Onderwerp Behandelmogelijkheden voor lymfoedeem na borstkanker
voorstellen
Inge Jansen
Oedeemfysiotherapeute
Opleiding Master oncologiefysiotherapie
Praktijk voor Fysiotherapie in Terborg
18-11-’14
Inhoud
1.Wat is lymf-oedeem? 2. Lymfoedeem na borstkanker? • • •
Oorzaken Kans Lange termijn gevolgen
3. Hoe herken ik oedeem? 4. Therapeutische mogelijkheden? • • 18-11-’14
Oedeemfysiotherapie Drachten
Wat is lymf-oedeem? Wat
is lymf? Wat
is oedeem?
Wat is lymf en lymfestelsel Weefselvocht Eiwitrijk Via
het lymfestelsel
Door het gehele lichaam
Lymfeklieren en lymfevaten
Functie lymfesysteem: • Afvoer van afvalstoffen en eiwitten • Afweerfunctie
Wat is oedeem? Oedeem
is een overmatige ophoping van vocht
In
het weefsel tussen de cellen
Het
ontstaat door een verstoorde afvoer
Lymfoedeem
Lymfoedeem is de abnormale ophoping van lymfvocht • Schade aan lymfevaten of –knopen • Te weinig lymfevaten
18-11-’14
Inhoud 1.Wat is lymf-oedeem? 2. Lymfoedeem na borstkanker? • • •
Oorzaken Kans Lange termijn gevolgen
3. Hoe herken ik oedeem? 4. Therapeutische mogelijkheden? • •
Oedeemfysiotherapie Drachten
Beschadiging van het lymfesysteem Kan optreden als gevolg van:
• Operatie (verwijdering lymfklieren) • Radiotherapie • Chemotherapie
18-11-’14
Kans op lymfoedeem na borstkanker
bron kanker.nl:
Na schildwachtklier procedure:
5 tot 7%
Na totale okselklieroperatie:
> 10%.
Na okselklieroperatie en bestraling okselregio:
20 tot 30%.
Na bestraling okselregio
5%
Gevolgen op lange termijn: Omvang
arm en/of borst neemt
toe Verharding
en verdichting van
weefsel Fibrose
Huidveranderingen
Gevolgen Fibrose • Toename bindweefselmassa • Verdere verslechtering afvoer stofwisseling in het weefsel • Toename kans op infecties
12-10-14
Stadia
Graad
Symptomen
I Omkeerbaar
• •
kuiltje bij drukken verminderde zwelling bij hoog leggen
II onomkeerbaar
• •
Harde zwelling Hoogleggen geen effect
III Elefantiasis (olifantsbeen)
Blijvende bewegingsbeperking (invalidisering)
18-11-’14
Inhoud 1.Wat is lymf-oedeem? 2. Lymfoedeem na borstkanker? • • •
Oorzaken Kans Lange termijn gevolgen
3. Hoe herken ik oedeem? 4. Therapeutische mogelijkheden? • • 18-11-’14
Oedeemfysiotherapie Drachten
Symptomen van oedeem • Kleding, ringen, horlogebanden gaan knellen • Toenemend omvangverschil links / rechts
• Kuiltje in de huid blijft na indrukken • Verschil in huiddikte
18-11-’14
Symptomen van oedeem • Zwaar
en vermoeid gevoel in arm/ hand
• Strak, gespannen gevoel • Stijfheid • Pijn, tintelingen • Vochtophoping in oksel, schouder, hand rond het litteken
12-10-14
Symptomen van oedeem Armen zelf opmeten
Aandachtspunten: •
“Dominante" arm is vaak wat dikker dan de andere.
•
Vaste punten
•
Vaste tijdstip
Herkennen van signalen – luister naar je lichaam!
• Hoe eerder behandeling, hoe groter de kans op een gunstig resultaat • Vraag bij twijfel advies aan een deskundige
18-11-’14
Inhoud
1.Wat is lymf-oedeem? 2. Lymfoedeem na borstkanker? • • •
Oorzaken Kans Lange termijn gevolgen
3. Hoe herken ik oedeem? 4. Therapeutische mogelijkheden? • •
12-10-14
Oedeemfysiotherapie Drachten
Oedeemfysiotherapie:
Diagnostiek
Anamnese Lichamelijk onderzoek Conclusie: lymfoedeem ja/ nee Behandelplan
Behandelmethoden • Manuele lymfdrainage • Compressietherapie: • Zwachtelen • Steunkousen (therapeutische elastische kousen) • Lymftaping • Lymfapress • Oefentherapie • Ademhalingsoefeningen • Aanleren zelfmanagement • Voorlichting 12-10-14
Manuele lymfdrainage Massage techniek • Bevordering van de werking van het lymfesysteem Verplaatsing van vocht via alternatieve route • Activeren oppervlakkigeen diepe lymfevaten • Activeren klierstelsel
Compressietherapie
• Vermindering omvang • Compressie zorgt dat oedeemvolume niet terug keert na manuele lymfdrainage
18-11-’14
Bron: wound.smith-nephew.com
Compressietherapie
Bron: Schaeps
• Bandageren/Farrow Wrap
• Elastische kous • Lumpectomie-Pad
Bron: Smith & Nephew
Therapeutisch Elastische Kous • Stabilisatie oedeem • Dagelijks gebruik
18-11-’14
Lymftaping - werking • Druk verminderen door ‘liften’ van de huid: convolutions / golfjes • Drukvermindering op lymfevaten: betere afvoer
• Richtinggevend: vocht volgt de tape (alternatieve route)
18-11-’14
Lymftaping
Lymftaping - voordelen • Beweeglijkheid niet beperkt • 24-uurs werking
•
meerdere dagen ‘houdbaar’
• Watervast: douchen mogelijk
Bron: www.fysiotape.nl/Lymf Taping
• Goede resultaten bij: oedeemreductie, littekenbehandeling, fibrosevorming
18-11-’14
Lymftaping - nadelen • Huidirritatie • Wondjes • Geen vervanging van kous • Blijft aanvullende methode
18-11-’14
Lymfapress • Langdurig bestaand oedeem • Hard, slecht verplaatsbaar oedeem • Altijd manuele lymfedrainage • Daarna zwachtelen of kous 18-11-’14
Bron: www.oedeemtherapieoosterhout.nl
Oefentherapie en ademhalingsoefeningen • Ondersteuning lymfe-afvoer door spierpomp (rek en druk op het lymfestelsel)
• Waarborgen/ verbeteren beweeglijkheid • Conditie • houding • Diepe ademhaling heeft aanzuigende werking op lymfesysteem 12-10-14
Bron: Vital Essence DVD Neil Piller 12 november 2008 • Dit is de titel van deze presentatie • 35
Zelfmanagement
Voorkom wondjes rond uw borst en arm
Zorg dat uw arm niet te lang naar beneden hangt.
Let op bij extreme warmte of kou
Vermijd verbranding door de zon
Vermijd strakke kleding en sieraden
Vermijd statische bewegingen
Zorg voor voldoende beweging
Andere behandelopties
Drachten
Expertise centrum
Individueel programma
Opname intern van 3-6 weken
VRAGEN?
Hartelijk dank voor uw aandacht !
