Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Do-mi-le 15 mei 2014 Carlos van Kan Onderzoeker
[email protected]
Mijn professionele interesse Het helpen ontwikkelen van een kritisch onderzoeksmatige houding bij en met professionals
‘Als je een hamer hebt denk je dat alles een spijker is’
Een onderzoeksmatige houding betekent dat docenten: • • • •
Experimenteren met nieuwe ideeën/ werkwijzen; Daarbij samenwerken met collega’s (en deelnemers); Verworven inzichten delen met anderen; Het collegiale en publieke debat aangaan.
Evidence based model van professionaliteit Afkomstig uit de geneeskunde Gaat uit van effectieve interventies Gaat uit van eenduidige oorzaak-gevolg relaties Gaat uit van vast gestelde doelen die op de meest effectieve wijze behaald dienen te worden • Professional is uitvoerder van wat uit onderzoek effectieve interventies zijn gebleken… • • • •
Vgl. Biesta 2010, Good Education in an Age of Measurement
Value based model van professionaliteit 1 • Gaat uit van symbolische interactie • De deelnemer geeft op actieve wijze betekenis aan hetgeen hem of haar onderwezen wordt • De docent intervenieert in het leven van een deelnemer, echter deze interventies zijn geen oorzaak van het leren van de deelnemer, maar mogelijkheden voor de deelnemer om te reageren en door te reageren te leren van de docent…
Value based model van professionaliteit 2 • Onderwijs is meer dan het op de meest effectieve wijze bereiken van vooraf gestelde doelen – Sommige middelen zijn effectief maar niet wenselijk
• In hun onderwijs proberen docenten te handelen in het belang van hun deelnemers – In een open samenleving staat de vraag naar wat in het belang van de nieuwe generatie is altijd ter discussie
Wat is de moeite van het onderwijzen waard?
Kernwaarden van het mbo • Vastgestelde opdracht – Beroepsbeoefenaar – Levenslang lerende – Democratisch burger
• Duidelijk!...toch? – Discussie over de wijze waarop die drie opdrachten zich tot elkaar verhouden (focus op vakmanschap – uitvoeringsplan taal en rekenen mbo).
Waarden van de docent • Professionele handelingsruimte van de docent – In hun pedagogisch-didactisch handelen moeten docenten telkens zoeken naar de juiste balans tussen vastgestelde kaders en (gepercipieerde) vrijheidsgraden. – Leraar 2020 – Docent register
– Het zoeken van deze balans vergt van docenten dat ze zich bewust zijn van hun handelen in hun onderwijspraktijk, en de doelen die ze met hun handelen nastreven (Ponte, 2009).
Het handelen van docenten is altijd doelgericht • Het handelen in een onderwijscontext is erop gericht van de bestaande naar een wenselijke situatie te komen (Biesta, 2009). • Hoe die wenselijke situatie eruit ziet is niet eenduidig; het lijkt aannemelijk dat de inkleuring van bijvoorbeeld de drievoudige kwalificatiestructuur kan verschillen tussen docenten. Hoe kun je docenten helpen te verhelderen wat ze in het belang van hun deelnemers vinden?
Bumpy Moments werkwijze
Context en deelnemers
Stap 1 • Video-opname van een reguliere les waarin veelvuldig docent-deelnemer interacties plaats vinden.
Stap 2 • Selecteren van bumpy moments aan de hand van een met video opgenomen reguliere les Een bumpy moment verwijst naar een interactiemoment in de dagelijkse onderwijspraktijk waarin docenten (naar eigen inzicht) legitiem gehandeld hebben en waarin zij achteraf een legitiem handelingsalternatief kunnen aanwijzen (van Kan, Ponte, Verloop, 2010).
Identificeren van bumpy moments • Bekijk het videofragment aandachtig met een collega • Zoek naar een moment waarin: – je een op zich legitieme wijze van handelen waarneemt… – en waarbij je tegelijkertijd ook een legitiem handelingsalternatief kunt bedenken…
Stap 3 • Maken van story boards naar aanleiding van de gekozen bumpy moments.
Stap 4 • Interpreteren van bumpy moments door docenten aan de hand van een dilemmastructuur – Aan de ene kant vind ik het in het belang van de deelnemer dat… – Aan de andere andere kant vind ik het in het belang van de deelnemer dat…
Voorbeeld gebaseerd op het BM van Barbara – Aan de ene kant vind ik het in het belang van de deelnemers …hun werk te respecteren en ze de ruimte te geven naar eigen inzicht te werken… – Aan de andere andere kant vind ik het in het belang van de deelnemers…mijn eigen inzichten op een praktisch wijze aan de leerlingen over te brengen…
Stap 5 • Doorvragen op de antwoorden van de leraar door herhaalde waarom-vraag stellen… – …het kunnen werken naar eigen inzicht vind ik belangrijk omdat de deelnemers op deze wijze hun creativiteit ontwikkelen en zich gerespecteerd voelen…. – Het op een praktische wijze overbrengen van mijn eigen inzichten vind ik belangrijk omdat deelnemers op deze wijze kunnen leren van mijn praktijkervaring…
• Waarom vind je dit zo belangrijk voor de deelnemer(s)? • Kun je daar nog iets meer over zeggen? • …
Inhoud van het bumpy moments interview • Interpretaties van leraren van bumpy moments in termen van wat zij in het belang van hun leerlingen vinden. • Een belangrijke vervolgstap is te analyseren welke thema’s in het interview naar voren komen als het gaat om het belang van de deelnemers. Hoe kom je deze thema’s in het bumpy moments interview op het spoor?
Analyse vragen
Pedagogisch perspectief op wat docenten in het belang van hun deelnemers vinden •Volgens Imelman (1995, p. 60) luidt de centrale pedagogische vraag als volgt: “Wie wordt wat wanneer hoe en waarom onderwezen?” – De cursief gedrukte aspecten van deze vraag dienen als analysevragen
Analyse kader gebaseerd op de centrale pedagogische vraag
Onderwijsvisies van MBO-docenten 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Pragmatisch-realistisch visie Kritisch-reflectief visie Beroeps-collectieve visie Persoonsvormende visie Functioneel-maatschappelijke visie Formeel-diplomerende visie
De stem van de docent doet er toe! • Bij het zoeken van een balans tussen zelfsturing en zelfregulering is het van belang dat docenten het collegiale en publieke debat aan (kunnen) gaan om het eigen handelen te verantwoorden, en om de positie van leerlingen in het onderwijs en de samenleving ter discussie te stellen (in plaats van te denken dat hun inbreng ‘er niet toe doet’). (Ponte 2003, p. 24) – M.a.w. de centrale pedagogische vraag is juist ook een vraag aan de docent zelf!
Wat vind je zelf waardevol? Lees aandachtig de stellingen door: 1. Zet individueel de uitspraken op volgorde van belangrijkheid (1 min) 2. Bespreek in tweetallen de volgorde die je hebt uitgekozen en waarom (10 min) 3. Geef een indruk van opvallende overeenkomsten en verschillen (4min)
Bedankt voor jullie interactie & constructieve bijdrage!
[email protected]
