gemeente Eindhoven Raadsnummer 14R6047 Inboeknummer 14bst01562 Dossiernummer 14.43.253 21 oktober 2014
Commissie notitie Onderwerp: Participatiewet in het kader van het regionale Werkbedrijf
Inleiding Zoals in het raadsvoorstel Verordening Sociaal Domein is aangegeven, wordt een aantal onderdelen van de Participatiewet in een later stadium aan uw Raad voorgelegd. Het Rijk heeft aangegeven dat dit vóór 1 juli 2015 gereed moet zijn. Het gaat hierbij om de nieuwe re-integratievoorzieningen (beschut werken, loonkostensubsidie etc.). Deze moeten, vanwege de ontwikkeling van het Regionale Werkbedrijf, afgestemd worden met de regiogemeenten én met werkgevers- en werknemersorganisaties, UWV en swbedrijven in onze arbeidsmarktregio Zuidoost-Brabant. In deze notitie worden aspecten van de nieuwe re-integratievoorzieningen (op grond van de Participatiewet) en het Regionale Werkbedrijf beschreven en ter advisering voorgelegd aan uw Commissie. Onderwerpen die aan bod komen zijn de wijze waarop de gemeente omgaat met beschut werken en loonkostensubsidie, de tegenprestatie en verdringing op de arbeidsmarkt. Uw advies zal, samen met onder meer de inbreng van werkgevers(organisaties), werknemersorganisaties en cliëntenraden/belangenorganisaties, richting geven aan het toekomstige participatiebeleid en de ontwikkeling van het Regionale Werkbedrijf. De regionale werkgroepen gaan aan de slag met de adviezen en ontwikkelen op basis hiervan voorstellen/scenario’s. In januari 2015 worden deze voorstellen rond de opzet van het Werkbedrijf aan uw Raad voorgelegd. Daarbij gaan we in op de dienstverlening e aan werkgevers en werkzoekenden vanuit het Regionale Werkbedrijf. Begin 2 kwartaal 2015 worden de voorstellen over de nieuwe re-integratievoorzieningen via de Verordening Sociaal Domein aan uw raad voorgelegd. Advies gevraagd aan de commissie om b Op basis van de Participatiewet en een aantal aspecten die relevant zijn voor dit onderwerp (zoals verdringing op de arbeidsmarkt) richting te geven aan de verdere totstandkoming van het pakket aan nieuwe re-integratievoorzieningen. b Op basis hiervan kan de gemeente in samenspraak met de regiogemeenten, de cliëntenraden en de andere partners (zoals werkgevers- en werknemersorganisaties, UWV en sw-bedrijven) de ontwikkeling van het Werkbedrijf verder vormgeven. Het nieuwe Participatiebeleid wordt vervolgens in de Verordening Sociaal Domein ter besluitvorming aan uw Raad voorgelegd.
Raadsnummer 14R6047
b
De ontwerpen waarover advies wordt gevraagd zijn: - tegenprestatie; - verdringing op de arbeidsmarkt; - beschut werken en loonkostensubsidie; - ontwikkeling van het Regionale Werkbedrijf.
Tegenprestatie Op het gebied van de tegenprestatie is al discussie gevoerd naar aanleiding van behandeling van de Verordening Sociaal Domein. Daarbij is aangegeven dat we het begrip wederkerigheid willen vormgeven door van bijstandsgerechtigden te vragen zich maximaal in te spannen om uitkeringsonafhankelijk te worden. Het uitgangspunt van de tegenprestatie is dat een bijstandsgerechtigde onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden verricht als tegenprestatie voor de uitkering. De maatregel heeft wettelijk niet als primair doel om versnelde uitstroom uit de bijstand te bewerkstelligen. Met andere woorden: de tegenprestatie kan niet worden gezien als een re-integratieinstrument. Het is daarom ook niet toegestaan om (de organisatie van) de tegenprestatie te financieren uit het Participatiebudget. Het gaat erom dat de bijstandsgerechtigde iets terugdoet voor de samenleving. Het maatschappelijk nut staat voorop. Deze werkzaamheden mogen niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt, het moet gaan om additionele werkzaamheden. De Wet maatregelen WWB (die 1 januari 2015 ingaat) legt de gemeenteraad op om bij verordening regels vast te stellen over het opdragen van de tegenprestatie. Het college kan regels vaststellen over de inhoud, duur en omvang van de tegenprestatie en onder welke omstandigheden deze wordt opgelegd. Bij de behandeling van de kadernota in juni jl. en bij de behandeling van de Verordening Sociaal Domein op 7 oktober jl. is door uw commissie al gediscussieerd over dit onderwerp. Hierbij heeft het college aangegeven dat we de wederkerigheid (iets ‘terugdoen’ voor de uitkering) bij bijstandsgerechtigden niet willen invullen via de tegenprestatie (zoals bedoeld in de Participatiewet) maar door van hen te verwachten dat ze zich maximaal inspannen en hun talenten benutten/ontwikkelen om onafhankelijk te worden van de uitkering, zo mogelijk door het verrichten van betaald werk. Door aan het arbeidsproces deel te nemen kan niet alleen financieel economische zelfredzaamheid worden gerealiseerd maar wordt vaak ook maatschappelijke zelfredzaamheid tot stand gebracht: inwoners die werken hebben structuur in het leven, hebben contacten met collega’s, krijgen waardering van het werk, etc. Ook de bijstandsgerechtigden die een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt hebben en daardoor nog niet direct bemiddeld kunnen worden naar betaald werk, kunnen via een maatwerkaanpak op tal van manieren werkervaring, (werknemers)vaardigheden en arbeidsritme opdoen zodat hun talenten ontwikkeld worden en de kans op werk vergroot wordt. De gemeente heeft verschillende mogelijkheden om bijstandsgerechtigden de juiste ondersteuning in het kader van re-integratie of maatschappelijke participatie te geven. Naast de trajecten in het kader van het Persoonsgebonden Re-integratiebudget, kent de gemeente onder meer de navolgende re-integratievoorzieningen die op maat aangeboden kunnen worden: werkgelegenheidsprojecten waarbij vaak korte werkstages
2
Raadsnummer 14R6047
in combinatie met functiegerichte training/opleiding wordt ingezet, trajecten in het kader van het Werkleerbedrijf, vrijwilligerswerk, sociale activering en de Participatieplaats. Doorgaans wordt bij deze voorzieningen een bepaalde periode werkervaring opgedaan met behoud van uitkering. Anders dan bij de tegenprestatie zijn dit reintegratievoorzieningen die op de korte of de wat langere termijn (bijvoorbeeld via sociale activering, vrijwilligerswerk of Participatieplaats) zijn gericht op arbeidsinschakeling of, als dat niet mogelijk blijkt, maatschappelijke participatie. Al deze voorzieningen zijn in de Verordening Sociaal Domein opgenomen. In die zin kan ook voor mensen met een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt vorm en inhoud gegeven worden aan de wederkerigheid. Richtinggevend voorstel Het instrument ‘tegenprestatie’ is de meest concrete uiting van het uitgangspunt van wederkerigheid, zoals dat is opgenomen in de Participatiewet. Het college wil het begrip wederkerigheid invullen door niet een tegenprestatie zoals bedoeld in de Participatiewet op te leggen, maar van de bijstandsgerechtigden in het kader van re-integratie een maximale inspanning (naar vermogen) te verwachten om uitkeringsonafhankelijk te worden en/of maatschappelijk actief te worden. De gemeente biedt daar waar nodig hierin ondersteuning. Hiervoor heeft de gemeente tal van re-integratievoorzieningen waaronder sociale activering en de Participatieplaats. Beleidsvrijheid gemeenten op het gebied van de tegenprestatie. In het oorspronkelijke wetsvoorstel Wet maatregelen WWB was het opdragen van een tegenprestatie als een verplichting opgenomen. Deze verplichting voor gemeenten is gewijzigd: gemeenten moeten nu beleid ontwikkelen over de tegenprestatie, er is daarmee dus beleidsvrijheid over het opleggen van de tegenprestatie. We willen in de verordening opnemen dat de wederkerigheid wordt ingevuld zoals aangegeven in het richtinggevend voorstel. Nadat uw Commissie dit onderwerp heeft behandeld, zullen we indien nodig de Verordening Sociaal Domein hierop aanpassen en ter besluitvorming voorleggen aan de Raad. Verdringing op de arbeidsmarkt We willen mensen kansen bieden. Veel van onze ambities in Eindhoven gaan over werk. In de dynamiek van Brainport werken we (samen met ondernemers, onderwijs en inwoners) aan een klimaat waarin steeds meer bedrijvigheid en werkgelegenheid ontstaat, óók aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Omwille van deze vitaliteit van onze stad en de bedrijvigheid in onze regio, de zelfredzaamheid van onze inwoners en een goede uitvoering van de Participatiewet, willen we dat zoveel mogelijk mensen werkervaring opdoen en kunnen doorstromen naar plekken waar werkgevers op zoek zijn naar geschikt personeel. We willen stimuleren dat iedereen de kans krijgt om te werken, waarbij ieders talent (laag- of hooggeschoold) een plek kan vinden. Door mensen fit te houden, hun talenten te ontwikkelen/te laten benutten en het aanbod van geschikte kandidaten te vergroten kunnen bedrijven, als de economie weer aantrekt, gemakkelijker aan geschikt personeel komen en kan verdere groei plaatsvinden. Dit voorkomt dat werkgevers afhankelijk worden van buitenlands personeel en dat bedrijven minder banengroei hebben dan mogelijk is.
3
Raadsnummer 14R6047
Het doel van de Participatiewet is om zoveel mogelijk mensen met een arbeidsbeperking aan het arbeidsproces deel te laten nemen. Veel inwoners lukt dat geheel zelfstandig. Er vindt dan een directe match tussen werkgever en inwoner plaats. Sommige inwoners hebben hierbij ondersteuning nodig, bijvoorbeeld via bemiddeling of begeleiding. Ook maken we afspraken met werkgevers om mensen met een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt aan betaald werk te helpen, onder meer in het kader van social return, werkgelegenheidsprojecten etc. Daarbij kunnen tal van re-integratievoorzieningen ingezet worden voor de werkgever en/of de werknemer ten behoeve van die plaatsing én de bestendigheid ervan. Voorbeelden hiervan zijn de Werkcheque, Startersbeurs, Meestersbeurs, inzet van loonkostensubsidies, jobcoaching, werkleerarrangementen, scholing, nazorg enzovoort. Voor die ondersteuning bij het vinden en behouden van werk hebben we dus volop re-integratievoorzieningen ter beschikking. Deze reintegratievoorzieningen zetten we in de volle breedte in. Ook zijn in onze aanbestedingen social return bepalingen opgenomen. Zowel bij de inzet van reintegratievoorzieningen als bij de aanbestedingen kán sprake zijn van het risico op verdringing. De definitie van verdringing op de arbeidsmarkt is niet eenvoudig. Op de arbeidsmarkt is voortdurend sprake van concurrentie tussen werkzoekenden (om de beschikbare banen) en bij werkgevers (om geschikte kandidaten). Deze concurrentie vindt idealiter plaats op basis van gelijke arbeidsvoorwaarden. Als oneerlijke concurrentie leidt tot banenverlies van een werknemer ten gunste van een andere persoon, dan spreekt men over het algemeen over verdringing: werknemers kunnen hun baan verliezen omdat een ander tegen andere voorwaarden (bijvoorbeeld lagere kosten, minder risico) dezelfde werkzaamheden verricht. Verdringing kan daarmee erg situationeel bepaald zijn. Verdringing kan op verschillende manieren plaatsvinden. Men kan hierbij denken aan de volgende situaties: ouderen worden verdrongen door jongeren; bijstandsgerechtigden worden verdrongen door uitkeringsgerechtigden met een kortere afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld WW-gerechtigden; laag opgeleiden worden verdrongen door hoog opgeleiden; Nederlandse werknemers worden verdrongen door arbeidsmigranten; arbeidsgehandicapten worden verdrongen door niet-arbeidsgehandicapten; niet-arbeidsgehandicapten worden verdrongen door arbeidsgehandicapten (bijvoorbeeld door inzet van social returnafspraken of inzet loonkostensubsidies); werknemers worden verdrongen door vrijwilligers. In zekere zin is er op de arbeidsmarkt altijd sprake van verdringing. Op basis van cijfers van het UWV blijkt dat in deze regio voor iedere vacature 1,6 werkzoekenden beschikbaar zijn. In bepaalde situaties is verdringing gewenst, bijvoorbeeld als we voor de topfuncties een evenwichtige afspiegeling van de bevolking willen hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bekleden van topfuncties door vrouwen in het bedrijfsleven en bij de overheid.
4
Raadsnummer 14R6047
De lokale overheid heeft op een aantal aspecten rondom verdringing geen of zeer geringe invloed. Het gaat dan bijvoorbeeld om werk dat verdwijnt of wijzigt vanwege maatschappelijke of economische ontwikkelingen. Op een aantal maatregelen kan de gemeente wél een zekere invloed hebben, bijvoorbeeld bij re-integratievoorzieningen en aanbestedingen. Bij re-integratie kan men bijvoorbeeld denken aan onevenredig hoge (loonkosten)subsidies aan werkgevers die werknemers met een arbeidsbeperking in dienst nemen óf via constructies waarbij met behoud van uitkering wordt gewerkt. Bij aanbestedingen met social return bepalingen kan het gebeuren dat mensen met een arbeidsbeperking de reguliere werknemers verdringen. Verdringingsaspecten zijn niet acceptabel als er sprake is van misbruik, onevenredige negatieve consequenties voor (groepen) bestaande werknemers of bij slechte arbeidsomstandigheden of slecht werkgeverschap. Mogelijke interventies bij re-integratie. We kunnen bij re-integratietrajecten en constructies waarin met behoud van uitkering wordt gewerkt, een aantal eisen stellen. Als eerste zijn goed werkgeverschap en goede omstandigheden vereist. Ook kunnen van zowel de gemeente als de werkgever eisen gesteld worden aan de begeleiding van de deelnemer zodat talenten verder ontwikkeld kunnen worden en de kans op uitstroom wordt vergroot. Er zou ook geen ‘overcompensatie’ moeten plaatsvinden waarbij de werkgever bijvoorbeeld een onevenredig hoge loonkostensubsidie ontvangt: er moet dus sprake zijn van marktconformiteit. Daarnaast zou een reguliere vacature (op dat moment) niet vervangen moeten worden door iemand die werkt met behoud van uitkering of door een re-integratiedeelnemer met (veel) lagere kosten. Als laatste kan men eisen stellen aan de tijdigheid van de voorzieningen en de kleinschaligheid van de projecten waardoor het risico wordt beperkt. Mogelijke interventies bij aanbestedingen. Bij onze interventies op de arbeidsmarkt hebben we als college zeker oog voor het risico van verdringing. Kernpunt is dat we, ook in de context van het Werkbedrijf, per bedrijfstak/branche, samenwerking zoeken met ondernemers/werkgevers, die op een duurzame manier werkgelegenheid willen bieden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Vanuit diezelfde gedachte vragen we aan ondernemers die opdrachten uitvoeren voor de gemeente (via aanbesteding en subsidiering) om mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie in dienst te nemen (social return). De ondernemers die veel werkzoekenden in dienst nemen hebben grotere kans om de opdracht van de gemeente gegund te krijgen. Het risico bestaat echter dat deze mensen weer werkloos worden als de opdracht beëindigd is. Om dit tegen te gaan stimuleren we dat bedrijven de PSO-certificering (Prestatieladder Sociaal Ondernemen) behalen. De PSO is een keurmerk voor bedrijven en instellingen om onafhankelijk aan te tonen wat hun bijdrage is aan de werkgelegenheid voor mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie. De PSO beoordeelt óók of zij dat op een goede, duurzame manier doen. Door inzet van de PSO bij aanbestedingen en subsidiëring kunnen we duurzaamheid bij het aanstellen van mensen met een afstand tot de
5
Raadsnummer 14R6047
arbeidsmarkt aan de voorkant een plek geven (en dus de risico’s op verdringing beperken). De PSO kijkt niet zozeer naar de opdracht (die op grond van de aanbesteding is gegund) maar naar de organisatie zelf. Hierdoor wordt het risico beperkt dat ná de opdracht de arbeidsovereenkomst van werknemers ontbonden/niet verlengd wordt. De bedrijven die op deze wijze oog hebben voor mensen die moeilijk aan het werk komen en daar op een duurzame en goede wijze invulling aan geven, worden via de PSO beloond. Tegelijkertijd is het zo dat niet alle risico’s kunnen worden uitgesloten als we mensen zonder werk kansen willen geven op de arbeidsmarkt. In die zin moeten we ook oppassen dat we de lat niet té hoog leggen. De arbeidsmarkt, ook in onze regio, biedt steeds minder vaste banen en we zouden te veel mensen uitsluiten als we alleen díe mogelijkheden zouden benutten waarbij onomstotelijk is vastgesteld dat het om een ‘nieuwe’ arbeidsplaats gaat. Over verdringing willen we het debat aangaan, met uw Raad, werkgevers- en werknemersorganisaties (mede in het kader van het regionale Werkbedrijf) en andere belanghebbenden. Onze intentie is niet om alles dicht te regelen. Mogelijk dat gekomen kan worden tot een (landelijk) afsprakenkader waarbij excessen voorkomen en bestreden kunnen worden. Daarbij kan ook gedacht worden aan het inbouwen van een signaalfunctie waarbij bonden, ondernemingsraden etc. ongewenste verdringing kunnen melden. Verdringing is tot op zekere hoogte acceptabel. Waar de exacte grens ligt willen we in de komende periode nader uitwerken. Richtinggevend voorstel De gemeente probeert, daar waar mogelijk, aan de voorkant de risico’s op verdringing te beperken. Dat doen we op verschillende manieren bij aanbestedingen en gaan we organiseren bij re-integratie. We hebben hierbij niet de intentie om alles van te voren dicht te regelen, maar we willen komen tot een eenvoudige en eenduidige set spelregels. Van belang is dat we komen tot afspraken en toetsen of hiermee excessen bestreden kunnen worden. Ook aan de achterkant willen we ongewenst verdringing op de arbeidsmarkt zoveel mogelijk beperken door het adequaat registreren van initiatieven/projecten waarbij sprake is geweest van ongewenste verdringing. Over de wijze waarop de grens ligt op het gebied van ongewenste/acceptabele verdringingsaspecten willen we de komende periode samen met partners in het regionale Werkbedrijf en belanghebbenden een verdere uitwerking doen. Nieuwe re-integratievoorzieningen: loonkostensubsidie en beschut werken Méér mensen betaald werk Als mensen werken kan financiële en maatschappelijke zelfredzaamheid worden gerealiseerd. Deelname aan het arbeidsproces geeft zin aan het leven en biedt structuur. Daarnaast ondervinden mensen waardering vanuit collegae, werkgever en samenleving. Het werken leidt doorgaans ook tot lagere kosten op de andere terreinen binnen het sociaal domein (én binnen het zorgdomein).
6
Raadsnummer 14R6047
De uitdaging voor ons is om met de beschikbare budgetten van de Participatiewet (BUIG ongeveer € 95 miljoen) en het ontschotte Participatiebudget (ongeveer € 45 miljoen waarvan € 35 miljoen Wsw) zoveel mogelijk mensen aan het arbeidsproces te laten deelnemen. Vanwege de teruglopende budgetten als gevolg van de Rijksbezuinigingen wordt dit een steeds grotere uitdaging. Hier moeten we goed op anticiperen. We doen dit enerzijds door het versterken van de lokale/regionale economie om de banenmotor weer op gang te brengen. Daarbij willen we juist ook stimuleren dat er laaggeschoolde banen ontstaan, mede door initiatieven zoals jobcarving en reshoring. Anderzijds stimuleren we met de beschikbare middelen de arbeidsinschakeling van mensen die hierbij hulp nodig hebben. Als gevolg van de instroomstop Wsw en de aanscherping in de Wajong zal, los van de conjunctuur, het aantal bijstandsgerechtigden naar verwachting de komende jaren toenemen. De schaarser wordende middelen zullen daardoor over een groter aantal werkzoekenden die ondersteuning nodig hebben ‘verdeeld’ moeten worden. Dit betekent dat de financiële middelen om mensen aan betaald werk/participatie te helpen zo effectief en efficiënt mogelijk ingezet moeten worden. Dat kan onder meer via innovatieve concepten en verbindingen met bijvoorbeeld dagbesteding. Ook leggen we de verbinding met de generalisten van WIJeindhoven. Dan kan bij meer inwoners zelfredzaamheid worden gerealiseerd. Om arbeidsparticipatie te bevorderen gaan we onder meer: goede afspraken maken in het kader van het regionale Werkbedrijf (ondernemersbenadering, arrangementen, innovatieve projecten/initiatieven, baangarantie, instrumenten); onderwijs en arbeidsmarkt beter op elkaar laten aansluiten zodat enerzijds meer inwoners vanuit het onderwijs een baan kunnen verwerven en anderzijds ondernemers kunnen beschikken over goed opgeleid personeel; integraal en wijkgericht werken (WIJeindhoven); de economie in onze regio versterken. Ook moeten we optimaal gebruik maken van de nieuwe re-integratievoorzieningen die de Participatiewet ons biedt, te weten de loonkostensubsidie en de voorziening beschut werken. Deze instrumenten moeten in het kader van het Regionale Werkbedrijf afgestemd worden met de partners van het Werkbedrijf Zuidoost-Brabant: Zie ook de paragraaf ‘Regionaal Werkbedrijf’. Loonkostensubsidie De gemeente kan loonkostensubsidie inzetten voor mensen, die onder de Participatiewet vallen en die niet 100% van het wettelijk minimumloon (WML) kunnen verdienen. Aan de hand van een jaarlijkse meting van de loonwaarde (via een objectieve meting waarin de loonwaarde van de werknemer wordt vastgesteld) wordt de hoogte van de loonkostensubsidie aan de werkgever vastgesteld. De werkgever wordt hierbij feitelijk gecompenseerd voor de verminderde loonwaarde. De hoogte van de loonkostensubsidie is wettelijk begrensd op 70% WML (vermeerderd met een vergoeding voor werkgeverslasten) en kan voor onbepaalde tijd ingezet worden (zolang de loonwaarde van 100% WML niet is bereikt). Op termijn zijn er landelijk 60.000 banen met loonkostensubsidie begroot.
7
Raadsnummer 14R6047
Beschut werken Beschut werken is bedoeld voor mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt. De mate van begeleiding is zodanig dat van een reguliere werkgever niet gevraagd kan worden dat hij deze mensen in dienst neemt. Via ‘beschut werk’ kan de gemeente deze mensen toch in een dienstbetrekking laten werken met een salaris van minimaal 100% van het wettelijk minimumloon. Deze dienstbetrekking kan georganiseerd worden bij een werkgever die deze begeleiding en aanpassingen wel (met ondersteuning door de gemeente) kan aanbieden. Daarbij kan onder meer een loonkostensubsidie verstrekt worden. De hoogte hiervan wordt bepaald aan de hand van een periodieke (eens in de drie jaar) objectieve meting van de loonwaarde. Voordat de gemeente beschut werk in kan zetten, moet de gemeente een inwoner voor wie zij beschut werk wil inzetten, voordragen aan UWV voor een ‘beoordeling beschut werk’. Op termijn zijn er landelijk 30.000 beschut werken-plekken begroot. De opbouw van deze beschut werken-plekken loopt parallel met de afbouw van de Wswplekken. In circa 45 jaren vloeien de 90.000 Wsw-plekken af (via natuurlijk verloop zoals pensioen) en wordt de opbouw van de 30.000 beschutte banen financieel mogelijk gemaakt in de macrobudgetten. Rond het jaar 2060 wordt daarom het aantal van 30.000 beschut werken-plekken (en 60.000 banen met loonkostensubsidie) bereikt. Financieringswijze van loonkostensubsidie en beschut werken In het macrobudget Inkomensdeel (BUIG-budget) wordt er voor de reintegratievoorziening beschut werken jaarlijks € 14.000,- per baan toegevoegd t.b.v. de loonkostensubsidie en € 8.500,- per baan op jaarbasis in het macro Participatiebudget voor begeleiding. Voor de re-integratievoorziening loonkostensubsidie wordt jaarlijks per baan € 10.000,toegevoegd aan het macro Inkomensdeel en € 4.000,- per baan op jaarbasis aan het macro Participatiebudget. Op basis van de nieuwe verdeelmodellen voor het BUIG-budget en het Participatiebudget worden deze landelijk budgetten verdeeld over de gemeenten. Er ligt daarmee geen directe relatie tussen de toevoegingen van het Rijk voor de loonkostensubsidie/beschut werken en de bedragen die de gemeente hiervoor ontvangt. Een beschut werkenbaan zal de gemeente ongeveer € 22.500,- per jaar kosten (dit bestaat uit een deel voor de inzet van de loonkostensubsidie en een deel voor de inzet van de begeleiding). De inzet van de voorziening beschut werken zal daardoor een flinke inzet vergen van zowel het inkomensdeel (voor inzet loonkostensubsidie) als het reintegratiebudget (t.b.v. de begeleiding). De mensen op een beschut werken-plek hebben wel een dienstverband en worden financieel (en vaak ook maatschappelijk) zelfredzaam. In het geval een bijstandsgerechtigde in aanmerking komt voor een beschut werkenplek, wordt gemiddeld € 14.000,- op jaarbasis bespaard op de uitkeringskosten. Het Rijk gaat het aantal beschut werken-banen dat gemeenten de komende jaren inzetten, monitoren. Als gemeenten minder banen inzetten, dan is het denkbaar dat het
8
Raadsnummer 14R6047
Rijk de toevoegingen in het macro-Inkomensdeel en het Participatiebudget t.b.v. deze banen naar beneden bij gaat stellen. In het kader van duurzaam participatiebeleid zijn er veel redenen om ‘beschut werken’ uit te gaan voeren. De belangrijkste daarvan is dat mensen met een ongunstige positie op de arbeidsmarkt via een arbeidscontract voor (uiteindelijk) onbepaalde tijd, in een volwaardig werknemerschap, economische zelfredzaam kunnen zijn. De MKBA laat bovendien zien dat door betaald werk andere kosten binnen het sociaal domein fors verminderd worden. Er zijn ook overwegingen denkbaar om beschut werken níet uit te voeren. Een aantal gemeenten geeft aan dat er met beschut werken juist een éxtra regeling wordt toegevoegd (een klein deel van de totale doelgroep met zeer beperkt arbeidsvermogen krijgt een ‘loongarantie’ tot aan het pensioen). Ook kan er vanwege structurele (in principe voor elke werknemer tot aan de pensioengerechtigde leeftijd) inzet van loonkostensubsidie én begeleidingskosten extra financiële druk komt op het incidentele BUIG-budget (financieel risico gemeente) en het eveneens incidentele Participatiebudget (waardoor andere mensen met een arbeidsbeperking niet/minder ondersteund kunnen worden of er zelfs los daarvan tekorten kunnen ontstaan). Keuze uitvoeren beschut werken en inzet van budgetten Vanwege bovenstaande overwegingen willen we alle voor- en nadelen van beschut werk en loonkostensubsidie goed op een rij zetten. Daarbij moet ook inzichtelijk gemaakt worden op welke wijze we onze budgetten het beste kunnen inzetten en welke (maatschappelijke) consequenties dit heeft. Er moeten hiertoe doorrekeningen gemaakt worden van een aantal scenario’s en keuzes: a. het heroverwegen van alle activiteiten die op dit moment in het uitvoeringsprogramma Participatiebudget 2014 staan met het oog op 2015 en verder. Hierbij moet beoordeeld worden wat effectieve instrumenten zijn en voor welke mensen we dit inzetten. In december kan uw Commissie een voorstel hiertoe tegemoet zien. b. beoordelen in hoeverre de keuze om beschut werken uit te voeren van invloed is op het aantal mensen dat naar betaald werk ondersteund kan worden en op welke wijze beschut werken gekoppeld kan worden aan arbeidsmatige dagbesteding in het kader van de WMO. In dit kader is ook in de Opdracht Sociaal Domein 2015 opgenomen om arbeidsmatige dagbesteding met een zeker productief karakter te verbinden met beschut werken in het kader van de Wsw en op grond van de Participatiewet (dit laatste als hiervoor wordt gekozen). c. beoordelen op welke wijze we het instrument loonkostensubsidie het beste kunnen inzetten. Doen we dat voor een brede doelgroep (voor mensen met een loonwaarde tussen 30-80% met de mogelijkheid van detacheren) óf beperken we de doelgroep (tot bijvoorbeeld loonwaarde 50-80%). Overigens wordt er doorgaans geen loonkostensubsidie ingezet bij een loonwaarde hoger dan 80%. Dan zijn werkstage, begeleiding en opleiding betere instrumenten. d. om daadwerkelijk ruimte voor innovatie projecten te creëren, dienen innovatie concepten integraal onderzocht te worden en dient bekeken te worden wat dit oplevert (‘weet wat werkt’) om vervolgens te bepalen hoe hier structureel en financieel mee omgegaan kan worden.
9
Raadsnummer 14R6047
Dit betekent dat we in de komende periode breed inventariseren, mede in het kader van de MKBA, welke instrumenten we het beste kunnen inzetten, voor welke inwoners we dit inzetten en op welke wijze we dit het beste kunnen organiseren/uitvoeren. Daarbij leggen we nadrukkelijk de verbinding met WIJeindhoven en arbeidsmatige dagbesteding. We ontwikkelen de scenario’s in regionaal verband (in samenspraak met regiogemeenten, werkgevers, werknemers, sw-bedrijven en UWV) en maken daarbij inzichtelijk wat de voor- en nadelen en (maatschappelijke) consequenties zijn. Er wordt hierbij ook inzicht gegeven in de verwachte budgetten in de komende jaren en het aantal werkzoekenden. Dit leggen we begin 2015 aan uw Raad ter besluitvorming voor. Richtinggevend voorstel De komende periode ontwikkelen we een aantal scenario’s waarbij we vanuit een brede maatschappelijke kosten/batenanalyse onderzoeken welke consequenties de inzet van beschut werken heeft en op welke wijze we het beste loonkostensubsidies kunnen inzetten. Hierbij initiëren en faciliteren we innovatieve concepten met het bedrijfsleven en maken we hier een analyse op (inhoudelijk en financieel). Richtpunten hierin zijn oplossingen die werken én inzicht in wat niet werkt, zodat de afweging gemaakt kan worden voor de komende jaren waar we op in moeten zetten in de transformatie. Regionaal Werkbedrijf Een belangrijke doelstelling van de Participatiewet is om zoveel mogelijk mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. Met het sociaal akkoord van 11 april 2013 hebben sociale partners zich verbonden aan deze doelstelling. Daarmee is het draagvlak verbreed om deze mensen aan een baan te helpen. Voor het welslagen van de Participatiewet is dit van groot belang, er moeten immers banen beschikbaar komen voor mensen met een arbeidsbeperking. In het Sociaal Akkoord is ook opgenomen dat er landelijk 35 regionale Werkbedrijven komen om mensen met een arbeidsbeperking succesvol naar 125.000 extra banen te leiden (‘garantiebanen’). De vorming van deze Werkbedrijven wordt wettelijk verankerd en vindt plaats onder voorzitterschap van de wethouder van de centrumgemeente in de arbeidsmarktregio. Het Werkbedrijf is een bestuurlijk, regionaal samenwerkingsverband van gemeenten, UWV, werkgevers en werknemers. In onze arbeidsmarktregio hebben we ervoor gekozen om ook de sw-bedrijven (Ergon, WVK-groep en WSD-groep) hierin te betrekken. Daarnaast vindt aansluiting plaats met het onderwijs. Het werkbedrijf functioneert als een netwerkorganisatie waar vooral praktische afspraken worden gemaakt, die het functioneren van de regionale arbeidsmarkt ten goede komen. Ook worden afspraken gemaakt over het creëren en bemensen van de zogenaamde garantiebanen. De Werkbedrijven vormen de schakel tussen mensen met een arbeidsbeperking en de extra banen uit het sociaal akkoord. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt moeten met andere woorden bij elkaar worden gebracht. Dat betekent in eerste instantie een goede, voor alle betrokkenen transparante registratie van vacatures en alle werkzoekenden
10
Raadsnummer 14R6047
(waaronder de mensen met een arbeidsbeperking). Daarnaast is er sprake van latente vacatures en werkzaamheden bij ondernemers. Werk dat op de plank ligt maar zich (nog) niet altijd direct uit in vacatures. Door met ondernemers aan tafel te zitten (vanuit economische zaken én het werkgelegenheidsteam) willen we ook kijken of hier mogelijkheden liggen voor mensen met een arbeidsbeperking door bijvoorbeeld jobcarving en reshoring te stimuleren. Een goede werkgeversdienstverlening die uitgaat van de vraag van de ondernemer is essentieel om daadwerkelijk mensen met een arbeidsbeperking te plaatsen bij werkgevers. Samenwerking op regionaal niveau is daarom van belang. De romp van het Werkbedrijf is integrale, regionale werkgeversdienstverlening. Van daaruit kan doorontwikkeld worden naar een bredere functie, gericht op het praktisch functioneren van de regionale arbeidsmarkt en kan aansluiting worden gezocht bij de majeure arbeidsmarktontwikkelingen, de brede ondernemersbenadering in de regio en de lokale ontwikkelingen in het sociaaleconomische domein. In dat verband kunnen dan ook meer partners aansluiten, zoals onderwijsinstellingen, kenniscentra en private partijen op de regionale arbeidsmarkt. Elk Werkbedrijf moet in elk geval het basispakket organiseren. Dat betekent dat de deelnemende partijen zich expliciet committeren aan het maken van eenduidige afspraken voor de hele regio op de volgende onderwerpen: - één marktbewerkingsplan; - één werkgeversservicepunt; - eenduidig pakket van re-integratievoorzieningen (harmonisatie). De ontwikkeling van het regionale Werkbedrijf In deze arbeidsmarktregio zijn 14 gemeenten vertegenwoordigd, 3 sw-bedrijven, het UWV en uiteraard het onderwijs. Daarnaast zijn ook werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties partners in het regionale Werkbedrijf. Op 5 september jl. heeft er een startconferentie plaatsgevonden, waarin met alle betrokken partijen de hoofdlijnen zijn uitgezet evenals een regionale projectstructuur. Ook met cliëntenraden en belangenorganisaties gaan we in gesprek. Met de portefeuillehouders van de 14 gemeenten hebben we periodiek overleg waarin afspraken gemaakt worden over inhoud en proces. In projectvorm werken de 14 gemeenten in onze arbeidsmarktregio, de 3 sw-bedrijven en het UWV intensief samen om de voorbereidingen te treffen op de Participatiewet en het Regionale Werkbedrijf. Werkgevers- en werknemersorganisaties zijn hierbij ook betrokken. Er zijn hieruit verschillende deelprojectgroepen samengesteld. Het gaat dan onder meer om de implementatie van de nieuwe WWB-maatregelen én de ontwikkelingen/voorbereidingen met betrekking tot beschut werk, werkgeversdienstverlening, marktbewerkingsplannen, de garantiebanen uit het Sociaal Akkoord en de houtkoolschets (vorm en organisatie van het Werkbedrijf). Tot op heden is er met de partners een gezamenlijke lijn te ontdekken over de navolgende zaken: Functies/taken
11
Raadsnummer 14R6047
-
-
het organiseren van regionale werkgeversdienstverlening met één werkgeversservicepunt. Het hart van dit werkgeversservicepunt wordt gevormd door één team van werkmakelaars onder één leiding met één dienstverleningsconcept, gebruik maken van bestaande netwerken en subregionale structuren. regisseur op het gebied van regionale marktbewerking voor de speerpunt sectoren. Op subregionaal niveau zijn gebiedsindelingen (zoals wijken en bedrijventerreinen) leidend.
Inzet instrumenten geharmoniseerd pakket van voorzieningen aanbieden. Daarbij wel ruimte houden voor lokale initiatieven. samenstellen van een gezamenlijke innovatie-agenda. probeer werkgevers te ontzorgen, bijvoorbeeld via het beperken van het risico voor ziekte-uitval, zorg voor begeleiding op de werkplek (in natura of via een budget) en mogelijkheid van detacheringsconstructie (naast private en publiek-private partnerships). Algemeen/bestuur bedrijven zouden in ‘the lead’ gebracht moeten worden, mede in het kader van de garantiebanen. Uitvoeringsorganisaties faciliteren hierin. Stimuleer dat bedrijven mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen, spreek bedrijven ook aan die dat (nog) niet doen. Ga door met de PSO. Maak afspraken om verdringing / oneigenlijk gebruik te voorkomen. er wordt een klein, daadkrachtig dagelijks bestuur gevormd vanuit de werkgevers-, werknemers- en overheden- en uitvoeringsgeledingen (uit bestaande netwerken). We voorkomen dubbelingen met andere netwerken. Er vindt afstemming plaats met andere arbeidsmarktregio’s (in elk geval Helmond/Peelland). Richtinggevend voorstel We zorgen er in het Regionale Werkbedrijf voor dat er één regionale dienstverlening ontwikkeld wordt met één werkgeversservicepunt. We kiezen voor een brede doelgroep waarbij we dienstverlening bieden aan alle werkzoekenden met speciale aandacht voor mensen met een arbeidsbeperking en de garantiebanen. Daarbij proberen we werkgevers zoveel mogelijk te ontzorgen en is er sprake van een geharmoniseerd pakket van re-integratievoorzieningen. Bedrijven moeten in ‘the lead’ gebracht worden waarbij uitvoeringsorganisaties faciliteren. Er wordt een klein bestuur gevormd, afstemming met andere netwerken wordt geborgd. Zoals eerder is aangegeven in deze notitie, werken de regionale ambtelijke werkgroepen deze voorstellen nader uit. Via raadsinformatiebrieven wordt u op de hoogte gesteld van de voortgang. Rond januari 2015 wordt uw Raad een voorstel voorgelegd in het kader van het regionale Werkbedrijf. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,
secretaris
12
