Jaarplanning VAD 2013 in het kader van de
Convenant 2011-2015
Inhoudsopgave VAD - jaarplanning 2013
3
Resultaatsgebied I: Informatie, Documentatie en Advies
4
Opdracht 1: aanbieden van informatie en documentatie Opdracht 2: verlenen van adviezen aan overheid en wetenschappers Opdracht 3: verlenen van informatie aan media, pro-actief en reactief Resultaatsgebied II: Methodiekontwikkeling
4 8 11 12
Opdracht 4: ontwikkelen van methodieken en aanpassen van methodieken Resultaatsgebied III: Ondersteuning van Implementatie
12 15
Opdracht 5: aanbieden van een ondersteuningsaanbod
15
Resultaatsgebied IV: Evaluatie van Interventies
17
Opdracht 6: onderzoeken van de effectiviteit van de toegepaste methodieken Opdracht 7: organiseren van de leerlingenbevraging Opdracht 8: organiseren van een registratiesysteem voor preventiewerkers Resultaatsgebied V: Vorming en Deskundigheidsbevordering
17 18 19 20
Opdracht 9 & 10: peilen naar behoeften aan vorming en opleiding & organiseren van een vormingsaanbod
20
Pro memorie projecten buiten convenant
21
Begroting
23
jaarplan/VAD/2013
2
VAD – Jaarplanning 2013 in het kader van de Convenant 2011-2015 Het VAD-jaarplan 2013 geeft de krijtlijnen en visie weer waarin basisconcepten continu opgevolgd en geïmplementeerd en nieuwe initiatieven opgenomen en ontwikkeld worden. Afhankelijk van de ontwikkelingsfase en het doel van de opdracht of nieuw initiatief vormt het een onderdeel van: de permanente informatie-, documentatie- en adviesopdracht de onderzoeks-, ontwikkelings- of actualiseringsfase van methodiekontwikkeling de permanente implementatie van bestaande en nieuwe methodieken, waarbij regionaal verankeren van methodieken en ontwikkeling en in stand houden van netwerken essentiële factoren zijn. implementatiegraadsmetingen, evaluaties, tevredenheidsmetingen of effectmetingen vormingen naar preventiewerkers en intermediairs. De verschillende maatschappelijke sectoren zijn geschikte kanalen om verschillende doelgroepen (jongeren, volwassenen, studenten, werknemers, sporters, vrouwen, kwetsbare jongeren, …) op een systematische manier te bereiken. De ontwikkeling van een alcohol- en drugbeleid in deze sectoren omvat verschillende interventies (universeel, selectief als geïndiceerd), die flexibel en op maat van de doelgroep moeten worden uitgewerkt, zodat binnen elke sector aansluiting kan worden gevonden bij de kenmerken van de doelgroep(en) en de eigenheid en geplogenheden van de sector. Een preventiebeleid in een maatschappelijke sector is bij voorkeur ook overdraagbaar naar andere doelgroepen en sectoren (vb. drugbeleid op school heeft ook een oudermodule) en heeft een lokale component (zie lokaal alcohol- en drugbeleid). M.a.w. methodieken naar jongeren/ouders/volwassenen kunnen in verschillende sectoren worden geïmplementeerd. Niet alle bovenvermelde doelgroepen kunnen echter via de reguliere sectoren worden bereikt. Voor sommige doelgroepen zijn aanvullende en specifiek gerichte initiatieven nodig, die via diverse kanalen en sectoren kunnen worden geïmplementeerd. Een A&D-beleid richt zich bij voorkeur op alle middelen (alcohol, illegale drugs en bij uitbreiding psychoactieve medicatie en gokken). In sommige gevallen kan het nodig zijn om de problematiek vanuit een thematische invalshoek te benaderen. Een beleidsmatige aanpak van alcohol- en andere drugproblemen omvat naast een persoonsgerichte ook een belangrijke structurele component. Ter ondersteuning van het werken met sectoren en doelgroepen is er nood aan structurele maatregelen op overheidsniveau. Dit omvat de uitwerking van beleidsplannen, een reeks van ondersteunende wetgevende initiatieven, controle op de toepassing van de wetgeving, de uitbouw van een goed gestructureerd aanbod aan preventieen hulpverleningsprogramma’s en een goede monitoring en evaluatie van het gevoerde beleid. In de komende jaren wordt, conform met het Actieplan TAD, verder ingezet op ondersteuning van de implementatie van methodieken. Implementatie van de basisconcepten (via informatieverstrekking, netwerking, implementatie en vorming van intermediairs) is dan ook de prioritaire opdracht in elke sector. Daarnaast zullen, aanvullend op de basisconcepten, nieuwe methodieken worden ontwikkeld, die een antwoord zijn op noden in de sector en die op basis van een vooronderzoek op hun slaagkans en effectiviteit worden onderzocht. De in de jaarplanning opgenomen activiteiten zijn indicatief en kunnen afhankelijk van de mogelijkheden, noden, opportuniteiten en beschikbare partners op het terrein wijzigen in de tijd.
jaarplan/VAD/2013
3
RESULTAATGEBIED I: INFORMATIE, DOCUMENTATIE EN ADVIES Opdracht 1 Aanbieden van informatie en documentatie aan algemeen publiek, specifieke doelgroepen, preventiewerkers en intermediairs via website, telefoonlijn, bibliotheek, informatiemateriaal enz.
Planning 2013 Deze opdracht is een permanente taak binnen de uitbouw van VAD als expertisecentrum inzake alcohol- en andere drugproblematiek en maakt onderdeel uit van methodiekontwikkeling, ondersteuning van de implementatie en vorming. De geleverde informatie is wetenschappelijk onderbouwd (gebruik van VAD-bibliotheek en toetsing bij experten). Het bestaande informatieaanbod wordt continue geactualiseerd (websites en basisconcepten bij herdrukken en herwerkingen) en bekend gemaakt via online catalogus, websites, gerichte mailings, nieuwsbrieven, overleg en vormingen. De bekendmakingstrategie wordt beschreven in het implementatieplan en indien relevant doorgegeven aan preventiewerkers d.m.v. het regionaal implementatieplan. De basis voor nieuwe/herwerkte methodieken en informatiematerialen zijn signalen en noden van professionelen en algemene bevolking (o.a. via DrugLijn), nieuwe trends en evoluties op het terrein van de alcohol- en drugproblematiek (proactief en reactief) en evaluaties.
Websites Twee centrale websites (met name www.vad.be en www.druglijn.be) zijn de dragers van onze online communicatie. De VAD website richt zich naar intermediairs en professionelen; de DrugLijn website beoogt de algemene bevolking. Kleinere deelwebsites, die in het verleden naar specifieke groepen werden ontwikkeld, worden systematisch en daar waar mogelijk ondergebracht of gelinkt aan één van beide websites. De interactiviteit waarbij bezoekers snel een antwoord vinden op hun vragen staat als doelstelling voorop. Deze bundeling vergemakkelijkt het onderhoud en de actualiseringen van de websites, garandeert een eenduidige communicatie en concentreert de permanente bekendmaking tot 2 centrale sites. We monitoren het aantal bezoekers/bezoeken en stemmen gerichte bekendmaking hier op af. Indien relevant worden specifieke (tijdelijke) sites voor bepaalde thema’s, sectoren of doelgroepen ontwikkeld. iDA-web, ontwikkeld met federale middelen in het kader van het Fonds ter Bestrijding van Verslavingen fungeert als site van en voor de A&D-sector. Websites voor intermediairs www.vad.be Permanente actualisering De VAD-website is hét basisreferentiepunt voor alle professionelen en intermediairs. We stellen zoveel mogelijk informatie, documenten en publicaties online beschikbaar en stellen specifieke items en initiatieven in de kijker. Specifiek voor 2013: - aanpassen structuur website op basis van evaluatieresultaten. www.ida-web.be Interactief kennisplatform over alcohol en drugs van en voor professionelen. Het is de bedoeling om dit onderdeel van de VAD-website verder uit te werken en uit te breiden voor en door de actoren in de A&D-sector om op die manier het Vlaamse aanbod uit de A&D-sector te bundelen.
jaarplan/VAD/2013
4
www.drugsinbeweging.be Website voor jeugdbewegingen (i.s.m. alle koepels van jeugdbewegingen) met informatie over alcohol en drugs en een stappenplan voor de ontwikkeling van een alcohol- en drugbeleid in sector - actualisering op basis van evaluatie en afhankelijk van noodzaak. Specifiek voor 2013: - continuering en afwerking herwerking site op basis van evaluatie. www.qado.be Deze website is er voor alle professionelen die werk willen maken van een alcohol- en drugbeleid in hun organisatie, klein of groot, privaat of publiek. Deze site is ook bedoeld voor wie ondernemingen, vzw’s of gemeenten ondersteunt bij de uitwerking van een beleid. De interactieve site voorziet in concrete informatie en praktische handvatten. De site is eveneens toegankelijk via www.vad.be. Specifiek voor 2013: - Permanente actualisering en opvolging van vragen uit het werkveld (hertaling naar FAQs). www.vad.be/het huis Website met online leertraject over motiverende gespreksvoering voor eerstelijnshulpverleners in de welzijns- en gezondheidssector. De site is geïntegreerd in www.vad.be. EWS (Early Warning System)-platform (enkel voor EWS-leden toegankelijk): Interactief gesloten informatie- en uitwisselingsplatform dat instaat voor uitwisseling van informatie over productie, transport, gebruik en risico’s van psychoactieve stoffen tussen professionelen. Het EWS is een initiatief van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving - EWDD. Er is samenwerking en afstemming met het WIV als focal point en met de subfocal points in België. Websites met informatie voor grote publiek www.druglijn.be De DrugLijn-website is de voorbije jaren uitgegroeid tot dé website over alcohol en andere drugs voor het grote publiek. De website is het knooppunt van onze communicatie met basisinformatie over producten, gericht naar specifieke doelgroepen en met concrete tools om zelf aan de slag te gaan. Verder is er aandacht voor de bekendmaking van actuele thema’s en initiatieven naar specifieke doelgroepen. De resultaten van de projectwerking naar het grote publiek (vb. zwangere vrouwen, KOAP, opvoedingsondersteuning) vinden er tevens hun plek. Nieuw in 2013: Toevoegen van nieuwe doelgroepenpagina’s in functie van bekendmaking nieuwe methodieken, campagnes, …
De DrugLijn De DrugLijn geeft antwoord aan verschillende doelgroepen van de algemene bevolking op vragen over alcohol, drugs en pillen, geeft doorverwijzingadressen, ondersteuning van bezorgde omgeving…. De DrugLijn evolueerde van een telefoonlijn naar een service die via verschillende kanalen (waaronder telefoon, mail, chat) gecontacteerd kan worden. In de komende convenantperiode wordt intenser gewerkt aan doelgroepgerichte media en online aanwezigheid. Binnen de VAD-werking heeft De DrugLijn een belangrijke signaalfunctie, zowel op vlak van informatieverstrekking (welke vragen leven er?) als op vlak van adviesfunctie naar
jaarplan/VAD/2013
5
overheid en werkveld. Signalen worden permanent geregistreerd en opgevolgd en indien relevant verder onderzocht. Telefoonwerk: - continueren - continu bekendmaken - werving en opleiding vrijwilligers E-mailbeantwoording: - verder optimaliseren - integreren van DrugLijn-contactwidget in zoveel mogelijk interne en externe sites - continu bekendmaken - werving en opleiding vrijwilligers www.druglijn.be zie hierboven bij websites Skype: Beschikbaar als gratis telefoonservice van maandag tot vrijdag van 12 tot 20 uur Chatten: Sinds eind 2012 is Chatservice beschikbaar op maandag, woensdag en vrijdag van 15 tot 18u. Afronden pilootproject (ikv KOAP en met eigen middelen) en evalueren van mogelijkheden tot continuering aanbod binnen het reguliere aanbod. Naast een permanente bekendmaking van de DrugLijn onderzoeken we en blijven we inspelen op nieuwe evoluties op vlak van de problematiek en onderzoeken we de mogelijkheden op vlak van communicatietechnologieën o.a. e-interventies voor jongeren, mobiele apps,… (afhankelijk van budgettaire ruimte).
Bibliotheek Verzorgen van documentaire dienstverlening op gebied van alcohol- en andere drugproblemen. De operationalisering van het online aanbod en de elektronische bronnen wordt verdergezet (online toegang Swetswise, maandelijks overzicht wetteksten, attenderingsberichten op maat…) en we spelen in op de nieuwe trends en mogelijkheden op dit terrein. De bibliotheek is tevens een belangrijk referentiepunt in het evidence based werken door het opvolgen van onderzoeksresultaten en publicaties, de literatuursearches in het kader van methodiekontwikkeling, enz. Permanente actualisering en toegang tot: - boeken - tijdschriften - interbibliothecair leenverkeer - ondersteuning - bib op VAD-website met o.a. virtuele bib - KOHA (bibliotheekprogramma met uitgebreide online zoekmogelijkheden)
Informatieverstrekking Publicaties (folders, brochures, affiches, dossiers, campagnes …) met toegankelijke informatie voor algemeen publiek, specifieke doelgroepen, intermediairs,…
jaarplan/VAD/2013
6
Jaarlijkse publicaties voor professionelen en intermediairs - Jaarverslag VAD en DrugLijn - Factsheets met cijfers en trends over de verschillende middelen (jaarlijkse updates) - Gingerrapport - Syntheserapport leerlingenbevraging - VAD tijdschrift AnD - Artikels in (wetenschappelijke) tijdschriften – afhankelijk van aanvaarding. - Nieuwsbrieven: verschillende nieuwsbrieven voor professionelen in preventie, hulpverlening, onderzoekssector jeugdwerk, uitgaanspubliek en professionelen in de uitgaanssector, Gingerregistratoren en EWS (gesloten netwerk). Publicaties voor intermediairs, preventiewerkers en hulpverleners Aan de basis van alle publicaties voor intermediairs, preventiewerkers en hulpverleners ligt methodiekontwikkeling. De ontwikkelde methodieken, concepten en werkinstrumenten hebben een wetenschappelijke basis, worden gerealiseerd in samenwerking met relevante actoren, zijn afgestemd op de noden en behoeften van de gebruikers en kennen een planmatige ontwikkelingswijze. Aan de basis van elke methodiek ligt een onderzoeksfase. Implementatie, regionaal verankeren van methodieken (via advies, vorming en netwerking) en evaluatie zijn eveneens onderdeel van het ontwikkelingsproces. Nieuwe publicaties in 2013 Actualisering dossiers: - Cocaïne - Harm reduction Nieuwe factsheets: Energiedranken - Vluchtige snuifmiddelen Publicaties naar algemene bevolking en specifieke doelgroepen De meest voor de hand liggende en bruikbare media naar de algemene bevolking zijn momenteel online applicaties. De keuze om flyers, folders en brochures te drukken hangt af van diverse factoren zoals doelgroep, verspreidbaarheid, kostprijs en relevantie. Onafhankelijk van deze beslissing bieden we steeds een gratis digitale versie van de papieren versie aan op de website. Bijna alle publicatie zijn gratis online beschikbaar en downloadbaar. De basisreeks ‘Meest gestelde vragen aan de DrugLijn’ wordt permanent geactualiseerd. Nieuw in 2013 - Nieuwe folder in reeks meest gestelde vragen over gamen. - Actualisering meest gestelde vragen-reeks: folder: Zolang ze maar clean zijn. - Nieuwe folder in de reek Drugs etc over gamen (zie opdracht 4) Bekendmakinginitiatieven Bekendmaking is gekoppeld aan methodiekontwikkeling en implementatie (zie resultaatsgebied II en III) en aan persacties (zie hieronder) Nieuw in 2013 - Vervolginitiatief cannabis voor jongeren en ouders - Bekendmaking en sensibilisering vrijwilligerswerking voor de DrugLijn Agendasetting We blijven ons inzetten om thema’s en evidence based producten op de agenda te zetten van diverse koepel - en belangenorganisatie, binnen alle relevante sectoren en beleidsniveaus. Eventuele ontwikkelingen op vlak van het Nationaal Alcohol Actieplan en de evoluties binnen de drugwetgeving volgen we verder op.
jaarplan/VAD/2013
7
Opdracht 2: Verlenen van adviezen, prioritair aan overheid en aan wetenschappers. Planning 2013 De meeste activiteiten binnen deze opdracht zijn een antwoord op een gestelde vraag. VAD wordt als expertisecentrum door zowel beleidsmensen als wetenschappers aangesproken om advies te geven, wetenschappelijk onderbouwde informatie aan te leveren, feedback te geven op voorstellen en rapporten, deel te nemen aan begeleidingscomités en stuurgroepen. Om een maatschappelijk draagvlak te creëren voor het A&D thema moeten we eveneens actief en continu zoeken naar nieuwe partners, het bestaande netwerk onderhouden en uitbreiden, het thema op agenda’s van verschillende belanghebbende plaatsen. Hiervoor gaan we actief in op opportuniteiten die zich aandienen. Vermits het deels om vraaggestuurde activiteiten gaat en deels op opportuniteiten, varieert de aard en de omvang van de activiteiten van jaar tot jaar. Toch blijkt uit de voorbije werkjaren dat het aandeel van deze opdracht in omgezette werktijd en personeelsinvestering zeer groot is. De gerealiseerde activiteiten worden jaarlijks gerapporteerd in het voortgangsrapport.
Adviezen overheid Op vraag: informatie en adviezen verstrekken m.b.t. de drugproblematiek, waaronder invullen van vragenlijsten van internationale organisaties, input leveren voor parlementaire vragen, participatie aan stuurgroepen, werkgroepen en begeleidingscommissies. - Vlaamse Werkgroep tabak, alcohol en drugs (TAD) - Commissie ter beoordeling van de projecten in het kader van het Fonds ter Bestrijding van Verslavingen - Stuurgroep Groenboek n.a.v. 6de staatshervorming – deelthema A&D - Ad hoc vragen Vlaamse en federale overheid, Cel Gezondheidsbeleid Drugs, …: afhankelijk van de vraag. - Opvolging conceptnota Vroeginterventie en begeleiding van projectfinanciering naar structurele financiering. - Participatie aan VLOR- commissie gezondheidsbevordering en verschillende werkgroepen Op eigen initiatief - Afhankelijk van de vraag en de hoogdringendheid van gevraagde (of pro-actieve) adviezen worden leden van VAD en/of het werkveld uitgenodigd om een gezamenlijk standpunt te formuleren met betrekking tot diverse aspecten van de A&D-problematiek. De evoluties in het kader van Artikel 107 zullen in 2012 zeker op het agenda staan. Andere thema’s zijn afhankelijk van de vraag. - Overleg op eigen initiatief kan wijzigen op basis van regelmatige evaluatie van de werking van de overleggroepen en op basis van noden en signalen vanwege overheid of werkveld. BIRN Activiteiten als regionaal focal point, samenwerking binnen een hervormd BMCDDA. Aanleveren van gegevens (exclusief TDI), aanleveren gegevens en coördinatie (aanlevering standaardtabellen) nationaal rapport, EDDRA en EWS. Deelname aan expertencommissies (op vraag en in afspraak met andere subfocal points) Opdrachten in kader van BIRN kunnen wijzigen op basis van opdrachten WIV als nationaal focal point. Zij worden deels gefinancierd via het WIV door het EMCDDA.
jaarplan/VAD/2013
8
Adviesverstrekking aan wetenschappelijke onderzoekers Op vraag: informatie en adviezen verstrekken m.b.t. de drugproblematiek, de preventiepraktijk en het zorgaanbod, waaronder participatie aan wetenschappelijke stuurgroepen en participatie aan onderzoek. Op eigen initiatief: Onderzoeksplatform: bestaat uit vertegenwoordigers van universiteiten en praktijkmensen uit de A&D-sector. In dit overleg worden o.a. onderzoeksthema’s aangebracht (o.a. voor thesissen) en informatie uitgewisseld. - Nieuwsbrief onderzoek - Databank Onderzoeksfiches - Oplijsting onderzoeksnoden - Jaarlijkse meeting rond een specifiek thema Op vraag en op eigen initiatief: Vertegenwoordiging in stuurgroepen en begeleidingscomités − Stuurgroep spuitenruil − Stuurgroep gezondheidsenquête − Werkgroep SODA: studie en registratie − Adviesgroep wetenschappelijke ondersteuning VVGG: uitkomsten in de GGZ − Stuurgroep Belgian Campbell Group − Redactie Tijdschrift Verslaving − Begeleidingscomité FOD wetenschapsbeleid − Werkgroep VIP Popov
Actieve deelname aan studiedagen Op vraag en op eigen initiatief: in functie van uitwisseling (ervaringen, projecten, feedback…), deskundigheidsbevordering, netwerking en implementatie (sensibiliseren, informeren) Actieve deelname: Ad hoc, afhankelijk van aanvaarding abstract Activiteiten als onderbouw van adviesverstrekking Dossiers Actualisering dossiers: - Cocaïne - Harm reduction Factsheets: - Energiedranken - Vluchtige snuifmiddelen Onderzoek/Rapporten - Factsheets met beschikbare cijfergegevens – jaarlijkse updates – enkel online - Syntheserapport leerlingenbevraging 2011-2012 - Rapport Gingerregistratie 2012 - Rapport kwantitatief uitgaansonderzoek - Bijkomende analyses op data gezondheidsenquête 2008 met klemtoon op lage SES (intern rapport)
jaarplan/VAD/2013
9
-
Uitbreiding indicatorenmeting VIGeZ met alcohol en drugs voor sectoren onderwijs, arbeid, welzijn, lokaal beleid. Verwerking van deze gegevens. Studentenbevraging (Antwerpen, Gent, Leuven)
Wetenschappelijke publicaties afhankelijk van aanvaarding Vragenlijsten - ad hoc Publicaties waarvan de inhoud gevolgen kan hebben op het gevoerde beleid, worden 20 dagen op voorhand doorgestuurd aan kabinet en agentschap. Dit zal minimaal gebeuren voor volgende publicaties: − VAD-leerlingenbevraging − Gingerrapport − DrugLijncijfers − Uitgaansonderzoek De noodzaak van andere publicaties wordt ad hoc ingeschat.
jaarplan/VAD/2013
10
Opdracht 3: Verlenen van informatie aan de media, pro-actief en reactief.
Planning 2013 Antwoorden op vragen van de media hebben tot doel standpunten te vertolken, te reageren op actualiteit, nuanceren van berichtgeving door het aanreiken van objectieve en wetenschappelijk onderbouwde informatie en door doorverwijzing naar experten. VAD/De DrugLijn wordt steeds meer door de pers als expertisecentrum voor de alcoholen andere drugproblematiek erkend. Persconferenties/persberichten hebben tot doel actuele informatie (vb. cijfers, resultaten onderzoek), een nieuw initiatief of een campagne, ... aan het grote publiek kenbaar te maken. Planning 2013: − Cijfers druglijn (voorjaar) − Cijfers leerlingenbevraging − Cijfers uitgaansonderzoek Rubriek actueel op www.vad.be Reacties op een nieuwsfeit of berichten in de media. Bedoeling is bepaalde nieuwsberichten te kaderen, te relativeren of in zijn juiste context te plaatsen. Redactionele ruimte in tijdschriften of weekend-edities van kranten bieden de mogelijkheid om vollediger en uitgebreider op een (deel)thema in te gaan. VAD schuift – vaak naar aanleiding van persconferenties – thema’s naar voor, maar uiteindelijk is het de pers die bepaalt wat er verschijnt.
jaarplan/VAD/2013
11
RESULTAATGEBIED II: METHODIEKONTWIKKELING Opdracht 4 Het ontwikkelen van methodieken en het aanpassen van bestaande methodieken gericht op het voorkomen van gezondheidsschade door middelengebruik, voor preventiewerkers en intermediairs.
Planning 2013 Nieuwe en te actualiseren methodieken Het resultaatsgebied methodiekontwikkeling geeft de nieuwe accenten en thema’s aan waarrond de komende jaren zal worden gewerkt. De ontwikkelde methodieken, concepten en werkinstrumenten hebben een wetenschappelijke basis, worden gerealiseerd in samenwerking met relevante actoren, zijn afgestemd op de noden en behoeften van de gebruikers en kennen een planmatige ontwikkelingswijze. Aan de basis van elke nieuwe methodiek ligt een onderzoeksfase. De onderzoeksfase impliceert een literatuuronderzoek naar de effectiviteit en/of haalbaarheid en desgevallend een bevraging van de noden in de praktijk. De onderzoeksfase resulteert of in een projectplan (inclusief doelen, ontwikkelingsplan, implementatieplan, evaluatieplan,…) of in het stopzetten of heroriënteren van de methodiekontwikkeling. Elke fase in de ontwikkeling van nieuwe methodieken bevat specifieke elementen en/of kwaliteitscriteria. Normaliter wordt voor elke methodiek, samen met een begeleidingsgroep (intern of extern), doelgroep en doel bepaald op basis van de onderzoeksfase. Ook in de ontwikkelingsfase van de methodiek geeft een begeleidingsgroep permanente feedback en sturing aan het ontwikkelingsproces. Het ontwikkelde materiaal wordt getest in een pilootfase. De vorm waarin dit gebeurt, is afhankelijk van het soort concept, methodiek of instrument. Op basis hiervan worden methodieken in een definitieve vorm gegoten en van een implementatiestrategie (Resultaatsgebied III ondersteuning van implementatie) en een evaluatieplan (Resultaatsgebied IV evaluatie) voorzien. Het proces van methodiekontwikkeling wordt geconcretiseerd in de projectfiche per methodiek. Methodiekontwikkeling, implementatie en evaluatie (resultaatsgebied II, III en IV) vormen dan ook een onafscheidelijk geheel in de planning. Het gebruik van deze projectfiche ondersteunt de planmatige aanpak van methodiekontwikkeling, verhoogt de transparantie en vermijdt dubbelrapportering in verschillende resultaatsgebieden van het voortgangsrapport. Methodiekontwikkeling is steeds een participatief proces waarbij zowel preventiewerkers als vertegenwoordigers van de sector of doelgroep waarvoor een methodiek wordt uitgewerkt, worden betrokken. Permanent actualiseren basisconcepten Voor de meeste sectoren (onderwijs, arbeid, jeugdwerk, bijzondere jeugdzorg, OCMW, uitgaanssector en lokaal beleid) is een basisconcept gebaseerd op een beleidsmatige aanpak van alcohol- en drugproblemen ontwikkeld. Voor deze sectoren is doorgedreven ondersteuning van de implementatie de boodschap. Naast implementatie en lokale verankering moeten deze basisconcepten permanent geactualiseerd en up to date gehouden worden zowel op vlak van inhoud als op vlak van vormgeving. Dit betekent dat sommige basisconcepten gedeeltelijk of volledig herwerkt moeten worden. Accenten in 2013:
jaarplan/VAD/2013
12
-
-
Kwetsbare groepen. We continueren het onderzoek dat in 2012 is gestart naar maatschappelijk kwetsbare groepen, onder andere op basis van een analyse van de data uit de gezondheidsenquête en onderzoeken via welke sectoren we deze doelgroepen kunnen aanspreken (vooronderzoek). De effectieve methodieken en best practices werden in kaart gebracht. Eind 2012 worden nog specifieke doelgroepen en methodieken geselecteerd om in een verdere planning uit te werken voor gebruik in de Vlaamse praktijk. Specifiek voor de doelgroep kwetsbare jongeren willen we een traject uittekenen binnen de beleidsontwikkeling in de BJZ, DO, Leertijd en BSO met methodieken van selectieve preventie, vroeginterventie en hulpverlening. Hierin wordt de idee van ketenzorg geconcretiseerd. Daarnaast continueren we de ontwikkeling van methodieken naar doelgroepen met een andere etnisch culturele achtergrond, kinderen van ouders met een afhankelijkheidsprobleem (beide project) en mensen met een mentale beperking. Ook het project ‘Heel wat in huis’ heeft een extra focus op de doelgroep kwetsbare ouders. Verder bevat de werking naar de welzijnssector zeker elementen van kwetsbaarheid waar we in 2013 verder willen op inzetten.
-
Kortdurende interventies blijven ook voor de komende jaren belangrijke interventiemethodieken. Naast de initiatieven in het kader van het Vlaamse project ‘Vroeginterventie door middel van groepswerkingen met jongeren die riskant of beginnend problematisch gebruiken’ die voornamelijk gaan over vorming en opleiding en registratie, wordt ook het gebruik van korte interventies binnen de eerstelijnsgezondheidszorg en –welzijnssector (o.a. gebruik van Assist) verder ondersteund. We onderzoeken de mogelijkheden tot ontwikkelen van een kort advies op maat van de BJZ en CLB en verfijnen de toepassing van de SEM-J. Na afloop van het EU-project ESBIRTES (voorjaar 2013) bekijken we de verdere implementatie van deze methodiek in de spoeddiensten.
-
Jongeren vormen een blijvend aandachtspunt via de ontwikkeling van materialen/methodieken gebruik makend van nieuwe technologieën (o.a. social media). Verder plannen we de herwerking van SXTC met de ontwikkeling van een pakket over alcohol en seksualiteit bij 15-18 jarigen en wordt de leerlijn TAD in een samenwerking met VIGeZ gefinaliseerd.
-
Als thematische klemtonen beogen we verder te werken op de thema’s alcohol en cannabis (preventie en hulpverlening). Daarnaast, maar op minder universele en meer gerichte wijze, is gamen een op te volgen thema.
Verkennende fase en/of onderzoeksfase -
We onderzoeken bij elke nieuw te ontwikkelen methodiek de mogelijkheden tot integratie van TAD.
-
Nodenverkenning rond alcohol- en medicatiemisbruik bij de doelgroep senioren.
-
Verder opvolgen van thema’s gamen en internetmisbruik: inventariseren van aanpak in het buitenland en link met/mogelijkheden van vroeginterventie onderzoeken.
-
Ketenzorg: ontwikkelen van traject binnen beleidsontwikkeling in de BJZ, DO, Leertijd en BSO waarin methodieken van selectieve preventie, vroeginterventie en hulpverlening worden ontwikkeld en bestaande methodieken in een ketenzorg worden geïntegreerd. Deze methodiekontwikkeling zal over verschillende jaren worden uitgewerkt.
jaarplan/VAD/2013
13
- Gebruik van Sociale Media in preventie: opvolgen van mogelijkheden om via gebruik van sociale media de preventie-initiatieven naar intermediairs te versterken via aanwezigheid en gebruik van sociale media. Ontwikkelingsfase
Ontwikkelen van een kort advies-methodiek op maat van de BJZ en CLB en verfijnen de toepassing van de SEM-J.
Ontwikkeling van een pakket over genotsmiddelen en seksualiteit bij 16-18 jarigen (herwerking SXTC ism Sensoa).
-
Cannabis: In verdere opvolging van de cannabis sensibiliseringscampagne in 2012 met ‘muziek, lachen en voetbal is mijn drug’ willen we verder inzetten op deze lijn met een continuering van deze positieve campagne enerzijds en een 2 de deelcampagne waarin we de risico’s van cannabis bij de gebruiker in de picture willen zetten.
-
Doelgroep mensen met beperking: ontwikkeling van een vormingsaanbod voor de drughulpverlening (2013-2014) en handvaten voor de ontwikkeling van een alcoholen drugbeleid in de gehandicaptensector (2013-2014).
-
Gamen: ontwikkeling van een folder over gamen in kader van pakket Drugs etc.
-
Uitbreiding ECAT-methodiek met illegale drugs
Actualisering van bestaande methodieken - Drugs in beweging: website voor jeugdbewegingen over opzetten van een drugbeleid: start herwerking in najaar 2012, afwerking in 2013.
jaarplan/VAD/2013
14
RESULTAATGEBIED III: ONDERSTEUNING VAN IMPLEMENTATIE Opdracht 5 Het aanbieden van een ondersteuningsaanbod, prioritair aan de drugpreventiewerkers in de CGG, zoals vastgelegd in een samenwerkingsprotocol tussen VAD en CGG, en voor lokale preventiewerkers en intermediairs. Het ondersteuningsaanbod bestaat uit sensibilisering, adviesverstrekking, coaching, vorming en begeleiding van (piloot)projecten die regio-overstijgend zijn en/of waarbij verschillende maatschappelijke sectoren betrokken zijn. Het ondersteuningsaanbod staat in functie van de implementatie van methodieken.
Planning 2013 Implementatie van nieuwe en bestaande methodieken en concepten is een veelzijdig proces en is verspreid overheen de verschillende resultaatsgebieden (informatieverstrekking, adviezen, studiedagen, overleg, vorming, bekendmaking…). Methodiekontwikkeling, implementatie en evaluatie vormen één onlosmakelijk geheel en worden bij voorkeur opgevolgd via de projectfiche (zie ook opmerking resultaatsgebied II methodiekontwikkeling). Implementeren betekent regionaal verankeren van bestaande basisconcepten en nieuwe methodieken binnen verschillende maatschappelijke sectoren en naar alle doelgroepen. We bekijken de mogelijkheden om het facettenbeleid verder te ontwikkelen naar andere beleidsdomeinen o.a. onderwijs, welzijn, gezin, jeugd, sport…. Hiervoor starten of onderhouden we op continue wijze netwerken met de koepels van de verschillende sectoren en zoeken actief naar partners/ondersteuners om regionale verankering te realiseren. Ondersteunen van implementatie behoort tijdens deze convenantperiode tot de kernopdracht van VAD (cf. ook actieplan TAD: inzet op implementatie). Dit omvat ondersteuning van LOGO’s, CGG-preventiewerkers en intermediairs op basis van hun noden en vragen bij de regionale verankering/implementatie. We ontwikkelen hiervoor een aangepast ondersteuningsaanbod. Naast netwerking zijn bekendmaking, consult, advies en ondersteuning en vorming essentiële instrumenten om succesvol te implementeren. Bij elke nieuwe methodiek hoort een implementatiestrategie waarin verschillende ondersteuningsactiviteiten opgenomen worden. Deze worden beschreven in het implementatieplan, dat een integraal onderdeel is van de projectfiche. Consult en advies vormt een belangrijke pijler in het implementatieproces. Het is een begeleiding op maat van de intermediair. Zeer diverse groepen van intermediairs doen beroep op VAD voor ondersteuning en begeleiding bij de implementatie. We onderscheiden enerzijds adviesvragen per telefoon of mail en anderzijds participatie aan werkgroepen van derden. Verder begeleiden we, indien een Vlaamse meerwaarde, innoverende pilootprojecten. Ter ondersteuning van de implementatieopdracht van preventiewerkers organiseren we tal van werkgroepen. - Gedurende 2 maal 1 week registreren we de consult- en adviesvragen per soort vraag en per doelgroep. De laatste jaren noteerden we een stijging van het aantal vragen. Op jaarbasis betekent dit naar schatting om en bij de 7000 vragen naar consult en advies; Dit vraagt vanzelfsprekend een grote en vrij moeilijk vooraf in te plannen tijdsinvestering van de VAD-medewerkers. - Het aantal ondernomen acties op vlak van overleg varieert jaarlijks en is afhankelijk van aanbod en vraag. Enkele constanten zoals het preventieteam, werkgroep consult (ouders), programmacommissie arbeid, werkgroep onderwijs, werkgroep partywise,
jaarplan/VAD/2013
15
-
-
werkgroep jeugdwerk, werkgroep bijzondere jeugdzorg, werkgroep OCMW, … zorgen voor de nodige afstemming en vernieuwing wat onze basisconcepten betreft. De vraag naar participatie aan overleg van derden is uiteraard afhankelijk van de vraag en daardoor eveneens soms een moeilijk in te schatten onderdeel van dit resultaatsgebied. Doorgedreven netwerking maakt dat over het algemeen professionelen op systematische wijze beroep doen op het advies- en coachingsaanbod van VAD. Bekendmakingsinitiatieven zijn uitermate belangrijk om nieuwe en bestaande concepten onder de aandacht te brengen en te houden. Persinitiatieven, mailings, ebrieven, overzichtsmaterialen, artikels behoren tot het bekendmakingsarsenaal.
Permanent aanbod via: - deelname aan overleg en initiatieven van derden - organisaties van werkgroepen - verspreiden van e-nieuwsbrieven, eigen tijdschrift en gerichte mailings - eigen websites met o.a catalogus - websites en tijdschriften van derden - vormingen (zie resultaatsgebied V, opdracht 10) Specifieke implementatieprojecten in 2013: - Studenten hoger onderwijs: alcohol en medicatie tijdens examens - SEM-J: herprofilering - Lokaal beleid: BBC fiches (ism VIGeZ), lokale monitor - LOL zonder alcohol (op basis van evaluatie) - Quality Nights - Vroeginterventie bij apothekers, spoeddiensten, huisartsen (ism Domus Medica) - Cannabis: luik 2 sensibiliseringsinitiatief - Vervolg implementatie methodieken die in 2012/2013 in projecten werden uitgewerkt (o.a. Zwangerschap, KOAP, Allochtonen) Netwerken: In het kader van het samenwerkingsprotocol TAD werden nieuwe netwerken opgezet met de LOGO’s om hen te ondersteunen in functie van hun disseminatie-opdracht.
jaarplan/VAD/2013
16
RESULTAATGEBIED IV: EVALUATIE VAN INTERVENTIES Opdracht 6: Het onderzoeken van de effectiviteit van de toegepaste methodieken
Planning 2013 Evaluatie is impliciet en expliciet een onderdeel van elke VAD interventie en past binnen een planmatige aanpak. Tijdens overlegmomenten worden methodieken op systematische wijze kritisch onder de loep genomen (lees: permanente evaluatie) en bijgestuurd door verschillende actoren – ontwikkelaars én gebruikers. Deelnemers en lesgevers evalueren de vormingen. Op die manier wordt, op een (in)directe wijze, heel veel informatie verzameld over de tevredenheid, bruikbaarheid en toepassingswijze van methodieken én kan bijsturing gebeuren. Actieve ondersteuning van preventiewerkers en intermediairs op het vlak van evaluatie en evidence based werken gebeurt via de bibliotheek service, via advies- en consult en via de ondersteuning van specifieke evaluatievragen. Per methodiek bekijken we de relevante evaluatiemogelijkheden. Concreet kan dit o.a. door het toevoegen van checklists voor procesevaluatie aan VAD-methodieken die preventiewerkers gebruiken voor het coachen van intermediairs. Daarnaast ondersteunen we preventiewerkers door (online) tips & tools te voorzien voor het evalueren van hun activiteiten. Op systematische wijze worden hier nieuwe en goede voorbeelden aan toegevoegd. Tot slot voorzien we preventiewerkers van goede voorbeelden van vragenlijsten om een beleid, dat ze samen met intermediairs hebben ontwikkeld, te evalueren. Indien haalbaar en aangewezen organiseren we eveneens ondersteuning voor intermediairs bij de evaluatie van activiteiten die ze ondernemen a.d.h.v. VADmethodieken. Specifiek voor 2013: Tevredenheidsmetingen − CGG-Preventiewerkers in kader van samenwerkingsprotocol met CGG − Logo-medewerkers − E-mail-beantwoording en chat DrugLijn - ondezoeksplatform − Toepassingsgraadmetingen/evaluatie van gebruik - Chatten bij de druglijn - infostand: alcohol bekijk het eens nuchter - Quality Nights (2013-2014) Effectevaluatie - Nieuwsbrieven naar netwerk hulpverleners - www.druglijn.be - LOL zonder alcohol (herhaling met grotere steekproef): 2013-2014 Indicatorenmeting ism VIGeZ.
jaarplan/VAD/2013
17
Opdracht 7: Organiseren van een leerlingenbevraging in secundaire scholen, die peilt naar attitude en gedrag van leerlingen inzake middelengebruik en een evaluatie-instrument biedt voor het drugbeleid van de school.
Planning 2013 Leerlingenbevraging Jaarlijkse bevraging in 80 scholen (per schooljaar) (8/maand gedurende 10 maanden). Per school wordt volgende procedure doorlopen (i.s.m. CGG-preventiewerkers of lokale preventiewerkers): - intakeprocedure - bevraging school (beleid) - bevraging leerlingen - verwerking gegevens in schoolrapport - vorming: aan de slag met de resultaten van de leerlingenbevraging - verwerking gegevens in de school Jaarlijks wordt de vragenlijst geëvalueerd en kunnen een beperkt aantal nieuwe vragen op basis van trends worden toegevoegd. We evalueren het modelschoolrapport en de vorming ’aan de slag’ in functie van herhaalde participaties van scholen Syntheserapport - Syntheserapport met de representatieve gegevens van de periode september 2011-juni 2012 Verdiepende analyses gebeuren op basis van de noodzaak en worden op maat verwerkt. Samenwerkingsprotocol tussen HBSC en ESPAD Het overleg om te komen tot maximale afstemming tussen de drie onderzoeken wordt verdergezet.
jaarplan/VAD/2013
18
Opdracht 8: Organiseren van een registratiesysteem dat gegevens verzamelt over de activiteiten van preventiewerkers.
Planning 2013 Op basis van de Gingerresultaten wordt jaarlijks een monitoringrapport gemaakt. Bekendmaking van de Gingerresultaten zal gebeuren via publicaties en presentaties (afhankelijk van opportuniteiten). Prioritair aandachtspunt blijft het maximaliseren van het Ginger-deelnemersveld, met sterkere focus op aangroei lokale preventieactoren. Hiervoor zijn bekendmaking, ondersteuning en sensibilisering essentieel. Dit gebeurt o.a. door het verzorgen van de inhoudelijke en technische help-desk, via nieuwsbrieven, enz. De CGG-preventiewerkers worden ondersteund om de output en kwaliteit van de registratie te optimaliseren (in kader van evaluatie samenwerkingsprotocol en projecten). Verder bekijken we de mogelijkheden om Ginger in Cirro te integreren. Specifiek in 2013: Participatie aan overleg overheid ivm ontwikkeling/implementatie van Cirro Ginger: o Jaarrapport met verwerking cijfergegevens 2012 o Vormingen met casussen en verwerkingsmogelijkheden van Ginger op organisatieniveau
jaarplan/VAD/2013
19
Resultaatgebied V: vorming en deskundigheidsbevordering Opdracht 9 Peilen naar de behoeften aan vorming en opleiding bij drugpreventiewerkers, intermediairs en intermediairs in opleiding. Opdracht 10: organiseren van een vormingsaanbod voor drugpreventiewerkers, hulpverleners, intermediairs en intermediairs in opleiding.
Planning 2013 Doelgroep preventiewerkers − −
− − −
Basisvorming A&D preventie (5 dagen) voor beginnende preventiewerkers. Open aanbod: vormingen van één of meerdere dagen voor preventiewerkers (kennis, vaardigheden, nieuwe trends en nieuwe methodieken, evaluatie en evidence based werken, werken met bronnen en cijfers, ECAT-methodieken o.a. lokale analyse, juridische statuten, …), Seminaries Masterclass: voor CGG-preventiewerkers Vormingen op vraag (op maat)
Doelgroep: intermediairs in maatschappelijke sectoren Het vormingsaanbod naar sectoren wordt in samenwerking met de preventiewerkers CGG uitgewerkt en resulteert in een Vlaams en/of regionaal aanbod. Het vormingsaanbod ondersteunt de basisconcepten in elke sector (een alcohol- en drugbeleid) en richt zich verder op het ondersteunen van de implementatie van nieuwe methodieken en concepten. Vorming is gericht op kennisvermeerdering, attitudevorming en aanleren van vaardigheden. Ten slotte worden professionelen via het vormingsaanbod geïnformeerd over nieuwe trends en ontwikkelingen met betrekking tot de thematiek. Voorbeelden van te organiseren vormingen zijn o.a.: - Vlaams en/of regionaal aanbod in samenwerking met de preventiewerkers CGG - ervaringsuitwisseling - Onderwijs via samenwerking met koepels - Leerlingenbevraging -… Doelgroep hulpverleners -
Tweejarige opleiding drughulpverleners Basisvorming hulpverleners (3 dagen) Open aanbod: vormingen van één of meerdere dagen voor hulpverleners (kennis, vaardigheden, nieuwe trends, nieuwe methodieken, kortdurende interventies, uitkomstenmanagement en kwaliteitsbevordering,…) Ervaringsuitwisseling Seminaries: introductie, verkenning nieuw thema Master class: voor ervaren hulpverleners Vormingen op vraag (op maat) van een organisatie
Doelgroep DrugLijnmedewerkers -
Basisvorming voor nieuwe medewerkers en vrijwilligers Vormingsavonden (6-wekelijks)
jaarplan/VAD/2013
20
-
Uitwisselingsavonden
A&D-sector -
Studiedag: jaarlijkse studiedag Onderzoeksplatform: jaarlijks
Intermediairs in opleiding − -
Hoger onderwijs: via curriculum lerarenopleiding (docenten) Studenten: stages, thesissen, werkbezoeken
Interne vorming VAD-medewerkers -
In-service: afhankelijk van noden en behoeften in het team. Specifieke vorming medewerkers op basis van takenprofiel Participatie aan binnenlandse en buitenlandse studiedagen en congressen
Bovenstaande wordt geconcretiseerd (data, thema, …) en bekendgemaakt aan de hand van de vormingsbrochures en de aankondigingen op de websites.
jaarplan/VAD/2013
21
Pro Memorie – VAD-activiteiten buiten convenant, andere financierings-kanalen
Birn – VAD als subfocal point – 50% EMCDDA Innoverende projecten (eigen middelen) Aanvulling collectie tijdschriften bibliotheek Aanbod didactisch materiaal in regionale depots Tijdelijke versterking DrugLijn team voor introductie chat in project KOAP
Participatie in internationale netwerken Eurocare: alcoholbeleid ELISAD: netwerk Europese A&D-bibliotheken FESAT: Europees netwerk telefoonlijnen EUCAM: European Centre for Monitoring Alcohol Marketing APN: Alcohol Policy Network EUSPR: European Society for Prevention Research Europese projecten Esbirtes (2011-2013): spoeddiensten en uitgaansdrugs Wiseteens (2011-2013): online kortdurende interventies voor jongeren NEWip: implementatieproject in het uitgaansleven (Quality labels, peer support standards, nieuwe media) Trafic light: preventie naar mensen met beperking (nog niet goedgekeurd). Projecten in het kader van het fonds ter bestrijding van verslavingen verlengingen Kwaliteitsbevordering in de verslavingszorg (pilootproject) (nog niet goedgekeurd). Motiverende gespreksvoering: didactisch materiaal(nog niet goedgekeurd). Assist – verdere implementatie bij huisartsen en eerstelijnsgezondheidswerkers (nog niet goedgekeurd). ADHD-protocol in hulpverlening: verdere implementatie in A&D-sector (nog niet goedgekeurd). Projecten in het kader van het fonds ter bestrijding van verslavingen via iDA verlengingen Pilootproject in spoeddiensten rond detectie en kortdurende interventie mbt alcohol (nationaal project, Vlaamse luik wordt door VAD uitgevoerd). (nog niet goedgekeurd). vervolgcampagne naar distributiesector omtrent het verbod op alcoholverkoop aan -16j en -18j. (nationaal project, Vlaams luik wordt door VAD uitgevoerd). (nog niet goedgekeurd). Projecten in het kader van een oproep van het Agentschap zorg & gezondheid Project allochtonen (2011-2013) ontwikkelen van een methodiek op basis van Rapid Assessment and Response methodiek Project Vroeginterventie (2012-2013): coördinatie en afstemming van project vroeginterventie via groepswerking en ontwikkelen van basisopleiding. Projecten in kader van oproep VAZG: TAD en gezin KOAP (2012-2013). Heel wat in huis: interactieve vormingen (2012-2013). Project i.s.m. VIGeZ: e-educatie (2012-2014). Project in kader van FOD Wetenschapsbeleid Participatie in het Adapte Youth - onderzoek KUL – partner in project Up too date: alcohol en drugs en houding huisartsen en bedrijfsartsen – partner in consortium (2012-2014).
jaarplan/VAD/2013
22
VAD - begroting convenant 2013 UITGAVEN - 2013 1 Personeelskosten Totaal
1.950.000 € 1.950.000 €
2 Algemene werkingskosten 2.1 Huisvesting 2.2 Algemene werking 2.3 Afschrijvingen totaal 3 Specifieke werking R1 Docu/publicaties Bibliotheek Druglijn onderzoek R2 Methodiekontwikkeling R3 Implementatie R4 Bevraging Ginger R5 Vorming & studiedagen totaal
145.000 € 190.000 € 15.000 € 350.000 €
50.000 € 23.500 € 25.000 € 5.000 € 70.000 € 30.000 € 25.000 € 1.600 € 60.000 € 290.100 €
ALGEMEEN TOTAAL
2.590.100 €
INKOMSTEN - 2013 1 Toelagen werkingskosten 1.1 Convenant 1.2 VIA totaal
2.324.304 € + 2% 2012 60.000 € exact bedrag nog niet gekend 2.384.304€
2 Diverse werkingsopbrengsten 2.1 Ledenbijdragen 2.2 Docu & consult 2.3 Vorming & studiedagen 2.4 Giften-sponsoring totaal 3 Recuperatie van kosten 3.1 Sociale Maribel totaal
1.600 50.000 60.000 2.000
€ € € € 113.600 €
82.000 € exact bedrag nog niet gekend 82.000 €
ALGEMEEN TOTAAL
jaarplan/VAD/2013
2.579.904 €
23
