e r u g h o u d e n d
neemt
begrip de
standpunt
Raad
in. Hij
van uit dat nieuwe m o g e l i j k h e d e n
uitgangspunt Zijns
is
van het
worden
inziens
moet
geboden
zo
die
gemakkelijk
de m i n i m u m a d v i e s t a b e l
als
r e f e r e n t i e p u n t zoveel m o g e l i j k w o r d e n g e h a n d h a a f d . Voor het overige vraagt
de
gedachte
Raad
zich
af
of
aan b e z u i n i g i n g
bij
de
wellicht
introductie
van
een rol heeft
studielast
de
gespeeld.
Over het t w e e d e a s p e c t , de c e n t r a l e e i n d e x a m e n s , heeft de Raad zich
in
algemene
zin
kabinetsstandpunt 90000163/Alg meer
op
d.d.
het
rol
examen
in
zijn
advies
"Verantwoordelijkheid 29
maart
standpunt
het v o o r t g e z e t rijke
uitgesproken
dat
1991).
Hij
centrale
voor
stelde
de
inspectie
bij
eindexamens
de
het
onderwijs"
(OR
zich
daarin
onder
onmisbaar
zijn
tevens
belang-
o n d e r w i j s . Bij dezen wil de Raad
van
betreffende
de
kwaliteitsbewaking
in
van
het
naar
het
onderstrepen.
Met oordeel
betrekking van
de
Raad
tot in
de de
centrale nota
drie
examinering aspecten
komen
onvoldoende
uit
de
verf . In
de
eerste
van t o e t s i n g
plaats
bij het
centraal
In de t w e e d e p l a a t s toegelicht tussen
10,
in de
de
derde
blz.
3,
hij
hij m o e t e n
mogelijkheden
plaats
gemist
voor
er
constateren
zijn
de
wijze
de
Raad
de
behandeling
dat niet
aangaande
en a b s o l v e r e n d e
mist
toegezegde
aandacht
examen.
heeft
centrale examinering
In nr.
welke
heeft
relatie
tentamens.
in van
de
is
kamerstuk de
TK
tweede
20671,
correctie
nota. De
uitspraak
(blz.
55
nota)
dat
het
richt op het v e r w e r k e n van de e x a m e n s t o f relevant
is
voor
de
vervolgopleiding
onderwijs
die niet
heeft
enige
zich
in alle
te
veel
gevallen
bevreemding
bij
38 de
Raad
gewekt.
examenstof
relevant
daar
de
maar
tevens
scholen de
examinering. laatste voor
Enerzijds
de
niet
zijn
vraag
hoe
eindexamenprogramma's
er
hun
de
dat
u
niet
moeten
nastreven,
en
uw
op
dat
worden
richten
ook
in
de
voorgangers
in
de
examenprogramma's
die
alle
vervolgopleiding,
onderwijs
moeten
nieuwe
kunnen
mening
voor
door
vakken
hebben
van
zijn
daarop
herhaaldelijk
zouden
Raad
doelstellingen
onderscheidene
de
de te
alleen
Anderzijds
"relevanter" hierop
behoeft
eigen
jaren
is
opgesteld
ogenblik
gemaakt.
direct
Het
irrelevant
de
onderdelen
van
en
daarmee
de
examenstof
in
nota,
waar
is,
deze
al
gelet nieuwe
werkelijkheid
zijn. In
bijlage
formulering vraag
1
van
of niet
van
de
nieuwe
sprake
examenprogramma's,
het o n d e r w i j s v e l d
in de
is
van
stelt
u
"vakmatige"
een ten
concrete slotte
fase
in
de
formele
zin h i e r b i j zou m o e t e n w o r d e n b e t r o k k e n
in de vorm van r e p r e s e n t a -
tieve
verschillende
Raad
organisaties beschouwt
Over gezien
de
van
dit als
leraren
in
de
op deze p l a a t s
hij
eerder
kort
zijn.
in dit
advies
ter
kan de R a a d ,
zake
heeft
Zijns inziens zou nog m o e t e n w o r d e n t o e g e l i c h t of van
de
s t a g e m o g e l i jkheden
dualisering dit
van
het
in het b i j z o n d e r
op de c a t e g o r i e ring op te
De
noodzakelijk.
i n n o v a t i e van het b e r o e p s o n d e r w i j s
hetgeen
vakken.
tevens
betekent
onderwijs
wordt
van belang
voor
leerlingen
dat
een
nagestreefd. opleidingen
die het b e s t e
mede
opgemerkt
uitbreiding verdergaande
De
die
leert door
Raad zijn
vindt
gericht
praktijkerva-
doen.
Ter zake van de e x p e r i m e n t e l e v r i j h a v e n p r o j e c t e n w e e s de Raad er
in
zijn
advies
over
Commissie-Rauwenhoff wordt
uitgegaan
van
de
kabinetsreactie
op dat v o o r k o m e n een
eenzijdige
dient
op
het
rapport
te w o r d e n
van
dat te
" top-down"-strategie.
de
veel
Daarmee
zou een zware w i s s e l w o r d e n g e t r o k k e n op de inzet van de o n d e r w i j s gevenden of
er
als
wel
voorgestane
eerstbetrokkenen.
een
voldoende
vernieuwing.
Voorts
was
maatschappelijk
niet
geheel
draagvlak
is
duidelijk voor
de
39 Verantwoording De
Raad
m.a.v.o., thans van
door kan
zich
h.a.v.o.
in het
en
vinden
in
v.w.o.
een
m . b . o . van
kerngegevens
moeten
scholen
worden
in
dat
een
de
en dat een g o e d e
anders
direct
worden
jaarverslag
bijgesteld
op
van hun
jaarverslagen
monitoring-systeem,
soortgelijke
op c.q.
in
Bij
wel
juiste
wijze
"openbare" waarde
waarvan
school-
ontwikkeld,
moet
hoeft
onderweg
het beleid
maar
even
iets
weergave
voor
gewaakt
i s , daar
visitaties
onderwijs De
lering
kunnen
verliezen.
gaan w o r d e n voor en
landelijk
gaan
als
van
meent de
trekken
dat
instrumenten
scholen
hun
of
worden
om hun o n d e r w i j s
te
om
van
voorkomen. gaat
op.
de
verkenningen
kwaliteit
van
het
instantie
ten
bewijzen.
resultaten
moeten
een
beleid
landelijk
in 1991 vorm te g e v e n
te b e w a k e n , goede d i e n s t e n
Raad
dienste
te
zij
misinterpretatie
de v e r k e e r d e , n i e t - b e d o e l d e , kant
De in het b e r o e p s o n d e r w i j s en
mis
als
de
( g e w e n s t e ) g e g e v e n s bij o p s t e l l e r s en o n t v a n g e r s w o r d e n Er
l.b.o.,
gerangschikt
ervan m o g e l i j k
zullen
het
jaarrapportage
er
gebruikt
grond
om
voeren.
zal
de
interpretatie
reeds veel
nu
voornemen
i s , in te
cijfers
worden
Vooral
kracht
het
in
eerste
gesteld,
opdat
deze
daarvan
verbeteren.
Indien v i s i t a t i e c o m m i s s i e s zullen m o e t e n nagaan of de p r o g r a m m a ' s van
scholen v o l d o e n
lij k h e i d s e i s e n , de
inspectie
te
voorkomen? De
als
zoals
van
Raad
het
acht
rendement
de nota
s t e l t , komen
o n d e r w i j s . Hoe
een
en
aan de door de overheid
stelsel
kwaliteit
van
denkt
deugde-
zij op het t e r r e i n u
van
competentieproblemen
visitaties
bespreekbaar
gestelde
en
nuttig
om
kwesties
vergelijkbaar
te
m a k e n , maar dan in g e n e r a l e zin en uit te v o e r e n door de i n s p e c t i e .
Nog enkele
a.
andere
randvoorwaarden
bekost iging Voorstellen
onderwijs
zijn
zijn
steeds
nog
Formatiebesluit
met
betrekking
in ander aan
de
verband orde,
dagscholen
tot
de
bekostiging
van
het
uitgebreid
aan de o r d e geweest
zoals
zake
ter
van
het
v.w.o.-a.v.o.-1.b.o., waarover
of
conceptde
Raad
40 onlangs De globaal
(16 juli 1 9 9 1 , OR 9 1 0 0 0 1 7 7 / S )
advies
scholen
beleidsruimte
krijgen
formeel
vergoedingssysteem
meer
uitbracht.
(formatiebudgetsysteem
dank
zij
een
respectievelijk
l u m p - s u m ) , maar feitelijk meer r u i m t e om
(nieuw) beleid te v o e r e n ,
verkrijgen
kennen
krappe
zij
kant
inzicht
niet,
zijn.
kanten
wel
de
aan
winstpunt
De
het
brede
de
bevoegdheden
naar
betreffen zaken
gebonden,
de
eigen
vooral
blijven
ook
iets g e m a k k e l i j k e r
van
bekostiging
bevorderen
scholengemeenschappen
met
verruimt
schaarste
aan
al
de toch
is
voor
een
bepaalde
ingezet.
middel
strijd
en
zij
budgetten
b u d g e t . De p e r s o n e l e
de
vrijheid
zijn a d v i e s van 8 februari ming)
te
rechtspositieregelingen
door van
in
mogen
dat de p e r s o n e e l s l e d e n
Het
Raad
toe
ruimere
van
taken kunnen worden
vorming
de
Veeleer
verdelen.
materiële
omdat
van
van
is naar
onderwijs
fusies
de m e n i n g (zie
onder
jl. inzake het I n v o e r i n g s p l a n
daarmee
de
bewegingsvrijheid
voor
of
de
van
de
andere
basisvor-
de
scholen
ook al n i e t . Het van de in
is
de
Raad
kortom
(gesuggereerde)
staat
zullen
zijn
Een
te
nota
met
bepalen als
grotere alles
v e r w a c h t . De overheid alleen
onduidelijk
dient
dat
r u i m t e ter
uit
te
de
alles
scholen
zake van de
voeren
wat
dit van te voren
de o n d e r h a v i g e
kostenplaatjes,
of
de
behulp
bekostiging
nota
van
aan te g e v e n en
budgettair-neutraal
moet
zou
opgenomen
met
hen niet
geschieden.
in
feite m o e t e n
worden
aangevuld
in
scenario's,
waaruit
men
kan
toevoegen
van
kiezen.
b.
deskundigheidsbevordering De
Raad
staat
niet
functiedifferentiatie
afwijzend
tegenover
en t a a k d i f f e r e n t i a t i e
maar te b e d e n k e n ware dat het l e r a a r s a m b t deerd
door
er andere
Uitvoering beroep en
van
de
beschikking
over
De
het
is een extra
aan toe te
voorstellen
op de d e s k u n d i g h e i d
schoolbesturen.
bereid
taken
en inzet
scholen budget
financiële
binnen
het
onderwijs,
nog niet wordt
opgewaar-
voegen. van
de
nota
van d o c e n t e n ,
krijgen
voor
het
vanaf
1992
nascholing,
impuls te geven
doet
een
groot
schooldirecties geleidelijk
terwijl aan de
de
de
overheid
nascholing,
41 zij
het
maar
onder
voorwaarden.
betreurt
functioneren Een
het
van de
leraar
functies
zijn
De (blz.
Raad
nota
zo
waardeert weinig
deze
eisen
toezegging,
stelt
aan
het
docent. primair
bovendien nodig.
sommigen
wel w o r d e n
de
heeft
deskundigheden waarover
dat
De
een
eerder De
o v e r d r a c h t staak.
andere
"typen"
eenzijdigheid
klagen,
kan
door
Voor
mensen
van
het
andere
en
andere
leraarschap,
taakdifferentiatie
overigens
verminderd.
"nieuwe
18)
wel
belangrijke
invulling"
even
a a n , maar
veranderingen
mentaal
opzicht
zal
scholen
(profilering
in de m e n t a l i t e i t
van
de
moeten enz.)
van
het
leraarschap
overigens leraar
geeft
in
ondergaan. vraagt
stipt
zij
niet
verband
De
toch
nota
aan
daarmee
nieuwe
een
de
welke
ook
in
op
de
situatie
belangrijke
wijziging
onderwijsgevenden.
V e r d e r mist de Raad de invulling van het o v e r h e i d s d e e l wat de nascholing
betreft
en
aanbevelingen
over
de
mogelijkheden
van
van
de
schoolleiding
een
functiedifferentiatie. De
eis
dat
voortgezette
minste
opleiding
gevolgd,
lijkt
waarvoor
de
Raad
te
het
komen.
moeten
plaatsvinden
inhoudelijke, van
een
het
gebouwd kunnen het
voor
huidige om
het
geven.
volgen
deels
b i e d e n te w e i n i g
van
de
moet
hebben
veranderingen
gesteld,
om
systeem
van
huidige
meer
maar
hoorcolleges
tijd
en
Een
in
De
getuigt
anders
het
plegen
uit-
scholen
ter zal
andere
gebouwensituatie stellen
te
van
aan
groeperen is
concreet
niet
r u i m t e voor de e i g e n m e d e w e r k e r s
de
de
binnen
schoolgebouw
veelal
als
onderwijs
grenzen
studielasten zijn
is
deels
marges.
leerlingen
locaties
nota
effectief
dezelfde,
lange
van
de
voorstellen
personele
(zeer)
scholen
vaag
de
klassensysteem.
De
gezien
zien
hoe
binnen
en
nog
nieuwe
van
zal
management
overheidsbemoeienis.
ontwikkelen
zal
billijken
opgevallen
materiële
school
mogelijkheden in
Het
van
(on)mogelijkheden
voer ings ( on ) m o g e l i j k h e d e n sprake
lid
gebied
zich
van te veel
is
één
het
schoolleiding
organisatorische De
op
enerzijds
a n d e r z i j d s weer
c.
ten
ook
dan niet
vorm
geschikt
te
voor
zelfstudie der
de
scholen.
en In
42 dit
opzicht
over
de
6.
de
ruimte
empirisch zullen
is
nota
die
te
speculatief
scholen
gefundeerde
krijgen
informatie
(kunnen) r e a g e r e n
en
meer
over
bieden
"wishful
de
wijze
op de v o o r g e s t e l d e
geeft
tot
een
is
de
Raad
duidelijker
van
oordeel
positionering
dat
proces
van
omdat
profilering
hij
verwacht
verbeteren
hoger
heeft
bij
de
dat
van
de
hij
een
aansluiting
scholen
een
aanzet
onderwijs
in
te v e r h e l d e r e n instemmen,
bijdrage
tussen
nota
het
in b e g i n s e l
hiermee
wordt
de
- het
met
name
geleverd
voortgezet
oplossing
aan
onderwijs
en
evenmin
als
van
vooropleidingen gemakkelijk in
de
eenzijdig naar
Een onderwijs
is,
school
deze
worden
mogelijke
praktische
Bezwaarlijk
h.a.v.o. het
en
h.b.o.
op
belangrijk zoals
de
de
met
Hij
de
als
is zijns
voor
van
het de
dat
de bij
reguliere
het
betekenis
"omwegen",
knelpunt
nota
aangeeft, een
w.o.
van bij
te
diverse voorbeeld
inziens
de
aandacht
wordt
de
weg
en
in
de het
tweede gegeven
kwalificatie
feitelijk wijst
in
te
van de Raad tot dit
inzet van het v o r m i n g s w e r k
d e z e n , die u i t e r m a t e
v.w.o.
arbeidsmarkt
het o o r d e e l
problematiek
Raad
kan
van
verwaarloosd.
zonder
komt naar
de
feit
hierin
uitvoerbaarheid
respectievelijk
over
het
nauwelijks
onderwijs
vindt
het
het m . b . o . betreft
gericht
gebracht.
dat het hoger
de
aangeduid
verlaten
Onvoldoende
het
h . b . o . te veel
ander
aansluitingsproblematiek
heengelopen
nota
l a a t b l o e i e r s . Wat
m.b.o.
naar
voor
wordt
de
aandeel
maatregelen.
beschouwen
van dit p r o c e s , dan
b e d e n k i n g e n , onder meer v a n w e g e
van
naar het
voorgestelde
wegen,
gaat om de u i t w e r k i n g
een aantal
gekeken
hebben,
hoe
- kan
het echter
de Raad
wordt
de
dan
onderwijs. Wanneer
te
waarop
de
van
f a s e . Met de idee om o p l e i d i n g s r o u t e s
het
thinking"
instrumenten.
tweede
dat
paragrafen
Slot
Samenvattend
het
de
vaag o m s c h r e v e n
een kader
fase
voortgezet
dat
leerlingen
hebben
d a a r b i j uit de
oplossing bij
zou
voorbeeld
en de taak van de zijn.
behaald. verf
moeten op
de
scholen
in
43 Hierbij
komt
nog
dat
veel
(in
feite
te
i n v u l l i n g e n en g e g e v e n s die nog niet b e k e n d punten
bevat
onderzoek,
de
studie,
kunnen worden het
in
duren.
optimisme
de
Het
problemen,
met
opgelost.
Overigens
Raad
hetgeen
de
de s a m e n h a n g e n d e
In
de
benoemd
-
om
voordoen,
aan,
tweede
zou
in
fase
zeker
die
zich
in
nota
spreekt
de
van
voorgestelde
maatregelen".
In
moeten
zijn
uitvoering direct
wordt
kan
worden kunnen
de
taak
Indien
genoemde
"change
dat
inhoud
een
te
van lang
groot
maatschappelijke
een
van
het
van
en
onderwijs
voorstellen de
worden nota
hebben
lezing
uitvoering
komt
de
voor
dit
op
wordt van
de
"maatregelen"
parlement
Van
"wegbereider"
van
voorgestelde het
platforms
hierop,
zal k u n n e n
proces
eerste
door
door
departemente.
het
de
oog
aanpak
gevolgen
ten
pas
in
- van
fase
integrale
gedacht.
voordat
vooruitlopen
ook
daarop
de
Raad eerst
maar zal
aan niet
zijn.
van
omschreven,
krijgen.
een
daar
geaccordeerd
sprake
Daar
over,
alle
deze
aangekondigd
voorbereiding
voorbarig
het
gepresenteerde
positieve
wordt
met
moment
alsof
"ter
als
dit
doen
beleidsvoering
nota
zal,
op
overleg
van
cruciale
die
over de vorm en
te
de
mede
en
De d i s c u s s i e
afhangt
zijn. Op veel
onduidelijkheden
ontwikkelingswerk
getuigen
individuele
allerlei
verhelderd.
onderwijs
kunnen
nota
veel)
is
de
nog
wordt
"wegbereider"
onduidelijk
gedoeld
op
facilitator",
veranderingsproces
tot
welke
de
een
in
in
de
nota
bevoegdheden de
nader
deze
zal
innovatieliteratuur
functionaris
elkaar
niet
brengt,
die
partijen
in
informatieblokkades
opheft en in het a l g e m e e n door het d o o r z i c h t i g houden van p r o c e s s e n ervoor
zorgt
vertrouwen Raad de
dat
fase
een
ruimte
voor
sprake
is
betrokkenen
houden
in
"wegbereider"
waarin
de
alle
blijven
maatregelen
meent
dat
nog
geen
inderdaad
een
Raad
dat
blijven
voelen
en
denkt
de
kan
vervullen
in
zijn
genomen,
de
bedoelingen,
nuttige
weinig
nog
functie
besluiten
relatief
terughoudende een
veilig
nog slechts v o o r s t e l l e n zijn,
betrokkenen
van
eikaars
een of
zich
groot
opstelling
"wegbereider"
een
rol
is van zal
en
de b e w e g i n g s er
nog
dezelven. kunnen
bij het v o o r a f p e i l e n van de h a a l b a a r h e i d van sommige
it
dan
geen
Verder
vervullen
voorstellen.
44 Bedacht
moet
worden
dat
u een
functionaris
in deze
zin
de
nodige
tijd moet g u n n e n om zijn w e r k z a a m h e d e n naar b e h o r e n te v e r r i c h t e n . Het aan
één
is
voor
de
persoon
Raad
moet
advisering
vraag
of
daar
dit
denken,
is en v e e l o m v a t t e n d . ministeriële
de
Hij stelt
regeling,
die
aan de Raad
men
bij
werk
een
"wegbereider"
nogal
specialistisch
zich voor dat u het concept
u ter
zake
zult
opstellen,
van
ter
de
nadere
voorlegt.
D a a r m e e komt de Raad op het uit de nota op te m a k e n t i j d s c h e ma
dat
is
opgesteld
beleidsidee. onderwijs
Daar
met
de
voortbouwt
voorstaat,
de
inrichting op
die
basisvorming
i n g e v o e r d , komt de tweede in
1995
in beeld
augustus
1993
en
kan
optimisme
van
van
de
vanaf
de
als
tweede
eerste
menig
fase
en,
1 augustus
voortgezet
zoals
1993
ander
het
er
feitelijk
nu
wordt
fase wat dit b e t r e f t pas op zijn vroegst niet
reeds
plaatsvinden,
zoals
z u l l e n , voordat
de
feitelijke
de
nota
invoering
(blz.
71)
per 1
wil.
Ook
aan invoering kan w o r d e n g e d a c h t , l e s - en e i n d e x a -
menprogramma's
moeten
mening
Raad
van
hetzelfde
de
worden
moeten
geformuleerd.
worden
De
nota
gecompleteerd
zal
met
naar
de
scenario's,
w a a r i n m a x i m u m - en m i n i m u m v a r i a n t e n zijn g e k o p p e l d aan k o s t e n p l a a t jes,
waaruit
uitdrukking beproefd Als
men te
kunnen
komen
moeten
voorbeeld
zal
welke
zijn,
noemt
kiezen.
Daarin
instrumenten
voordat
de Raad
andere
dient
in
elk
onder geval
operationeel
de p r o f i l e r i n g
van
meer gereed
kunnen
het
tot en
worden.
h.a.v.o.,
die
afgerond moet zijn v o o r d a t kan w o r d e n a f g e w o g e n of de b e l e i d s r u i m t e voor
de
scholen
toereikend
zijn
van p e r s o n e e l Verder getrokken de
en
de
uitwerking
en
op
welke
moet moet
kunnen
worden
SVM-wet
en en
met de
de
van
worden
uit
de
noodzaak
wijzigingen
wijze
het
de
formatiebudgetsysteem
deskundigheidsbevordering
opgezet.
rekening
werkzaamheden
m.b.o.
worden
van
de
- soms
BOOB's de
gehouden
ten
trage
van
sector
de
- gang
aanzien
fasering
in de
met
van
de
lessen
van de
zaken
die bij
eindtermen
uitvoering
h.a.v.o./v.w.o.
op
van
de
elkaar
te laten a a n s l u i t e n . De a a n g e k o n d i g d e h o o f d l i j n e n n o t i t i e b e r o e p s o n derwijs dienen
en in te
volwassenenonderwijs gaan.
De Raad
hecht
zal
ook
kortom
op
meer
deze aan
een
problematiek zorgvuldige
45 voorbereiding
van
de beleidsvoorstellen
dan aan een
onvoldoende
doordachte, overhaaste invoering ervan.
Namens de Onderwij
(Pr o*. dr. A.M.P. Knoers, voorzitter),
(mr. drs. H.J.M. Hoefnagel, algemeen
secretaris)
ADVIESOWR-1992-11-16-92000122-154
2106
OR 92000122/S 92000154/S
Advies niet-ambtelijke adviescommissie WOB.
Aan de staatssecretaris van onderwijs en wetenschappen, drs. J. Wallage, Postbus 25000, 2700 LZ Zoetermeer.
Onderwijsraad Nassaulaan 6 2514 JS 's-Gravenhage Telefoon 070-3637955 Telefax 070-3561474
i.a.a. de minister van landbouw, natuurbeheer en visserij.
Ons kenmerk Uw kenmerk OR 92000122/S VO/BOB-92054575 92000154/S van 28 juli 1992 vdW/CR Onderwerp Vervolgnota "Profiel van de tweede fase voortgezet onderwijs" en Beleidsbrief "Het Voorbereidend Beroepsonderwijs".
's-Gravenhage, 16 november 1992
Bij uw bovengemeld schrijven bood u de Raad ter kennisneming een Vervolgnota op de nota "Profiel van de tweede fase voortgezet onderwijs" aan. Deze Vervolgnota heeft u op 17 juli jl. aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal toegezonden. De Onderwijsraad heeft waardering voor het feit dat de Vervolgnota uitvoerig ingaat op de commentaren, reacties en adviezen die naar aanleiding van de Nota Profiel zijn uitgebracht. Uit de Vervolgnota blijkt dat met vele opmerkingen van de Raad, opgenomen in zijn advies van 7 augustus 1991 (OR 91000148/S), is rekening gehouden. Positief acht hij in het bijzonder dat de Vervolgnota de voorstellen, gedaan in de Nota Profiel, nuanceert en verduidelijkt. Het is niet de bedoeling van de Raad nogmaals diepgaand in de te gaan op de nadere standpuntbepaling in de Vervolgnota. Wel heeft de Raad er behoefte aan themagewijs enkele kanttekeningen, die de Raad van belang acht voor de
Vermeld bij beantwoording van een brief kenmerk en datum
uitwerking van uw beleid, te maken. Hij biedt u deze hierbij aan in de vorm van een ongevraagd advies. Tevens betrekt hij in dit advies de Beleidsbrief "Het Voorbereidend Beroepsonderwijs", die u op 21 juli aan de Tweede Kamer toezond, gezien de samenhang met de Vervolgnota. h.a.v.o./v.w.o. Ook al acht de Raad de koerswijziging ten aanzien van het h.a.v.o. gezien de argumenten realistisch en aanvaardbaar, hij betreurt het dat wegens tijdgebrek een fundamentele analyse van het functioneren van het h.a.v.o. (p. 4/7 advies) niet meer zal worden uitgevoerd. De Raad betwijfelt of het voorgestelde studielastsysteem zal leiden tot een vergroting van mogelijkheden om lesonderdelen voor gemeenschappelijke groepen van v.w.o./ h.a.v.o. aan te bieden (Vervolgnota § 3.1). Naast problemen op het theoretisch vlak [het grote verschil in doelstellingen tussen v.w.o. en h.a.v.o. en daarmee tussen beider niveau van onderwijs] wijst de Raad in dit kader op praktische bezwaren ter zake van de schoolorganisatie [groepsgrootte e.d.]. gelijkwaardigheid. De Vervolgnota (§ 2.3) bevestigt dat het secundair beroepsonderwijs en de bovenbouw h.a.v.o./v.w.o. als gelijkwaardige leerwegen worden beschouwd. De Raad meent evenwel, dat bij een vergelijking van de gelijkwaardigheid de visie van de samenleving - te weten het vervolgonderwijs, het bedrijfsleven en de ouders/leerlingen - niet kan worden gemist. De statusverschillen tussen beroepsonderwijs en avo/vwo en de daaruit voortvloeiende verschillen in appreciatie hebben ingrijpende gevolgen voor bij voorbeeld keuzen van abituriënten met het oog op het beroepsleven en hun kansen op de arbeidsmarkt. In dit kader wijst de Raad erop dat bij het handhaven van de doelstelling de huidige deelname aan het hoger
onderwijs minimaal te handhaven (Nota Profiel § 1.4) de Vervolgnota in samenhang daarmee aandacht zou dienen te besteden aan het studiefinancieringsbeleid dat op de - niet bij voorbaat als ondoelmatig, immers met de rest van het secundair onderwijs als gelijkwaardig (§ 2.3 Vervolgnota) te beschouwen - leerwegen van m.b.o. naar h.b.o. remmend werkt, hetgeen een belangrijke drempel opwerpt om genoemde doelstelling te bereiken. De Raad mist in de Vervolgnota concrete initiatieven in de vorm van ontwikkelingsprojecten in verband met de instroom van h.a.v.o.-leerlingen in het m.b.o. (of eventueel in het cursorisch beroepsonderwijs) . Deze acht de Raad gewenst, omdat er zijns inziens niet voldoende waarborgen zijn (mede door de autonomievergroting van de h.a.v.o.scholen) die bewerkstelligen dat de daarvoor geschikte h.a.v.o.-leerling inderdaad in de loop van zijn opleiding ervoor kiest om de overstap te maken naar het beroepsonderwijs en niet pas na het behalen van zijn h.a.v.o.-diploma. De Raad komt tot de conclusie dat het keuzeproces van leerlingen en ouders niet fundamenteel genoeg in de Vervolgnota aan de orde komt. profielen. Aan de realisering van de vernieuwing "studievaardigheden" (§ 4.1.) kleven haken en ogen. De vraag rijst bij voorbeeld hoe deugdelijkheidseisen kunnen worden geformuleerd, op grond waarvan scholen leerlingen studievaardigheden bijbrengen. Met het opleggen van zaken als het schrijven van een scriptie en het gebruik maken van een woordenboek kan niet worden volstaan. Het lijkt prematuur te stellen dat de huidige vrije pakketkeuze een van de oorzaken zou zijn van het feit dat het systematisch inbouwen van deze vaardigheden ontbreekt en dat "profielen" dit wel meer systematisch mogelijk zullen maken (§ 4.1.). De vaardigheden staan volgens de Raad inderdaad niet los van vakinhouden. Van belang is
daarbij vooral dat de bijbehorende studiehoudingen in alle vakken en lessen worden bijgebracht. De training van de docenten hierin is dan ook noodzakelijk, daar deze zich anders didactisch voor grote problemen gesteld zullen zien. De Raad merkt verder op dat ook andere problemen, zoals de grotere individualisering en de toenemende zelfstandigheid van leerlingen en kwesties als de groepsgrootte en de ruimte voor differentiatie hierbij een rol spelen. Hij is benieuwd naar de voorstellen van de stuurgroep in dezen. De Vervolgnota (§ 4.3) doet het voorkomen alsof er gelijkwaardigheid bestaat tussen de profielen. Deze veronderstelde gelijkwaardigheid is echter in strijd met de feiten, daar aan bepaalde profielen meer doorstroommogelijkheden zullen worden verbonden dan aan andere. De profielen natuur/techniek en natuur/gezondheidszorg bezitten immers een omnivalent karakter doordat de bezitters de mogelijkheid zullen verkrijgen door te stromen naar alle studierichtingen (S 4.4.5). Wat betreft de toelating tot het hoger onderwijs (§ 4.4.5) ziet de Raad een spanningsveld tussen enerzijds de wens de profielen optimaal te laten aansluiten op de vervolgopleidingen in w.o. en h.b.o. en anderzijds de aan profielen gekoppelde bredere doorstroommogelijkheden. Verder blijkt uit de Vervolgnota (§ 4.4 jo. § 6.1) dat slechts in zeer uitzonderlijke gevallen nadere toelatingseisen door het hoger onderwijs, bij a.m.v.b. te regelen, mogen worden gesteld en dat instellingen voor h.o. zelf geen eigen nadere eisen voor toelating mogen stellen. De Raad acht dit ook niet nodig, indien er een goede afstemming is van het onderwijs in het v.o. op dat in het h.o. en vice versa. Daarbij gaat het niet alleen om inhoudelijke aspecten, maar ook om wederzijdse informatie daaromtrent en kwesties als een overzichtelijke en inzichtelijke nomenclatuur van studierichtingen binnen het h.o. De Raad merkt op, dat de betekenis van de kunstzinnige vakken voor studenten in alle sectoren van het h.b.o. niet
moet worden onderschat. In de profielen is vooralsnog geen rol van betekenis aan deze vakken toebedeeld, ook al zal de stuurgroep bezien hoe onder meer aan "kunstvakken" aandacht zal kunnen worden gegeven in de profielen natuur/techniek en natuur/gezondheidszorg (§ 4.6 Vervolgnota). De Raad wacht de voorstellen met belangstelling af. Verder kan de Raad uit de Vervolgnota niet opmaken of en zo ja in hoeverre u aan zijn voorstel in zijn advies van 7 augustus 1991 om de vakken die behoren tot de beeldende vorming in het profiel cultuur/maatschappij voor het v.w.o. tot hun recht te laten komen, gevolg hebt gegeven. De Raad merkt op dat nu eens de term "profielen" (§ 4.3) dan weer de term "doorstroomprofielen" (§ 4.4) wordt gebruikt. Als er geen verschil is tussen deze twee begrippen, raadt hij aan voortaan slechts een van beide termen te hanteren. Daar verder verwarring met doorstroomprogramma's voor de hand ligt, heeft hij voorkeur voor "profielen". studielast. In zijn advies van 7 augustus 1991 nam de Raad een terughoudend standpunt in ten opzichte van de invoering van studielast, ook al zag hij daarin zekere voordelen. De Vervolgnota (§ 5.1) geeft zijns inziens nog steeds onvoldoende duidelijkheid over de gevolgen van de invoering van studielast voor de inrichting van het h.a.v.o./v.w.o. De stuurgroep, de wegbereider/adviseur en de verzorgingsinstellingen zullen hieraan nog nader invulling moeten geven, hetgeen de onzekerheden extra markeert. Daarbij komt dat de invoering van het studievaardighedenaspect in het onderwijs didactisch en schoolorganisatorisch tot problemen kan leiden. Als studievaardigheden als "eindterm" gewenst worden geacht zal daarvoor immers de ruimte in de programmering c.q. in het schoolonderzoek aanwezig moeten zijn. Enige stimulering van overheidswege mag daarbij niet ontbreken. De Raad denkt bij voorbeeld aan de incorporatie van dit
aspect in de lerarenopleidingen. Ook is de nascholing van de docenten op dit gebied van essentiële betekenis. Verder merkt de Raad op dat met de invoering van studielast in plaats van de huidige urenvoorschriften zijns inziens nog veel tijd gemoeid zal zijn. De Raad herhaalt daarom zijn voorstel, gedaan in zijn advies van 30 juni 1992, OR 92000096/S, inzake het Ontwerpinrichtingsbesluit v.w.o.-a.v.o.-v.b.o., vooralsnog voor de tweede fase van het h.a.v.o./v.w.o. een afzonderlijke adviesurentabel vast te stellen. Het argument in uw brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 18 augustus 1992 VO/BOB-92059140, inzake het conceptInrichtingsbesluit, dat de W.V.O. een adviesurentabel voor de gehele cursus voorschrijft acht hij in dezen een te formele reactie. Indien het uit onderwijskundige overwegingen gewenst en noodzakelijk is een adviesurentabel voor de bovenbouw in te richten staat niet veel een wetswijziging in de weg, te meer niet daar de W.V.O. toch gewijzigd dient te worden, indien uw voorstellen worden overgenomen (p. 61 Nota Profiel). Relatie leggend met de adviesurentabel voor de basisvorming stelt u dat de introductie van het studielastsysteem een nieuwe mogelijkheid biedt om een maatschappelijke discussie te voeren over de relatieve omvang die (deel)vakken in de bovenbouw moeten hebben (§ 5.1). Een nadere toelichting op deze uitspraak acht de Raad gewenst. Ook ter zake van de studielastmethode vraagt de Raad zich af, of dit een onderdeel kan zijn van de deugdelijkheidsseisen die de wet aan het onderwijs stelt. De methode omschrijft de tijd waarin de leerling gemiddeld geacht wordt te studeren, terwijl de school op de uitvoering daarvan niet kan worden aangesproken. De Raad is benieuwd naar de formulering van een en ander. De Raad ziet de invoering van een studielastsysteem als een mogelijkheid die onderzocht moet worden. Beslissingen hierover zullen echter niet dan na zorgvuldige evaluatie
mogen worden genomen en steeds in het licht moeten worden geplaatst van bestuurlijke, onderwijsinhoudelijke en organisatorische ontwikkelingen en mogelijkheden. De invoering van dit systeem mag zijns inziens beslist niet remmend werken op het vernieuwingsproces in de bovenbouw van de tweede fase en op de voortgang van de invoering van de overige onderdelen van de nota. De Raad handhaaft vooralsnog zijn terughoudend standpunt ten aanzien van de invoering van dit systeem. beroepsonderwii s. De in zijn advies van 7 augustus 1991 aangevoerde bezwaren tegen de argumenten, waarop de beslissing om geen zgn. theoretische variant in het m.b.o. te situeren werd genomen, zijn naar de Raad constateert ondervangen door de thans in de Vervolgnota aangegeven argumentatie. Het tijdstip van opheffing van h.a.v.o./m.b.o. en v.h.b.o. (1 augustus 1994) is echter aanvechtbaar. Pas als volledig voldaan is aan de voorwaarden die de Vervolgnota zelf (§ 7.1) stelt (verbeterde doorstroom m.b.o.-h.b.o. door afstemming van vakken in het curriculum van m.b.o.-opleidingen op (clusters van) opleidingen in het h.b.o., opname van doorstroomkwalificaties in alle eindtermen lang-m.b.o., en verdere inhoudelijke afstemming m.b.o.-h.b.o.) kan daartoe naar de mening van de Raad worden overgegaan. De bewering dat de conclusies die de dialoog tussen het h.a.v.o. en het h.b.o. oplevert omtrent de profilering van het h.a.v.o. in ogenschouw zullen moeten worden genomen bij de ontwikkeling van eindtermen in het m.b.o. kan de Raad tot op zekere hoogte onderschrijven, maar is voor hem niet zo vanzelfsprekend als u in de Vervolgnota (§ 7.2) stelt. Hij vindt het wel van belang dat in het afzonderlijk overleg tussen m.b.o. en h.b.o. wordt bepaald welke gevolgen dit overleg heeft voor de eindtermenontwikkeling in het m.b.o., gezien de geheel andere profilering en verworvenheden van het m.b.o. vergeleken met die van het h.a.v.o.
aansluiting met m.a.v.o./1.b.o. De Vervolgnota (S 9.2) en uw reactie op de adviezen over het concept-Inrichtingsbesluit v.w.o.-a.v.o.-v.b.o. (zie uw brief aan de Vaste Commissie voor onderwijs en wetenschappen uit de Tweede Kamer van 18 augustus 1992) gaan in op de kritiek op de inrichting van doorstroomprogramma's. De Raad twijfelt ernstig aan de juistheid van uw stelling in genoemde brief, dat het nodig is om aan "leerlingen van wie verwacht kan worden dat zij niet het diploma v.b.o. of m.a.v.o. zullen behalen en ten aanzien van wie het gevaar bestaat dat zij zonder diploma het onderwijs zullen verlaten"... "een flexibel in te richten doorstroomprogramma aan te bieden, dat hen de mogelijkheid geeft toch met een diploma door te stromen naar het vervolg-onderwijs: kort-m.b.o. of leerlingwezen" (zie uw genoemde brief). Ook hecht hij niet veel waarde aan de bewering dat het kort m.b.o. "immers, wat de formele toelatingsregeling betreft, drempelloos" is en dat (daarom) het diploma van het doorstroomprogramma "in elk geval" de mogelijkheid geeft door te stromen naar het kort-m.b.o. De Raad merkt in de eerste plaats op dat de consequentie van uw standpuntbepaling is, dat met het "diploma v.b.o." in de toekomst voornamelijk wordt gedoeld op het C/Dprogramma dat behalve voor de algemene vakken nu ook voor de op het beroep gerichte vakken zal worden ontwikkeld. Bedoelde categorieën leerlingen zullen dit diploma niet (kunnen) behalen. Vervolgens wijst de Raad erop dat de door u bedoelde leerlingen, die "het gevaar" lopen "zonder diploma het onderwijs (te) zullen verlaten" zeer goed weten dat de toelating tot het kort-m.b.o. drempelloos is en zich derhalve niets zullen aantrekken van de mogelijkheid een doorstroomprogrammadiploma te behalen. Hoe en op welk moment stelt een school overigens vast dat van een leerling "verwacht kan worden" dat hij/zij niet het officiële landelijke diploma zal behalen? Welk flexibel programma aansluitend
bij individuele behoeften, kan een school bieden aan een leerling die toch al drempelloos kan instromen in het vervolg-m.b.o.? De Raad voorziet dat een - eenmaal ingevoerd - doorstroomprogramma met diploma voor leerlingen [en leraren] het alibi zal vormen om zich niet in te spannen voor het behalen van een regulier diploma. De Raad kan deze in zijn ogen onjuiste ontwikkeling illustreren aan de hand van de inbouw van de assistentenopleiding uit het lager landbouwonderwijs in de primaire opleidingen. Uit deze groep leerlingen, die voorheen een maatschappelijk-erkend diploma verkreeg, dreigt thans een vergrote uitval. Velen blijken namelijk na verloop van tijd met enkele certificaten het onderwijs te verlaten zonder dat zij beschikken over een wenselijk te achten primaire startkwalificatie. De gedachte dat dankzij uw beleid doorstroomprogramma's slechts voor een beperkte groep leerlingen zouden behoeven te worden ontwikkeld meent de Raad vooralsnog te moeten bestrijden. Doorstroomprogramma's zullen grotendeels de functie van de huidige schoolgebonden programma's v.b.o,A/B en -B/C en de programma's m.a.v.o.-C overnemen. In de ene sector betreft dit meer leerlingen dan in de andere, maar dat het om grote aantallen leerlingen gaat staat wel vast. De Raad acht het gewenst, voordat u onverhoopt voortgaat met de bevordering van de ontwikkeling van doorstroomprogramma's, te laten onderzoeken om welke aantallen leerlingen het gaat. De resultaten van de schoolexamens i.b.o./l.b.o. die jaarlijks per categorie en schoolsoort worden geregistreerd, kunnen uitgangspunt vormen voor dit onderzoek. De Raad is teleurgesteld over het feit dat de Beleidsbrief "Het Voorbereidend Beroepsonderwijs", genoemd in onder meer § 9.1 van de Vervolgnota, niet ingaat op de positie van de A-en B-leerlingen in het voorbereidende beroepsonderwijs (v.b.o.). In de eerste plaats stromen deze leerlingen net zo
goed als de C- en D-leerlingen door naar de tweede fase van het voortgezet onderwijs (met name naar het kort-m.b.o.). Bovendien gaat in het v.b.o. de populatie A- en B-leerlingen die van de C- en D-leerlingen gemiddeld in aantal verre te boven. In de tweede plaats is het v.b.o. in de bovenbouw (vierde jaar) qua populatie als het ware een eenheid, doordat de leerlingen in elk vak telkens de keuze wordt geboden examen te doen volgens een A- en/of B- en/of Cen/of D-programma. De meeste leerlingen doen wat dit aangaat een gemengd examen. Door het ontbreken van de aangekondigde brief over de hierbedoelde leerlingen mist de Raad zicht op de rode draad, die door het het gehele v.b.o. omvattende beleid en de aansluiting daarvan op de tweede fase beroepsonderwijs zou behoren te lopen. Het vorengaande geldt mutatis mutandis voor de positie van de i-leerlingen. De vertaling van de specifieke kenmerken van het i.v.b.o. naar het algemene beleid mag bij de beoordeling van de Beleidsbrief v.b.o. in feite niet ontbreken. Vervolgens wijst de Raad met betrekking tot deze beleidsbrief op de daaruit voortvloeiende rechtsongelijkheid inzake de certificering. Niet alleen ontstaat door het niet-invoeren van certificaateenheden in het v.b.o. een vorm van rechtsongelijkheid tussen het v.b.o. en het m.b.o., maar ook tussen afdelingen van v.b.o. onderling, nl. tussen het v.b.o.-landbouwonderwijs en het overig v.b.o. Verder acht de Raad de motivering hiervoor (het mogelijk ongewild stimuleren van het vroegtijdig schoolverlaten) onvoldoende. De voortijdige uitval uit m.b.o. is niet hoger dan voor de invoering van certificaten. Een m.b.o.leerling die de school zonder diploma verlaat, kan ten minste nog certificaten die een bepaalde status bezitten meenemen en die later met aanvullingen alsnog inruilen voor een diploma. Verder past certificering min of meer geruisloos
in de door u voorgestane (volgens de Raad in vrijheid door de scholen te kiezen) ontwikkelingen in de richting van gemoduleerd onderwijs, waarbij in een vervolgfase een totaal van certificaten recht geeft op diplomering. Voorts zou certificering meer recht doen aan de overlap op onderdelen tussen v.b.o. en kort-m.b.o., waarbij vrijstellingen een rol kunnen spelen, en past het binnen de samenhangende kwalificatiestructuur v.b.o./m.b.o,/leerlingwezen. Ook de positie van het v.b.o. zelf ten opzichte van het secundair (beroeps)onderwijs wordt met de maatregelen in de genoemde beleidsbrief niet wezenlijk verbeterd. De versterking van de inspraak van het v.b.o. dankzij de voorgestelde waarnemersrol lijkt waardevol, maar heeft door de lichte constructie niet veel om het lijf, waardoor op den duur het v.b.o. zal kunnen worden overheerst door het secundair beroepsonderwijs in voorafschaduwende zin, hetgeen de Raad afwijst. Ten aanzien van de mogelijkheid tot het afleggen van een gemengd m.a.v.o.-v.b.o.-examen vraagt de Raad zich af, wat hiervan voor de v.b.o.-leerling de reële meerwaarde is. Deze leerling kan het ene theoretische vak waar het hier om gaat net zo goed binnen het v.b.o. kiezen, daar er inhoudelijk geen niveauverschil is tussen het v.b.o. en het m.a.v.o. wat dit aangaat. Overigens wijst de Raad erop dat op grond van het (concept-)Inrichtingsbesluit v.w.o./a.v.o./v.b.o. en het betreffende eindexamenbesluit vanaf 1 augustus 1993 elke overlap tussen m.a.v.o.- en v.b.o.-vakken is toegestaan, mits een scholengemeenschap aanwezig is. Bovendien kan iedere school voor m.a.v.o. zich van af deze datum ontwikkelen tot een school met geheel andere kenmerken. De Raad wees daarop reeds in zijn advies van 30 juni 1992 over genoemde concept-Inrichtingsbesluit. omwegen. Ook al heeft u uw opstelling in dezen iets aangepast
toch blijft de Raad vraagtekens plaatsen bij uw zienswijze met betrekking tot de zogenaamde omwegen. Voor een leerling (en zijn ouders) kunnen geheel andere motieven en overwegingen ten aanzien van de leerwegkeuze een rol spelen dan de Vervolgnota (§ 10) doet uit een oogpunt van efficiency en rendement. De Raad houdt dan ook vast aan zijn in zijn advies van 7 augustus 1991 ingenomen standpunt ter zake vast. Nadere analyses en onderzoek van de omweg-problematiek acht hij gewenst. Aan de in genoemd advies gegeven uiteenzetting over het begrip "omweg" voegt de Raad op deze plaats nog toe dat hij u verzoekt aandacht te besteden aan de "omweg" die steeds meer h.a.v.o.-abituriënten volgen door via de propedeuse van het h.b.o. door te stromen naar het w.o. Ook op dit terrein acht de Raad nader onderzoek nodig. voortijdig schoolverlaten. Onder de vermelding dat omtrent het voortijdig schoolverlaten eerstdaags een interdepartementale beleidsnotitie zal verschijnen en dat zijn standpunt derhalve voorlopig van karakter moet zijn merkt de Raad op dat volgens hem de aard van de betreffende problematiek in de Vervolgnota beter wordt geanalyseerd en genuanceerder wordt benaderd dan in de Nota Profiel. Hij mist echter een diepgaande analyse van de oorzaken van het voortijdig schoolverlaten in deze zin dat de Nota wel de factoren noemt met betrekking tot de leerling en de school, maar dat een fundamentele maatschappelijke analyse ontbreekt. Verder zet hij een vraagteken bij de definities van de groepen schoolverlaters, zoals die van de groep "arbeidsmarktgerichte schoolverlaters" (§ 11.2). Volgens de Raad gaat het hier vooral om jongeren bij wie het geld verdienen vooropstaat en het aanbod van onbetaalde stages derhalve geen soulaas biedt. Ook mist hij een statistische onderbouwing bij deze groepsindeling. Ten slotte ligt er volgens hem een spanningsveld tussen de noodzaak te beschikken over
een startkwalificatie en de wens tot voldoende algemene vorming. Hij vreest dat de laatste ten koste zal gaan van de eerste. het innovatieproces. De gewijzigde planning (§ 12) voorziet in de invoering van de profielen per 1 augustus 1995. Hoewel dit in tijd gemeten een winst oplevert van twee jaar (in de eerdere nota was sprake van 1 augustus 1993) is het de Raad onduidelijk waarop deze verschuiving in tijd is gebaseerd. Is het louter een technische verschuiving of is deze verschuiving ook inhoudelijk te onderbouwen? In elk geval sluit de verschoven datum beter aan bij de planning van de invoering van de basisvorming, maar toch ook weer niet zodanig, dat daaruit geen problemen voortvloeien. De basisvorming mag in principe drie jaar omvatten: 1 augustus 1996 zou daarom beter passen. Daarnaast is in de voorgestelde tijdsplanning geen ruimte gelaten om evaluatieve gegevens over invoering van de basisvorming als leerpunten mee te nemen bij de implementatiestrategie voor de invoering van de profielen. De Raad wees in zijn advies van 7 augustus 1991 erop dat de onderwijsorganisatorische ontwikkeling, verband houdend met een nieuw systeem in de bovenbouw, een mentaliteitsverandering van docenten inhoudt. De Vervolgnota (§ 12.1) gaat er -niet onderbouwd- vanuit dat dit in twee jaar wel zijn beslag zal hebben gekregen. Op welke wijze deze mentaliteitsverandering bewerkstelligd moet worden, blijft echter duister. Het is ook moeilijk te beschrijven, daar mentaliteitsveranderingen een organisatorisch element bevatten, maar daarnaast een groter mentaal psychologisch element. De Raad uit twijfel over de haalbaarheid van deze veranderingen binnen de aangegeven periode. Deze twijfel wordt vergroot door het gegeven dat ook de implementatie van de basisvorming attitudewijzigingen bij de onderwijsgevenden verlangt. Deze attitudewijziging moet
echter anders worden gekarakteriseerd mede omdat het in de basisvorming gaat over een andere leeftijdscategorie van leerlingen dan de leerlingen die in de bovenbouw onderwijs volgen. Aangezien de organisatie en de uitvoering van zowel basisvorming als het onderwijs in de eindexamenfases door dezelfde schooldirectie en veelal door dezelfde docenten geëffectueerd moeten worden, voorziet de Raad dat een grote wissel wordt getrokken op de veranderingscapaciteit van directies en docenten, aangezien beide ontwikkelingen voor een groot deel in tijd parallel lopen. Met in gedachten hetgeen zojuist is opgemerkt, zij erop gewezen dat invoering van de basisvorming twee jaar voorbereidingstijd kent. Aan het begin van het tweede voorbereidingsjaar, dat nu enkele maanden oud is, moet de Raad echter constateren dat met betrekking tot scholing/nascholing nog veel onduidelijkheden bestaan over vakinhouden, gewenste didactische vaardigheden en uitvoerbaarheid van alle aspecten van de basisvorming, dit ondanks alle goede bedoelingen van scholen, docenten en nascholingsinstituten. De geboden ondersteuning wordt in het veld -tot nu toe- als gebrekkig en niet adequaat ervaren. Dit gegeven moet volgens de Raad als signaal worden beschouwd bij de noodzakelijke vernieuwing van het onderwijs in de tweede fase. Met het opstellen van een tijdschema en het fourneren van extra geld alleen is men er niet. Vervolgens wijst de Raad erop dat de Vervolgnota niet of nauwelijks ingaat op de gevolgen van het voorgestelde beleid voor de inhoud van de lerarenopleidingen. Gezien het feit dat de aanpassing daarvan veel tijd vergt dient hiermee voortvarend een begin te worden gemaakt, willen de scholen in de geprofileerde fase binnen afzienbare tijd de vruchten hiervan kunnen plukken. De voor veel scholen geheel nieuwe dimensie die hierbij bovendien een rol speelt is het noodzakelijke contact met docenten uit het hoger onderwijs. Ook het leggen van deze nieuwe contacten en de inhoud daarvan zullen veel tijd
vragen. Daarnaast zullen docenten vakinhoudelijke grote inspanningen moeten verrichten nu voor een aantal vakken de examenprogramma's vernieuwd zullen worden. De Raad komt tot de conclusie dat de Vervolgnota weinig oog heeft voor de reële mogelijkheden van het onderwijsveld om gewenste ontwikkelingen verantwoord in te voeren. Ten slotte wijst de Raad erop dat ondanks het feit dat de Vervolgnota, refererend aan de commentaren en adviezen, de financieel onvoldoende onderbouwing van de voorstellen als kritiekpunt van ettelijke organisaties noemt (p. 74) , de nota zelf daar niet verder op ingaat. De Raad heeft daarover zorgen, daar fraaie ideeën ook (bewezen) financieel haalbaar behoren te zijn. Daarbij denkt hij aan de financiële ruimte op scholen, die bij de toename van de individuele begeleiding (zie Vervolgnota § 4.5) aanwezig moet zijn, wil de profilering enig positief effect kunnen sorteren. De Raad volstaat met voornoemde kanttekeningen. Hij neemt aan dat u dit advies ter kennis van de Tweede Kamer der Staten-Generaal zult brengen.
1
Namens dei Onderwijsraad,
(prof. dr. J.M.G. Leune, voorzitter),
(mr. drs. H.J.M. Hoefnagel, algemeen secretaris).
