CLuStER VAN CuLtuuR
DE PROFESSIONAL
Hans Onno van den Berg en Jeltsje In der Rieden VSCD
BBN-PARtNER Henk Raben Schouwburg Amphion in Doetinchem
BBN-SPECIALISt Johan van Aalten
ONCE IN A LIFEtImE
CIRKEL 24
Een kwestie van rekenen en regelen! Met circa 150 mensen levert bbn adviseurs samenhangende diensten voor projectmanagement, gebiedsontwikkeling en vastgoedmanagement aan gemeenten, projectontwikkelaars, ondernemingen, onderwijsinstellingen, waterschappen, corporaties, zorginstellingen en samenwerkingsverbanden. Projectmanagers opereren met gevoel voor financiën; financieel deskundigen adviseren met gevoel voor het proces van gebieden en gebouwen. Pragmatisme en doelgerichtheid zijn daarbij vanzelfsprekende kwaliteiten. bbn adviseurs is een onafhankelijke intermediair tussen opdrachtgever en markt. Het motto is: ‘gedegen en gedreven’.
bbn adviseurs Houten bbn adviseurs Rotterdam bbn adviseurs Amsterdam De Molen 100 Wilhelminaplein 26 Hullenbergweg 363 3995 AX Houten 3072 DE Rotterdam 1101 CP Amsterdam Centraal telefoonnummer: 088 - 226 74 00 Centraal postbusnummer: Postbus 94, 3990 DB Houten E-mail:
[email protected] Website: www.bbn.nl december 2009 - Fotografie: coverfoto: Thea van den Heuvel/DAPh, portretten: Hans Lebbe HLP Images, middenpagina 3D-visualisatie: DeZwarteHond - Tekst: Cees Baan - Eindredactie: bbn adviseurs - Ontwerp en productie: Van Domburg Ontwerp - Druk: drukkerij De Rijn
Rinald van der Wal Ambitie. Cultuurprojecten maken nogal wat ambitie los bij wethouders, directeuren van culturele instellingen, architecten en andere betrokkenen. Grote nieuwbouwprojecten voor cultuurfuncties hebben het karakter van ‘once in a lifetime’. Wanneer ze langs komen moet je de kans grijpen om iets unieks neer te zetten. In deze Cirkel leest u een aantal verhalen over deze ambitie. En ja, ook bbn heeft een ambitie. De ambitie om al die ambities waar te maken. Om er voor te zorgen dat de juiste architect wordt gekozen om de icoon te ontwerpen. Om er voor te zorgen dat er gewerkt wordt met het juiste budget. En om er voor te zorgen dat het ontwerpteam niet alle beginnersfouten voor de tiende keer maakt. We proberen de ambities van de teamleden te matchen en als team te realiseren. We kijken vooruit in het proces en sturen bij wanneer dat moet. En zo nu en dan maken we onderweg een harde landing, wanneer we moeten melden dat niet alles kan. Dat is niet leuk, maar het is wel onze rol. We brengen kennis en ervaring in. In al die dingen leggen we onze meerwaarde. Tijdens de rit en na afloop van het proces wordt die meerwaarde altijd door onze opdrachtgevers herkend en erkend. Het overbrengen van die meerwaarde bij de start van het proces lijkt soms veel moeilijker te zijn. In deze tijd van crisis zijn er nogal wat bureaus die zich noodgedwongen op nieuwe markten begeven of tegen bodemprijzen hun adviesdiensten aanbieden. Eerlijk is eerlijk, we hebben er op dit moment echt last van. We zijn kennelijk niet altijd in staat om aan onze potentiële klanten over te brengen dat onze meerwaarde moet worden uitgedrukt in procenten van de investering. We nemen waar dat verschillen in het honorarium ter grootte van tiendes van promilles van de investering regelmatig doorslaggevend zijn. Ach, denken we dan, iedere opdrachtgever krijgt de adviseur die hij verdient en vice versa. We hopen dat we u op enig moment verdienen ... Aan de ambitie zal het niet liggen. Directeur bbn adviseurs
CLUSTER VAN CULTUUR Zodra een theaterdirecteur hoort dat hij een nieuw theater krijgt, wordt het kind in hem wakker: hij springt een gat in de lucht en de vlag gaat in top. Hij wordt straks de ‘grote gastheer’ van een multifunctioneel cultuuricoon. Zodra de wethouder van cultuur zich realiseert dat hij ‘verantwoordelijk’ is voor de nieuwbouw van een cultuurtempel in zijn woonplaats, slaat zijn hart een aantal slagen over en onwillekeurig wordt zijn ijdelheid gestreeld, want zijn naam zal onlosmakelijk verbonden worden met dat prachtige (nog te bouwen) theater. Alleen: hoe krijgen we de begroting rond? Zodra een architect de officiële opdracht heeft een cultuurtempel te ontwerpen, ziet hij zijn kans schoon om zichzelf te vereeuwigen in het allermooiste theater ooit bedacht … De een is nog enthousiaster en gelukkiger dan de ander. In het Programma van Eisen wordt dit nieuwe theater grootser en imposanter dan Carré of Broadway … Ook ‘het publiek’ raakt op drift. Er komt een ‘cluster van cultuur’ in het dorp, de stad, de regio. Het is alsof er een nieuw hart wordt gegeven. Er komen krachten los, duizenden emoties en oogkleppen. De kunst is om de krachten te bundelen, de emoties te kanaliseren en de oogopslag ‘breed en diep’ te houden, want er is slechts één budget en één tijdpad, en dat alles moet bewaakt worden. In de wereld van film, muziek en theater weet men ‘kunst’ te waarderen. Het bundelen van krachten, het bewaken en bewaren van de tijd en de portefeuille, kortom het totale projectmanagement - dat is een kunst die bbn, al jarenlang, uitstekend beheerst. Cees Baan
DE PROFESSIONAL
Hans Onno van den Berg is directeur van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) en Jeltsje In der Rieden is plaatsvervangend directeur en senior beleidsmedewerker. De VSCD heeft een lange lijst met namen van theaters waar recente en gevorderde plannen zijn voor ver- of nieuwbouw. Dit leidt, niet zelden, tot groot enthousiasme van theaterdirecteuren, maar in blind enthousiasme schuilt een risico. De boodschap van de VSCD is luid en duidelijk: “Werk samen met ervaren mensen, dat spaart geld en geeft kwaliteit!” IdR: “De verklaring voor de vele nieuwbouwplannen is dat het publiek hogere eisen stelt aan een avondje uit. Daarnaast zijn er veel technische ontwikkelingen op het gebied van licht, geluid en decors. De donkere gebouwen uit de jaren zestig en zeventig voldoen qua comfort niet aan de eisen van deze tijd. Ze zijn echt versleten.” VdB: “De voorstellingen van de laatste jaren bieden veel meer spektakel en hebben daar extra ruimte voor nodig. Daarnaast stelt de arbo-inspectie eisen aan onder andere de trekkenwanden. Toneelhijsinstallaties werden vroeger vaak met de hand bediend; dat gaat nu elektrisch. Vergis je niet: dat zijn investeringen van € 100.000,- per wand. Een theater met veertig wanden is niet heel vreemd. Dus is er een extra reden om aan nieuwbouw te denken.” IdR: “Er wordt gedacht aan clustering van cultuur. Gebouwen waarin theater, popmuziek en filmzalen bij elkaar komen. Het heeft het voordeel van de ontmoeting. Het is goed voor de organisatie en voor het publiek. Zeker als er een bibliotheek of cultureel centrum bij komt. Het mooie daarvan is dat je ook overdag aanloop hebt. Clustering heeft qua efficiency voordelen, want je runt onder één dak toch een groot bedrijf. Ik denk bovendien dat de verschillende culturen veel van elkaar kunnen leren, onder andere wat betreft de techniek. Technici vinden het spannend om met elkaar aan de slag te gaan. Het licht en het geluid voor popmuziek is radicaal anders dan dat van een toneelstuk. Maar er kleeft ook een nadeel aan. Een
poppodium vraagt een andere entourage, andere routing en een eigen ingang. Popmuziek krijgt mensen in spijkerbroek en die willen bier. Theaterbezoekers willen een chique ambiance, dragen mooie kleren. Dat zijn twee culturele grootheden, die je niet moet laten samenvallen.” VdB: “Elk dorp en elke stad wil graag een hart waarin de cultuur klopt in de vorm van een mooi gebouw waarin alles bij elkaar komt. Maar je moet rekening houden met de verschillende sferen en culturen; dat moet je kunnen managen. De dynamiek van een bibliotheek is toch anders dan die van een theater. Kijk alleen maar naar de databasebestanden. Een cultuurtempel vraagt daarom meerdere ingangen en, uiteraard, in eerste instantie een uitgekiend Programma van Eisen en Plan van Aanpak. Vroeger werd de bouw van het theater overgelaten aan bouwers, maar die tijd is voorbij. Er wordt nu, dankzij professionele adviseurs, goed nagedacht over de locatie, het programma en de plussen en minnen van clustering.” IdR: “Het is een kwestie van brede samenwerking tussen cultuur- en bouwspecialisten. Daardoor krijg je nu en straks betere, moderne cultuurgebouwen, die op levendige locaties komen. In de buurt van parken en pleinen - kortom, waar mensen samenkomen.” VdB: “In Arnhem is de gedachte geopperd om het museum en het theater bij elkaar te trekken. Het museum wordt een veredelde foyer en de mensen krijgen er behalve een drankje ook een gratis kijkje op de expositie.”
Werk samen met specialisten, dat spaart geld en geeft kwaliteit!
IdR: “Bij de bouw van nieuwe theaters en cultuurgebouwen hebben we specialisten nodig om ons te begeleiden. Zij (in veel gevallen is dat bbn) staan garant voor de continuïteit. Een directeur bouwt één keer een cultuurgebouw, een gemeentebestuur bouwt één keer een cultuurgebouw, en dan is het klaar. Maar de mensen van bbn zitten keer op keer met architecten en aannemers om de tafel.” VdB: “Het gaat dan niet eens alleen over de geldkant veel belangrijker vind ik de continuïteit in denken. Een theaterdirecteur wordt wild enthousiast als er een nieuw gebouw mag komen. Soms hebben ze daar meer dan tien jaar voor moeten ‘vechten’ met de gemeenteraad, de provincie en sponsors! Enthousiasme in combinatie met onwetendheid is in financieel opzicht riskant. Het is daarom van groot belang dat de bbn’ers van deze wereld een vinger aan de pols houden.” IdR: “Zij weten hoe een bouwproces van begin tot eind, van concept naar project, kan lopen en hoort te lopen. Wij hebben ervaring met en verstand van theatervoorstellingen en zij hebben dat op het terrein van projectmanagement en
kostenbewaking. Bovendien is er een Raad van Advies voor de Bouw van Podia. Daarin zitten een aantal wijze mannen, die veel ervaring hebben met nieuwbouw van theaters. Ze komen af en toe bij elkaar om plannen van leden (en nietleden) op waarde te beoordelen. Soms halen gemeenten en theaterdirecteuren er architecten en/of adviseurs bij die nauwelijks kaas hebben gegeten van het bouwen van theaters. Soms kun je dus te enthousiaste mensen helpen door te vertellen dat er een goed alternatief is.” VdB: “We hebben eens, voor een ledendag, een gastspreker gevraagd om te vertellen over zijn ervaringen met het bouwen van theaters in Engeland. Dat was de heer Staples. Hij zei: Alles kan, maar je moet goed bedenken wat je wilt. Dus doe niet alles; dan krijg je wat je graag wilt!” VdB heeft nog een laatste punt van zorg. De brandweer zou in zijn ogen een landelijk protocol moeten hanteren voor de brandveiligheid. Nu worden er door de lokale commandant voor het theater in plaats X andere eisen gesteld dan in plaats Y. “Dat is onnodig verwarrend en onnodig duur”, zegt van den Berg.
Clustering heeft qua efficiency voordelen,
Bij de bouw van nieuwe theaters en cultuurgebouwen hebben we deskundigen nodig om ons te begeleiden, want zij hebben ervaring en zorgen voor de continuïteit
want je runt onder één dak een groot cultuurbedrijf
HANS ONNO VAN DEN BERG & JELTSJE IN DER RIEDEN
C U L TU R E E L K W
20.000 m2 Cultuur met 60
Hoe en wie
Contractvorm UAV-GC Aanbestedingsvorm Concurrentiegerichte dialoog Opdrachtgevers Gemeente Assen Actium (woningcorporatie) Ontwikkelaar en bouwer BAM Utiliteitsbouw Architecten DeZwarteHond Greiner Van Goor Huijten Architecten bv (theater) Rol bbn adviseurs Programma van Eisen, aanbesteding, contractering, toetsing ontwerp en realisatie
WAT
Theater Film Bibliotheek Centrum Beeldende Kunst Biblionet Drenthe Cultuurportaal Commerciële ruimten Woningen Parkeergarage en fietsenstalling Horeca Havenvoorziening
WA R T I E R A S S E N
00.000 bezoeken per jaar!
WANNEER
Haalbaarheidsonderzoek en besluit Uitwerking en vraagspecificatie Aanbesteding en contractering Uitwerking ontwerp en realisatie
2005-2006 2007 2008 2009 t/m 2011
HOEVEEL
Theaterzalen met 850 en 250 stoelen Vijf filmzalen met in totaal 800 stoelen 570 parkeerplaatsen 350 fietsplaatsen 66 woningen 600.000 bezoekers per jaar Totaal circa 45.000 m2 bvo Totaal circa € 80.000.000 (exclusief btw)
BBN-PARTNER IN HET THEATER TELLEN OOK ANDERE WETTEN DAN GELD
Waarom duurt het 15 jaar eer er een nieuw THEATER komt?
HENK RABEN Henk Raben licht toe wat de belangrijkste reden van de ‘vertraging’ is: “Het nieuwe theater kost ruim 29 miljoen euro. Dat is zéér veel geld, zeker voor een relatief kleine gemeente als Doetinchem met slechts 58.000 inwoners. Daarom verdient het gemeentebestuur een dikke pluim, omdat zij het leeuwendeel van de som, 18,7 miljoen, voor hun rekening nemen. De regiogemeenten betalen 2,3 miljoen en de provincie legt 7 miljoen bij. Wij, als Schouwburg Amphion, moesten zelf via sponsors 1,7 miljoen ophoesten. We hebben nog drie ton te gaan.”
Het is een huzarenstukje van Raben en de gemeente Doetinchem, dat de relatief kleine centruMgemeente en de regio straks de beschikking hebben over een van de allermooiste en modernste theaters van Nederland “In de afgelopen veertig jaar hebben we een vertrouwensrelatie opgebouwd met de gemeente. Er is vanaf het begin respect en begrip geweest voor het standpunt van de ander. Ik weet hoe de hazen lopen in de politieke arena. Het was niet alleen een kwestie van geduld, maar ook van op het goede moment, op de goede plaats, de goede mensen spreken. Schouwburg Amphion heeft de naam gezond en warm te zijn. Managers werken met cijfers, maar in het theater gelden ook andere wetten. Warmte, emotie en creativiteit! Deze goodwill en, af en toe, een publicitaire troefkaart om publiek en politiek een duwtje in de rug te geven, hebben er uiteindelijk voor gezorgd dat de neuzen van alle betrokkenen
In 1968 begon Henk Raben (63) als boekhouder bij Schouwburg Amphion in Doetinchem. Nu is hij alweer tientallen jaren directeur en ‘leest’ hij net zo makkelijk zakelijke jaarrekeningen als dat hij het creatieve jaarprogramma voor zijn theater ‘schrijft’ (en voor de theaters in de directe omgeving). Daar heeft Raben een neus voor. In 1994 bezochten 42.000 mensen uit de regio Doetinchem zijn theater, in 2008 passeerden 108.000 mensen de kassa, die in totaal 234 theatervoorstellingen bezochten. Er is geen collega in Nederland die deze cijfers evenaart. De geloofsbrieven van Raben zijn mede een fundament onder de bouw van een splinternieuw, ultramodern Amphion in de binnenstad. Op 9 september 2010, ruim vijftien jaar na de eerste gesprekken over nieuwbouw, hoopt de directeur de deuren officieel te openen voor ‘zijn’ publiek!
dezelfde kant op stonden. Het was misschien een lange opdracht, maar straks staat er dan ook een wondermooi theater.” De ervaren Henk Raben heeft binnen de theaterwereld een fenomenaal netwerk opgebouwd. Bovendien hebben de Achterhoek en het Amphion een warm plekje in het hart van onder anderen Youp van ’t Hek, Guus Hiddink, Herman Finkers, Bennie Jolink en Adelheid Roosen. Mensen die graag hun handtekening zetten onder een brief van het Amphion aan potentiële sponsors. Dat is geweldig, maar er moet ook ‘gepoetst’ worden en graag binnen de tijd en binnen het budget. “Puur zakelijk gesproken, heel nuchter, heb ik gemerkt dat het ‘aandeel bbn’ zijn geld dubbel en dwars waard is. Ik zal een concreet voorbeeld geven van de manier van werken. Je herkent het aan de stijl: kort en bondig, direct naar de kern. Waar draait het om? Nou, dan gaan we het dáárover hebben! Ik heb bewondering gekregen voor de kostendeskundigen. Ik zat uiteraard bij verschillende onderhandelingen over materialen, prijzen en extra kosten. Wij hebben stevige discussies gevoerd met de aannemer, die zo zijn eigen belangen had ... Er moesten definitieve contracten getekend worden en het liep behoorlijk in de papieren. Zo zijn er een aantal momenten geweest dat ik vol bewondering luisterde naar de argumenten, motieven en uiteindelijke afspraken. Dat was vakwerk. En dat vakmanschap zien we straks ook terug in ons theater.”
Een podiumgebouw vergt een grote investering. Het moet voor dertig tot veertig jaar naar tevredenheid van zowel bezoekers als artiesten functioneren. Het management wil de exploitatie zo efficiënt mogelijk maken. De jaarlijkse bijdrage van de gemeente is immers beperkt! bbn heeft middelen ontwikkeld om al in een vroegtijdig planstadium de betrokkenen op weg te helpen. Samen met de Vereniging van Schouwburgen en Concertgebouwdirecties (VSCD) is een publicatie ontwikkeld die ingaat op een groot aantal aspecten die een rol spelen bij het ontwikkelen van een podiumgebouw. Het ontwikkelen van een podiumgebouw is één grote puzzel. Allereerst moet men de doelstelling, context en programmeringswensen in beeld brengen. Als deze bekend zijn, kunnen er een of meer zaaltypen worden gekozen. In de publicatie wordt een groot aantal zaaltypen beschreven met hun specifieke kenmerken. Ook het type voorstellingen stelt eisen aan het gebouw. Vervolgens kunnen de benodigde ruimten voor de zaal, het podium, het publieksdomein en de backstageruimte bepaald worden. De locatie heeft een grote impact op het podiumgebouw (entree, expeditie, uitstraling en dergelijke). Maar dat geldt zeker ook voor eisen met betrekking tot de exploitatie, DuBo, kosten en ambitieniveau. Voor wie in een vroeg stadium een goede indruk wil krijgen van de omvang en kosten van een cultuurgebouw, is er een interactief rekenmodel ontwikkeld (PodiumSpace). Op de website van bbn (www.bbn.nl) kan een invulformulier worden geopend waarin men de keuzen kenbaar maakt. Vervolgens ontvangt men van bbn een overzicht met daarin de verwachte omvang en kosten van het podiumgebouw. Als de locatie, het Programma van Eisen en het budget bekend zijn, kan de volgende puzzel starten: het ontwerpen van een podiumgebouw! Om een podiumgebouw goed te laten functioneren dient alles op de juiste plek te staan. Het ontwerpproces is zeer intensief. De architect, de theatertechnicus en de akoesticus willen allen het beste op hun vakgebied. De technici en managers van de eindgebruiker kijken en denken mee. Maar ook de kwaliteit, het budget en de planning moeten intensief bewaakt en afgestemd worden. Tijdens de bouw gaat het puzzelen verder. De theatertechniek, het interieur, de horecavoorzieningen en dergelijke moeten definitief worden ingepast. De eindgebruiker moet ervaring opdoen met het opgeleverde gebouw. Na een aantal try-outs volgt de programmering van het podiumgebouw en is de puzzel opgelost!
Invulschema PodiumSpace Grote zaal Zitplaatsen 750 tot 1200 stuks Speelvlak toneel 10 x 10 tot 18 x 14 m2 Balkons 0, 1 of 2 stuks Orkestbak 0, gemiddeld of groot Middenzaal Zitplaatsen 400 tot 700 stuks Zaaltype Lijstzaal of vlakke vloer Speelvlak toneel 8 x 8 tot 12 x 12 m2 Balkons 0 of 1 stuks Inschuiftribune 0 of 1 stuks Kleine zaal Zitplaatsen 150 tot 350 stuks Speelvlak toneel 8 x 8 tot 10 x 10 m2 Inschuiftribune 0 of 1 stuks Filmzaal Aantal 1, 2, 3, 4 ... Zitplaatsen per zaal 60 tot 300 stoelen Café-restaurant Aantal zitplaatsen 50 tot 500 stuks Inrichting en afwerking Kosten wel/niet opnemen Keuken- en barinrichting Kosten wel/niet opnemen Locatie Locatie-impact Binnenstedelijk, gemiddeld of vrij Gebouwvorm Eenvoudig, gemiddeld of complex Fundering Wel/geen heiwerk Kwaliteitsniveau Exterieur Basis, gemiddeld of hoog Interieur Basis, gemiddeld of hoog Theatertechniek Basis, gemiddeld of hoog Kosten Rente (wel/niet) Tijdens ontwikkeling en bouw Prijsstijgingen (wel/niet) Tijdens ontwikkeling en bouw Losse inrichting Wel/niet opnemen
BBN-ANALYSE
één grote puzzel!
BBN-SPECIALIST
dat procesmatig aan? Hoe gaat het van grof naar fijn? Dat doen we in overleg met collega-adviseurs die zich verdiept hebben in het culturele profiel van een gemeente of regio.” Het is de specialiteit van bbn om elke stap tot en met de oplevering en de nazorg te verzorgen. Johan van Aalten is voor de gemeente Assen en Amphion (Doetinchem) het aanspreekpunt, maar hij wordt bijgestaan door een team van deskundigen van de kostenafdeling en collega’s die hem begeleiden bij de bouw.
Naam: Johan van Aalten Geboren: 10 januari 1959 in Arnhem Opleiding: hts, post-hbo bouwprojectmanagement bbn: 1997 Johan van Aalten is projectleider van het Cultureel Kwartier Assen (oplevering eind 2011) en Schouwburg Amphion in Doetinchem (oplevering medio 2010). “Theaters spreken erg tot de verbeelding. De laatste jaren worden er steeds meer cultuurtempels gebouwd waarin niet alleen plaats is voor theaterzalen, maar ook voor filmzalen, poppodia, muziekzalen en andere culturele activiteiten. Het Cultureel Kwartier Assen is hier een mooi voorbeeld van. We bouwen twee ondergrondse parkeerlagen, vijf filmzalen, die ook deels ondergronds zijn, een grote en een kleine theaterzaal, een centrum voor beeldende kunst (onder andere exposities en kunstuitleen) en een bibliotheek.” De afgelopen jaren heeft bbn naam gemaakt in deze wereld. Er zijn theaters en andere cultuurgebouwen gebouwd, op tijd, binnen het budget en zeer divers. “Neem bbn voor cultuur! Want wij kunnen het hele proces, vanaf het eerste initiatief tot en met de oplevering begeleiden. Nederland is een theaterland. Er worden oude theaters verbouwd en er zijn voortdurend plannen voor nieuwe cultuurcentra. Wij denken mee over ‘de vorm’ en ‘het gebouw’ van het theater. Hoe groot moet of mag het zijn? Welke technische zaken moeten daarin opgenomen worden? Wat gaat het precies kosten? Hoe pak je
“Een theater of een cultureel centrum kun je vergelijken met een fabriek, waar alles op exact de goede plaats moet staan. De bezoeker ziet alleen de zaal en de foyer. Het publiek wil plezier hebben, moet verwend en vermaakt worden. De artiesten hebben, achter het toneel, een ruimte tot hun beschikking die opgeteld veel groter is dan die van het publiek. Als er een musicalgezelschap van Joop van den Ende op bezoekt komt, moeten er zes, zeven vrachtwagens op het parkeerterrein kunnen staan, en moeten er voldoende kleedkamers zijn, die van alle gemakken voorzien moeten zijn. Naast de artiesten zijn er musici, visagisten, kleedsters en technici (voor decors, licht en geluid). En alles moet feilloos draaien en werken. De horeca, de garderobe, de toiletten, de ontvangstruimte, werkplaatsen en kantoren. Het is samenspel waarbij alles logistiek moet kloppen. Bij de bouw van een theater heb je bijna letterlijk met 100.000 details te maken en je mag er niet één vergeten!” Er is, gedurende ontwerp en bouw, nauw contact met technici en managers van toneelgezelschappen, orkesten en artiesten. Al was het maar om samen te kijken of de checklist wel klopt. De programmering van het podium bepaalt immers de eisen voor het gebouw en de toekomstwaarde. “Wij begeleiden uiteraard ook de architect. Elke architect heeft een jeugddroom en dat is het ontwerpen van een theater! Je moet als projectleider streng zijn en blijven letten op de functionaliteit, de planning en het budget. Ten slotte is bbn ook verantwoordelijk voor de communicatie tussen de betrokken partijen. Dat wil zeggen van opdrachtgever en architect tot en met aannemer en iedereen die daartussen zit. Dat is soms net een orkest waarin elke muzikant het liefst zijn eigen partij speelt, maar bbn is de dirigent! Je moet de groep bij elkaar houden en zorgen dat je met elkaar een mooi en kwalitatief hoogstaand stuk opvoert. En dat er in de aanloop problemen zijn, vind ik niet erg. Mijn ervaring is namelijk dat ‘problemen’ de kwaliteit altijd bevorderen. Een discussie maakt mensen bewust van waar ze mee bezig zijn, het houdt ze scherp en maakt ze alert. Uiteindelijk wordt iedereen daar beter van!”
Belvédère is een grootschalige ontwikkeling op een plangebied van in totaal 280 ha, grenzend aan het centrum van Maastricht. Nu de markt in een minder positieve situatie verkeert, lijken de grondprijzen te leiden tot problemen in de opstalexploitatie. Vanuit een onafhankelijke rol beoordeelt bbn de grond- en opstalexploitaties, de ontwerpen en de technische gegevens. Op basis hiervan doet bbn optimalisatievoorstellen op het niveau van het gebied (stedenbouwkundig) en het gebouw, en ook programmatisch en planningstechnisch. Hiervoor wordt inzet gepleegd vanuit planeconomie, civiele techniek en bouwkostenmanagement. Het doel is integrale advisering ten aanzien van een haalbare ontwikkelingsstrategie voor de kortere termijn (3 tot 5 jaar). DE Nobelaer Etten-Leur In congrescentrum De Nobelaer leveren zes culturele en educatieve functies een breed publieksaanbod. Recent zijn de oorspronkelijke organisaties samengevoegd (vooruitlopend op de nieuwbouw). bbn maakt voor de gemeente Etten-Leur het Programma van Eisen (PvE) en de kostenraming. Het PvE wordt afgestemd op het beschikbare budget voor de kostprijsdekkende huur (KPDH). Dordrechts museum Het Dordrechts Museum wordt gerenoveerd en uitgebreid. Er komt een nieuwe tentoonstellingsvleugel, waardoor in het oude gebouw meer ruimte ontstaat voor de presentatie van de eigen collectie. Voorzieningen als winkel, garderobe en café worden aan de eisen van deze tijd aangepast. Daarnaast komen er faciliteiten als een educatief atelier, documentatiecentrum en auditorium. Voor het ontwerp van het nieuwe Dordrechts Museum tekent Dirk Jan Postel van architectenbureau Kraaijvanger·Urbis uit Rotterdam. bbn is ingeschakeld als bouwprojectmanager en kostendeskundige.
De Draai Heerhugowaard Op nieuwbouwlocatie De Draai in Heerhugowaard worden de komende jaren circa 2700 woningen met bijbehorende voorzieningen gerealiseerd. Kenmerkend voor De Draai is de integratie van cliënten van EsdégéReigersdaal, een organisatie voor dienstverlening aan mensen met een handicap. In De Draai komen circa 230 cliëntwoningen. bbn begeleidt de gemeente Heerhugowaard bij de ontwikkeling van De Draai. Zo adviseert bbn de gemeente bij het opstellen van een ontwikkel- en realisatiestrategie voor 1000 tot 1200 woningen en vier voorzieningengebouwen, en brengt het deze strategie in uitvoering voor fase 1. Daarnaast voert bbn het projectmanagement voor fase 1. Op dit moment worden de eerste ontwerpen gemaakt. De eerste woningen gaan in 2010 in de verkoop. PvE Inrichting Openbare ruimte Gemeente Bunnik bbn stelt voor de gemeente Bunnik een Programma van Eisen (PvE) inrichting openbare ruimte op. Hierdoor wordt een helder en uniform kader geschapen voor de (her)inrichting van de openbare ruimte. Zodoende kan het gewenste kwaliteitsniveau worden bereikt en in stand worden gehouden en zal de openbare ruimte in de toekomst beheersbaar zijn. Het PvE geldt voor iedere partij die initiatief toont tot de ontwikkeling van een plan in de gemeente Bunnik. Stadskantoor Venlo De gemeente Venlo heeft bbn in een Europese aanbesteding geselecteerd als projectmanager en bouwkostenadviseur bij de nieuwbouw van het nieuwe stadskantoor. De gemeente Venlo heeft hoge ambities voor duurzaamheid en Cradle to Cradle. bbn heeft in zijn presentatie aangegeven wat de consequenties zijn van deze ambitie voor de inrichting en besturing van het ontwikkelingsproces. Deze visie bleek doorslaggevend te zijn bij de keuze van de gemeente.
WWW.BBN.NL
Belvédère MAASTRICHT
FACTS & FIGURES
Stappenplan Theater/Muziekgebouw Basisvragen
Ontvangend en/of productiehuis? Allround of specifiek? Stads- of regiovoorziening? Spraak en/of (onversterkte) muziek? Kleine/grote gezelschappen? Multifunctioneel/Flexibiliteit Samen met andere (culturele) gebruikers?
Keuze programmering e.d.
VoorstellingStype(n)
Zaaltype(n)
Speelvlak, opening, podium, orkestbak, voortoneel e.d.
Aantal bezoekers? Zaalvorm (hoofdvorm, balkons, zichtlijnen e.d.)
Backstage Expeditie Kleedruimten Artiestenfoyer Techniek Kantoren e.d.
Podium Zij- en achtertonelen Orkestbak Toneeltoren Bruggen Orkestkamer Lierenruimte e.d.
Zaal (Vaste) stoelen Akoestiek Geluideiland Regiecabine Licht- en geluidbruggen e.d.
Publiek Foyers Horeca Toiletten Garderobe Balie, kassa e.d.
Keuzen
Locatie
Ambitieniveau Investeringsbudget Exploitatieaspecten Arbo/DuBo Flexibiliteit/samenwerking Beheersorganisatie e.d.
Parkeren Ligging (alzijdig, ingebouwd e.d.) Beeldkwaliteit/RO-eisen Expeditietoegang Geluidhinder Start Haalbaarheidsonderzoek
Theater/muziekgebouw
