Omslag: Bea Feringa van de Snitser Skotsploech tijdens de districtsdag te Emmen. Voorwoord 3. Samenwerking Lebbenbruggedansers en Plaggenmeijers 4

Orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepen in Nederland Nr. 2 2012 (4x per jaar) - Jaargang 49 - Oplage 2000

Omslag: Bea Feringa van de Snitser Skotsploech tijdens de districtsdag te Emmen

foto: Cees Tempel

Voorwoord 3 Samenwerking ‘Lebbenbruggedansers’ en ‘Plaggenmeijers’

4

Folkloremiddag ‘Lebbenbruggedansers’

5

Wie wil er mee naar Wieringen varen?

6

Folkloremiddag ‘Twentsche Leu’ in Beckum

8

Schermer Dansers in Portugal oktober 2011

10

Gevraagd 11 Friese Folkloredag Heerenveen

12

Een nieuwe website voor de FFGN

13

Pracht in Dracht met Krans van Dans

14

Reactie op kostuumdiscussie

17

Jeugdafdeling van de Vereniging Terschellinger Volksdansen

18

Folklore is voor elk wat wils bij ‘Wi'j eren 't Olde’

20

1912 – Aald Hielpen – 2012

22

Wat er misging

24

Een Koninklijke onderscheiding voor Mieke Graafmans – Hulsmeijer

25

Feesten, Festivals en Folklore

26

Adressen 27 2

Nummer 2 2012

Over Immaterieel Erfgoed en Folklore In de vorige uitgave van ons blad ‘Folklore’ heeft Ineke Strouken in haar verhaal over Het Jaar van het Immaterieel Erfgoed een uitleg gegeven over deze niet zichtbare materie. Uit dit stuk zijn een paar stellingen naar voren te halen: • Immaterieel erfgoed wordt gedragen door mensen. Als die zich niet voor een traditie willen inzetten dan verdwijnt deze. • Het moet gaan om ‘levende’ tradities of gewoonten die niet alleen worden geleefd maar ook worden doorgegeven. Niet vermeld is dat het in het algemeen gaat over zaken die dreigen te verdwijnen, anders is er geen steun of conventie nodig. Over Folkloregroepen wordt gezegd dat het gaat om levend houden en doorgeven van traditionele dansen en muziek. Verder wordt ook gezegd dat het besef van het belang van Immaterieel Erfgoed vooral naar voren kwam in landen met weinig monumenten maar met veel verhalen. Naar mijn mening ligt hier een belangrijke link naar ons ‘erfgoed’: Als Folkloregroep ben je niet alleen bezig met het uitvoeren van traditionele dansen maar als je het goed doet vertel je een verhaal over vroeger. In alle tijden hoort dansen bij een levenswijze en die is, zeker voor het grote publiek, niet via de gewone geschiedenisbronnen toegankelijk. Dat zelfde geldt ook voor de kleding; ook die spiegelt zich aan een levenswijze: stand, geloof, regio etc. Natuurlijk is kleding ‘tastbaar’, materieel, maar geen monument is naar mijn mening compleet zonder verhaal, pas als je dat hoort kun je het naar waarde schatten! Overigens wil ik er nog op wijzen dat op het platteland verreweg de meeste ‘monumenten’ herinneringen aan de samenleving zijn zoals oude boerderijen en geen herinneringen aan personen die in geschiedenisboekjes staan. Verder is er ook heel gewoon ‘Immaterieel Erfgoed’. Denk maar eens aan ons ‘Moj’ als we elkaar tegenkomen. Het ligt zwaar onder vuur; in de stedelijke omgeving is het groeten van een passant al abnormaal geworden. Misschien moeten we ook dit in ons repertoire opnemen voor het te laat is. Nog even terug naar onze folklore, juist om ons ‘verhaal’ nog beter te kunnen vertellen hebben we als Federatie ‘De Leidraad voor Vroeger’ verspreid en ik zou zeggen: Geef nog meer inhoud aan je optreden! Maar denk eraan, meer overtuiging geef je ook door met overtuiging te dansen: Laat zien dat je er plezier aan beleeft! Voor de Federatie Watze Steensma



Nummer 2 2012

3

Samenwerking ‘Lebbenbruggedansers’ en ‘Plaggenmeijers’ tekst: Paul Kox foto: Cees Tempel

Het ontstaan van de samenwerking van de verenigingen dateert uit 2007 tijdens het organiseren van de Folkloredag door de verenigingen uit de gemeente Berkelland en dat was een succes. Vanaf die tijd is er contact gebleven tussen ‘de Plaggenmeijers’ uit Rekken en ‘de Borculose Lebbenbruggedansers’. Aangezien het moeilijk is om nieuwe leden te werven, de vergrijzing toeneemt en het aantal leden terugloopt, zijn wij in 2011 met de besturen en dansleiding bij elkaar gekomen en hebben besproken wat de mogelijkheden waren om samen te werken. Er werd besloten dat wij eens in de maand een gezamenlijke oefenavond zouden houden, de ene keer in Rekken en de andere keer in Borculo, hier waren alle leden het mee eens. Op 10 oktober 2011 was de eerste oefenavond in Rekken, zowel de dansleiding, dansers en de muzikanten waren enthousiast. Het was gezellig en we leerden van

4

Nummer 2 2012

elkaar de dansen en muziek. De meeste dansen zijn wel bij iedereen bekend, en met kleine aanpassingen lukt het prima, de ene keer dansen wij de variatie van Rekken en de andere keer die van Borculo. Ook leren wij nieuwe dansen van elkaar. Samen dansen we bijvoorbeeld de Berkel- of Donauwals, Jan schei toch uut, de Rozenwals, de kleine Mölle, de Voorjaarsbode, de Parijse Polka en Pot met bonen. Het doel van deze samenwerking is om wel als eigen vereniging door te gaan, maar als we een optreden hebben en niet over genoeg dansparen en muzikanten kunnen beschikken dat we dan een beroep op elkaar kunnen doen. Wat ons betreft een aanrader voor alle groepen waar het ledental van terugloopt: neem contact met een andere groep en ga een samenwerking aan, zodat wij nog lang met z'n allen de Folklore in stand kunnen houden. Ons eerste grote optreden is op zondag 8 juli in Arnhem ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van het Nederlands Openluchtmuseum. Beide groepen zullen vanaf 13.00 uur zowel samen als apart optreden op het Zaanse Plein.

Folkloremiddag ‘Lebbenbruggedansers’ tekst: Paul Kox

Zondag 26 augustus organiseren ‘De Lebbenbruggedansers’ een Folkloremiddag. Er zijn optredens door de ‘Westfriese Dansgroep Schagen’ en de ‘Dutch Dancers’. Deze laatste groep is een gecombineerde dansgroep van District Oost die in oktober van dit jaar naar Zuid-Korea gaat. Ook ‘De Lebbenbruggedansers’ verzorgen deze middag een optreden. Zij laten tevens in een kledingpresentatie zien wat de mensen rond 1900 aan kleding droegen van wieg tot rouw. Er worden verschillende oude ambachten beoefend en de ganzenhoedsters uit Gelselaar komen met de ganzen, om enkele keren het terrein rond te gaan. Dit alles is te zien vanaf 13.00 uur t/m 16.30 uur bij ‘Boerderijmuseum de Lebbenbrugge’ aan de Lebbenbruggendijk in Borculo.

Nummer 2 2012

5

Wie wil er mee naar Wieringen varen? tekst: Cornelis J.M. van Leeuwen foto: Jan Deykers

Wie wil er mee naar Wieringen varen, 's morgens vroeg al in de dauw. Met een mooi meisje van achttien jaren, dat zo graag naar Wieringen wou. Wie zal dit lied niet ooit gezongen hebben... ‘Wij’ van de Wieringer Dangsers maken ons sterk voor een gastvrije, originele en knotsgezellige Nationale Folkloredag op zaterdag 15 september. De boodschap vanuit de federatie: ‘dat 't vooral 'n leuke en gezellige dag moet worden’, is goed gevallen en begrepen. Zo goed zelfs, dat een en ander al fors in de ‘grondverf’ staat. Maar voordat U allen in groten getale naar Wieringen afreist, eerst wat algemene informatie over ons voormalige, oeroude eiland tussen Wad en Zuiderzee, aan de poort van de Afsluitdijk, in 't uiterste puntje van de provincie Noord-Holland. Ruim 150.000 jaar geleden, we spreken hier over de voorlaatste ijstijd, stuwden Noorse gletsjers het keileem en ander materiaal tot grote hoogte op en werd de basis gelegd voor het glooiende landschap en ons huidige, heuvelachtige eiland Wieringen. Zo rond het jaar 850 waren het de Deense Vikingen die ons eiland bezochten. Zij beschouwden het als een veilige plek. Zo veilig zelfs dat zilverschatten werden begraven en ‘wij’ ook toen al misschien wel aardig werden gevonden...?! In 1999 en 2001 werden voor 't eerst zeer waardevolle zilverschatten gevonden en opgegraven. Sinds deze vondsten spreekt men wel van: ‘Wieringen, het geheime eiland’ . De Allerheiligenvloed van 1170 gaf Wieringen min of meer z'n huidige omtrek. De oorspronkelijke bevolking leefde van het land of van de zee of van beide, zoals gebruikelijk op eilanden. Aardig, of misschien ook wel onaardig ... is te vermelden dat de Watergeus en zeeschuimer Bloys van Treslong met veel tumult in 1572 Wieringen aandeed... Maar dat vervolg hoort U op 15 september a.s., dan zijn de ‘spetters’ ook net opgedroogd. Ten tijde van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie passeerde al het scheepvaartverkeer Wieringen. Geschiedkundig maakt dat onze plek interessant. Uit Indië kwamen de VOC schepen vol met specerijen en andere handel op weg naar Enkhuizen, Hoorn en Amsterdam. Bemanningsleden die aan scheurbuik leden of anderszins ‘onpasselijk’ of ziek waren, werden hier op Wieringen aan land gezet, om zo mogelijk weer geheel te herstellen in een speciaal ingerichte ‘QUARANTAINE’. 'n Huidige campingplaats aldaar draagt nog altijd deze historische naam. Wij Wieringers wensen eenieder aldaar dan ook altijd: 'n plezierig verblijf en vakantie! Eeuwenlang blijft Wieringen een eiland totdat in 1932 met een laatste ‘plof prut’ de Afsluitdijk een feit is. En als Hollanders eenmaal met dijken in de weer zijn ..., maak dan je borst maar nat, of liever gezegd droog. Vanaf Wieringen worden 6

Nummer 2 2012

dijken getrokken naar het vaste land. Weg eiland! Richting Zuiderzee nog wat rondtrekkende dijken en voilà: ‘de Wieringermeer’. Toch is Wieringen nog steeds omzoomd met water. De oude dijk is er ook nog steeds, opgebouwd uit wier en geeft bescherming tegen invloeden van buitenaf. Voor bewoners is en blijft het een eiland en dat willen we graag zo houden. Niet dat we nog altijd in klederdracht lopen om de toerist te behagen... nee, omdat we zijn zoals we zijn. Gemoedelijk, gewoon, geen kouwe drukte! En daarom zitten de campings en ook de ‘Quarantaine’ ... altijd vol. Je kunt er fietsen, wandelen, vissen, varen, borrelen en vooral ‘uitrusten’. ‘De Wieringer Dangsers’ bereiden een oergezellige dag voor met veel inhoudelijk vermaak, genot en licht verteerbare Folklore.

Enige ‘eilandgevoelige’ informatie zal ludiek en discreet verstrekt worden, zoals men dat van eilanders mag verwachten. ‘Traditioneel - smaakbare’ componenten en gevoelens zullen niet onberoerd blijven en alle gasten nog lang in dankbare herinnering, beheersbaar blijven achtervolgen. ‘Om kort te gaan’ Allegaar komme dus (pèèuwkonte en zemele knòpe magge tuusblieve, die heawe we liever niet!) We gaan mak sitte, we neme d'r een paar, heawe klucht en loabe over 't ien en aar en gaan deur tot ochtes vroeg, as 't moet !!! ‘zupe en angaan!’ Graag tot op de Jaarlijkse Folkloredag 2012 zaterdag 15 september op Wieringen. www.wieringerdangsers.nl

Nummer 2 2012

7

Folkloremiddag ‘Twentsche Leu’ in Beckum tekst: Anneke Berger foto: Cees Tempel

Op 18 maart j.l. heeft de folkloristische dansgroep ‘Twentsche Leu’ weer zijn jaarlijkse folkloremiddag gehouden. Onze vereniging bestaat nog maar 6 jaar en heeft nu al voor de vierde keer een middag georganiseerd bij het Wapen van Beckum in Beckum. Dit jaar was de West-Friese dansgroep ‘de Spierdijker Dansers’ uit Spierdijk (NoordHolland) uitgenodigd. Deze groep arriveerde om 11.00 uur bij ons repetitielokaal ‘De Tukkerij’, waar de koffie met een traditionele plak Twentse krentenwegge klaar stond. Hier kwam de eerste kennismaking tot stand. Er heerste meteen een vrolijke sfeer en iedereen praatte met elkaar. Na de koffie zijn we vertrokken naar restaurant Het Wapen van Beckum, waar de folkloremiddag zou plaatsvinden. De zaal begon lekker vol te lopen met o.a. leden van verschillende verenigingen, leden van het bestuur Oost- en Noord- Nederland, vrienden en familieleden.

8

Nummer 2 2012

Om 13.30 uur begon de ‘Twentsche Leu’ met het eerste optreden, gevolgd door de ‘Spierdijker Dansers’. Deze groep heeft tevens een kledingshow verzorgd, wat voor ons Twentenaren altijd leuk en interessant is om te zien, daar wij in het oosten weer heel andere kleding dragen. Tijdens de pauze was er een grote verloting met vele mooie prijzen. Na de pauze hebben beide groepen weer optredens verzorgd. Aan het einde van de middag dansten de twee groepen samen de Kruispolka, de Veleta en de Bernhardwals. Dat het publiek dit leuk vond bleek wel toen ze spontaan gingen meedansen. Na afloop van de folkloremiddag zijn we samen weer richting ons repetitielokaal gegaan. Hier stonden diverse soepen en broodjes voor ons klaar. Na het eten hebben we nog even gezellig bij elkaar gezeten onder het genot van een drankje en het zingen van verschillende dansliedjes. Nadat beide voorzitters een woord van dank uitgesproken hadden, vertrokken de ‘Spierdijker Dansers’ om kwart over zeven weer met de bus weer richting NoordHolland. Het was een zeer geslaagde en gezellige dag. Zo zie je maar weer dat samen dansen verbroedert en dat er leuke en gezellige contacten door kunnen ontstaan.

De Stichting Nevofoon is het adres voor CD’s, DVD’s, dansbeschrijvingen en schoenen voor heel volksdansend Nederland. Een collectie Nederlandse dansen, maar ook de internationale volksdans is goed vertegenwoordigd. Daarnaast veel peuter-, kleuter- en kinderdans CD’s met dansbeschrijvingen en ook voor de ouderen en mensen met een beperking hebben wij repertoire.

Nevo foon Stichting Nevofoon Borgweg 1 9804 RP Noordhoorn Telefoon: 0594 50 55 40 E-mail: [email protected] Internet: www.nevofoon.nl



Nummer 2 2012

9

Schermer Dansers in Portugal oktober 2011 tekst: Thea Dekker - de Wildt foto: archief Schermer Dansers

In 2010 kregen ‘De Schermer Dansers’ een uitnodiging om het pompoenfestival op Quinta da Tapada gelegen in Oost- Portugal, op te luisteren. De quinta, waar een Hollands echtpaar een B&B runt, ligt in een prachtig stukje authentiek Portugal. De quinta (boerenhoeve) is al eeuwen oud. Deze werd bewoond door een gegoede familie. Het hele dorp hielp mee op het land, verzorging van het vee, oogsten van het fruit en de olijven. De kinderen kregen op de quinta onderwijs. De sfeer van toen heerst daar nog. De streek is zeer dun bevolkt, de basisscholen zijn nu gesloten. De kinderen worden per schoolbus naar een school in de stad gebracht. De kleine schooltjes werden teruggegeven aan de gemeenschap en functioneren nu als dorpshuis. De bevolking maakt dankbaar gebruik van het dorpshuis voor bijeenkomsten e.d. Op de zaterdagavonden werd er gedanst en zo ontstond er een folkloristische dansgroep, heel authentiek, basic maar zo puur, in de leeftijd van 6 tot 75 jaar. Hun prachtige zang met muziek complimenteert het geheel.

De reis van de Schermer dansers begon op woensdag 12 oktober 2011, via Lissabon vlogen wij naar Porto. Wij verbleven in het centrum van de prachtige stad Porto. 10 Nummer 2 2012

De volgende dag al vroeg op pad met een Nederlandse gids tot in de late uurtjes. Gigantisch veel gezien. Op de indrukwekkende gebouwen raakten wij niet uitgekeken. Vrijdag werden wij opgehaald door de schoolbus. Grote hilariteit, twee zitplaatsen tekort en voor de 28 koffers was er nauwelijks ruimte. We zaten als haringen in een ton boven op de koffers met nog 180 km. te gaan. Vlak voor de aankomst kregen wij een picknick in het bos aangeboden. Dit was tevens onze eerste kennismaking met de dansgroep en de gastgezinnen. Onder het genot van gedroogde ham, brood, kaas, fruit, wijn en muziek was dit een hartverwarmende ontvangst voor ‘De Schermer Dansers’. In de schouwburg volgde een toespraak van de burgemeester. Dat deze werd beantwoord in het Portugees had deze man – die tevens huisarts en tandarts was – totaal niet verwacht. 's Avonds hadden wij een verbroederingsavond die zeer geslaagd was. Zaterdags met de schoolbus naar de lokale markt waar de tijd 50 jaar stil had gestaan. Met een pan vol gebraden kip, welke spagaat gebraden werden op een olieton met kippengaas als rooster, vervolgden wij onze weg naar de Douro, het gebied waar de port wordt geproduceerd. Na de picknick werd een bezoek gebracht aan een porthuis. 's Avonds opgetreden voor een groot publiek. Zondags eerst een pelgrimsplaats bezocht, daarna lunch: varken aan het spit en gepofte kastanjes. Het pompoenfestival begon 's middags op tijd. Rond Qiunta da Tapada stonden allerlei kraampjes verzameld met regionale producten. Met nog drie groepen verzorgden ‘De Schermer Dansers’ deze middag op het grote plein. Als een lang lint kwam de plaatselijke folkloregroep uit het dorp aanlopen. Een prachtig gezicht. Elk lied wat zij zongen ging over een deel van hun leven. Onder het genot van pompoenensoep wisselden wij elkaar af met dans en zang. De avond eindigde met een gezamenlijke maaltijd met alle groepen, gastgezinnen, sponsors en medewerkers. 's Maandags gingen we weer terug met de bus naar Porto. Op de terugweg bij de oude stad Visue nog een stop, om 's avonds moe maar uiterst voldaan in Nederland terug te keren.

Gevraagd In het verslag over onze folkloremiddag heeft u kunnen lezen dat de ‘Twentsche Leu’ nog een zeer jonge vereniging is. We willen dan ook graag onze kleding verder uitbreiden. Wie kan ons helpen aan mutsenlinten, of weet iemand waar je deze nog kunt kopen. Anneke Berger tel: 074-2500505 / 06-20547206 of: [email protected]

Nummer 2 2012 11

Friese Folkloredag Heerenveen tekst en foto: Kier Kracht

Op zaterdag 7 juli 2012 organiseert de werkgroep Friese Folkloredag Heerenveen de tweede jaargang van de Friese Folkloredag te Heerenveen. De ontvangst is vanaf 11.00 uur in het Grand Café Paul Kruger, Oude Koemarkt 12, 8441 EV Heerenveen, tegenover de historische Crackstate aldaar. Tijdens deze dag zullen de volgende vier groepen optreden: ‘De Tjonger Skotsploech’ uit Heerenveen, de ‘Stedeker Daansers’ uit Diepenheim, de ‘Drentse Vereniging 't Aol' Volk’, zowel de volwassenen als de jeugd- en kindergroep, uit Emmen en ’Dansgroep Malenka’ uit Assen. De optocht van de 4 deelnemende prachtige dansgroepen begint om 12.30 uur. Daarna volgen de dansdemonstraties voor het tevens historische Oenemastate, Gemeenteplein 33 te Heerenveen, alsmede in de winkelstraat De Dracht en op het Molenplein te Heerenveen. De tweede activiteit is het ringrijden zoals vroeger in Heerenveen gebruikelijk was. Op uitnodiging van de adel en de gegoede lui uit Oranjewoud werden de combinaties geselecteerd. De Burgemeester van Heerenveen voert samen met een wethouder de openingsronde van dit ringrijden uit. Dit werkelijk prachtige gebeuren met vroegere tradities en kostuums is een initiatief van Ans Bouma. Zij is reeds jaren actief en gespecialiseerd in de oude klederdrachten. Voor deze dag kreeg zij de medewerking van de Gemeente Heerenveen die ook als hoofdsponsor optreedt, samen met de Winkeliersvereniging HOV Heerenveen. Zij wordt geassisteerd door een aantal vrijwilligers die een werkgroep voor deze dag hebben gevormd. Dus bij deze: allen van harte welkom op 7 juli 2012 te Heerenveen. Oant sjen (Tot ziens) Kijk voor meer informatie op de website: heerenveenfolklore.webnode.nl 12 Nummer 2 2012

Een nieuwe website voor de FFGN tekst en illustratie: Arjen Tempel

Door het hoofdbestuur ben ik gevraagd om een nieuwe website voor de Federatie te bouwen. Deze website moet het visitiekaartje worden van de Federatie op internet. Het basisontwerp voor de nieuwe site heb ik op de afgelopen jaarvergadering al laten zien. Een opvallend onderdeel van de nieuwe website wordt de grote foto bovenaan elke pagina, waarin steeds (willekeurig) een ander beeld van de Federatie wordt getoond. Om de website een goede afspiegeling van de hele Federatie te maken, heb ik foto's nodig van zoveel mogelijk aangesloten verenigingen. En het liefst ook van verschillende activiteiten van die verenigingen. Denk dus niet alleen aan de ‘standaard’ dansfoto's, maar ook aan muziek, zang, ambachten, etc. Het is vooral belangrijk dat het brede, liggende foto's zijn die passen in de layout van de nieuwe website. Kijk voor een voorproefje van de nieuwe websitelayout en de afmetingen van het benodigde fotomateriaal op het toekomsitge website adres: www.ffgn.nl Daar staat ook aangegeven hoe je fotomateriaal kunt insturen.

Adverteren in het blad Folklore

¼ pagina ½ pagina 1 hele pagina

€ 90,00 € 170,00 € 300,00

ACTIE: Nu bij 4 advertenties 1 gratis. Neem voor meer informatie contact op met: De heer J. van der Meulen tel.: 058 - 213 79 38 b.g.g.: 06 - 22 44 23 48 e-mail: [email protected]

Orgaan

van de Fede Nr. 2 2012 ratie van Folk loris (4x per jaar) - Jaar tische Groe pen in gang 49 - Oplage Nederland 2000



Nummer 2 2012 13

Pracht in Dracht met Krans van Dans tekst: Watze Steensma foto's: Cees Tempel

Onder het bovenstaande motto werd op 14 april 2012 de jaarlijkse districtsdag van district Noord georganiseerd door dansgroep 't Aol' Volk van de gelijknamige Drentse vereniging uit Emmen. Het mag duidelijk zijn dat deze dag dus zou moeten staan in het teken van klederdracht en dans en dan ook nog gericht op ‘het publiek’, of zoals onze federatievoorzitter zegt: een manifestatie ‘met de ramen open’! Tussen 10.30 en 11.00 uur kwamen de groepen langs de linnenwagen in feesttooi en door een traditionele welkomstboog de Grote kerk van Emmen binnen. Voor de deur kreeg men al een folkloristisch voorproefje met dans en spel gebracht door de Jeugd- en Kinderdansgroep van 't Aol' Volk. In de kerk stond de koffie met krentenstoet klaar en iedereen liet zich dit goed smaken. Na een welkom door algemeen secretaris van de Drentse vereniging, Albertje Steensma, sprak de Wethouder van Cultuur dhr. H.G. Jumelet namens de gemeente Emmen een welkomstwoord. Dit met een begroeting in het Fries, Gronings en Drents, een prestatie die door de aanwezige ‘minderheden’ naar waarde werd geschat en met applaus beloond.

Daarna vond een vlotte jaarvergadering plaats waarin alle groepen hun hoogteen dieptepunten naar voren brachten en alle bestuursleden werden herbenoemd door hun groepen. Om 12.15 uur werd de vergadering gesloten en was het tijd om het aangeboden lunchpakket te nuttigen, opnieuw met koffie of thee. Tijdens deze pauze werden groepen en begeleiders samengebracht zodat alles klaar was voor het middagprogramma. 14 Nummer 2 2012

Om het genoemde motto waar te maken traden alle groepen van het district op, aangevuld met een tweetal groepen ‘andersdansenden’ namelijk de groep ‘Dance Emotion’ van de gymnastiek vereniging E&O en de danssectie van het Centrum voor de Kunsten CQ. Dit betekende een tweetal groepen met jongeren die jazz- en streetdance lieten zien en zelfs breakdance stond op het programma. Er waren 3 ruim bemeten podia beschikbaar voor de groepen, alle gelegen langs looproutes van het winkelend publiek. Bij elk podium was professionele geluidsversterking aanwezig, zodat muziek en presentatie zich prima kon laten horen. Van 13.00 tot 16.00 uur werd er non-stop op de podia gedanst waarbij elke groep 2 x 20 minuten optrad. Een paar groepen waren helaas niet op volle sterkte aanwezig maar hebben gelukkig wel een kledingpresentatie kunnen geven.

Vanuit het publiek werd er zeer positief gereageerd op de mix van oud en nieuw en in een paar gevallen werden eigentijdse dansers meegevoerd door de folkloristen. In de kerk was ondertussen ook het nodige te beleven: • Kledingpresentaties door de kledingshowgroep van de vereniging 't Aol' Volk • Voordrachten door een aantal jeugdige prijswinnaars van de voordrachtwedstrijden in het Drents die jaarlijks door de vereniging worden georganiseerd. • Een paar opvoeringen van een sketch in Drentse streektaal door leden van de toneelgroep 't Aol' Volk. • Mutsen plooien door leden van de groep van Terschelling. • Mutsen stijven en opmaken door de ‘mutsenstiefsters’ van 't Aol' Volk. • Demonstratie kantklossen door leden van ‘kantkring 't Hunebed-Emmen’. • Klokkleedjes knippen door een paar dames van 't Aol' Volk. • Een non-stop videopresentatie van 't Aol' Volk en de laatste 4 districtsdagen.

Nummer 2 2012 15

Ook al deze activiteiten mochten zich in een grote belangstelling verheugen; niemand heeft zich hoeven te vervelen. Uit de grote publieke belangstelling en de vele positieve reacties van het publiek kunnen we afleiden dat het motto van deze dag, Pracht in Dracht met Krans van Dans beslist is waar gemaakt door deze opzet. Omdat ook de reacties van de deelnemers positief waren mogen we concluderen dat het gelukkig voor iedereen een leuke dag was.

De gekozen opzet was mogelijk door een aantal bijdragen van ondermeer de gemeente Emmen, de ondernemersvereniging Emmen centrum, het donatiefonds van de Shell en enkele ‘stille’ sponsoren. Voor de folkloristen was de dag nog niet afgelopen, het hele gezelschap verhuisde naar een mooi aangeklede zaal van het Esdalcollege waar na een ‘praatuurtje’ een stamppotbuffet werd geserveerd. Ondanks de geleverde inspanningen van de middag lukte het niet om ‘schoon schip’ te maken en dat lag beslist niet aan de kwaliteit van het eten! Na de maaltijd kon er nog van 20.00 tot 23.00 uur worden gedanst op muziek van ‘De Spelbrekers’ en hiervan werd dankbaar gebruik gemaakt. Na een dankwoord namens het districtsbestuur door Andries Blom gericht aan de dansgroep 't Aol' Volk, werd de districtsvlag overhandigd aan Gerlof v.d. Wal van de Eastergoaskotsers die op 13 april 2013 deze dag in Burgum gaan organiseren. Om 23.00 uur was het feest afgelopen en zocht iedereen zijn bed weer op, de meesten thuis behalve de Amelanders en de Terschellingers die zich op vreemde bodem te ruste moesten leggen. 16 Nummer 2 2012

Reactie op kostuumdiscussie foto: Hinne Woudstra

Beste Gerard, Het is inderdaad zo, zoals Watze ook al aangeeft, dat er weinig te vinden is over de kleding van de muzikanten in vroeger tijden. Gesteld kan worden dat de meeste muzikanten het niet breed hadden en men dus droeg wat voorhanden was, dat zal echt niet het kostuum van de rijke boer of koopman geweest zijn! Ook de instrumenten die vroeger gebruikt werden zijn in de loop der tijd aangepast. De accordeon was er in de jaren 1860-1870 niet. Gespeeld werd er op een trekzak of mondorgel, zoals mijn pake en beppe deden. Sommigen hadden een trompet en trom. Maar de viool was er vroeger wel. Muziek maken was vroeger voornamelijk voorbehouden aan de mannen en zij reisden meestal de feesten en bruiloften af. Het werd vroeger niet bekeken als een hoogstaand vak… Voor de vrouwelijke muzikanten bij de dansgroepen is het toch wel van belang te weten, dat in vroeger tijden het muziek maken op feesten en bruiloften voorbehouden was aan de mannen, zoals ik hierboven al heb vermeld. De vrouwen die musiceerden op viool, klavecimbel of spinet of de zangkunst beoefenden, deden dat alleen in de hogere klasse in de salons. In deze tijd is dat gelukkig anders. Als de vrouwen niet deel uit zouden maken van de muzikanten van de dansgroepen, zou het hiermee karig gesteld zijn. Ik trek hieruit de conclusie, dat ik met mijn viool in mijn mooie Friese kostuum een goede aanvulling geef op het muzikale gebeuren in de folklore. Gerard, ik kan me in jouw verhaal goed vinden en veronderstel, dat de discussie hierover nog niet is geëindigd. Met vriendelijke groet, Je goede vriendin Hendrika Woudstra.

Nummer 2 2012 17

Jeugdafdeling van de Vereniging Terschellinger Volksdansen tekst en foto's: Rob Bonsen

In het Noorden van Nederland ligt ons mooie eiland Terschelling met ongeveer 4700 inwoners. Daar treffen wij de dansgroep V.T.V. aan. Deze groep heeft 230 leden en daarnaast nog een jeugddansgroep van de afd. Hoorn met 32 leden. De jeugdgroep is opgericht omstreeks 1971. Twee van de eerste leden Rinke Mier en Jan Kees Smit dansen nu nog bij de V.T.V. De groep bestond en bestaat uit kinderen vanaf acht jaar. De speellieden van het eerste uur waren Herman Ament, Betze Stienstra en Bouke Boomstra. Het eerste echte optreden vond plaats voor Sinterklaas in 1971. De jeugd komt met veel enthousiasme tweewekelijks op zaterdagavond een uurtje oefenen onder leiding van Annalies Abma, de speellieden Boukje Roos, Anne Abma, Kees-Jan Doeksen en een paar ervaren dansleden. In oktober begint het nieuwe seizoen en dan starten wij met de makkelijkste van de 29 dansen voor de instappers. Als er dan moeilijkere dansen de revue passeren, worden de jongste kinderen even apart genomen om aan de zijlijn individueel met een begeleider te oefenen. Aan het einde van het seizoen mag het resultaat er wezen: de jeugd beheerst onze dansen dusdanig dat er een optreden kan worden gegeven. Dezelfde dansen overigens als de volwassenen dansen en demonstreren.

De meisjes dansen in jak en rok en de jongens in boeren kiel. Deze klederdracht stamt uit het einde van de 19e eeuw. De meeste van onze dansen werden meegenomen door de zeelieden die met verlof terug kwamen naar het eiland en werden dan gedanst. Vandaar dat wij bepaalde dansen van ons herkennen als wij in 18 Nummer 2 2012

het buitenland een groep bezoeken. Wij zien het belang van het jeugddansen in en de opzet is dan ook, dat de jeugddansers later bij de volwassenen instromen. Dit is inmiddels al gebeurd. Hierdoor blijft ons belangrijke cultuurbezit behouden. Onze jeugd heeft de toekomst!

Het is dan ook de insteek om met onze trotse jeugd uitstapjes te maken naar een groep in Nederland of buitenland. Vorig jaar zijn wij naar Laggenbeck (D) geweest en dit jaar naar Kemzeke in België. Het is dan ontzettend leuk om te zien hoe makkelijk de kinderen met elkaar dansen en contacten leggen. Een hele avond lang!! Onlangs heeft er op een van de basisscholen een project plaatsgevonden met als thema ‘Terschelling’. Enkele dansleden hebben daar een workshop gegeven, waarna de kinderen de volgende dag met veel enthousiasme voor ouders e.d. een demonstratie van de geleerde dansen gaven. Het was erg leuk om te zien dat de kinderen van het jeugddansen de niet-leden gewoon meetrokken. Een week later dansten de schoolkinderen nog. Hieruit blijkt het enorme belang van het uitdragen van onze danscultuur! In de zomer treden de volwassenen circa acht maal op. In het begin van de avond afwisselend samen met de kinderen. Die vinden dat geweldig, want dat is voor hen het ‘echte’ werk.

Nummer 2 2012 19

Folklore is voor elk wat wils bij ‘Wi'j eren 't Olde’ Tekst: Bennie Radstake en Jan Saalmink. Foto: Gerdien Saalmink.

Velswijk – de afgelopen jaren mochten we meerdere nieuwe leden begroeten bij de folkloristische dansgroep ‘Wi'j eren 't Olde’ uit Velswijk/Zelhem. Iedereen heeft haar of zijn eigen redenen om lid te worden. ‘Wi'j eren 't Olde’ is een enthousiaste folkloristische dansgroep die haar oorsprong heeft in Velswijk in de gemeente Bronckhorst. Naast het oefenen en de optredens is er veel tijd voor gezelligheid. Optredens zijn er gedurende het hele jaar in binnenen buitenland. Tijdens de wintermaanden wordt er door de dansers en muzikanten elke week geoefend en worden nieuwe dansen geleerd in het buurthuis d'n Draejer. Coby Meijer, onze dansleidster, heeft erg veel ervaring en leert ons met veel geduld de dansen. We zijn altijd erg blij met mensen die belangstelling hebben voor folklore, voor onze dansgroep of zelfs om lid willen worden. Bij ‘Wi'j eren 't Olde’ krijgen nieuwe leden een intensief opleidingsprogramma waarbij ze, twee maal per week, met een vaste ervaren partner de dansen leren. Zo'n oefenprogramma werpt zijn vruchten af, want binnen korte tijd kunnen nieuwe leden, op deze wijze, al deelnemen aan optredens. Iedereen heeft zo haar of zijn eigen redenen om lid worden van een folkloristische dansgroep. Willy en Henk: ‘Oude voorwerpen en gebruiken trekken ons aan. Ik heb als chauffeur van een touringcar de dansgroep een aantal malen gereden en was daardoor helemaal verkocht. Mijn vrouw heb ik toen overgehaald en we zijn lid geworden.’ Bert: ‘Ik ging met pensioen en toen mijn vrouw kwam te overlijden was ik op zoek naar iets waar ik afleiding in kon vinden en plezier aan kon beleven. Dansen vind ik fijn en het is ook mooi om te laten zien hoe het in vroegere tijden toeging.’ Patricia en Tjibbe: ‘We wilden graag een gezamenlijke hobby. We hebben bij diverse dansgroepen en dansstijlen gekeken. Door een kennis zijn we bij deze dansgroep gekomen. We zijn bij deze groep hartelijk ontvangen en wij voelden ons direct thuis. Ook de manier van dansen vonden wij leuk, al had Tjibbe eerst zijn twijfels. Hij werd door één van de leden al na twee minuten de dansvloer opgetrokken en ook hij was over de streep!’ 20 Nummer 2 2012

Joke en Rob: ‘Folklore trekt ons erg aan, wij houden van tradities. Folklore dansen is leuk door de muziek, de beweging en ook natuurlijk de gezelligheid.’ Op de vraag of het aanleren van de dansen wel zo gemakkelijk gaat heeft iedereen dezelfde mening. Het goed onder de knie krijgen van de dansen vraagt veel oefening en het is fysiek best wel pittig. De hulp van de andere leden van de dansgroep wordt hierbij erg gewaardeerd. Leeftijdsverschil speelt geen rol, Patricia maakt daarover grapjes en noemt haar danspartner Henk zelfs ‘opa’ .

De dansen die in de eerste maanden op het programma stonden zijn o.a. de Voorjaarsbode, Kruuspolka, de Mölle, de Hak en teen en de Achttoer. Meer informatie over ‘Wi'j eren 't Olde’ vindt u op onze website: www.wijerentolde.nl



Nummer 2 2012 21

1912 – Aald Hielpen – 2012 tekst: bestuur Aald Hielpen foto's: archief Aald Hielpen en Jelle Smid

De kop zegt het al, onze vereniging bestaat dit jaar honderd jaar! Dit feit gaan wij natuurlijk vieren. Bij de realisatie van het Badpaviljoen in 1912 was men er zich in Hindeloopen van bewust dat men met de Hindelooper cultuur goud in handen had. Het aparte van het Zuiderzeestadje met de prachtige, kleurrijke kostuums, de traditie van het beschilderde meubilair, de knusse bebouwing met de vele grachten en bruggetjes, de eigen taal: het maakte de jonge badplaats extra aantrekkelijk. Om de promotie van deze cultuur in goede banen te leiden werd op 19 oktober 1912 de Vereniging Oud Hindeloopen opgericht, later omgezet naar ‘Folkloristische zang en dansgroep Aald Hielpen’, en daarmee is het de oudste folkloristische vereniging van Nederland.

Een belangrijke taak van de nieuwe vereniging was het verzamelen, bewaren en gebruiken van de oude Hindelooper kostuums.De cultuur bestaat o.a. uit een klederdracht, die vanaf het begin van de 18e eeuw alleen nog maar in Hindeloopen werd gedragen. Deze dracht was volkomen afwijkend van het Friese kostuum, dat buiten het oude Zuiderzeestadje algemeen gebruikelijk was. Van de Hindelooper dracht waren de oudste elementen in hun vorm al enkele eeuwen onveranderd gebleven, maar door het gebruik van modestoffen veranderde het aanzien ervan wel in de loop der tijd. De Hindelooper dracht is in 1882 definitief uit het straatbeeld verdwenen met het overlijden van Mare Husser. 22 Nummer 2 2012

Aald Hielpen heeft in 1912 de oude kostuumonderdelen weer uit de keeften en skreentjes tevoorschijn gehaald en het kostuum in ere hersteld. In de jaren dertig, als gevolg van de crisis, kwamen de activiteiten van Oud Hindeloopen op een laag pitje te staan. De kostuums werden echter zorgvuldig bewaard en, als de gelegenheid zich voordeed, aangevuld met nieuwe aanwinsten. Met de vorming van een zanggroep in 1955 beleefde de vereniging een opleving. De leden van de kostuumgroep studeerden een repertoire in van oude Hindelooper volksliederen, opgetekend in 1855. Er werd o.a. mee opgetreden in de Keukenhof en op de Dam in Amsterdam. Aald Hielpen heeft deze liederen gedocumenteerd en later op CD vastgelegd en brengt tijdens optredens een keus daaruit ten gehore. In 1957 bracht de groep een toneelstuk voor het voetlicht, waarin allerlei 19e-eeuwse gebruiken rond een Hindelooper bruiloft werden nagespeeld. Het succes bij de optredens was groot. Er werd dan ook al spoedig met de gedachte gespeeld er bij te gaan dansen en in 1963 was de Folkloristische zang- en dansgroep Oud Hindeloopen een feit. Er volgden diverse optredens in Friesland en later in geheel Nederland. In 1973 werd de eerste buitenlandse reis ondernomen. Een kroon op de prestaties van Aald Hielpen was in 1980 de toekenning van de Europapreis für Volkskunst. Aald Hielpen houdt de oude cultuur van Hindeloopen levend door het laten zien van de oude dracht, het zingen van liederen uit het midden van de 19e eeuw in



Nummer 2 2012 23

de Hindelooper taal en het vertellen over de geschiedenis en over de woon- en leefcultuur van Hindeloopen. Een stadje, dat over de hele wereld bekend is vanwege de Hindelooper schilderkunst en het bijzondere, kleurrijke kostuum. Sinds 1963 heeft het niet aan aanvragen voor optredens ontbroken. Gemiddeld eens per 14 dagen trekt Aald Hielpen erop uit. Aald Hielpen vervult in binnen- en buitenland een ambassadeursfunctie voor Hindeloopen. Over de landsgrenzen, in Europa, zijn bezoeken gebracht aan een elftal landen. Vaak is Aald Hielpen meerdere keren naar het gastland teruggekeerd. De gastgroepen hebben op hun beurt weer een tegenbezoek afgelegd in Hindeloopen. Buiten Europa werd er opgetreden in Amerika (2x) en Japan (3x). Groot nostalgisch feest in Hylpen op 7 juli Het jubileum zal in het weekend van 6, 7 en 8 juli groots gevierd worden. Op 6 juli met een receptie, waar het eerste exemplaar van het jubileumboek ‘Hindeloopen, stad van levende herinneringen’ zal worden aangeboden. Het hoogtepunt van dit feest is op zaterdag 7 juli. Veel Hylper verenigingen en organisaties zijn met Aald Hielpen enthousiast aan de slag gegaan om door geheel Hindeloopen een geweldig nostalgisch feest te organiseren. Een feest voor en met iedereen. Het bruist die dag van de activiteiten. Er is tussen 10 en 17 uur overal wel wat te zien, te beluisteren, maar natuurlijk ook wat te doen! Er is een spelletjescircuit, een wedstrijd klompkesilen voor de jeugd en ook ... een priksleewedstrijd (en dat midden in de zomer!) Verder treden er vijf gast-dansgroepen op: twee uit het buitenland en drie Nederlandse groepen. Op zondag 8 juli volgt er dan nog een folkloristische lunch op het Museumplein, waarna de expositie ‘100 jaar Aald Hielpen’ in Museum Hindeloopen wordt geopend. Als afsluiter volgt er op 22 september een ‘Balfolk’ georganiseerd door Aald Hielpen. Wilt u meer weten over onze jubileumactiviteiten, kijk dan op onze website www.aaldhielpen.nl

Wat er misging In het vorige nummer over de Drentse dag in ‘Ellert en Brammert’ hebben wij de plaats Schoonord verhaspeld tot Schooroord. Hiervoor onze excuses! 24 Nummer 2 2012

Een Koninklijke onderscheiding voor Mieke Graafmans – Hulsmeijer tekst: Patricia Groothuis foto: Mirabell Graafmans

Voor de Brugger Daansers betekent Mieke Graafmans ontzettend veel. Onze vereniging is opgericht op 9 december 1981 en vanaf die tijd is ze lid van onze vereniging, waarvan 30 jaar als bestuurslid. Ze is begonnen als 2e penningmeester, daarna 1e penningmeester en de grootste periode als secretaris. Deze functie heeft ze met verve bekleed. Alles wat er maar gebeurde in de vereniging werd schriftelijk vastgelegd. Hiervan is het draaiboek voor onze paasactiviteiten een erg belangrijk onderdeel. Hierbij had Mieke dan ook meer dan 25 jaar contact met de Zonnebloem. Zij waren dan ook zeer tevreden over de werkwijze van Mieke Graafmans. De voorbereidingen voor onze buitenlandse reizen waren ook altijd perfect. We kregen een klein boekje waarin alle gegevens stonden over de reis. Van vertrektijd tot alles wat ons verder te wachten stond. Voor ons allen een voorbeeld. Al met al werd Mieke 27 april 2012 voor al haar inzet die ze afgelopen jaren heeft getoond dan ook echt in het zonnetje gezet. 's Morgens naar het stadhuis van Enschede om daar de Koninklijke onderscheiding te mogen ontvangen en 's avonds een klein feestje met een optreden van de Brugger Daansers. Vorig jaar is Mieke gestopt met haar bestuurwerk. Ze is nu nog actief dansend lid en dat voor een 75-jarige! Hoedje af.

Nummer 2 2012 25

Feesten, Festivals en Folklore 13 juni t/m 16 september Oranje en de nationale streekdrachten

8 juli 100 jaar Openluchtmuseum Arnhem De Lebbenbruggedansers uit Borculo en de Plaggemeijers uit Rekken dansen samen www.openluchtmuseum.nl 18 t/m 22 juli Internationaal Folklore Festival Zeeland www.zeelandmeets.nl

tentoonstelling Paleis Het Loo te Apeldoorn www.paleishetloo.nl 28 juni t/m 30 augustus West-Friese marktdagen in Schagen (iedere donderdag) www.westfriesefolklore.nl 6, 7 en 8 juli Folkloristsiche zang- en dansgroep Aald Hielpen 100 jaar www.aaldhielpen.nl 6 t/m 11 juli Worldfestival Parade Brunssum www.paradebrunssum.nl 7 juli Folkloredag Heerenveen heerenveenfolklore.webnode.nl

21 juli 100 jaar Openluchtmuseum Folkloregroep de Speelluden uit Westervoort www.openluchtmuseum.nl 5 augustus 100 jaar Openluchtmuseum Westfriese Dansgroep uit Schagen www.openluchtmuseum.nl 18 augustus 100 jaar Openluchtmuseum De Soester Boerendansgroep www.openluchtmuseum.nl 26 augustus Krekkelfestival Enschede www.krekkel.dds.nl 27, 28 en 29 september Flaeijelfeest te Oude- en Nieuwehorne www.flaeijel.nl

Voor deze rubriek kunt u uw eigen ‘feestje’ aanmelden. De spelregels zijn simpel: datum, gebeurtenis en plaatsnaam en de website waarop de activiteit beschreven staat met gegevens als tijdstip, toegangsprijs, programma en bereikbaarheid. Stuur uw gegevens op naar [email protected] en wij verzorgen de rest. Per uitgave van ‘Folklore’ proberen we één of meer activiteiten wat uitgebreider toe te lichten. 26 Nummer 2 2012

Adressen Dagelijks bestuur F.F.G.N. Voorzitter Gert Jan Oplaat Stationsweg 11 7475 NM Markelo tel.: 0547 - 36 31 06 Secretariaat Bettie Zijlstra Doniawei 104 9104 GP Damwâld tel.: 0511 - 42 33 12 b.g.g.: 06 - 51 60 07 87 e-mail: [email protected] Redactieleden Noord Gosse Spiekhout Buizerd 76 8446 KM Heerenveen tel.: 0513 - 65 13 36 b.g.g.: 06 - 17 38 74 12 e-mail: [email protected]

Penningmeester Jan van der Meulen Jan Piebengawei 17 8915 DB Leeuwarden tel.: 058 - 213 79 38 b.g.g.: 06 - 22 44 23 48 e-mail: [email protected] Verdere inlichtingen: www.dutchfolklore.nl

Zuid Vacature kopij tijdelijk naar Cees Tempel

Oost Ina Eskes-Geltink Hoetinkhof 56 7251 WG Vorden tel.: 0575 - 55 35 10 b.g.g.: 06 - 19 50 06 26 e-mail: [email protected]

West Hans van Kampen Reigershof 26 1742 AT Schagen tel.: 0224 - 29 83 38 mob.: 06 - 10 30 04 63 e-mail: [email protected]

vormgeving Arjen Tempel Wouwstraat 11 7581 ER Losser tel.: 06 - 51 25 06 64 e-mail: [email protected]

hoofd- en eindredactie Cees Tempel Zevenblad 48 7623 CG Borne tel.: 074 - 278 33 63 e-mail: [email protected]

Het volgende nummer verschijnt op de Folkloredag, 15 september 2012

Kopij inleveren voor 19 augustus 2012

Nummer 2 2012 27

Nieu tijds w chrif

t

Jaargang 1 | Nummer 1 | 2012

Met het ondertekenen van het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Erfgoed dit jaar krijgt Nederland er een nieuwe tak van erfgoed bij: het immaterieel erfgoed.

IJspret

Immaterieel erfgoed is levend erfgoed. Het zijn de tradities en rituelen die mensen van huis uit hebben meegekregen en door willen geven aan hun kinderen en kleinkinderen. Het beschermen van dit erfgoed vergt een geheel eigen aanpak.

Valentijn Vergeten keuken Carnaval

Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed F.C. Dondersstraat 1 3572 JA Utrecht tel: 030-2760244 email: [email protected] www.volkscultuur.nl

adv_bladIE_folklore 2

Door het ondertekenen van het verdrag verplicht Nederland zich om het immaterieel erfgoed in kaart te brengen en de mensen die het erfgoed dragen te ondersteunen. Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed wordt verantwoordelijk voor het in praktijk brengen van het verdrag. Immaterieel Erfgoed is een vakblad en tegelijkertijd interessant voor iedereen die belang stelt in immaterieel erfgoed. Het is een full-colour tijdschrift met veel mooie foto’s, achtergrondartikelen en nieuws dat vier keer per jaar uitkomt. Een jaarabonnement kost  22,–.

Geef u nu op voor een abonnement en ontvang het eerste nummer gratis.

27-02-12 10:47