Omgaan met littekens
Els Vandermeulen Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014
1. Huid 2. Brandwonden 3. Littekens 4. Traumatische gebeurtenis 5. Onzichtbare littekens 6. Psychische problemen 1. Posttraumatische stresstoornis 2. Somberheid en depressie 3. Concentratie en geheugen 4. Zelfbeeld en contact met anderen 5. Seksualiteit 6. Slaapproblemen 7. Partner 8. Ouders 9. Kinderen
1. Huid Buitenste bekleding van het lichaam Omhulsel dat de mens afgrenst van de buitenwereld Verschillende functies : - Lichaamstemperatuur - Bescherming - Esthetisch - Communicatie
2. Brandwonden Een verwonding door verbranding van de huid • Door invloed van hitte • Gedurende een bepaalde tijd • Boven een bepaalde kritische temperatuur Functies van de huid worden beschadigd Evolutie in medische technieken (Chir. + beademing + infectiebestrijding +')
overleven
Kwaliteit van het leven !
3. Littekens • •
Blijvende zichtbare afwijking van de huid Na genezing van een wonde Bindweefsel heeft niet meer dezelfde organisatie als het oorspronkelijk weefsel
• •
Acute zorg huid als orgaan (infecties, wondzorg, transplantaties,') Nazorg functionele en esthetische factoren
Leven met littekens
psycho-sociale gevolgen
4. Traumatische gebeurtenis •
Het oplopen van BW als een traumatische gebeurtenis : 1.Het ongeval zelf onverwachts, hulpeloos, controleverlies, schrik te sterven, ' thuis, ramp, arbeidsongeval, getuige zijn van andermans lijden, sterven
2.Verblijf in het BWC angst, pijn, isolatie, afhankelijkheid' fysiek en emotioneel ‘overleven’ confrontatie met ongekende intense emoties
3.Veranderingen in je lichaam evolutie van de wonden en littekens
4.Leven met littekens, reïntegratie reacties van de omgeving, aangetast zelfbeeld, functionele beperkingen sociale angst, schaamte, isolatie, verlies van zelfvertrouwen
4. Traumatische gebeurtenis (vervolg)
Ongeval
- onverwacht - onvoorspelbaar - oncontroleerbaar
Gevoel van onveiligheid
Patiënt heeft nood aan - ‘zijn verhaal’ vertellen, een luisterend oor geeft mentale rust - informatie structuur, steun, houvast veiligheid, voorspelbaarheid en controlegevoel
5. Onzichtbare littekens •
Normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis
1.Schaamte – –
Reacties tijdens of na het ongeval De aard van het ongeval
2.Boosheid – – –
Waarom? Verantwoordelijke voor het ongeval Onmacht
3.Schuldgevoelens – – –
zelfverwijten minderwaardigheidsgevoelens Verlies van zelfvertrouwen
Normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis (vervolg) 1.Schaamte 2.Boosheid 3.Schuldgevoelens
4.Rouw – – –
Verlies van naaste, materiële zaken, .. Verlies van ongeschonden huid Verlies van basisgevoelens: • Gevoel van veiligheid • Gevoel van voorspelbaarheid • Gevoel van controleerbaarheid • Illusie van onkwetsbaarheid
5.Eenzaamheid – – –
Onbegrip van anderen Gevoelens van hulpeloosheid Isolement
6. Psychische problemen •
Risicofactoren voor het ontwikkelen van psychische problemen
VOOR: - Persoonlijkheidsfactoren, copingstrategie, - voorafbestaande psychopathologie, psycho-sociale problemen - vrouw
TIJDENS: - eerste reactie op ongeval - paniek, schreeuwen, trillen, angst,' - dissociatie en depersonalisatie - extreme pijn tijdens opname - ernst van het letsel
NA: - te weinig/geen erkenning krijgen van hun ‘slachtoffer-zijn’ - negeren, bagatelliseren, relativeren, medicaliseren - te weinig/verkeerde informatie - gebrek aan ondersteunend sociaal netwerk - slepende juridische procedure - perceptie van verantwoordelijkheid
6. Psychische problemen (vervolg) 1.Posttraumatische stressstoornis (PTSD) a) een verzameling emotionele klachten die kunnen ontstaan na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis b) Herbeleving van het ongeval (flashbacks of dromen) c) Aanhoudende vermijding van prikkels die bij het trauma horen d) Verhoogde prikkelbaarheid e) De symptomen zijn langer dan 1 maand intens aanwezig f) Ernstig lijden en/of beperkingen Acuut Chronisch Uitgesteld optreden
duur van de symptomen korter dan 3 maand 3 maand of langer symptomen vanaf 6 maand na trauma
6. Psychische problemen (vervolg) 1.Posttraumatische stressstoornis (PTSD)
Officieel erkend in 1980 Angststoornis Kan in principe iedereen overkomen 15 tot 45% PTSD 1 jaar PB PTSD kan ook optreden zonder fysiek lijden Getuige zijn van een gebeurtenis met intense gevoelens van angst, afschuw en hulpeloosheid kan leiden tot (symptomen) van PTSD
Niet elk trauma leidt tot PTSD Niet elk trauma-slachtoffer ontwikkelt PTSD
6. Psychische problemen (vervolg) 1.Posttraumatische stressstoornis
2.Depressie • materiële schade, verlies van dierbaren, verlies van ongeschonden huid, • langdurige ziekenhuisopname • pijn en isolement van de buitenwereld • afhankelijkheid, beperkingen • verlies van eigenwaarde,.. 3.Concentratie en geheugen • vermoeidheid • Stress • medicatie
6. Psychische problemen (vervolg) 1.Posttraumatische stressstoornis 2.Depressie 3.Concentratie en geheugen
4.Zelfbeeld en contact met anderen • minder zelfvertrouwen • zich kwetsbaar voelen • schaamte, angst • zich ‘aangestaard voelen’ 5.Sexualiteit • gevoeligere of minder gevoelige huid • lichaamsbeeld en eigenwaarde • lichamelijke beperkingen • medicatie
6. Psychische problemen (vervolg) 1.Posttraumatische stressstoornis 2.Depressie 3.Concentratie en geheugen 4.Zelfbeeld en contact met anderen 5.Sexualiteit
6.Slaapproblemen • • • •
lichamelijke ongemakken, pijn, jeuk, niet ‘goed’ liggen, zweten, ' moeilijkheden in de verwerking drang naar controle angst voor nachtmerries
7. Partner • • • • •
Veranderde toekomstperspectieven Extra zorgtaken Angsten Verhoogde werklast versus verminderde draagkracht Verandering van de ‘rollen’
8. Ouders Grote impact van een brandwondenongeval van een kind op ouders Acute fase : bij 1/2 van de gezinnen is er min. 1 ouder met posttraumatische stresssymptomen 18 md PB : bij 1/5 van de gezinnen “
Moeders meer posttraumatische stresssymptomen dan vaders Risicofactoren :Boosheid Angst dat kind zal overlijden Schuldgevoelens (lange termijn invloed bij uitgebreide littekens) psychosociale nazorg !
Ouders moeten zich aanpassen aan de nieuwe behoeften van hun kind Extra aandacht voor ouders die psychisch belast zijn
Reduceren van stressklachten van ouders Informeren over mogelijke reacties van kinderen na ingrijpende gebeurtenis Ondersteunen van het bestaande probleemoplossend vermogen van het gezin Bevorderen van aanpassingsvermogen en cohesie Anne BAKKER, Beyond pediatric burns. A family perspective on the psychological consequences of burns in children (sep 2013)
9. Kinderen • • •
Meerderheid past zich goed aan na brandwondenongeval Acute traumatische stressreacties bij 1/3 van de kdn opgenomen in BWC Beïnvloedende factoren : – Uitgebreidheid van de brandwonden – Pijn – Stresssymptomen bij de ouders
•
Op lange termijn hebben de meeste kdn zich aangepast * (gebrek aan studies die kinderen op lange termijn volgen)
•
Belang van leeftijdgenoten vanaf +/- 6 jaar – –
lotgenotencontact
Interventies in klasverband Brandwondenkampen vb. vzw Pinocchio
*Anne BAKKER, Beyond pediatric burns. A family perspective on the psychological consequences of burns in children. (sep 2013)
10. Conclusie
• • • • •
Het oplopen van brandwonden is vaak een traumatische gebeurtenis Aandacht voor onzichtbare littekens Aandacht voor normale gevoelens na een ‘abnormale’ gebeurtenis Psychische problemen als gevolg van het brandwondenongeval Aandacht voor de partner, ouders en kinderen, '
