KNX MEETING Verslag van de KNX-bijeenkomst op 5 november 2015
Kennis delen met elkaar en met de markt De laatste bijeenkomst van de KNX Professionals dit jaar kende een bijzondere opzet en een unieke setting. Aan de voeten van een 35 meter lang mens van staal, het CORPUS-museum in Leiden, sloot KNX aan bij de Nationale Conferentie Gebouw Automatisering. Het thema kennis delen kwam hier optimaal tot zijn recht. In een uitermate slim en educatief gebouw leerden KNX Professionals, architecten, adviseurs, gebouwbeheerders en opdrachtgevers van elkaar en van de vele sprekers.
De Brancheorganisatie voor Gebouw Automatisering hield in het CORPUS Congrescentrum een tweedaagse conferentie met als thema ‘Bits, Bricks & Behavior 2.0’, ofwel de driehoeksverhouding functionaliteit, gebouw en mens. De focus lag daarbij op gebouwautomatisering en IT. Voor KNX vormde dit een unieke gelegenheid om besluitvormers in de utiliteitsmarkt en technici uit de W-wereld te ontmoeten en te informeren. De KNX bijeenkomst met als thema ‘Breng je kennis up-to-date’ is om die reden gelijktijdig en in samenwerking met de organisatie van de conferentie gehouden. Op de tweede dag van de conferentie hielden de twee organisaties open parallelsessies waarbij de genodigden vrijelijk konden aansluiten. Het leidde tot interessante kennisuitwisseling en nieuwe netwerken. KNX|VERSLAG
1
In de ‘KNX-zaal’ gaf Theo Ockhuijsen, directeur van InnovatieExpress en adviseur bij OTIB, het startschot. Zijn presentatie kende als titel ‘Kennisverbreding, pure overleving’. Aan de hand van voorbeelden maakte hij duidelijk dat ‘ieder-in-zijn-hokkie-zijn-eigending-doen’ niet meer kan in deze tijd. Samenwerking en kennisdeling zijn noodzakelijk in de markt van vandaag om tot constructieve, slimme oplossingen te komen. Alleen zo kunnen we een goed antwoord geven op trends als het energiezuiniger maken van gebouwen, The Internet Of Things dat iedereen en alles verbindt, langer zelfstandig thuis wonen en de uitdagingen in de renovatiemarkt. Volgens Ockhuijsen is daarbij een belangrijke rol weg gelegd voor de system integrator die alle partijen en installaties verbindt. Hij verwees zijn toehoorders naar het document ‘Radar 2020’ van UNETO-VNI, het kansenboek voor de toekomst van de techniek, vanuit een veel breder perspectief dan alleen de techniek. Tekort aan kennis en vaardigheden Nico van Leeuwen van ROVC Technische Opleidingen ging in op de behoefte aan betere scholing op het gebied van gebouwautomatiseringssystemen. Niet zozeer op de aanleg ervan, dan wel op het beheer van de diverse systemen en het oplossen van storingen. “Er is een tekort aan kennis en 5 november 2015
Theo Ockhuijsen
vaardigheden in de markt. Er zijn steeds minder reguliere opleidingen en de uitstroom is gevaarlijk gering. Er is dus behoefte aan korte (bij)scholingsprogramma’s. Wij hebben daar de leerlijn Gebouwbeheersystemen voor ontwikkeld, met diverse trainingen op verschillende niveaus. Praktisch onderwijs staat daarbij centraal, mogelijk gemaakt door mobiele praktijkopstellingen van uiteenlopende systeempanelen.” ROVC beschikt over een handige tool waarmee bedrijven in kaart kunnen brengen op welke gebieden het aan kennis schort binnen de organisatie of bij individuele werknemers, zodat ze daar doelgericht opleidingen bij kunnen zoeken.
Nico van Leeuwen
Verder gaf Van Leeuwen aan dat er een online database in de maak is van componenten op het gebied van gebouwautomatisering. Deze is nu nog vooral voor de studenten bedoeld. Wanneer deze volledig is – en daarbij verzocht hij om inbreng van KNX-fabrikanten – geeft ROVC de database vrij aan de gehele markt. Nieuwe opleiding systeemarchitect Een tweede nieuwkomer in onderwijsland is de opleiding voor Systeemarchitect van TVVL in samenwerking met de Brancheorganisatie Gebouw Automatisering. Jan Kerdèl, namens deze twee organisaties: “Met deze gecertifi-
Slim, slimmer, slimst
Jan Kerdèl
ceerde post-HBO opleiding willen we een kwaliteitsimpuls geven aan de gebouwautomatisering. Er is duidelijk behoefte aan personen die het gehele speelveld kunnen overzien, die boven E en W staan, die kunnen luisteren, uitleggen en aansturen, die aan de basis staan van elk intelligent gebouwautomatiseringssysteem. Mensen die binnen The Internet of Things vernieuwende project-architecturen kunnen bedenken. Systeemarchitecten kunnen die rol vervullen. Daar leiden wij vanaf het voorjaar van 2016 de eerste mensen voor op.” Het gaat om een opleiding van 15 dagen voor een bedrag van 4.500 euro.
Edwin Hannink
In een serie van vijf korte pitches presenteerden KNX-fabrikanten tijdens de bijeenkomst hun nieuwe producten, trainingen en cursussen. Edwin Hannink wees zijn toehoorders op de starter workshops, de applicatie-, product- en ETS-trainingen die Theben biedt. Maar er is meer, gaf hij aan. Zo zijn er kennisdocumenten over het duurzaam installeren met KNX, vertaald in praktische oplossingen. Of over intelligente jaloeziesturingen, met duidelijke informatie voor de vakman en de mogelijkheid om voorgeconfigureerde voorbeeldprojecten te downloaden als ETS-bestand. Remco Bonsen van Siemens presenteerde nieuwe KNX-producten als de Synco Webserver met S-mode ondersteuning, de communicatie interface KNXnet/IP voor ETS en de nieuwe KNX service interface. Marco Douwma liet op zijn beurt zien dat ook Hateha met het merk Jung niet stil zit. Het bedrijf introduceert een KNX-Sonos gateway voor het bedienen en aansturen van maximaal 30 Sonos-apparaten, een KNX-weerstation in compacte bouwvorm en een serie KNX-aanwezigheidsmelders in miniuitvoering.
Remco Bonsen
Marco Douwma
Peer van Drunen van Hager wees de KNX Professionals op het belang van kennisverbreding door middel van een vergelijking met Dokter Bibber. Een medisch specialist wordt je nu eenmaal niet vanzelf, maar door vanaf het pleisters plakken steeds meer bij te leren. Voor KNS Professionals geldt hetzelfde, vindt Van Drunen. “Voorkom kwakzalverij en promoot het trainen”, was het motto van zijn verhaal. Hager biedt verschillende KNXtrainingen, van Easy en System tot ETS5 Advanced en visualisatietrainingen. Lex Snaphaan van Gira vertelde over de Gira Academy, een online trainingsportal met onder meer een KNX-training, maar ook met specifieke trainingen op het gebied van deurcommunicatie, zusteroproepsystemen, IP-gateways en KNX kWh-meters.
KNX|VERSLAG
2
Lex Snaphaan Peer van Drunen
5 november 2015
Steeds meer KNX in Stabicad Wilco Griffioen van Stabiplan lichtte het ontwerpen van domotica-installaties in de Stabicad software toe. In Stabicad is de functionaliteit voor het tekenen van domoticasystemen recentelijk uitgebreid. Naast het plaatsen van de bestaande KNX-symbolen, is het nu ook mogelijk om van ieder symbool een domoticasymbool te maken. Verder zijn er nieuwe functies voor het beheren, controleren en koppelen van sensoren en actoren. Ook is het mogelijk om busbelastingen te berekenen en functies aan te wijzen of toe te voegen. Volgende stappen, zo gaf Griffioen aan, zijn het integreren van KNX-symbolen in installatieschema’s en blokschema’s, koppeling met ETS en integratie met W-installaties. Hij vroeg de zaal nadrukkelijk om inbreng in deze.
Wilco Griffioen
Jan Bessels
gebouw alleen mogelijk was met KNX. Remco ging wat dieper in op de techniek. De bediening van alle primaire installaties in het gerenoveerde pand werkt op BACnet. KNX stuurt de naregeling en alle installaties op veldbusniveau. Ook de armaturen, die een regeling hebben via Dali, zijn gekoppeld aan KNX. Hoveling: “Door de keuze voor KNX en flatcable, hebben we hier bijna geen kabelgoten hoeven toepassen. We ‘plakten’ de flatcables tegen de plafonds en van daaruit is alles verstekkerd naar de modules. Alles kwam kant-en-klaar naar de bouw. Faalkosten zijn uitgesloten en het ging supersnel. Omdat E en W gekoppeld zijn, was er maar één busleiding nodig in plaats van twee en is er ook flink bespaard op componenten.” Hoveling paste in dit project een speciaal KNX-protocol toe: KNX PL-Link. Hierdoor kon de KNX Professional ‘in één keer alle adressen naar de componenten schieten’. Van Batibus naar KNX
Winnaar Publieksprijs 2015 aan het woord Na de lunchpauze waren de KNX-sessies nadrukkelijk ook gericht op de bezoekers van de gebouwautomatiseringsconferentie. Het bracht een levendige stoelendans teweeg en de KNX-presentaties kregen wat meer promotie-gehalte. Zo gaf Caspar Bontebal op laagdrempelige wijze een snelle introductie in de wereld van KNX voor beginners. Hij wist zijn publiek er in 20 minuten van te overtuigen dat KNX dè standaard voor gebouwautomatisering is. Daarna was het de beurt aan winnaars en genomineerden van de KNX Professionals Award 2015 om de ultieme mogelijkheden van het bussysteem te laten zien. Remco Hoveling van BAM Techniek en Jan Bessels van Siemens Real Estate presenteerden het project dat de KNX Publieksprijs won; de grootschalige renovatie van de Siemens hoofdkantoorgebouwen met KNX. Bessels vertelde van zijn kant waarom het realiseren van een flexibel en duurzaam KNX|VERSLAG
Het KNX-project bij winkelcentrum Keizers waard werd toegelicht door Johan van Bochove van Leertouwer en Jacob de Borst van Huygen Installatieadviseurs. Zij waren verantwoordelijk voor het ombouwen van
3
Remco Hoveling
een verouderd en falend Batibus gebouwautomatiseringssysteem voor de collectieve installaties van het winkelcentrum naar een hypermodern KNX-systeem. Alle bedrading ging eruit, de Batibus-componenten in de verdeelkasten zijn vervangen door KNX-componenten, de bedienpanelen met drukknoppen maakten plaats voor moderne touchscreens en de programmering van de commando’s voor de gewenste schakelingen zijn opnieuw uitgevoerd. Het resultaat is een bedrijfszeker en toekomstvast systeem met veel meer mogelijkheden dan voorheen. KNX bedient hier nu de installaties van de zeven entrees – schuifdeuren, luchtgordijnen, beveiliging – het parkeerdek, de liften, evenals het licht en geluid in de overkapte winkelstraten. KNX zorgde ervoor dat de systemen nu ook op afstand zijn te bedienen, uit te lezen en te onderhouden. Storingsmeldingen, meetgegevens en verbruikshistorie zijn nu duidelijk zichtbaar voor de beheerder. Kasteel met extreem comfort De trotse winnaar van de KNX Professionals Award 2015, Koen van de Donk van Hevac Controls, gaf een toelichting op zijn project bij Kasteel Biljoen in Velp. Hij paste hier een
5 november 2015
Koen van de Donk
combinatie toe van een draadloos en een bedraad bussysteem. Zo wist Van de Donk in een eeuwenoud gebouw met muren van soms meer dan een meter dik, extreem comfort te creëren zonder hak- en breekwerk. Dit kon alleen door een groot aantal lijnkoppelaars en mediakoppelaars te gebruiken. De verwarming en de koeling, de luchtbevochtiging, de zwembadinstallaties, de verlichting, de gordijnen, de deuren; alles is hier nu via één app te bedienen.
Bart van de Kerkhof
Erik Felëus
Luc Vercruyssen
van Muurbloem Design Studio inspireerde het publiek met een bevlogen verhaal over de slimme hotelkamer van de toekomst. Een voorbeeld daarvan realiseerde het platform onlangs in Maastricht, waar Gira KNX inbracht in de pop-up hotelkamer. De geautomatiseerde functies werden een cruciaal onderdeel van de beleving. Van het een komt het ander Een wel heel uitgebreid KNX-project werd toegelicht door Erik Felëus van Van Dorp Installatie. Voor het Rotterdamse kantoor van op- en overslagbedrijf Vopak was de verplaatsing van de receptie de aanleiding om KNX te introduceren. Het knopjespaneel werd vervangen door een touchscreen met KNX-functionaliteiten. Maar daarmee hield het niet op. In de loop der tijd kwamen er storingsmeldingen bij, de automatische schakeling van de afzuiginstallatie, meldingen vanuit de miva-toiletten, de aansluiting van twee andere gebouwen via een IP-koppeling naar het Vopak-netwerk, KNX kWh-meters, meldingen vanuit de brandmeldinstallatie en de koppeling van de kentekenregistratie in de parkeergarage met diverse functionaliteiten in een bezoekersapp. Daaruit blijkt de kracht van KNX: als het er eenmaal ligt is het oneindig en modulair uit te bouwen.
Erasmus koppelt negen gebouwen Ter afsluiting van zowel de conferentie als de KNX-bijeenkomst, was er aan het eind van de dag een plenaire bijeenkomst in de grote zaal van het congrescentrum. Hier vertelde Gert van Ginkel van de Erasmus Universiteit over het beheer van honderden ruimtes en de toepassing van nieuwe media in het primaire proces van de universiteit. Negen gebouwen zijn hier gekoppeld via een glasvezelnetwerk, de collegezalen zijn gekoppeld via één platform en er is één platform dat alle digitale data binnen brengt. Erasmus werkt hier met een AMX besturingssysteem.
Gert van Ginkel
Flexibel kantorencomplex
Gira in pop-up slimme hotelkamer Hotel at Home is een concept dat werd geboren bij Muurbloem Design Studio en is uitgegroeid tot een platform voor en door interieurarchitecten, ontwerpers en leveranciers van hotelkamerinterieurs met een passie voor hospitality. Samen ontwikkelen ze innovatieve hotelconcepten en –producten met onderscheidend vermogen. IT en slimme installaties spelen daarin een belangrijke rol. Want key-cards heeft iedereen nu wel, maar The Internet of Things opent een hele nieuwe wereld met ongekende mogelijkheden om de gast naar zijn eigen voorkeuren te ‘pamperen’ tijdens zijn verblijf. Met gepersonaliseerd licht en klimaat, favoriete muziekjes en voorgeprogrammeerde scenes. Bart van de Kerkhof KNX|VERSLAG
De laatste presentatie van het KNX-programma kwam van de Belg Luc Vercruyssen van CDI Projects. Als gastspreker vanuit de Belgische KNX-organisatie, beschreef Vercruyssen een indrukwekkend gebouwbeheersysteem bij een bedrijvencentrum in Aalters. CDI Projects wist hier met KNX een flexibel en energie-efficiënt kantorencomplex te realiseren waar de huurders door energiemonitoring aparte facturen krijgen. De functies die zijn geautomatiseerd in dit bedrijvencentrum zijn onder meer de toegangscontrole en het inbraakalarm per kantoorruimte, de bediening van de verwarming, de verlichting, de zonwering en de garagepoortdeuren, de energiemonitoring per huurder en de benadering op afstand van de systemen. Elke huurder kan individueel de instellingen aanpassen op de eigen beleving en individuele eisen. 4
Verbondenheid leidt tot vooruitgang John Baekelmans van CISCO nam de laatste presentatie voor zijn rekening. Die had als titel ‘The digital ceiling’. Hij bedoelde hiermee zeer zeker niet dat de digitalisering het plafond dreigt te bereiken. Hij duidde er op dat juist alles digitaal wordt in de toekomst. “Vandaag de dag zijn er 15 miljard apparaten verbonden in de wereld. Over vijf jaar zullen dat er 50 miljard zijn. Deze verbondenheid leidt tot vooruitgang. Niet-gedigitaliseerde bedrijven hebben al het onderspit moeten delven, niet-digitale gebouwen wachten ditzelfde lot. Alles begint met gedigitaliseerd licht, nu led de markt heeft veroverd. Licht is 5 november 2015
de basis van de digitale revolutie in gebouwen. Het zal leiden tot nieuwe infrastructuren en ongekende personaliserings- en analysemogelijkheden,” gaf Baekelmans aan. Als voorbeeld gaf hij het slimme pashokje dat bezoekers herkent en de lichtinstellingen daar automatisch op aanpast. Maar ook het slimme, open kantoor waar een app de medewerkers informeert waar werkruimte vrij is en de ruimte alvast voorbereidt op de persoonlijke voorkeuren van die medewerker. Hij propageerde open standaarden om met deze uitdagingen de beste oplossingen te kunnen realiseren.
App Smart Inside KNX Nederland en KNX Professionals hebben onlangs de app Smart Inside geïntroduceerd. De app toont talloze voorbeelden van woningen en gebouwen die zijn geautomatiseerd met KNX. Met deze voorbeelden willen we de markt inspireren om meer uit hun vastgoed te halen, door gebouwen slim te maken met KNX. De app, beschikbaar voor iOS en Android, is te downloaden in de App Store en Google Play Store. We promoten de app al flink op de sociale media. De officiële lancering vindt echter plaats op de beurs Domotica & Slim Wonen. Rob van Mil gaf tijdens de bijeenkomst alvast een kleine rondleiding door de app. KNX Professionals hebben de mogelijkheid om op de app hun eigen projecten te selecteren en bundelen middels ‘Mijn projecten’ in het keuzemenu. Als ze nieuwe projecten willen toevoegen, kunnen ze input sturen naar de organisatie van KNX Professionals. De komende tijd zal de app verder worden uitgebreid met extra opties en mogelijkheden. Goede ideeën? ze gerust.
‘De Tesla-aanpak voor gebouwen’ tie, zoals het integreren van alle systemen, geld kost. Ik zou het willen omdraaien: innovatie biedt juist ruimte voor besparing. Een kantoor met een geïntegreerd systeem, met gebouwautomatisering, kan 65% aan energie besparen.’ Het Nieuwe Werken, flexwerken, open kantoortuinen: het is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering. ‘Moeten we, gezien het Nieuwe Werken en het feit dat soms maar 50% van het personeel op kantoor aanwezig is, wel het hele kantoor verwarmen en verlichten?’, vroeg Smulders zich daarom af. Hij gaf aan dat het overigens niet gaat om de vraag op wélk gebouwautomatiseringsysteem kantoren draaien. Volgens Smulders gaat alles in de toekomst over draadloos internet.
Tijdens de conferentie was er ook een parallelsessie met de intrigerende titel ‘De Tesla-aanpak voor gebouwen’. Theo Smulders, directeur van Celsius Benelux, vergeleek daarin gebouwautomatisering met een Tesla auto: ‘Auto’s krijgen steeds meer functionaliteiten, met steeds minder hardware. Een Tesla is net een iPad op wielen. En dat, terwijl Tesla intern maar één taal spreekt, omdat alle elektronische sturingseenheden zijn aangesloten op CANbus. Waarom lukt dat ons niet in een gebouw?’. Volgens Smulders kan die ‘Tesla-aanpak’ bedrijven enorm helpen om energieneutraal te werken. Smulders: ‘Sommigen menen dat innova-
KNX|VERSLAG
5
5 november 2015
