Minuut
Gemeente Maastricht Beleid en Ontwikkeling | team Vastgoed |
BEZOEKADRES
Mosae Forum 10 6211 DW Maastricht POSTADRES
Postbus 1992 6201 BZ Maastricht
ONDERWERP
DATUM
Capucijnenstraat 43-45
24 maart 2015
BEHANDELD DOOR
DOORKIESNUMMER
R. (Ronald) Pellemans
043 350 42 14
E-MAILADRES
FAXNUMMER
[email protected]
043 350 -- --
BIJLAGEN
ONZE REFERENTIE
UW REFERENTIE
Ten behoeve van de verkoop van het complex Capucijnenstraat 43-45 is het wenselijk te voren aan te geven wat de randvoorwaarden zijn, welke worden gesteld aan de toekomstige omgang met het gebouw ten behoeve van het behoud van de monumentale waarde.
Achter de straatvleugel ligt het klooster dit is gemeentelijk monument nummer GM1277 Voor de beschrijving hiervan zie bijlage 1. Hierin staan met name de zaken welke specifiek van belang zijn aan voor de waardering van dit gedeelte van het gebouw: • • • • • •
het decoratieve stucwerk van de kapel de decoratieve ‘beeldnissen’ van de kapel de hardstenen sierelementen en omlijstingen van de kapel de mergelstenen hoekkettingen van de kapel het siermetselwerk van de lekenkapel het siermetselwerk van de kloostervleugels
Omgang met het monument Voor veranderingen aan de monumenten is altijd een omgevingsvergunning vereist met uitzondering van de algemene uitsluitingen zoals genoemd in het BOR. Verandering zijn doorgaans mogelijk mits geen monumentale waarden worden aangetast. Om een richting te hebben over wat wel en wat niet toelaatbaar is zijn door de gemeente Maastricht richtlijnene opgesteld. In het document staan de specifieke richtlijnen per onderdeel van een gebouw. PAGINA
1 van 7
Memo
We hebben te maken met: - Capucijnenstraat 43 Geen status - Capucijnenstraat 45 Rijksmonument nummer 26934 Gesticht Misericorde. Straatvleugel met zeer brede lijstgevel, voorzien van vensters in omlijstingen, samengesteld uit onderdelen van vroegere kruisvensters, XVIII. Koetspoort in een gebeeldhouwde omlijsting van Naamse steen met rechte latei en een snijraam. Op het achterterrein een huis, XVI, met op de verdieping een venster in Naamse steen met accoladeboog. Ingang en benedenvensters met segmentbogen in Naamse steen. Gevelsteen met zwarte hond.
De richtlijnen zijn te vinden op de website van de gemeente Maastricht. Initiatieven kunnen het beste voorafgaand aan de definitieve planvorming worden besproken met de ambtenaar van cultureel erfgoed, om vertragingen in het vergunningenproces te voorkomen. Of het nu onderhoud of een restauratie betreft, het aanpassen aan de huidige gebruikseisen of een herontwikkeling ten behoeve van toekomstig ander gebruik, de uitgangspunten welke hier staan beschreven moeten altijd een leidende rol spelen in het denkproces van omgang met cultureel erfgoed. Indien met gemotiveerde redenen voor vernieuwing en herontwikkeling wordt gekozen, dient dit eveneens te gebeuren vanuit deze cultuurhistorische randvoorwaarden.
Behoud gaat voor vernieuwen Historische constructies, structuren en bouwmaterialen geven een pand belangrijke monumentale en historische waarde. Door de aanwezigheid hiervan is de geschiedenis en ontwikkeling van het monument afleesbaar. Met het vervangen of wijzigen van de bestaande constructies, structuren, materialen, details en waardevolle interieuronderdelen kunnen deze bouw- en cultuurhistorische waarden verloren gaan. Daarom dienen deze waarden met respect behandeld te worden.
Behoud door zorgvuldig ontwikkelen en vernieuwen
Respect voor historische structuren Externe hoofdstructuren moeten met respect behandeld worden; dit geldt voor de voor- en achtergevel-rooilijnen en de herkenbaarheid van bouwvolumes, zoals achterhuizen, schuren, koetshuizen en tuinhuizen. Ingrepen in de structuur dienen te gebeuren met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, waarbij optimaal aansluiting gezocht wordt bij het oorspronkelijke concept. De interne structuur dient zoveel mogelijk in tact te blijven en de ingrepen moeten zodanig uitgevoerd worden, dat de oorspronkelijke structuur herkenbaar blijft.
Respect voor historisch materiaal Alvorens tot vervanging van historisch materiaal over te gaan moet eerst onderzocht worden of technisch herstel van het aangetaste materiaal mogelijk is. Bij noodzakelijke vervanging moet gekozen worden voor materiaal dat gelijksoortig is aan het te vervangen materiaal. Indien dit niet mogelijk blijkt dient gezocht te worden naar bij de historische materialen passende oplossingen.
Respect voor authenticiteit Bij restauratie moet men de historische gelaagdheid en de afleesbaarheid van het verleden in vormgeving, constructie en materiaalgebruik respecteren. Het transformatieproces, door verandering van het gebruik of functie, dat een gebouw door de tijd heen ondergaat, heeft historische waarde. Een monument ontleent ondermeer zijn waarde aan de bouwgeschiedenis.
PAGINA
2 van 7
Memo
Toevoegingen dienen tot stand te komen op zodanige wijze dat de monumentale waarden van het pand zo min mogelijk worden aangetast. Een eigentijds ontwerp heeft hierbij de voorkeur, waarbij moderne materialen mogelijk zijn. Dergelijke ingrepen dienen zorgvuldig te worden afgewogen en in harmonie met het monument te worden vormgegeven. Ze moeten een meerwaarde geven aan de historische gelaagdheid van het monument. Met name ondergeschikte toevoegingen of veranderingen dienen zodanig te worden uitgevoerd dat ze op het moment dat ze ongedaan gemaakt zouden worden geen blijvende schade aan de monumentale waarden hebben aangericht. De toe te passen technieken mogen geen mechanische, fysische of chemische schade toebrengen aan een monument.
Indien het oorspronkelijke materiaal reeds volledig verloren is gegaan wordt niet gepleit voor reconstructie, maar voor een eigentijds ontwerp zodat de geschiedenis afleesbaar blijft.
Respect voor details De kwaliteit van een monument wordt vaak bepaald door de aanwezigheid van historische bouwdetails. De oorspronkelijke detaillering in de vorm van profileringen, roedeverdelingen in vensters, voegwerk, gevelafwerking, decoraties, metselpatronen, etc. dient optimaal gerespecteerd te worden. Indien er sprake is van eigentijdse interventies, dient de detaillering qua maat en schaal in harmonie te zijn met het historische karakter van het pand.
Memo
PAGINA
3 van 7
Bijlage 1 ADRES
Capucijnenstraat bij 45 6211 RP Maastricht
GEGEVENS
Objectnaam: Maison de la Miséricorde Oorspronkelijke functie: kloostercomplex Zusters v.d. Miséricorde Huidige functie: kantoren en zalen ‘Traject’ (gemeente Maastricht)
STATUS
Dominant bouwwerk (kloosterkapel, kloostervleugels, lekenkapel)
FOTO’S
Memo
De noordelijke kopgevel van de kloosterkapel
De oostelijke zijgevel van de kloosterkapel
De noordelijke kloostervleugel
De oostelijke kloostervleugel
PAGINA
4 van 7
De lekenkapel vanuit het noorden
OMSCHRIJVING
De lekenkapel vanuit het zuidoosten
Inleiding Laatnegentiende-eeuwse kloosterkapellen en strijk- en wasinrichting van het voormalige klooster van de Zusters van de Miséricorde, gelegen binnen de bebouwde kom en binnen het beschermd stadsgezicht van Maastricht. Sinds de jaren zeventig van de twintigste eeuw is het complex bijna constant aan verbouwingen onderhevig geweest. Bij deze werkzaamheden zijn veel historische elementen, waaronder kapconstructies, vloerconstructies, interieurs vernieuwd en soms zelfs gehele gebouwen gesloopt.
1. De kloosterkapel met haar aanbouw De negentiende-eeuwse tweelaags kapel wordt met een zadeldak gedekt en is parallel aan de straatvleugel gesitueerd. De vleugel is in het laatste kwart van de twintigste eeuw ingrijpend verbouwd. Hierbij zijn de oorspronkelijke kapspanten vervangen door stalen en is een nieuwe vloer aangebracht boven de oude. Het oorspronkelijke interieur van de vijf traveeën lange, éénbeukige kapel is nagenoeg geheel verdwenen. Enkel boven de moderne zoldervloer zijn op enkele plaatsen nog restanten van schilderingen zichtbaar. Op de witgeschilderde buitenmuren van de kapel zijn met gele verf de mergelstenen hoekkettingen, waterlijsten en vensteromlijstingen in de gevel geaccentueerd. De lange oostgevel van de kapel heeft moderne gevelopeningen op de begane grond, met een oude hardstenen deuromlijsting bij de zuidelijke hoek. Boven de hardstenen waterlijst zijn vijf originele spitsboogvensters met gestucte omlijstingen, met vernieuwde ramen. Op de gestucte panelen onder de hardstenen vensterbanken is een Latijnse tekst aangebracht waarvan de laatste woorden “…domus orationis vorabitur” zijn. De gevel heeft tussen de vensters pilasters met een pinakel en een sokkeltje, vermoedelijk hebben hiertussen heiligenbeelden gestaan. De goot is gesierd met een geornamenteerde lijst. De noordelijke kopgevel heeft twee vensteropeningen die geen van beide oorspronkelijk zijn. Aan de westzijde (de straatzijde) sluit een tweelaags, vier vensterassen breed bouwdeel onder een modern lessenaardak op de kapel aan. De overgang tussen beide bouwdelen wordt in de kopgevel van de kapel geaccentueerd met een hoekketting.
PAGINA
5 van 7
Memo
Beschrijving Van het kloostercomplex van de Zusters van de Miséricorde is de straatvleugel aan de Capucijnenstraat beschermd als rijksmonument. In deze bescherming zijn de twee neogotische kapellen aan de achterzijde en de kloostervleugels niet opgenomen.
2. De lekenkerk In 1896 werd het kloostercomplex vergroot met een lekenkerk, die haaks op de bestaande kapel werd gericht. De vier traveeën lange, éénbeukige kerk is gebouwd in neogotische stijl en heeft een zeszijdige koorsluiting. Aan de westzijde is een portaal. Het hoofdvolume wordt gedekt door een zadeldak, het portaal door een driezijdig schilddak en het koor door een schilddak. De daken zijn bedekt met leien. In het dak van de kapel en het koor zijn driehoekige dakkapellen. De bakstenen gevels hebben als pilasters uitgevoerde steunberen waartussen spitsboogvensters met een bakstenen vorktracering. De stalen binnenramen lijken nog origineel. De gevel wordt afgesloten met een zware gemetselde lijst met onder meer twee bloklijsten en een zaagtand. De kopgevels van de kapel zijn uitgevoerd als tuitgevels met schouderstukken. De toegang tot de kapel was oorspronkelijk aan weerszijden voorzien van een heiligenbeeld onder een baldakijn. In de kerk is in het interieur in het laatste kwart van de twintigste eeuw een tweede vloerniveau aangebracht, ter hoogte van de spitsboogvensters. Van het oorspronkelijke interieur is niets meer zichtbaar. De kelder onder de kerk werd oorspronkelijk gebruikt voor de opslag van kolen. Aan de oostzijde van het koor is een éénlaags oorspronkelijke aanbouw met een plat dak.
WAARDERING
Het bouwwerk is “dominant” gewaardeerd vanwege zijn historisch-ruimtelijke samenhang, architectuurhistorische en cultuurhistorische waarden en meer in het bijzonder omdat:
het object deel uit maakt van het laatnegentiende-eeuwse klooster van de PAGINA
6 van 7
Memo
3. Vleugel van de strijk- en wasinrichting Vlak na de realisatie van de kerk, werd in 1898 begonnen met de bouw van een kloostervleugel die bestemd was voor de was- en strijkinrichting voor de Zusters van de Miséricorde. Tien jaar later werd deze vleugel, ten oosten van het koor van de lekenkapel, uitgebreid met een haaks daarop georiënteerde vleugel met dezelfde vormgeving. De met een mansardekap gedekte drielaags bebouwing heeft houten vloeren en een met troggewelfjes op staal overdekte kelder die een deel van de plattegrond beslaat. De prominente gevels van het pand zijn gericht op het binnenterrein en zijn beide een met zorg uitgevoerde negen vensterassen brede lijstgevel die in kruisverband is gemetseld. De gevels zijn symmetrisch en hebben een smalle, als Vlaamse gevel uitgevoerde, middenrisaliet. De gevel heeft in metselwerk uitgevoerde kordonbanden. De getoogde gemetselde vensteropeningen hebben met een kraal geprofileerde dagkanten en segmentbogen, welke door de oranje kleur van de bakstenen contrasteren met de donkere gevel. Alle ramen zijn vernieuwd naar oud model. De gevel wordt afgesloten met een gemetselde lijst bestaande uit een dubbele bloktand waartussen een zaagtand. De achtergevels van beide vleugels hebben een zeer sober karakter. De lijstgevels zijn opgedeeld in meerdere, onregelmatige traveeën met behulp van gemetselde pilasters. De verdeling van de vensteropeningen met vernieuwde ramen is erg onregelmatig. De vensters hebben hardstenen onderdorpels. In de loop van de twintigste eeuw zijn enkele vensters toegevoegd en is bij de oostelijke vleugel op de begane grond een moderne pui onder een zware gemetselde boog aangebracht. Het interieur van de oostelijke vleugel is modern, enkel de trappen zijn zichtbare elementen die dateren van 1898.
Zusters van de Miséricorde, waarvan de oorspronkelijke ruimtelijke structuur nog herkenbaar aanwezig is. het object ruimtelijk bepalend c.q. markant voor de omgeving is. het object architectuurhistorische betekenis heeft vanwege de esthetische kwaliteit van het ontwerp van de buitengevels. het een plaatselijke uiting van een belangrijke landelijke architectuurstijl betreft, namelijk de neogotiek. het bijzonder materiaalgebruik, bijzondere detaillering en bijzondere ornamenten heeft, zoals het decoratieve stucwerk van de kapel en het decoratieve siermetselwerk van de lekenkapel en de kloostervleugels. het object betekenis voor de plaatselijke geschiedenis als uitdrukking van een sociale en geestelijke ontwikkeling bezit; het complex is gebouwd als opvangtehuis voor kansarme jeugd en ‘gevallen’ meisjes en vrouwen en werd gerund door de Zusters van de Miséricorde (Barmhartigheid).
Waardevolle elementen die bijdragen aan bovengenoemde waardering zijn onder andere:
RICHTLIJNEN
het decoratieve stucwerk van de kapel de decoratieve ‘beeldnissen’ van de kapel de hardstenen sierelementen en omlijstingen van de kapel de mergelstenen hoekkettingen van de kapel het siermetselwerk van de lekenkapel het siermetselwerk van de kloostervleugels
Algemeen: • Voor de algemene richtlijnen voor dominante en kenmerkende panden, alsmede de waardevolle cultuurhistorische elementen, zie paragraaf 2.1 van dit rapport. • Voor de algemene richtlijnen voor onderhoud en wijzigingen in cultuurhistorische attentiegebieden en beschermde stadsgezichten, zie paragraaf 2.3 van dit rapport. Objectgericht: • Geen aanvullende richtlijnen.
PAGINA
7 van 7
Memo
• • • • • •
