Ondersteuningsaanbod basisonderwijs

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013 Bijlage bij Begeleidingsplan 2012-2015

pedaGOgische begeleidingsdienst Emile Jacqmainlaan 20 1000 Brussel

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013

Inhoudsopgave 1 2

3

4

5

6

Inleiding .................................................................................................................................... 3 Reguliere begeleiding basisonderwijs ...................................................................................... 4 2.1 Aanbod begeleiding 2012-2013 ................................................................................ 4 2.2 Vraaggestuurd luik – bestaande trajecten ................................................................ 9 Methodeonderwijs .................................................................................................................. 12 3.1 Aanbod leergebiedbegeleiding ............................................................................... 12 3.2 Aanbodgestuurd luik - Overzicht aanbod kwaliteitszorg ......................................... 12 Een greep uit het complementair aanbod GO! nascholing .................................................... 14 4.1 Didactische aanpak/Leerplanimplementatie ........................................................... 14 4.2 Zorg en diversiteit ................................................................................................... 15 4.3 Nieuwe media ......................................................................................................... 15 4.4 Omgaan met moeilijk gedrag .................................................................................. 15 Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs 2012-2013 ......................................................... 15 5.1 Visie op Wereldoriëntatie (‘10 voor WO’) KO + LO ................................................ 16 5.2 Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO) ............................................................ 18 5.3 Techniek - traject 2 – vervolgtraject evaluatie (KO + LO) ...................................... 20 5.4 Kwaliteitszorg: omgaan met outputgegevens ......................................................... 22 5.5 Doorstroming Frans 3e graad BaO- 1e graad SO .................................................. 24 5.6 Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema’s in het kleuteronderwijs’ (KO) ........................................................................................................................ 25 5.7 Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken ........................................ 28 5.8 Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding ....................................................................................................... 29 5.9 Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject ‘Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer?’ .............................................................. 30 5.10 Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO) 31 5.11 Fiches Methodeonderwijs – Aanbod Kwaliteitszorg ............................................... 33 Fiches ondersteuning schoolontwikkeling.............................................................................. 38 6.1 Imago en profilering ................................................................................................ 38 6.2 Teamontwikkeling ................................................................................................... 44 6.3 Ontwikkelen van het beleidsvoerend vermogen ..................................................... 45 6.4 Kwaliteitszorg .......................................................................................................... 48

Pedagogische begeleidingsdienst GO!


1

Inleiding De Pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt de basisscholen van het GO! zowel via begeleiding als via nascholing. Naast een sterk complementair aanbod bieden we ook geïntegreerde trajecten aan waar we nascholing koppelen aan begeleiding. De begeleiding basisonderwijs werkt zowel vraaggestuurd als aanbodgericht In het hoofdstuk ‘Reguliere begeleiding basisonderwijs’ geven wij u een overzicht van het regulier aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst, het aanbod van GO! nascholing en het geïntegreerd aanbod voor het schooljaar 2012-2013 (nascholing + begeleiding). Dit concrete aanbod kadert binnen het 3-jaarlijks begeleidingsplan 2012-2015 van de PBD-GO!. De meeste trajecten staan meerdere jaren in het aanbod zodat scholen gerichte keuzes en beleidsplannen op middellange termijn kunnen maken. Verderop in het document staan fiches met uitgebreidere informatie van de trajecten die in het aanbodluik staan. In een apart hoofdstuk wordt het aanbod bestemd voor de methodescholen verduidelijkt. Dit aanbod sluit voor een belangrijk deel aan bij het aanbod van de ‘reguliere’ begeleiding, maar bevat ook specifieke trajecten. Ook hier geven we een overzicht van het aanbod. Voor een volledig overzicht van het aanbod van het GO! nascholing verwijzen wij u ook naar www.g-o.be/nascholing. Scholen kunnen vanuit eigen geformuleerde prioriteiten begeleiding aanvragen over allerlei aspecten die niet in het rechtstreekse aanbod 2012-2013 staan. Ze kunnen hiervoor putten uit het rijk en divers aanbod van de voorbije jaren, maar ook nieuwe schoolspecifieke vragen kunnen aan bod komen. Afhankelijk van de vraag, de beschikbare tijdsruimte en in overleg met de vragende school/scholen zullen de begeleiders de vraag beantwoorden. Scholen met een advies 2 ‘gunstig beperkt in tijd’ en advies 3 ‘ongunstig’, krijgen voorrang. Om duidelijkheid te scheppen herhalen we verderop in verkorte versie welke trajecten reeds eerder ontwikkeld werden en kunnen aangevraagd worden. Vragen voor begeleiding (vanuit het aanbod of eigen vragen) worden steeds aan de regiobegeleider overgemaakt. Hiervoor stellen we u een aanvraagsjabloon ter beschikking. Aanvragen voor geïntegreerde trajecten ‘nascholing-begeleiding’ worden ook aan de regiobegeleider overgemaakt. Bij afhandeling gebruiken we de procedure zoals beschreven in het algemeen deel van het begeleidingsplan. Voor ‘zuivere’ nascholingen verloopt de inschrijving via GO! nascholing.


3


2

Reguliere begeleiding basisonderwijs

2.1

Aanbod begeleiding 2012-2013 Het aanbod begeleiding basisonderwijs voor het schooljaar 2012-2013 kadert binnen de speerpunten die de PBD-GO! in zijn begeleidingsplan 2012-2015 heeft vastgelegd:  kwaliteitsvolle schoolontwikkeling,  kwaliteitsvol talenonderwijs,  kwaliteitsvolle leerbegeleiding,  aanvullend in het aanbod zijn er initiatieven die kaderen binnen ‘leerplanimplementatie’. Naast een aantal reeds bestaande begeleidingstrajecten die opnieuw aangeboden worden (10 voor WO, Taal in KO, Kwaliteitszorg/omgaan met output, Techniek 1 en 2, Frans BAO-SO) voorzien we ook vier nieuwe trajecten:  ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding,  traject GO! nascholing-PBD ‘differentiëren binnen het didactisch model van ADI’,  ‘ondersteunen van de directeur om kwaliteit op de klasvloer te bevorderen’,  ‘regionale netwerken van directeurs opzetten’. In samenwerking met GO! nascholing zal de begeleidingsdienst bovendien een ‘aanvangsondersteuning van nieuwe leerkrachten’ ontwikkelen. Hieronder vindt u een korte beschrijving van de trajecten die tijdens het schooljaar 2012-2013 in de focus staan. Verderop geven we een overzicht van bestaande trajecten die via het vraaggestuurd luik kunnen aangevraagd worden en kunnen meer uitgebreide fiches geraadpleegd worden per traject in het aanbod.

2.1.1

Kwaliteitszorg: van output naar schoolontwikkelingsplan (trajecten op school of scholengemeenshapsniveau) Omgaan met output (waarvan OVSG-resultaten één aspect zijn) brengt de school een antwoord op de vraag: ‘Hoe goed is mijn kwaliteit?’. Een eerste oefening om relevante outputgegevens te verzamelen vinden scholen meestal niet zo moeilijk. Samen met het voltallig team deze gegevens interpreteren en diagnosticeren is een uitdaging. Om de inzichten uit deze oefening te vertalen naar een schoolontwikkelingsplan wordt de school aangesproken op haar beleidvoerend vermogen. Planmatig werken aan schoolbeleid vormt hiervan een belangrijk onderdeel.  In welke mate geven onze outputgegevens aan dat we werkelijk de school zijn die we willen zijn?  Wat wil de school vanuit de opgedane inzichten bereiken op middellange termijn?  We zetten een beleidsplan om in actieplannen: wat doen we op verschillende domeinen om ons beleidsplan te realiseren?  We zetten een organisatiestructuur op en begeleiden de werkgroepen om de actieplannen te realiseren: wie doet wat?


4


2.1.2

Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject ‘Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer?’ Scholen dienen zorg te dragen voor hun eigen onderwijskwaliteit. Eén van de belangrijkste elementen van die onderwijskwaliteit heeft te maken met wat zich ‘op de klasvloer’ afspeelt. Leerkrachten hebben recht op feedback op hun onderwijspraktijk. Daarnaast is het een hele uitdaging voor leraren om hun praktijk af te stemmen op de hedendaagse invulling van kwaliteitsvol onderwijs. De directeur heeft, o.m. binnen zijn taak als onderwijskundig leider hierin een essentiële rol te spelen. Om hem hierbij te ondersteunen heeft de PBD-GO! een nieuw instrument ontwikkeld dat bestaat uit een visietekst, verslagsjablonen, een hele reeks kijkwijzers en ondersteunde teksten. De kijkwijzers focussen op vier competenties: pedagogische, didactische, organisatorische en taalcompetenties. In het traject gaan we eerst op scholengemeenschapsniveau de visie en het concept bespreken om vervolgens in kleine groepen van directeurs concreet aan de slag te gaan.

2.1.3

Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken. De PBD-GO! wil met de directeurs lerende netwerken opzetten. De netwerkbijeenkomsten worden per regio georganiseerd en in goede banen geleid door de regioadviseur voor het basisonderwijs. In het netwerk wordt vertrokken vanuit vragen van de directeurs en/of vanuit een PBD-aanbod rond actuele en relevante beleidsthema’s. Mogelijkheden: leerplanimplementatie, kwaliteitszorg, leerbegeleiding, teamontwikkeling, aanvangsbegeleiding, leiderschap … Via afspraken en goede organisatie wordt er voor gezorgd dat de bijeenkomsten leerrijk zijn en dat gelijkgerichtheid overheerst. Een belangrijk effect van het lerend netwerk is het verhogen van het beleidsvoerend vermogen en de onderwijskwaliteit van de individuele school.

2.1.4

Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding Vanaf 1 september 2012 wordt er in het gewoon basisonderwijs gewerkt met een nieuw omkaderingssysteem (BaO/2005/09, laatste wijziging 16-04-2012). Het kleuteronderwijs wordt beter omkaderd en de lestijden GOK, GOK+ (brede) Rand en Taal en lichamelijke opvoeding kleuteronderwijs worden geïntegreerd. Elke leerling die voldoet aan de SES-kenmerken genereert SES-lestijden. Het is de bedoeling dat de scholen hun zorgcontinuüm onverminderd verderzetten, optimaliseren, anders oriënteren en dit kaderen binnen een kwaliteitsvolle leerbegeleiding. In alle gevallen willen we de scholen (verder) ondersteunen om hun zorgcontinuüm zo kwaliteitsvol mogelijk uit te bouwen. Wij stellen daarbij uitdrukkelijk dat elke beslissing binnen het zorgcontinuüm dient genomen te worden vanuit de leer- en ontwikkelingsbehoeften van de kinderen met het oog op het behalen van maximale leerresultaten en dit voor elk kind.

2.1.5

Visieontwikkeling wereldoriëntatie (Traject ‘10 voor WO’) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuwe leerplan WO. In dit traject focussen we op de nieuwe visietekst uit het leerplan (10 voor WO). Gaandeweg verdiepen we de tien bouwstenen uit de visietekst en geven we een aantal methodieken om de visie op school te implementeren. Daarbij creëren we voldoende ruimte opdat alle deelnemers voor zichzelf een wenselijk en haalbaar groeipad kunnen uitstippelen. Naarmate het traject vordert, maken we kennis met concrete praktijkvoorbeelden die we leren duiden vanuit de visie. Ten slotte leggen we


5


een verband tussen de visie op leren zoals geconcretiseerd in het leerplan WO en breed evalueren. Het traject wordt nog enkel in ‘spoor 2’ (op schoolniveau) aangeboden. 2.1.6

Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema’s in het kleuteronderwijs (traject ‘Taal in WO’) Kleuterleraren hebben de laatste jaren heel wat competenties verworven omtrent goed taalvaardigheidsonderwijs. We stellen vast dat de keuze van taalinput nog vaak gebeurt vanuit toeval, vanuit zuiver themagebonden keuzes of vanuit traditie. In dit begeleidingstraject geven we kernteams inzichten en concrete tools mee zodat ze in staat zijn hun teams van kleuterleraren te ondersteunen om een gerichter en meer gekaderd taalaanbod in te bouwen in hun wereldoriënterende thema’s. Kijkwijzers en begrippenlijsten maken deel uit van die tools, alsook duidelijkheid over visie en een goede didactische aanpak van woordenschatonderwijs. Dit aanbod sluit aan bij het breder aanbod van de Pedagogische begeleidingsdienst rond het nieuwe leerplan Wereldoriëntatie en bij eerdere trajecten rond taalvaardigheidsonderwijs.


6


Geïntegreerd aanbod begeleiding en nascholing 2012-2013 2.1.7

Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO) Kwalitatieve scholen kenmerken zich onder meer door een duidelijk en gedragen beleid inzake leerbegeleiding (‘zorgbeleid’). Dat beleid stoelt op twee pijlers ‘preventie en remediëring’ en staat of valt bij de kwaliteit van de concretisering in de klaspraktijk van elke dag. In de preventieve aanpak speelt de klasleraar dé centrale rol. Zijn pedagogische en didactische aanpak is er op gericht zo weinig mogelijk kinderen te laten ‘uitvallen’. De leraar doet ertoe! Een goede didactische aanpak die rekening houdt met de verschillen in leren tussen de kinderen werkt. In heel wat lessen hanteren leraren instructiemodellen waarin men dikwijls te weinig gedifferentieerd werkt. In dit traject willen we leraren lager onderwijs ondersteunen om, vertrekkend vanuit een haalbaar instructiemodel (ADI), zowel effectiever instructie te geven als effectiever te differentiëren (BHV-model: basisstof, herhaling, verdieping). Het traject is een geïntegreerd traject ‘begeleiding-nascholing’, d.w.z. dat scholen die zich inschrijven een traject gaan lopen dat hun regiobegeleider coördineert en begeleidt maar waar ook twee nascholingssessies voorzien zijn. De begeleiding is zowel gericht op het kaderen van het traject in de leerbegeleiding (een breder zorgbeleid) op school als op het ondersteunen van een duurzame implementatie van de geleerde inzichten op de klasvloer. Directeur en zorgcoördinator worden in dit proces meegenomen.

2.1.8

Techniek – Traject 1 – Basistraject Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuw leerplan WO. We focussen in dit traject op het domein Techniek. Via praktische sessies, concrete materialen, reflectiemomenten en het opzetten van techniekactiviteiten verkennen techniekcoaches en de directie de visie van het leerplan. In een volgende fase implementeren de coaches en de directeur het geleerde in de school. Het traject bouwt kennis en vaardigheden op die na elk begeleidingsmoment besproken wordt. Het traject start met een intake met de directie en de mogelijke coaches en het maken van afspraken met alle leerkrachten zodat het traject voldoende slaagkansen kent. Een eerste studiedag volgt op het niveau samenwerkende scholen. Een beginsituatieanalyse m.b.t. WO en techniek legt vast wat het best op school- en klasniveau verder kan ontwikkelen. Afwisselend volgen dan 2 nascholingssessies en 2 uitwisselmomenten tussen coaches van verschillende scholen. Op de nascholingssessies worden voorbeelden van techniekactiviteiten binnen verschillende ‘werelden van techniek’ (toepassingsgebieden) aangereikt. Tijdens de supervisiemomenten ontvangen coaches en directeurs opdrachten om de opgedane ervaringen te kunnen vertalen in de eigen school. Dit omvat het verhelderen van de visie van techniek, het opzetten van 4 techniekactiviteiten, het analyseren van de beginsituatie en het opzetten van werkvormen in techniek doorheen de school. Opvolging op het niveau team wordt in het traject ingebouwd (steeds ondersteuning van de regiobegeleider). Individuele opvolging op klasniveau is mogelijk via afspraak in de intake of tijdens het traject.


7


2.1.9

Technische geletterdheid - Traject 2 – Vervolgtraject ‘evaluatie’ Het traject start met een vormingsmoment voor directeurs en techniekcoaches rond evalueren van techniek. Dit vormingsmoment legt voor elke school de basis om te reflecteren met het team rond wat nodig is om het traject voldoende slaagkansen te geven. De school zet activiteiten van techniek op, zorgt voor werkvormen waarbij techniek in de verschillende leerjaren repetitief aan bod komt, legt het geleerde via afspraken in het team vast, registreert de aangeboden doelen en zet een evaluatiemoment op. De begeleiding biedt ondersteuning daar waar de directeur dit nodig acht. Aan de techniekcoaches en directies bieden we zowel nascholingsactiviteiten aan als coaching. Tijdens deze nascholingssessies leggen we het accent op het vastleggen van kennisaspecten techniek in de klas. Tijdens een intervisiemoment op het eind van het traject bespreken de scholen op welke manier het traject in de school vorm kreeg. Daarnaast hebben we aandacht voor het nemen van zorgverbredende maatregelen binnen techniekactiviteiten. Opvolging op het niveau team en individuele opvolging op klasniveau is mogelijk.

2.1.10

Doorstroming Frans 3e graad BaO - 1e graad SO In navolging van de gemeenschappelijke introductiesessies rond de nieuwe leerplannen Frans in basis- en secundair onderwijs, worden nu gemeenschappelijke trajecten aangeboden met de focus op afstemming en gelijkgerichtheid doorheen beide niveaus. We richten dit aanbod aan scholenassociaties die een duurzaam samenwerkingsverband willen opzetten tussen de directeurs en tussen de leraren Frans van enkele basis- en secundaire scholen. Voor volgend schooljaar kunnen 6 associaties deelnemen. Dit aanbod zal nog een aantal schooljaren herhaald worden. Het traject bestaat uit een intake, 3 nascholingssessies en verschillende begeleidingsinterventies.


8


2.2

Vraaggestuurd luik – bestaande trajecten

2.2.1

Onderwijskundige trajecten

2.2.1.1 WO Ruimte (KO + LO) Het traject kadert in de implementatie van het nieuwe leerplan wereldoriëntatie. In het deelleerplan ‘Ruimte’ wordt een vrij strakke opbouw van oriëntatievaardigheden opgelegd. Resultaten op de OVSG-toetsen tonen al verschillende jaren aan dat het op dat vlak niet zo goed zit. Kinderen van het zesde leerjaar hebben het heel moeilijk met oriëntatieopdrachten en opzoekopdrachten in de atlas. In het korte traject ‘WO Ruimte’ willen we schoolteams op weg zetten om meer zicht te krijgen op de leerlijn en op praktische implicaties ervan. Het hele team (KO en LO) is betrokken, want de sleutel tot succes zit hem juist in een goede opbouw en consequente aanpak. Het traject houdt een naschoolse studiedag (ong. 2 uur) in en een aantal schoolinterventies, af te spreken op een intake. Deze schoolinterventies bestaan in eerste instantie uit deelteamvergaderingen (KO, 1e graad, 2e graad, 3e graad) en zijn gericht op de concrete praktijk. Voor deze deelteams is samenwerking tussen 2 of 3 scholen een meerwaarde. 2.2.1.2 WO Natuur voor het schoolteam (KO + LO) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuw leerplan WO. We focussen in dit traject op het deelleerplan Natuur (levende natuur, niet-levende natuur, gezondheidseducatie, milieueducatie) en gaan na wat de visie in het leerplan is, op welke manier natuuronderwijs op school wordt opgebouwd en op welke manier het kan geconcretiseerd worden en geïntegreerd binnen het brede aanbod. We geven enkele voorbeelden van goede didactische aanpak. Het traject houdt een intake in met de directie, een studiedag (3 uur) met het schoolteam (KO en LO) en 4 naschoolse deelteamvergaderingen (KO, 1e graad, 2e graad, 3e graad). Opvolging op het niveau team en individuele opvolging op klasniveau zijn voorzien en worden afgesproken in de intake. 2.2.1.3 WO Tijd voor het schoolteam (KO + LO) Dit traject draagt bij tot de implementatie van het nieuwe deelleerplan WO Tijd. De focus ligt in dit traject op zowel dagelijkse als historische tijd. We verkennen de specifieke visie en gaan na hoe de verschillende tijdskaders zijn opgebouwd. Via concrete voorbeelden verwerven de leerkrachten didactische inzichten die ze kunnen integreren in de klaspraktijk. Het traject omvat een intake met de directie, een studiedag (± 3 uur) met het schoolteam (KO en LO), enkele (naschoolse) deelteamvergaderingen, een individuele opvolging op klasniveau (afgesproken in de intake) en een terugkoppeling op niveau van het team. 2.2.1.4 Wiskundige initiatie (KO) Kleuters zijn van nature wereldverkenners. Zij structureren de werelden die wij samen met hen ontdekken. Wiskunde is zo’n uitdagende wereld van getallen, patronen en structuren, kortom een heel universum van wetmatigheden. Wiskundige initiatie is geen vak op zich. Ze wordt best op een uitdagende wijze aangeboden binnen de dagdagelijkse klaspraktijk.


9


In dit traject zijn de leerlijnen het uitgangspunt om de ontwikkeling van de kleuters in kaart te brengen. We hebben oog voor onze zorgleerlingen, de overgang van de kleuterklas naar de 1e graad en voor de geïntegreerde talige elementen. Er is ook aandacht voor de gevaren van didactische vervroeging. Dit traject zit enkel in spoor 2 (schoolspecifiek). 2.2.1.5 Muzische vorming (KO + LO) Met dit traject willen we de scholen in staat stellen om de ontwikkelingsdoelen en eindtermen van muzische vorming te realiseren. Via een muzisch project wordt tijdens een eerste studiedag de visie actief verkend, beleefd en ervaren. Hierna volgt een teamvergadering waar de leerkrachten ondersteund worden inzake het omzetten van deze visie in concrete muzische activiteiten met oog voor een duidelijke opbouw binnen de verschillende domeinen. De leerkrachten krijgen eveneens begeleiding bij het implementeren van muzische vorming in hun klaspraktijk. Dit traject verloopt in samenwerking met GO! nascholing. De nascholingssessies omvatten uitdieping, verkenning van de leerlijn, technieken, vaardigheden, didactische werkvormen, optimaliseren van de muzische grondhouding, evalueren, begeleidingsstijlen aanwenden en muzische projecten opzetten. Het traject omvat een intake met de directie, een studiedag (± 3 uur) met het schoolteam (KO en LO),1 of 2 teamvergaderingen met het schoolteam (KO en LO), individuele opvolging op klasniveau (afgesproken in de intake), terugkoppeling op niveau van het team en een aantal nascholingssessies (verspreid over meerdere jaren). 2.2.1.6 Begrijpend lezen/ADI (LO) In dit traject worden de kerncomponenten van begrijpend lezen verkend (leeskaarten en leesstrategieën, haalbare en gevarieerde teksten, lessen woordenschat vooraf en alternatieve werkvormen). Door gebruik te maken van het ADI-model worden de belangrijkste leesstrategieën op een gedifferentieerde manier aangeleerd (vanaf het tweede leerjaar). Het is aangewezen om als voorbereiding op het traject ‘Begrijpend lezen/ADI’ eerst het traject ‘Differentiatie binnen het model van Activerende Directe Instructie (ADI)’ te volgen. Dit traject omvat twee halve studiedagen, enkele intense individuele begeleidingen per leerkracht (voorbereiding, klasbezoek en nabespreking) en een afsluitende teamvergadering voor de teamleden van de lagere school. 2.2.1.7 Taalbeschouwing (KO en LO) Het traject kadert binnen de leerplanimplementatie van het nieuwe deelleerplan Taalbeschouwing. We gaan na welke verschillen er zijn tussen het oude en het nieuwe deelleerplan Taalbeschouwing en verduidelijken de vernieuwde visie van taalbeschouwing binnen taalvaardigheidsonderwijs. We brengen de huidige klaspraktijk in kaart aan de hand van een kijkwijzer en reflecteren op de huidige aanpak van taalbeschouwing zowel in de kleuter- als in de lagere school. We illustreren een goede inductieve aanpak aan de hand van praktijkvoorbeelden en reiken een reflectiewijzer aan om deze in kaart te brengen.


10


2.2.2

Trajecten Kwaliteitszorg

2.2.2.1 Scholen ondersteunen bij het ontwikkelen van een schoolontwikkelingsplan – nascholingsplan Met het oog op de professionele ontwikkeling van het team dient een school, als onderdeel van het schoolwerkplan, een nascholingsplan te ontwikkelen. Volgens de behoeften en accenten die zij wenst te leggen, zal de school een actieplan opstellen om de schoolwerkplandoelen en de professionele ontwikkeling van haar personeelsleden te realiseren. 2.2.2.2 Leiderschapsontwikkeling De grotere autonomie geeft de school meer ruimte en verantwoordelijkheid om zelfstandig beleid te voeren. De nood aan verdere professionalisering van de schoolleider neemt toe. Via begeleiding en/of coaching willen we de directeur ondersteunen in zijn ontwikkeling tot een echte professional in leiding geven. Praktijkbegeleiding staat centraal.


11


3

Methodeonderwijs Sinds 1 september 2010 gebruiken alle scholen vernieuwde (deel)leerplannen voor Wereldoriëntatie, Nederlands - taalbeschouwing en Frans. De implementatie van deze leerplannen wordt ondersteund en begeleid door de Pedagogische begeleidingsdienst. Reguliere en methodebegeleiders werken daarvoor nauw samen. Het aanbod van de reguliere Pedagogische begeleidingsdienst geldt daarom evenzeer voor de methodescholen. Methodescholen kunnen op schoolniveau begeleid worden door de methodebegeleiders, zodat methode-aspecten m.b.t. de leerplannen afgestemd worden op de schooleigen pedagogie. Scholen worden gestimuleerd hun eigen kwaliteitszorg in handen te nemen, om beleidskrachtig om te gaan binnen hun eigen context en met hun specifieke uitdagingen. De Pedagogische begeleidingsdienst kan de scholen daarin vraaggestuurd ondersteunen. Aan het formuleren van ondersteunings- en begeleidingsvragen gaat een proces van zelfevaluatie vooraf. Het instrumentarium dat hiervoor gebruikt wordt kiezen scholen zelf. De Pedagogische begeleidingsdienst kan scholen helpen bij de keuze en het adequaat aanwenden van een instrumentarium. In het aanbod van de PBD-methodebegeleiding bieden we hiervoor twee mogelijkheden aan: outputanalyse vanuit OVSG-toetsen en zelfevaluatie m.b.v. de specifieke kijkwijzers voor leef- en freinetscholen. Acties die voortvloeien uit outputanalyse en methode-specifieke zelfevaluatie kunnen vraaggestuurd ondersteund en begeleid worden. Het kan daarbij zowel gaan om acties m.b.t. het pedagogisch-didactisch handelen van leraren als om acties m.b.t. de school als systeem. Ook n.a.v. schooldoorlichtingen kunnen scholen rekenen op ondersteuning en begeleiding, Nieuwe scholen kunnen de eerste 2 jaren rekenen op een intensieve begeleiding bij de opstart en uitbouw van de school.

3.1

Aanbod leergebiedbegeleiding Zie Reguliere begeleiding (cf. p. 4)

3.2

Aanbodgestuurd luik - Overzicht aanbod kwaliteitszorg

3.2.1

Kwaliteitsbevordering op school realiseren via outputdata (verkregen via eindtoetsen). De eindtoetsen zijn een kwaliteitsvol instrument om zicht te krijgen op de output van de school. De eindtoetsen zijn dan ook voor methodescholen bijzonder bruikbaar omdat de focus minder ligt op het toetsen van specifieke leerinhouden. Het accent ligt op het toetsen van vaardigheden. Bovendien kan je de outputresultaten van de eigen school vergelijken met een ruime referentiegroep. Zo leert de school haar sterke en minder sterke punten kennen. Outputmeting krijgt pas zin als je de toetsresultaten analyseert en er, samen met het hele schoolteam, conclusies uit trekt en daar, wanneer nodig, verbeteracties aan verbindt. Zo worden de toetsen een essentieel onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school. Met dit traject willen we schoolteams vaardig maken in het detecteren van eigen sterktes en zwaktes m.b.t. output. We pakken dit aan a.d.h.v. een zelfgekozen domein of leergebied.

3.2.2

Een kijkwijzer voor leefscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het ‘Leefschoolgehalte’ van de eigen school.


12


3.2.3

Een kijkwijzer voor Freinetscholen Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. Het is een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het ‘Freinetgehalte’ van de eigen school.

3.2.4

Netwerken voor directies van methodescholen Netwerken kunnen beschouwd worden al een constructieve gemeenschap waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren. De directeurs vergaderen per regio en tweemaal per jaar komt iedereen samen voor een uitwisseling tussen de verschillende regionale netwerken. De vergadermomenten en de inhouden worden samen met de deelnemende directeurs vastgelegd. De pedagogische begeleidingsdienst faciliteert de samenkomst en reikt mogelijke werkvormen aan voor de vergaderingen.

3.2.5

Netwerken voor methodeschoolleerkrachten (collegagroepen) - leerplanimplementatie Leraren kunnen van elkaar heel wat leren. Daarom richten we - waar mogelijk - collegagroepen op waar leraren die in dezelfde graad aan de slag zijn, ervaringen en materialen kunnen uitwisselen m.b.t. leerplannen en leerlijnen. We proberen met elke groep minstens één maal per trimester samen te komen. Aan de betrokken directeurs wordt gevraagd de organisatie van de collegagroepen te ondersteunen en te faciliteren. Via virtuele klassen bouwen we ook bruggen tussen de collegagroepen onderling over het hele land, zodat materialen op ruimere schaal kunnen uitgewisseld worden.


13


4

Een greep uit het complementair aanbod GO! nascholing

4.1

Didactische aanpak/Leerplanimplementatie

4.1.1

Algemeen Activerend werken in het BaO Leren leren met behulp van mindmapping Verhalend ontwerpen Zelfstandig leren met behulp van ICT: webquest en webpad

4.1.2

Nederlands Kringen in het basisonderwijs. Toegankelijke taal in instructie en tekst Woordenschat in het basisonderwijs: de viertakt Le fabuleux destin du francais. Activerend Frans in het basisonderwijs Ensemble c’est tout! Een betere doorstroming van het vak Frans

4.1.3

Muzische vorming Onvergetelijke verhalen Een dansvoorstelling interactief in elkaar steken Muziek op de computer Ontdek je creatieve talenten met het leertraject Beeld Sketchup Muziek ... zo kan het ook! Met dans de wereld rond Te land, ter zee en in de lucht Kunstfotografie met kinderen De wereld van de dingen Ontdek je creatieve talenten met het leertraject Muziek Jongens aan het dansen krijgen Dansen doorheen sprookjes Stressvrij voor de klas Zomaar zingen Alles in 't licht

4.1.4

Techniek Techniek zit overal! Techniek begrijpen Help! Techniek in de vingers.


14


4.1.5

Methodeonderwijs Starterscursus Leefscholen Starterscursus Freinet Daltonopleiding

4.1.6

Wereldoriëntatie1 Planeet aarde op je bord! - Kiezen voor duurzame ontwikkeling als ingrediënt van burgerzin

4.1.7

Specifiek kleuteronderwijs2 Een geletterde omgeving creëren in mijn klas/hoeken Hoekenverrijking Vastleggen, hoe doe je dat? De talentenweide: kleuters laten blinken. Thema’s verrijken vanuit boeken.

4.2

Zorg en diversiteit Handelingsgericht samenwerken Contextuele leerlingbegeleiding

4.3

Nieuwe media Kunstfotografie met kinderen Zelfstandig leren met behulp van ICT: webquests en webpaden Sketchup (tekenen in 3D) Een leerlingvolgsysteem in smartschool Muziek op de computer Microsoft Office Excel Microsoft Office Word basis Microsoft Office Word gevorderden Microsoft Office Word: speciale functies Maak zelf de perfecte presentatie

4.4

Omgaan met moeilijk gedrag Grensoverschrijdend gedrag aanpakken in je klas De leerkracht doet er toe: werken aan een positief klasklimaat Belonen en straffen bij jonge kinderen

1

Voor sommige nascholingen werd nog geen link naar een fiche opgenomen. Raadpleeg geregeld de website van GO! nascholing om de laatste aanbiedingen te ontdekken!

2

Voor sommige nascholingen werd nog geen link naar een fiche opgenomen. Raadpleeg geregeld de website van GO! nascholing om de laatste aanbiedingen te ontdekken!


15

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Visie op Wereldoriëntatie (‘10 voor WO’) KO + LO

5

Fiches aanbod begeleiding basisonderwijs 2012-2013

5.1

Visie op Wereldoriëntatie (‘10 voor WO’) KO + LO

Situering en verduidelijking van het aanbod.

Sinds 1 september 2010 is er voor het basisonderwijs een nieuw leerplan wereldoriëntatie in voege. Naast een aantal belangrijke vormelijke en inhoudelijke veranderingen hebben de leerplanmakers een nieuwe visietekst geschreven (10 voor WO). Een grondige studie van de 10 bouwstenen uit de visietekst zal in veel gevallen een voorwaarde zijn om de doelstellingen van de verschillende domeinen correct te implementeren. Net zoals vorig schooljaar biedt de PBD-GO! de kans om onder begeleiding deze visietekst in de school te introduceren.

Doelstellingen

De deelnemers kunnen …      

Acties/strategie

de tien bouwstenen met voorbeelden illustreren; de tien bouwstenen duiden vanuit de eigen praktijk; de inhoudelijke bouwstenen van de didactische onderscheiden; voor zichzelf een wenselijk en haalbaar groeipad aangeven; gegeven praktijkvoorbeelden duiden vanuit de visie op wereldoriëntatie; de eigen evaluatiepraktijk duiden vanuit de visie op wereldoriëntatie.

Mogelijke dagdelen  Dagdeel 1  De vier inhoudelijke bouwstenen (1 t/m 4) verdiepen.  De zes didactische bouwstenen (5 t/m 10) verkennen.  De relatie tussen bouwsteen 5, 6 en 7 duiden.  De eigen overtuigingen bevragen.  Dagdeel 2  Bouwsteen 5, 6 en 7 verdiepen.  Vragen en interesses van kinderen generen.  Vragen van kinderen linken aan het leerplan.  Onderzoek organiseren in de klas.


16

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Visie op Wereldoriëntatie (‘10 voor WO’) KO + LO

 Dagdeel 3  Praktijkvoorbeelden (conform de visie) verkennen.  De eigen evaluatiepraktijk duiden vanuit de visie.  Hoe evalueren we naast kennis, ook vaardigheden en attitudes? Opmerking: de drie dagdelen kunnen ook gespreid worden over 5 teamvergaderingen. Tijdsinvestering voor de deelnemers

 3 dagdelen met PBD-GO! op school.  Of 5 teamvergaderingen op school.


17

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO)

5.2

Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO)

Situering en verSinds september 2010 zijn de nieuwe eindtermen techniek van kracht. In het nieuw leerplan WO van het GO! werden deze eindtermen duidelijking van het omgezet in leerplandoelen. aanbod Centraal in heel het techniekonderwijs staat de begeleiding van leerlingen/jongeren in hun ontwikkeling tot technisch geletterde burgers. De technisch geletterde burger is een competente en verantwoordelijke gebruiker van techniek. Hij begrijpt, hanteert en duidt die techniek vanuit een waarderende kritische houding in gebruikerssituaties. Hij of zij kan omgaan met technische systemen om optimaal te functioneren en te participeren aan de samenleving. TOS 21 ontwikkelde hiervoor een referentiekader dat de basis vormde voor eindtermen en leerplannen. In dat referentiekader krijgen techniek gebruiken, techniek maken en techniek duiden een centrale rol. De vernieuwing in denken over techniekonderwijs resulteerde in een leerplan met heel wat verschillen t.o.v. het vorige (deel)leerplan technologie. De PBD zal ook de komende jaren de scholen van het GO! ondersteunen in de implementatie van dit leerplan. De PBD ontwikkelde hiervoor:  materialen die scholen zelfstandig of met begeleiding van de PBD kunnen introduceren en hanteren;  een ondersteuningstraject PBD-GO! nascholing waarbij er regionale samenkomsten van kernteams (per school) zijn en bij de transfer van het kernteam naar het schoolteam de regiobegeleider ondersteunt. Scholen die geen begeleiding wensen kunnen eveneens gebruik maken van het nascholingsaanbod. Doelstellingen

 De kernteamleden kunnen de grote lijnen van visie en de uitgangspunten van het (deel)leerplan techniek verwoorden.  De kernteamleden kunnen aan de hand van aangereikte inzichten en tools de beginsituatie van hun school wat betreft techniek in kaart brengen.  De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de teamleden van hun school sensibiliseren en informeren over het nieuwe (deel)leerplan techniek.  De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools en met de ondersteuning van de regiobegeleider de leerkrachten van hun school begeleiden in het opzetten van activiteiten, thema’s en/of projecten.  De kernteamleden kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools techniekactiviteiten ontwerpen en organiseren.


18

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Techniek - traject 1 basistraject (KO + LO)

Acties

Dagdeel 1 Een intakestudiedag op niveau scholengroep of scholengemeenschap m.b.t. het verhelderen van de visie voor techniekcoaches en directie. Voor alle scholen die met of zonder de pedagogische begeleidingsdienst wensen samen te werken. Tijdens deze inleidende sessie brengen scholen hun beginsituatie in kaart m.b.t. techniek. Materialen worden aangereikt opdat elke school deze visie kan brengen naar het eigen team. Dagdeel 2 (pedagogische begeleidingsdienst) Studiedag visie op techniek voor het ganse schoolteam onder leiding van het kernteam i.s.m. de begeleidingsdienst Dagdelen 3 en 6 (nascholing) Kernteam sluit aan bij nascholingsaanbod rond techniek voor techniekcoaches en directie verspreid over 2 momenten in het schooljaar (eerste en tweede trimester) samen met spoor 1. Dagdelen 4 en 7 (pedagogische begeleidingsdienst) Op deze dagdelen worden de inzichten en methodieken die aan bod kwamen op de nascholingssessies aan het ganse schoolteam gebracht. Deze dagdelen zijn een samenwerking van kernteam en PBD. Dagdelen 5 en 8 (pedagogische begeleidingsdienst) Het kernteam sluit aan bij de intervisiemomenten samen met spoor 1 met als doel techniekcoaches te begeleiden om leerkrachten gericht te ondersteunen bij de bezinning over, de voorbereiding en de uitwerking van geplande techniekactiviteiten. In dagdeel 8 is ruimte voorzien om vorderingen en vragen te inventariseren voor het komende schooljaar. Op leerlingenniveau worden in de school concrete activiteiten rond techniek opgezet vanuit aangereikte sjablonen en materialenbank door de leerkrachten na dagdelen 2, 4 en 7. Op leerkrachtniveau wordt ruimte gecreëerd om onderling expertise uit te wisselen op geplande momenten via klasbezoeken, het opzetten van tussentijdse evaluaties, begeleiden van kernteams in het opzetten van begeleidingsmomenten op individueel niveau als op teamniveau … Deze activiteiten gebeuren onder begeleiding van het kernteam i.s.m. de betrokken begeleiders.

Tijdinvestering

8 dagdelen onder leiding van de PBD, waaronder 5 dagdelen voor kernteam en 3 dagdelen voor heel team + eigen interne tijdsinvestering:      

1 dagdeel ‘studiedag’ (visie) voor directie en techniekcoaches (vast te leggen per scholengemeenschap); 1 dagdeel ‘studiedag’ (visie) voor het ganse schoolteam onder leiding van het kernteam i.s.m. PBD; 2 dagdelen voor nascholing voor directie en techniekcoaches; 2 dagdelen ‘transfer nascholing’ voor het ganse team onder leiding van het kernteam en i.s.m. PBD; 2 dagdelen intervisiemomenten voor directie en techniekcoaches; trajectbegeleiding door de interne coaches bij de voorbereiding en de uitwerking van de acties op hun school i.s.m. de PBD.


19

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Techniek - traject 2 – vervolgtraject evaluatie (KO + LO)

5.3

Techniek - traject 2 – vervolgtraject evaluatie (KO + LO)

Situering en verTraject 1 heeft als doelstelling de visie op techniek toe te passen via didactische modellen (techniek maken, techniek duidelijking van het gebruiken). Op het eind van dit traject kunnen scholen activiteiten ontwikkelen gespreid over de verschillende toepasaanbod singsgebieden. Het tweede traject is een vervolgtraject op het eerste en heeft als doel om scholen doelgericht te leren evalueren in techniek. Daarvoor zijn het geven van activiteiten, het oefenen van aspecten van techniek, het vastleggen van wat kinderen geleerd hebben en het implementeren van vaste werkvormen middelen om stil te staan bij proces- en productevaluatie. De PBD ontwikkelde hiervoor:  materialen die scholen zelfstandig of met begeleiding van de PBD kunnen introduceren en hanteren;  een ondersteuningstraject PBD-GO! nascholing waarbij er regionale samenkomsten van kernteams (per school) zijn en bij de transfer van het kernteam naar het schoolteam de regiobegeleider ondersteunt. Scholen die geen begeleiding wensen kunnen eveneens gebruik maken van het nascholingsaanbod. Doelstellingen

 De kernteamleden krijgen zicht op de evaluatiepraktijk techniek.  Het kernteam implementeert met ondersteuning van de regiobegeleider een schooleigen evaluatiepraktijk.  De schoolteams presenteren op een netwerk hun aanzetten tot schoolspecifieke evaluatiepraktijk.

Acties

Dagdeel 1 (begeleiding) Een studiedag evaluatie van techniek voor directeurs en techniekcoaches. Dagdelen 3 en 5 (nascholing) Er is een en nascholingsaanbod rond techniek voor schoolteams en directie verspreid over 2 momenten in het schooljaar en geïntegreerd in het schoolspecifiek begeleidingstraject. Afhankelijk van het aantal scholen wordt dit regionaal georganiseerd voor kernteams en directies. De dagdelen zijn geënt op het verduidelijken van de leerlijn “technische principes, natuurkundige verschijnselen, kennis van materialen”, aan de hand van praktijkvoorbeelden. Tevens worden voorbeelden getoond van mogelijke manieren om kennis en vaardigheden vast te leggen binnen techniek. Dagdeel 2, 4, 6 Transfer van de inzichten van nascholingen en studiedag voor het ganse team (regiobegeleider ondersteunt het kernteam). Dagdeel 7 (begeleiding van kernteams) Dit is een terugkomdag waarbij de schoolspecifieke evaluatiepraktijk met anderen wordt gedeeld.


20

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Techniek - traject 2 – vervolgtraject evaluatie (KO + LO)

Tijdinvestering

8 dagdelen:     

1 dagdeel ‘studiedag’ evaluatiepraktijk voor directie en techniekcoaches; 2 dagdelen voor nascholing voor directie en techniekcoaches of schoolteam (afhankelijk van het aantal scholen); 3 dagdelen ‘transfer’ naar team; 1 dagdeel ‘transfer’ naar team; 1 dagdeel uitwisselmoment voor directie en techniekcoaches.

Trajectbegeleiding door de interne coaches bij de voorbereiding, het maken van een schoolspecifiek implementatieplan en de uitwerking van de acties op hun school.


21

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Kwaliteitszorg: omgaan met outputgegevens

5.4

Kwaliteitszorg: omgaan met outputgegevens

Verduidelijking

Elke school is begaan met de kwaliteit van haar onderwijs. Maar weten we wel hoe goed we zijn? Hoe gaan we om met gegevens die in onze school wel ergens ter beschikking zijn? Hoe gebruiken we die gegevens om onze kwaliteit te verhogen?

Doelstellingen

   

Acties/Strategie

De kwaliteitszorg gaat uit van de outputgegevens van de school:

De school is in staat relevante outputgegevens te verzamelen. De school kan de verzamelde gegevens analyseren. De school kan aan de hand van de gegevens verbetertrajecten opstellen. De school kent de principes van kwaliteitszorg (PDCA) en kan ze zelfstandig toepassen.

 leerprestaties:  leerplandoelen (bv. resultaten van eindtoetsen zoals de OVSG-toetsen) ; 1

 leergebiedoverschrijdende doelen;  outcomes:  resultaten in het vervolgonderwijs;  schoolloopbaan:  voortgang, vertraging/uitstroom;  afwezigheden;  tevredenheid:  welbevinden van de leerlingen;  tevredenheid van de leerkrachten;  tevredenheid van ouders. Het kwaliteitszorgkader dat wordt gehanteerd is gebaseerd op de PDCA-methodiek:  P - Plannen:  intakegesprek;  focusbepaling via inventaris van de beschikbare informatie, analyse van de informatie, vergelijking met ijkpunten …;  visieontwikkeling;

1

Indien de kwaliteitszorg gebaseerd is op de resultaten van de OVSG-toetsen wordt in eerste instantie gekozen voor WO-ruimte, WO-tijd, WO mens en maatschappij, Frans, Nederlands-taalbeschouwing of wiskunde-meten.


22

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Kwaliteitszorg: omgaan met outputgegevens

 opmaken van een beleidsplan met aandacht voor de effecten die men wil bereiken op niveau van school/leerkrachten/leerlingen;  D – Doen (uitvoering):  de school gaat aan de slag met de actiepunten uit het beleidsplan;  C - Controleren:  opvolging van het beleidsplan;  evaluatie;  A - Aanpassen:  de effectieve acties borgen (bv. via het schoolwerkplan);  bijsturen indien nodig. Doelgroep

Schoolteams.

Basisvoorwaarden

 De school is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen.  De scholengroep is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen.

Tijdsinvestering voor de school

Minimum zes begeleidingssessies verspreid over twee schooljaren. Er wordt rekening gehouden met de draagkracht en de beginsituatie van de school. Tussen de begeleidingssessies werkt de school (met of zonder ondersteuning) aan opdrachten.


23

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Doorstroming Frans 3e graad BaO- 1e graad SO

5.5

Doorstroming Frans 3e graad BaO- 1e graad SO

Situering en verduidelijking van het aanbod.

In navolging van de gemeenschappelijke introductiesessies rond de nieuwe leerplannen Frans in basis- en secundair onderwijs, worden nu gemeenschappelijke trajecten aangeboden met de focus op afstemming en gelijkgerichtheid doorheen beide niveaus. We richten dit aanbod aan scholenassociaties die een duurzaam samenwerkingsverband willen opzetten tussen de directeurs en tussen de leraren Frans van enkele basis- en secundaire scholen.

Doelstellingen

Op het vlak van vakdidactiek:    

de leraren worden didactisch sterker en werken en evalueren leerplangericht; de leraren BaO en SO stemmen hun didactiek in het kader van de leerlijn Frans op elkaar af; de leraren leren van en met elkaar in een open en veilig klimaat; de leraren leren van elkaar (door bijvoorbeeld samen materialen te screenen en te ontwikkelen, via collegiale visitatie, via duo-teaching …). Op beleidsniveau:  de scholen werken aan een cultuur van ‘leren van elkaar’;  de scholen faciliteren en organiseren inzake Frans concrete vormen van overleg, samenwerking en ‘leren van elkaar’ en dit zowel op het niveau van de klas als op het niveau van het beleid. Acties/Strategie

Voor het schooljaar 2012-2013 kunnen maximaal 6 associaties deelnemen aan het traject (per provincie 1 associatie: Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Brussel, Antwerpen, Limburg en Vlaams Brabant). Dit traject wordt opnieuw aangeboden in 2013-2014. Inschrijven uiterlijk in juni 2012. Elk traject bestaat uit een intakegesprek, drie vormingssessies, en een aantal ondersteuningsmomenten (te bepalen tijdens het intakegesprek in functie van noden, specifieke scholencontexten). De ondersteuning kan aangeboden worden op niveau van de deelnemers aan de sessies (intervisie), op niveau van de school en de Associatie (beleidsondersteuning). In de mate van het mogelijke kunnen, op maat, bijkomende begeleidingsinterventies plaatsvinden.

Doelgroep

Leraren Frans 1e graad A- en B-stroom SO en 3e graad basisonderwijs. Maximaal 25 leraren per traject. Directies SO en BaO.


 3 vormingssessies (1 woensdag van 13 tot 16 uur en 2 namiddagen van 13.30 tot 16.30 uur);  1 terugkomdag voor de deelnemers aan de sessies;  ondersteuningsmomenten op niveau school en Associatie. Leraren en directies engageren zich om een beperkt aantal opdrachten uit te voeren tijdens en na de sessies.


24

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema’s in het kleuteronderwijs’ (KO)

5.6

Selecteren van taalaanbod in wereldoriënterende thema’s in het kleuteronderwijs’ (KO)

Situering en verduidelijking van het aanbod

Het traject “Taal in WO” sluit aan bij het aanbod van de PBD rond het nieuwe leerplan Wereldoriëntatie en bij eerdere trajecten rond taalvaardigheidsonderwijs. We willen met dit traject (kern)teams inzichten (duidelijkheid rond visie WO en goede didactische aanpak van woordenschatonderwijs) en concrete tools (kijkwijzers en begrippenlijsten) meegeven, opdat ze in staat zouden zijn (hun teams van kleuterleraren te ondersteunen) om een gerichter en meer gekaderd taalaanbod in te bouwen in hun wereldoriënterende thema’s. De keuze van taalinput gebeurt immers nog te vaak vanuit toeval, vanuit zuiver thema gebonden keuzes of vanuit traditie. Het traject wordt schoolspecifiek begeleid, voor het hele kleuterteam en houdt ongeveer 6 dagdelen in, waarvan 3 personeelsvergaderingen. Er kan eveneens gekozen worden voor een verkort traject waarbij de deelnemers actief aan de slag gaan met het digitaal cahier (laptop per deelnemer is noodzakelijk) aan de hand van:  een leerlinggestuurd onderzoek;  een leerkrachtgestuurd onderzoek;  een gegeven vertrekkende vanuit de BSA-wijzer. Facultatief voor doelgroepscholen (scholen met hoge concentratie van kansarme/anderstalige kleuters): toelichting GO4ty! Een kind kan pas tot leren komen als de fundamentele behoeften voldaan zijn. Om deze behoeften te uiten heeft het kind ook woorden nodig, en moet het woorden verstaan. In het kleuteronderwijs worden kleuterleraren gedurende het schooljaar regelmatig geconfronteerd met instappende peuters en kleuters die het Nederlands niet beheersen. De leraren doen dan al wat in hun mogelijkheden ligt om het kind te begrijpen en het veilig te stellen in de groep – doch dikwijls zonder het verhoopte succes op korte termijn. Vanuit deze standpunten is de GO4ty! tot stand gekomen. Het is een woordenschatlijst van 40 woorden bedoeld voor anderstalige instappertjes. De 40 woorden kunnen in drie weken tijd door het kind passief begrepen worden, mits de leerkracht voor voldoende activatie van de begrippen zorgt tijdens routineactiviteiten en tijdens gerichte ondersteuning bij het keuzeaanbod. Hoewel de werkwoorden in onvervoegde vorm op de lijst staan, zullen de kinderen de werkwoorden meestal in vervoegde vorm aangeboden krijgen. Belangrijk is dat al deze woorden al doende, in een functionele context aangeboden worden tijdens de dagelijkse routinemomenten en de keuzeactiviteiten. Vele kinderen zullen deze woorden reeds beheersen. Gedifferentieerd werken zal noodzakelijk zijn. Eenmaal deze woorden productief gekend en afgetoetst zijn in verschillende situaties staat de klas open voor nieuwe ontdekkingen, nieuwe woordbetekenissen en netwerken van woorden! Facultatief voor doelgroepscholen (scholen met hoge concentratie van kansarme/anderstalige kleuters): toelichting GO4ty!: 1 dagdeel.


25


Doelstellingen

Algemeen: deelnemers bouwen doorheen het traject aan een referentiekader betreffende taalontwikkeling bij kleuters. Doorheen het traject worden de 10 bouwstenen ‘Visie op WO’ verkend en toegepast. De deelnemers …     

worden vaardig gemaakt in het bepalen van de beginsituatieanalyse (BSA) in functie van taalverwerving binnen WO; verkennen de basisleerstof van de domeinen van WO aan de hand van een aangereikt kader; verkennen basiswoordenschat binnen dit aangereikte kader; vertalen het aangereikte kader naar eigen praktijkvoorbeelden; krijgen een aantal methodieken aangereikt om vanuit beleving van kleuters de basiswoordenlijst aan te vullen door nieuwe taal vast te leggen;  kunnen vanuit reflectie basisleerstof uit ‘vastgelegde’ belevingen van enkele kleuters transfereren in de klaswerking;  kunnen aan de hand van verworven inzichten en aangereikte tools een schooleigen implementatietraject opstellen;  de deelnemers verkennen de mogelijkheden van de werking van het digitaal cahier door middel van voorbeelden op leerkrachten leerlinggestuurd niveau zodat een doordacht en breder taalaanbod wordt geactiveerd en vastgelegd voor de kinderen. Facultatief aanbod (scholen met hoge concentratie van kansarme/ anderstalige kleuters) Inzicht verwerven in de basiswoordenschatlijst GO4ty!:     Acties

de bedoeling (meerwaarde) van de GO4ty! in eigen woorden kunnen weergeven; de structuur en de inhoud van de GO4ty! kunnen vertalen naar eigen klassenpraktijk; manieren verwerven om voor de doelgroepkinderen actief met de GO4ty! aan de slag te gaan gedurende een periode van 3 weken; manieren verwerven om de effecten van de GO4ty! op de doelgroepkinderen in kaart te brengen.

Dagdeel 1 – Transfer naar bouwstenen 1 – 2 – 3 – 4 – 9 - 10  Aanbieden van theoretisch kader over hoe kleuters taal opbouwen.  Aan de hand van een kijkwijzer bouwen we stapsgewijs een analyse op van de beginsituatie.  Leraren bepalen de BSA van hun klaspraktijk.  Huistaak: breng één kind in kaart en geef aan hoe de klaspraktijk werd aangepast. Dagdeel 2 – Transfer naar de 10 bouwstenen      

Reflectie op de schoolspecifieke BSA. Bespreken van het kader van basisleerstof binnen de domeinen van WO. Verkennen van de basisbegrippenlijst binnen het aangereikte kader. Vertalen van het kader naar mogelijkheden tot taalverwerving van kleuters binnen de eigen klaspraktijk. Aanreiken van methodieken om taalverwerving te activeren vanuit input (belevingen en / of onderzoeken) van kinderen. De deelnemers verwerven inzichten in het vastleggen van input van kleuters.


26


 De deelnemers worden uitgenodigd om het geleerde toe te passen in eigen klaspraktijk.  Huistaak: leraren kiezen zelf voor de plaats die ze innemen op het continuüm en proberen een activiteit uit met vastleggen. Dagdeel 3 – Transfer naar de 10 bouwstenen  Reflectie op dag 2 vanuit praktijkervaring met vastlegging van de deelnemers.  Reflectie op filmpjes 'Magneten' en 'Turkije' (van onderzoek naar hoek).  Reflectie op onderzoekjes/vastleggen.  Vooruitblik naar sessie 4.  Huistaak: hoe ga je om met vastleggen in je klaspraktijk/in de kleuterschool? Welke keuzes maken we? Hoe gaan we dit organiseren/afstemmen? Dagdeel 4 – Facultatief aanbod (scholen met hoge concentratie van kansarme/anderstalige kleuters)  Deelnemers verkennen de basiswoordenschat-lijst GO4ty!.  Deelnemers maken kennis met de didactiek om met de GO4ty! in hun eigen klaspraktijk aan de slag te gaan.  Deelnemers verkennen de GO4ty! observatielijsten.


27

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken

5.7

Opzetten van regionale netwerken van directeurs om didactische, onderwijskundige en beleidsmatige items te bespreken


De PBD wil met de directeurs lerende netwerken opzetten. De netwerkbijeenkomsten worden per regio georganiseerd en in goede banen geleid door de regioadviseur voor het basisonderwijs. In het netwerk wordt vertrokken vanuit vragen van de directeurs en/of vanuit een PBD aanbod rond actuele en relevante beleidsthema’s. Mogelijkheden: leerplanimplementatie, kwaliteitszorg, leerbegeleiding, teamontwikkeling, aanvangsbegeleiding, leiderschap … Via afspraken en goede organisatie wordt er voor gezorgd dat de bijeenkomsten leerrijk zijn en dat gelijkgerichtheid overheerst. Een belangrijk effect van het lerend netwerk is het verhogen van het beleidsvoerend vermogen en de onderwijskwaliteit van de individuele school.

Doelstellingen

Het lerend netwerk heeft als doel:      

uitwisselen van en reflecteren op elkaars praktijk; versterken van het individuele leiderschap; verbeteren en verbreden van de samenwerking in het netwerk/scholengemeenschap; structureren van het netwerk op basis van een netwerkplan; ontwikkelen van de SGE tot lerende organisatie; het ontwikkelen van een netwerkplan dat de concrete realisaties en aanpak beschrijft.

Acties/strategie

Opzetten van regionale lerende netwerken voor directeurs basisonderwijs samen met de directeur coördinator o.l.v. de regioadviseur a.d.h.v. een netwerkplan.

Tijdsinvestering voor de deelnemers

Minimaal 3 samenkomsten per schooljaar.


28

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding

5.8

Ondersteunen van scholen in het opzetten van een goed beleid inzake leerbegeleiding


Vanaf 1 september 2012 wordt er in het gewoon basisonderwijs gewerkt met een nieuw omkaderingssysteem (BaO/2005/09, laatste wijziging 16-04-2012). Het kleuteronderwijs wordt beter omkaderd en de lestijden GOK, GOK+ (brede) Rand en Taal en lichamelijke opvoeding kleuteronderwijs worden geïntegreerd. Elke leerling die voldoet aan de SES-kenmerken genereert SES-lestijden. Het is de bedoeling dat de scholen hun zorgcontinuüm onverminderd verderzetten, optimaliseren, anders oriënteren en dit kaderen binnen een kwaliteitsvolle leerbegeleiding. In alle gevallen willen we de scholen (verder) ondersteunen om hun zorgcontinuüm zo kwaliteitsvol mogelijk uit te bouwen. Wij stellen daarbij uitdrukkelijk dat elke beslissing binnen het zorgcontinuüm dient genomen te worden vanuit de leer- en ontwikkelingsbehoeften van de kinderen met het oog op het behalen van maximale leerresultaten en dit voor elk kind.

Doelstellingen

 Elke school bouwt haar zorgcontinuüm kwaliteitsvol uit, rekening houdend met de nieuwe regelgeving en de daaraan gekoppelde lestijden.  De school reflecteert op de kwaliteit en het rendement van zijn preventieve werking nl. in welke mate deze is afgestemd op de leerlingkenmerken in welke mate de huidige leerbegeleiding kwaliteitsvol is.

Acties/strategie

Op niveau SGE  Informeren van de directeurs over de nieuwe regelgeving + consequenties van de veranderende regelgeving voor het zorgcontinuüm tot op niveau afsprakennota met CLB (doelen, stappen, betrokkenen, documenten …). Op niveau school Voorafgaandelijk met het zorgteam het traject + de inhoud bespreken. Vervolgens met het hele team visie en praktijk helder krijgen:     


de school brengt haar huidig beleid inzake leerbegeleiding in kaart en evalueert die; de school toetst haar visie af aan de nieuwe realiteit; de school brengt de wenselijke situatie in kaart, gekoppeld aan haar visie; de school stemt haar organisatie af op deze visie; de school formuleert (eventueel) acties om het verbeterproces op gang te brengen.

Eén dagdeel op niveau scholengemeenschap. Minstens drie dagdelen op schoolniveau tijdens schooljaar 2012-2013. Opvolging gericht op opbrengst en kwaliteit op lange termijn via de regiobegeleider.


29

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject ‘Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer?’

5.9

Begeleiden van de directeurs in hun onderwijskundig leiderschap. Traject ‘Hoe mijn leraren begeleiden op de klasvloer?’


Scholen dienen zorg te dragen voor hun eigen onderwijskwaliteit. Eén van de belangrijkste elementen van die onderwijskwaliteit heeft te maken met wat zich ‘op de klasvloer’ afspeelt. Leerkrachten hebben recht op feedback op hun onderwijspraktijk. Daarnaast is het een hele uitdaging voor leraren om hun praktijk af te stemmen op de hedendaagse invulling van kwaliteitsvol onderwijs. De directeur heeft, o.m. binnen zijn taak als onderwijskundig leider hierin een essentiële rol te spelen. Om hem hierbij te ondersteunen heeft de PBD een nieuw instrument ontwikkeld dat bestaat uit een visietekst, verslagsjablonen, een hele reeks kijkwijzers en ondersteunde teksten. De kijkwijzers focussen op vier competenties: pedagogische, didactische, organisatorische en taalcompetenties. In het traject gaan we eerst op scholengemeenschapsniveau de visie en het concept bespreken om vervolgens in kleine groepen van directeurs concreet aan de slag te gaan.

Doelstellingen

De directeurs zijn in staat om bij hun leraren didactische, pedagogische, organisatorische en taalcompetenties te helpen ontwikkelen.

Acties/strategie

 Een sessie voor directeurs op scholengemeenschapsniveau waarbij de visie op ‘klasvloerbegeleiding’ en het door de PBD ontwikkeld concept worden verduidelijkt.  In groepjes van drie directeurs aan de slag met het instrument (lesbezoek, gezamenlijke bespreking, voorbereiding verslag en feedbackgesprek) – 3 sessies (kan op vraag uitgebreid worden – ook mogelijk op meer dan een schooljaar).  Een terugkomdag voor de directeurs op scholengemeenschapsniveau waarbij de ervaringen van de reeds deelnemende scholen worden uitgewisseld en gereflecteerd wordt op vaststellingen met daaraan gekoppelde ondersteuning voor de leraar.


Minimum 5 dagdelen (eventueel te spreiden over meer dan een schooljaar)


30

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO)

5.10

Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO)


Kwalitatieve scholen kenmerken zich onder meer door een duidelijk, gedragen en in de praktijk toegepast beleid inzake leerbegeleiding (‘zorgbeleid’). Dat beleid stoelt op twee pijlers: preventie en remediëring. In de preventieve aanpak speelt de klasleraar de centrale rol. Zijn pedagogische en didactische aanpak is er op gericht zo weinig mogelijk kinderen te laten ‘uitvallen’. De leraar doet ertoe! Wat helpt is een goede didactische aanpak die rekening houdt met de verschillen in leren tussen de kinderen. In heel wat lessen hanteren leraren instructiemodellen. Daarbij wordt dikwijls te weinig gedifferentieerd. In dit traject willen we leraren lager onderwijs ondersteunen om, vertrekkend vanuit een haalbaar instructiemodel (ADI), zowel effectiever instructie te leren geven als effectiever te leren differentiëren (BHV-model: basisstof, herhaling, verdieping). Het traject is een geïntegreerd traject ‘begeleiding-nascholing’, d.w.z. dat scholen die zich inschrijven een traject gaan lopen dat door hun regiobegeleider wordt gecoördineerd en begeleid en waarbij er twee nascholingssessies voorzien zijn. De begeleiding is zowel gericht op het goed kaderen van het traject in een breder zorgbeleid op school als op het ondersteunen van de duurzame implementatie van de geleerde inzichten op de klasvloer. Directeur en zorgcoördinator worden in dit proces meegenomen.

Doelstellingen

 De leraren kunnen het instructiemodel ‘activerende directe instructie’ voor een aantal lessen die zich daartoe lenen (instructielessen), consequent hanteren.  De leraren slagen er in bij de instructielessen het BHV-differentiatiemodel consequent te hanteren (basisstof, herhaling verdieping).  De leraren passen hiervoor didactische en organisatorische aspecten van hun onderwijspraktijk aan: toepassen pre-instructie en verlengde instructie, werken met instructietafel, zelfstandige werkvormen bij instructielessen, voorzien van verdiepingsoefeningen, tijdsgebruik herdenken, vormen van zelfevaluatie …  Op teamniveau is er een consensus over de meerwaarde van het didactisch model en wordt via zelfstudie, vorming, uitwisselen van ervaringen, intervisie … meer gelijkgerichtheid nagestreefd.

Acties/strategie

Het traject omvat twee studiedagen (telkens één dagdeel):  introductie: het didactisch model van activerende directe instructie (ADI) en het gehanteerd differentiatiemodel (BHV);  verdieping: werkvormen en organisatieaspecten bij ADI. De studiedagen worden gegeven door GO! nascholing op teamniveau lager onderwijs. Dit kan op kindvrije studiedagen of naschools (sessies duren minstens 2 volle uren).


31

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Differentiatie binnen het didactisch model van activerende directe instructie (LO)

De regiobegeleider zal het hele traject begeleiden en voorziet hiervoor:  een intake;  individuele opvolging op klasniveau van een aantal leraren (samen lessen voorbereiden, les volgen, feedback geven);  supervisie en intervisie gericht op van elkaar leren en gelijkgerichtheid in visie en aanpak. Tijdsinvestering voor de deelnemers

2 dagdelen studiedag. Minstens 6 individuele begeleidingen bij de toepassing van het model. (elke individuele begeleiding houdt in: een contactmoment ‘samen voorbereiden’, bijwonen van een ADI-les, feedbackmoment leraar-begeleider). Supervisiemomenten onder leiding van de regiobegeleider (minstens 2). De directeur is betrokken bij elke interventie. Op termijn is het zijn rol de leraren verder te laten professionaliseren in het toepassen van het didactisch model en de differentiatiepraktijk.


32

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Fiches Methodeonderwijs – Aanbod Kwaliteitszorg

5.11

Fiches Methodeonderwijs – Aanbod Kwaliteitszorg

5.11.1

Kwaliteitsbevordering op school realiseren via outputdata (verkregen via OVSG-toetsen) vanuit een zelfgekozen domein of leergebied

Verduidelijking

Vanuit de Pedagogische begeleidingsdienst promoten we de OVSG-toetsen als kwaliteitsvol instrument om zicht te krijgen op de output van de school. De OVSG-toetsen zijn ook voor methodescholen bijzonder bruikbaar omdat de focus minder ligt op het toetsen van specifieke leerinhouden. Het accent ligt op het toetsen van vaardigheden. Bovendien kan je de outputresultaten van de eigen school vergelijken met een ruime referentiegroep. Zo leert de school haar sterke en minder sterke punten kennen. Outputmeting krijgt pas zin als je de toetsresultaten analyseert en er, samen met het hele schoolteam, conclusies uit trekt en daar, wanneer nodig, verbeteracties aan verbindt. Zo worden de toetsen een essentieel onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school. Met deze vorming willen we schoolteams vaardig maken in het opsporen van eigen sterktes en zwaktes m.b.t. output. We pakken dit aan a.d.h.v. een zelfgekozen domein of leergebied.

Doelstellingen

 De school bepaalt zelf een focus op basis van de resultaten van OVSG-toetsen.  Het schoolteam leert omgaan met outputdata als onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school (algemene situering).  Het schoolteam leert vanuit analyse van toetsvragen en toetsresultaten conclusies trekken over de graduele opbouw en de didactische aanpak in een zelfgekozen domein of leergebied.  Het schoolteam slaagt er in via bovenstaand kwaliteitsproces een schooleigen leerlijn op te zetten en kan, indien nodig, een actieplan opstellen voor de bijsturing van de didactische aanpak m.b.t. het zelfgekozen domein of leergebied.  Het schoolteam kan zelfstandig andere toetsresultaten (in huidig schooljaar of in komende schooljaren) analyseren en er planmatige verbeteracties aan koppelen.

Acties/Strategie

 Bepalen van de focus/het domein of leergebied met een kernteam.  Communicatie van en bespreking van de keuze van de focus aan het gehele schoolteam en bepalen van werkpunten.  Algemene situering van het verwerken van outputdata als onderdeel van het kwaliteitszorgsysteem van de school tijdens een teamvergadering.  Analyse van de toetsen en resultaten en daaruit conclusies trekken voor de graduele opbouw van het gekozen domein en de didactische aanpak in de verschillende klasgroepen tijdens een teamvergadering.  Het schoolteam stelt hierna, indien nodig, zelfstandig een verbetertraject op a.d.h.v. een aanstiplijst en maakt evt. een eerste ontwerp voor een leerlijn.  Bespreking van de aanstiplijst en de leerlijn met de begeleider. Eventueel worden er afspraken gemaakt voor begeleiding en opvolging van het verbetertraject.

Doelgroep

Schoolteams van scholen die tijdens de afgelopen schooljaren deelnamen aan de OVSG-toetsen.


1 kernteamvergadering, 3 teamvergaderingen en eventueel een begeleid verbetertraject (teamvergaderingen en individuele begeleiding van leraren).


33


5.11.2

Een kijkwijzer voor leefscholen

Verduidelijking

Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. De behoefte aan een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van het ‘leefschoolgehalte’ van de eigen leefschool is gelinkt aan het ASP-project ‘Methodescholen’. Dit aanbod speelt bovendien in op een behoefte vanuit de leefscholen om zich opnieuw duidelijker te profileren.

Doelstellingen

 Schoolteams gebruiken de kijkwijzer als onderzoeks- en bijsturingsinstrument m.b.t. de schoolvisie en de daaruit voortvloeiende praktijk.  De school kan haar prioriteiten bepalen en goed onderbouwde hulpvragen formuleren via een aanstiplijst die resulteert in een actieplan.

Acties/Strategie

 Actie 1: tijdens een halve studiedag met de promotoren van de leefscholen wordt de kijkwijzer gesitueerd binnen het kwaliteitszorgsysteem van de school. De methodiek en het draaiboek wordt toegelicht. De teams van de leefscholen beslissen hierna, in overleg met hun team, of ze zelfstandig of met begeleiding aan de slag gaan met de kijkwijzer. Maximaal 3 leefscholen kunnen begeleid worden.  Actie 2: invullen van de kijkwijzer op verschillende teamvergaderingen. Hierbij kan een vertegenwoordiging van de oudergroep aanwezig zijn. Intervisie en opstellen van een aanstiplijst en een actieplan.  Actie 3: terugkomdag voor de promotoren waarop afspraken voor verdere begeleiding en opvolging gemaakt worden a.d.h.v. de aanstiplijst.

Doelgroep

Actie 1: de directeur en 1 of 2 leden van het schoolteam (de promotoren). Actie 2: het schoolteam en evt. een vertegenwoordiging van de oudergroep. Actie 3: de promotoren.


1 studiedag + 2 tot 3 teamvergaderingen+ 1 terugkomdag.


34


5.11.3

Een kijkwijzer voor Freinetscholen

Verduidelijking

Zelfevaluatie is de motor van een goed kwaliteitszorgsysteem. De behoefte aan een bruikbaar instrument voor het in kaart brengen van de aanpak van de Freinetpedagogie in de school is gelinkt aan het ASP-project ‘Methodescholen’. Dit aanbod speelt bovendien in op een behoefte vanuit de Freinetscholen om zich te herbronnen en zich opnieuw duidelijker te profileren.

Doelstellingen

 Schoolteams gebruiken de kijkwijzer als onderzoeks- en bijsturingsinstrument m.b.t. de schoolvisie en de daaruit voortvloeiende praktijk.  De school kan haar prioriteiten bepalen en goed onderbouwde hulpvragen formuleren via een aanstiplijst die resulteert in een actieplan.

Acties/Strategie

 Actie 1: tijdens een halve studiedag met de promotoren van de Freinetscholen wordt de kijkwijzer gesitueerd binnen het kwaliteitszorgsysteem van de school. De methodiek en het draaiboek wordt toegelicht. De teams van de scholen beslissen hierna, in overleg met hun team, of ze zelfstandig of met begeleiding aan de slag gaan met de kijkwijzer. Maximaal 5 scholen kunnen begeleid worden.  Actie 2: invullen van de kijkwijzer op verschillende teamvergaderingen. Hierbij kan een vertegenwoordiging van de oudergroep aanwezig zijn. Intervisie en opstellen van een aanstiplijst en een actieplan.  Actie 3: terugkomdag voor de promotoren waarop afspraken voor verdere begeleiding en opvolging gemaakt worden a.d.h.v. de aanstiplijst.

Doelgroep

Actie 1: de directeur en 1 of 2 leden van het schoolteam (de promotoren). Actie 2: het schoolteam en evt. een vertegenwoordiging van de oudergroep. Actie 3: de promotoren.


1 studiedag+ 2 tot 3 teamvergaderingen+ 1 terugkomdag


35


5.11.4

Netwerken voor directies van methodescholen

Verduidelijking

Netwerken kunnen beschouwd worden al een constructieve gemeenschap waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de constructivistische visie op leren. (Bron: ‘Hoe sterk is mijn school? Het beleidsvoerend vermogen van Vlaamse scholen’, Peter Van Petegem)

Doelstellingen

   

Acties/Strategie

 Netwerkvergadering met directies van dezelfde regio met de methodebegeleider, waarbij de methodebegeleider zich opstelt als coach van de directeur. De techniek van intervisie wordt geïntroduceerd en regelmatig toegepast tijdens de overlegmomenten.  Er wordt een uitwisselingspunt opgezet door de begeleiders methodeonderwijs om uitwisseling van materialen te faciliteren.

Doelgroep

Directeurs van methodescholen.


5 halve dagen per schooljaar.

Directies wisselen praktijkervaringen en materialen uit en ondersteunen elkaar bij het implementeren onderwijsvernieuwingen. De professionele ontwikkeling van de deelnemers wordt bevorderd (inhoudelijk en didactisch-onderwijskundig). De directies gebruiken de techniek van intervisie. Er ontstaat een sterkere collegiale cultuur tussen directies van verschillende scholen.


36


5.11.5

Netwerken voor leerkrachten van methodescholen

Verduidelijking

Netwerken kunnen beschouwd worden als constructieve gemeenschappen waar deelnemers grotendeels zelf hun kennis creëren. De manier waarop men in netwerken leert, sluit nauw aan bij de sociaal-constructivistische visie op leren van methodescholen. (Bron: ‘Hoe sterk is mijn school? Het beleidsvoerend vermogen van Vlaamse scholen’, Peter Van Petegem)

Doelstellingen

 Leraren van dezelfde graad wisselen praktijkervaringen en materialen uit en ondersteunen elkaar bij het implementeren van onderwijsvernieuwingen.  De professionele ontwikkeling van de deelnemers wordt bevorderd (inhoudelijk en didactisch-onderwijskundig).  De leraren gebruiken de techniek van intervisie.  Er ontstaat een sterkere collegiale cultuur tussen leraren van verschillende scholen.

Acties/Strategie

 Startvergadering: tijdens een vergadering met de directeurs van scholen van dezelfde regio en pedagogiek worden afspraken gemaakt over hoe de netwerksamenkomsten door hen kunnen gefaciliteerd worden en hoe leraren kunnen gesensibiliseerd worden om te participeren.  Leraren van dezelfde regio, pedagogiek en graad komen, op vrijwillige basis, 3 keer per schooljaar samen met de methodebegeleider, waarbij de methodebegeleider zich opstelt als coach van de collegagroep. De techniek van intervisie wordt geïntroduceerd.  Er wordt een uitwisselingspunt opgezet door de begeleiders methodeonderwijs om uitwisseling van materialen te faciliteren.

Doelgroep

Startvergadering: directeurs van methodescholen. Netwerkvergaderingen: leraren van methodescholen in 3 regio’s per graad en per pedagogiek.


1 samenkomst voor de directeurs van de betrokken regio’s. 3 samenkomsten per schooljaar voor de leraren van de betrokken regio’s.


37

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Imago en profilering

6

Fiches ondersteuning schoolontwikkeling

6.1

Imago en profilering

6.1.1

Analyse en diagnose van factoren die het leerlingenaantal beïnvloeden

Verduidelijking

Uw school kampt met een stagnerend of dalend leerlingenaantal. De consequenties hiervan zijn zowel of korte termijn als op lange termijn voelbaar: minder financiële ruimte, minder omkadering, samenzettingen van leerlingen. Om uit die negatieve spiraal te geraken, is het belangrijk zicht te krijgen op de beïnvloedende factoren en adequate acties op te zetten om deze trend te stoppen.

Doelstellingen

De school is in staat de oorzaken van de negatieve evolutie in het leerlingenaantal te duiden en relevante verbeteracties te plannen en uit te voeren.

Acties/Strategie

Analyse  Deskresearch:  analyse van documenten ter beschikking gesteld door de school;  analyse van demografische gegevens (in samenwerking met de school);  analyse van doorstroomgegevens vanuit de basisscholen.  Interne analyse:  het voeren van individuele gesprekken met sleutelfiguren in de organisatie op basis van hypotheses die invloed kunnen hebben op het leerlingenaantal;  begeleiden van de school in het voeren van een tevredenheidsenquête bij ouders. Diagnose van:  punten die de school dient te behouden en versterken;  punten die de school kan verbeteren;  verbetervoorstellen voor de school. Implementatieplan:  implementatieplan opgesteld met duidelijke taakverdeling en tijdspad. Implementatie:  ondersteuning en opvolging van de implementatie. Verankering in de schoolorganisatie:  formuleren van een verankeringsvoorstel op middellange termijn.


38


Doelgroep

BaO en SO:  directeur;  schoolteam.


 Analyse, diagnose en opstellen van een implementatieplan vraagt drie schooldagen.  De begeleiding van de implementatie is afhankelijk van de aard en hoeveelheid van de acties en de context (minimum 13 halve dagen).


39


6.1.2

De omgevingsanalyse als beleidsinstrument

Verduidelijking

De buurt, de wijk, de stad … oefenen op allerlei manieren invloed uit op het leven van de school. Een school die haar omgeving goed kent kan ontwikkelingskansen beter inschatten en in ze haar voordeel gebruiken.

Doelstellingen

De school is in staat een omgevingsanalyse te maken op basis van verzamelde gegevens en kan deze gegevens aanwenden op verschillende beleidsdomeinen.

Acties/Strategie

     

Doelgroep

BaO en SO:

Intake en focusbepaling. Vorming rond structuur van de omgevingsanalyse en het gebruik van verschillende databanken met oefeningen. Analyse en interpretatie van de gegevens. Opstellen van een actieplan. PDCA-cyclus. Opvolging.

 directeur;  middenkader;  beleidsmedewerkers van de school/scholengroep. Tijdsinvestering voor de school

In totaal 3 ½ dagen gespreid over 5 sessie van verschillende duur.


40


6.1.3

Een sterk schoolprofiel uitbouwen

Verduidelijking

Om een school aantrekkelijker te maken voor de kinderen, de ouders en externen is het uitbouwen van een schoolprofiel een krachtig middel. Het profiel vormt het kader waarin alle aspecten van de school passen, zowel de pedagogisch-didactische als de organisatorische. Het is dan ook een middel om het imago van de school te verbeteren. Met een duidelijk profiel maakt de school het verschil.

Doelstellingen

 De school kiest een gewenst schoolprofiel op basis van de huidige werking, een toekomstvisie en de lokale context.  De school realiseert dit profiel op een planmatige manier.

Acties/Strategie

We houden rekening met de wensen en de mogelijkheden van de school. Het onderstaande programma kan bijgestuurd worden op maat van de school.  Intake met de directeur en teamleden.  Begeleidingsinterventies:  sterkte/zwakteanalyse met het team;  keuze van een profiel via de methodiek van het profielwiel;  opstellen van een profielschets: het beschrijven van het gewenste profiel van de school in zes domeinen;  mogelijke wijzigingen in de structuur van de school bekijken;  opstellen van een implementatieplan. Bepalen van mogelijke acties die kunnen bijdragen tot het realiseren van het gekozen profiel;  prioriteiten bepalen met het team.  Opvolgingsinterventies met de directeur.

Doelgroep

BaO en SO: de begeleiding is bedoeld voor de directeur en het schoolteam.

Basisvoorwaarden

 Het team en de directeur staan open voor innovatie en zijn bereid om samen met andere participanten een profiel en een concept te ontwikkelen.  De aanwezigheid van gezamenlijke doelgerichtheid is essentieel voor het welslagen van de profilering.


Max. 12 halve schooldagen (6 teamsessies van 2 uur).


41


6.1.4

Campusontwikkeling

Verduidelijking

Verschillende scholen op een campus werken aan een gemeenschappelijke visie en integreren hun studieaanbod, hun organisatie en hun werking. Op die manier bouwen we aan een sterk imago.

Doelstellingen

 Gedragen visie over de campus ontwikkelen.  Globaal plan uitwerken.  Deelplannen voor verschillende aspecten uitwerken.

Acties/Strategie

Intake AD – directeurs: informatie verzamelen over intenties, randvoorwaarden en beperkingen. Analysefase:  ontwikkelen van een visie over de campus:  hoever gaat de integratie?  wat willen we bereiken?  wat moet daarvoor veranderen?  analyse van de bestaande situatie via sterkte-zwakteanalyse. Planningsfase:  opstellen van een veranderplan:  taakverdeling directeurs,  integratie secretariaten,  logistiek,  pr en communicatie,  vakgroepen. Uitvoeringsfase:  uitvoering van de verschillende deelplannen;  opzetten van een structuur van stuurgroep/werkgroepen indien nodig. Opvolging:  bijsturing tijdspad indien nodig;  evaluatie taakverdeling directeurs.


42


Doelgroep

BaO en SO:  directieteams op een campus;  schoolteams op een campus.

Basisvoorwaarden

 Steun van scholengroep/scholengemeenschap voor het project.  Bereidheid tot samenwerking van alle betrokkenen.


 Volledig schooljaar.  Aantal interventies: 10 tot 12 interventies van een halve dag.


43

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Teamontwikkeling

6.2

Teamontwikkeling

6.2.1

Versterken van de samenwerking binnen het team

Verduidelijking

Werken in een team is niet altijd eenvoudig. Vaak verschillen mensen van mening over de organisatie, de regels en soms zelfs over de doelen van het team. Dit project wil de gelijkgerichtheid bevorderen, om te groeien tot een team waarvan de leden bereid zijn professioneel samen te werken.

Doelstellingen

   

Acties/Strategie

 Intake met de directeur:

De directeur kan bronnen van ergernis in het team snel detecteren. De teamleden en de directeur kunnen verschillen in werkstijlen duiden en aanvaarden. De teamleden en de directeur kunnen samen schoolproblemen bespreken en oplossen. De directeur heeft inzicht in de ontwikkelingsfasen van een team.  aanleiding van de vraag;  bestaan van interne spanningen, kliekjes;

 de micropolitiek op school.  Begeleidingsinterventies:  teamvergadering over de successen van het team, bronnen van ergernis en de gewenste samenwerking;  open teamgesprek rond één gemeenschappelijk knelpunt met als doel de methodiek te ervaren;  2 coachinggesprekken met de directeur i.f.v. het leiden van een open teamgesprek;  met het team een platform ontwikkelen over verdraagzaamheid, regels en omgaan met elkaar;  de directeur vaardig maken in het coachen van teamleden;  planning van een teambuildingactiviteit.  Verankering: plan opstellen voor regelmatige teamgesprekken. Doelgroep


Basisvoorwaarden

Er bestaat binnen het team een bereidheid tot luisteren en samenwerken.


 Doorloopplanning: 2 trimesters.  Aantal interventies: 10 interventies van een halve dag.  Opvolging: gesprek met de directeur tijdens het 1e trimester van het volgende schooljaar.


44

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Ontwikkelen van het beleidsvoerend vermogen

6.3

Ontwikkelen van het beleidsvoerend vermogen

6.3.1

De school als professionele leergemeenschap: het opstellen van een nascholingsplan

Verduidelijking

Met het oog op de professionele ontwikkeling van het team dient een school, als onderdeel van het schoolwerkplan, een nascholingsplan te ontwikkelen. Volgens de behoeften en accenten die zij wenst te leggen, zal de school een actieplan opstellen om de schoolwerkplandoelen en de professionele ontwikkeling van haar personeelsleden te realiseren.

Doelstellingen

   

Acties/Strategie

 Intake:

De school is in staat een nascholingsbeleid te formuleren. De school beschikt over een actueel nascholingsplan. De school is in staat de gevolgde nascholing te verspreiden. De directeur volgt de effecten van de gevolgde nascholing op.  stand van zaken;

    Doelgroep

 analyse van de beginsituatie. De directeur begeleiden bij het opstellen en interpreteren van een behoeftenonderzoek bij het team. De directeur begeleiden bij het opstellen van het nascholingsplan. De directeur ondersteunen in het inventariseren van de mogelijkheden tot het aanwenden van de interne expertise. Evaluatie en opvolging.

BaO en SO:  directeur;  het team of een deel van het team.

Basisvoorwaarden

 Bereidheid van het team om mee te werken aan het onderzoek naar de nascholingsbehoeften.  Bereidheid van het schoolteam om zowel individueel als in groep samen nascholing te volgen.  Bereidheid van het team om de gevolgde nascholingen in de school te implementeren.


 Doorlooptijd: één trimester.  Aantal interventies: vijf halve dagen.  Uitvoering van het plan: schooljaar X + 1.


45


6.3.2

Leiderschapsontwikkeling van de directeur

Verduidelijking

De grotere autonomie geeft de school meer ruimte en verantwoordelijkheid om zelfstandig beleid te voeren. De nood aan verdere professionalisering van de schoolleider neemt toe. Via begeleiding en/of coaching willen we de directeur ondersteunen in zijn ontwikkeling tot een echte professional in leiding geven. Praktijkbegeleiding staat centraal.

Doelstellingen

 De directeur wordt vaardiger in het leidinggeven.  Hij of zij getuigt van teamleiderschap, probleemoplossend vermogen en geeft duidelijke sturing aan de ontwikkeling van de school.

Acties/Strategie

De directeur bepaalt de inhoud van de begeleiding en/of coaching in overleg met de begeleiding. De volgende aspecten kunnen aan bod komen (afhankelijk van de specifieke vragen):     

begeleiden en evalueren van personeelsleden; zelfevaluatie; organiseren en leiden van personeelsvergaderingen; introduceren van veranderingen en omgaan met weerstanden; krijgen en geven van feedback.

Doelgroep

BaO en SO: directeurs.

Basisvoorwaarden

 De directeur is bereid zich te laten begeleiden of coachen door de systeembegeleider.  Er is open communicatie en engagement tot verandering.  De directeur beschikt over voldoende inhoudelijke competentie en veranderingsmogelijkheden.


Het aanbod bestaat uit een tiental sessies met een tussenpauze van drie weken.


46


6.3.3

Effectieve organisatiestructuur uitbouwen en de interne communicatie optimaliseren

Verduidelijking

Scholen worden steeds meer aangesproken op hun beleidsvoerend vermogen. Een schoolbeleid ontwikkelen doe je als directeur niet alleen. Hoe pak je dit aan? Systeembegeleiding zet samen met de school een organisatiestructuur op en helpt de interne communicatie verbeteren.

Doelstellingen

 De school beschikt over een transparante organisatiestructuur met duidelijk omschreven doelstellingen, taken en rollen voor de verschillende overlegorganen.  De interne communicatie in de school is afgestemd op de concretisering van het schoolbeleid.  De mondelinge en schriftelijke communicatie verloopt eenduidig, efficiënt en effectief.  De directeur is in staat teamvergaderingen te leiden.  De directeur is in staat de mensen aan te spreken op hun competenties en te motiveren, begeleiden en ondersteunen.

Acties/Strategie

 Intakegesprek met de directeur en/of team.  Analyse:  observatie van overlegmomenten;  analyseren van de huidige informatiedoorstroming en communicatie in de school;  desk research;  ontwikkelingspunten definiëren.  Begeleiding:  het opstellen van een efficiënte en effectieve overlegstructuur (o.a. het ontwikkelen van een organigram);  ontwikkelen van procedures en taakomschrijvingen binnen de overlegstructuur;  voorbereiding van de teamvergaderingen met de directeur;  de directeur coachen i.v.m. communicatie en overleg;  begeleiden van vergaderingen van werkgroepen, kernteam, middenkader.

Doelgroep


Basisvoorwaarden

 Veranderingsbereidheid van directeur en team.  Voldoende competentie en graad van professionaliteit van directeur en team.


Maximum 16 halve dagen.


47

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Kwaliteitszorg

6.4

Kwaliteitszorg

6.4.1

Opzetten van een kwaliteitszorgsysteem op het niveau van de school: omgaan met outputgegevens

Verduidelijking

Elke school is begaan met de kwaliteit van haar onderwijs. Maar weten we wel hoe goed we zijn? Hoe gaan we om met gegevens die in onze school wel ergens ter beschikking zijn? Hoe gebruiken we die gegevens om onze kwaliteit te verhogen?

Doelstellingen

 De school is in staat relevante outputgegevens te verzamelen.  De school kan de verzamelde gegevens analyseren.  De school kan aan de hand van de gegevens verbetertrajecten opstellen.

Acties/Strategie

 Intake  Inleiding over kwaliteitszorg  Wat is de focus: wat wil je weten?  Intern rendement:  eindtermen,  ontwikkelingsdoelen,  leerwinst,  getuigschriften.  Tevredenheid:  tevredenheid leerlingen,  tevredenheid leerkrachten,  tevredenheid ouders.  Schoolloopbaangegevens:  vertraging/uitstroom,  afwezigheden.  Extern rendement:  doorstroming.  Professionalisering  Materieel beleid


48

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs 2012-2013: Kwaliteitszorg

 Hoe ga je dat meten?  Inventaris van de beschikbare informatie  Methodiek voor verzameling en verwerking  Analyse van de informatie  Vergelijking met ijkpunten  Wat ga je ermee doen?  Werkpunten bepalen op niveau van school/leerkrachten/leerlingen  Actieplanplan opstellen  Opvolging  Evaluatie en bijsturing  Hoe hou je het levend?  Opzetten systeem/structuur voor verwerking van gegevens  Opzetten PDCA-cyclus. Doelgroep

BaO en SO:  directeur;  middenkader;  werkgroep kwaliteitszorg.

Basisvoorwaarden

 De school is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen.  De scholengroep is bereid de nodige gegevens ter beschikking te stellen.  De school is bereid zich bij te scholen.


Zes begeleidingssessies verspreid over het schooljaar. Tussen de begeleidingssessies werkt de school aan opdrachten. Mogelijk nog opvolgsessies voor de implementatie.


49

Ondersteuningsaanbod basisonderwijs

Recommend Documents