Numme r1 ,ap r i l201 4
Jaar ver sl ag Not ul enALV Her manSni j der DeBr ui nvi s
Voorwoord Voor u ligt het eerste clubblad van 2014. in dit eerste blad staat een artikel over de Bruinvis. Dit is de onderzeeboot die u op de voorpagina getoond ziet. Verder hebben wij in dit blad de notulen van de ledenvergadering, het jaarverslag, restauratie van een benzinetank en nog veel meer artikelen vermeld. In het artikel "Van de Redactie" is weergegeven waar u terecht kunt om artikelen voor het blad beschikbaar te stellen. Ook wordt er in dit blad aandacht besteed aan een "In memoriam" van de familie Wesselink, een oproep door Alfred Snijder om technische stukken bij hem in te leveren zodat hij ze kan bewerken voor het blad. Mocht u na het lezen van dit blad meer willen weten of de clubvoertuigen of ledenpagina willen bezoeken, raadpleeg dan de Website van DPA Holland www.dpa-holland.nl.
Numme r1 ,ap r i l201 4
Jaar ver sl ag Not ul enALV Her manSni j der DeBr ui nvi s
3/5
Voorwoord/Hamerslag
6
Van de Redactie.
8
Clubagenda 2014
10
Notulen ledenvergadering
14
Jaarverslag 2013
18
Home is where the heart boat is
23
Uit de oude doos KL
26
WW2 voertuigen voor film
VOORZITTER: Bert van der Scheur PENNINGMEESTER: Willemien Weits SECRETARIS: Erik Buitenweg REDACTIE: Lou Spijker DRUKKER: Editoo B.V. te Arnhem REDACTIEADRES: Lou Spijker Boxbergerweg 107 7431 PM DIEPENVEEN
3
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Bert van de Scheur
Hamerslag Beste leden, We leven al weer eind Maart als ik dit stukje schrijf, en als je zo naar buiten kijkt lijkt het hierop dit moment al hoog zomer. We hebben intussen onze algemene ledenvergadering achter de rug, waar we zoals gewoonlijk een hoge opkomst hadden. Maurice Braat (Koos) wist ons zeer zeker met zijn verhaal over het leven aan boord van een onderzeeëruren te boeien. Helaas hadden we niet zoveel tijd voor hemdus moest hij zijn verhaal wat inkorten. Maar zoals gezegd wist hij ons te boeien, later hoorde ik van andere mensendat je een spelt kon horen vallen achterin. En dit is wel eens heel anders geweest. Het is dan ook voor veel mensen onder ons een geheel onbekende wereld, Aleida en ik hebben dit zelf al eens life mee mogen maken door een dagje mee te varen op een van onze onderzeeërs. Daarna was de beurt aan het bestuur om ons door de vele punten van de vergadering heen te leiden. (verderop vind u een uitgebreid verslag van Erik onze secretaris) Voor mijn gevoel gingen we er als een scheermes door heen (dank voor mijn mede bestuursleden welke de boel gewoon goed op orde hadden) en was het al zo weer tijd voor onze gezellige nieuwjaarsreceptie. Vele mensen weer gesproken en vele mensen wel gezien maar helaas weer niet gesproken. Het gaat alles gewoonte snel, en voor je het weet is het dan al weer tijd om naar huis te gaan. Wel wil ik hier nogmaals Wim Broer bedanken voor zijn inzet de afgelopen jaren, en uiteraard wil ik Rob van de Meer van harte welkom heten binnen het bestuur. Intussen heeft Rob al een aantal keren meegedraaid in de bestuursvergaderingen, en ik weet nu al dat komt helemaal goed. Normaal is er na de jaarvergadering een periode waar we met kou en sneeuw te maken hebben. Dat geeft niet want wij zitten dan lekker bij de warme kachel, om onze voertuigen nog maar weer een keer extra te vertroetelen. Of misschien wel een geheel nieuw project klaar te stomen voor het nieuwe seizoen. Maar ik weet niet hoe het bij u was, maar ik heb geen sneeuw gezien, en de kou tja wat moet je daar van zeggen. Dus iedereen heeft alle kansen gehad deze maanden zonder de kou te moeten trotseren zijn voertuig in top conditie te brengen. Dat is dan mooi want we staan weer aan het begin van een jaar met vele mogelijkheden, is het niet binnen de club dan wel buiten de club. En buiten de club bedoel ik dan eigenlijk 70 jaar herdenking Normandië, waar van ik weet dat er vele leden heen zullen gaan. Maar ook aan het eind van het jaar rond September, waar 70 jaar geleden de geallieerde een poging hebben gewaagd om Nederland vanuit het zuiden in 1 klap te bevrijden. Helaas zoals ook u wel weet is dit bij Arnhem mislukt. BLACKOUT Voorjaar 2014
Van 14 t/m 20 september wordt ook deze slag middels een toer met WO2 voertuigen geheel herdacht. We zijn als bestuur bezig om een bivak te krijgen op de Ginkelse heide te Ede om de laatste dag (20 sept) mee te kunnen maken. Tijdens deze dag zullen wederom honderden parachutisten springen boven de Ginkelse heide. Maar natuurlijk hebben we ook onze eigen clubevenementen, zoals onze koffieklets in Harskamp. Een evenement waar u te gast was bij een van de grootste, zo niet de grootste houtzagerij in Nederland. Immens grote shovels met grote klemmen ongezaagd hout heeft u kunnen aanschouwen, maar ook het bovenmaatse zaagblad, en aan het eind van de lijn de plankjes in mooie pakketjes welke klaar gezet voor de eind klanten. Maar wat denkt u van onze 5 mei viering te Wageningen, waar we als club een mooi bivak neer mogen zetten. Daarnaast kunnen we een aantal historische plekken bezoeken. Of naar de Doden herdenking op de Grebbeberg, een historische plaats waar tijdens het begin van de oorlog de Duitsers enorme klap hebben gekregen van onze eigen jongens. Kortom een evenement waar je gewoon bij moet zijn. Tijdens het schrijven van dit stukje is het evenement tijdens Pasen nog niet helemaal zeker. We zouden dit op het munitiecomplex te Nieuw Balinge doen. Maar door allerlei omstandigheden komt dit nog niet helemaal uit de verf. Als bestuur hebben we al aangegeven naar de stichting MMAN dat wij ons terug trekken uit dit gebeuren. Temeer we vinden dat we als club hier vrijelijk evenementen moeten kunnen organiseren, en dat is tot nog toe niet echt gelukt. Al heel gauw kwam het uitdrukkelijke verzoek vanuit deze stichting om ons vooral niet terug te trekken. Men ziet zeer zeker vele mogelijkheden voor ons, en zullen er alles aan doen dit op korte termijn voor ons te realiseren. Als bestuur hebben we besloten om af te wachten waar ze precies mee
4
gaan komen. Duidelijk is wel geworden dat we een sterke vertegenwoordiger van onze club hier hebben lopen. Hou dus onze website in de gaten i.v.m. het Paasevenement. Misschien overbodig maar u bent tijdens de Pasen ook welkom bij onze Duitse vrienden van de Ragmott. Het is en stukje rijden, maar meer dan de moeite waard. Maar ook Havelte staat al weer zo voor de deur, waar we met een beetje geluk weer gaan genieten van een enorm mooi terrein. Zoals het nu lijkt is er weer een shovel aanwezig om leuke gaatjes en hindernissen te graven in de buurt van de Vanessa. Dit jaar zullen er ook een paar andere clubs aanwezig zijn, zoals de 126 club, onze Duitse Vrienden van Ragmott, maar natuurlijk ook de jongens welke met de Dukws diverse evenementen voor ons hebben opgeleukt. U ziet de eerste maanden hoeft u zich niet te vervelen, integendeel u zult eerder keuzes moeten maken.
Nog niet hoog genoeg...
Technische rubriek Beste leden van DPA. Lou Spijker heeft enkele leden, waaron der ik, gevraagd om kopij aan te leve ren voor het clubblad o.a. voor een technische rubriek. Hierin moeten ver halen komen over sleutelen, technische problemen en oplossingen, opknappen c.q. restaureren enzovoort. Dus klim eens in de pen voor een mooi verhaal, iedereen kan het. We zullen leden ook actief gaan benade ren om een stuk te gaan schrijven, want voor een goed gevuld clubblad moeten er wel verhalen aangeleverd worden. Wij rekenen op jullie medewerking. Alfred Snijder
Bert in actie...
Geen berg was hoog genoeg....
5
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Lou Spijker
Redactie Voor jullie ligt het eerste clubblad van 2014. Zoals jullie allemaal tijdens de ledenvergadering hebben vernomen gaan wij, Lou en Aty Spijker, het blad weer maken. We hebben besloten om het op een andere manier te gaan vormgeven maar wel met de vertrouwde rubrieken en de vertrouwde voorkant. Tijdens de vergadering en op de list is door Lou een oproep gedaan om het redactie team uit te breiden. Daar hebben diverse leden positief op gereageerd, ook voor divers correctiewerk hebben diverse leden zich gemeld. Redactie team: Aty en Lou Spijker algemeen/ opmaak Harmien Starre: luchtige zaken Louis Rinck: Interviews Alfred Snijder: technische stukken/ voertuig belicht Jan Visscher: uit de oude doos Rob van de Meer: bijzondere evenementen Correctiewerk: Hans Waldeck, Roelie Kooistra, Linda Vink, Monique Beukeveld, Louis Rinck. Dus geen reden meer om te zeggen, ik kan niet schrijven….Bovenstaand team maakt er altijd een goed stuk van. Dan willen we een beetje richting een “horizontale programmering”, dat wil zeggen veel vaste rubrieken. stand van zaken binnen de club technische stukken evenementen verslagen website interviews even voorstellen We kunnen de BO in de toekomst in full color maken wat ook de bedoeling is. Tevens wordt het clubblad nu “webbased” gemaakt, volledig online, wat resulteert in een kostenreductie. De volledige opmaak mogelijkheden moeten we nog ontdekken. Veel plezier met het lezen van deze eerste Black Out van 2014. Het redactie team.
TIP
DPA op facebook Even bij "zoeken" DPA intypen...
Meer info Kijk op de site bij " DPA info".
BLACKOUT Voorjaar 2014
6
V E RZ E K E RI NGE N HY P OT HE K E N P E NS I OE NE N E MP L OY E EB E NE F I T S MA K E L A A RDI J
WWW. QUI NTES. NL ADRES VELMOLENWEG52545404LDUDENTEL:041 3330400 GROTEOEVER34A7971BJMEPPELTEL: 052276001 3 qui nt es @qui nt es . nl
Lou Spijker/Piet Dekker
Clubagenda 2014 Algemene ledenvergadering PMT Havelte Info: bestuur DPA Koffieklets Harskamp Info: Marcel Kampert Paasweekend Balinge Vervallen door het niet verkrijgen van de diverse toestemmingen
18 jan
Bevrijdingsweekend Wageningen Info: Bert van de Scheur
2 t/m 5 mei
Hemelvaart weekend Havelte Info: bestuur Normandië 70ste verjaardag/herdenking I.v.m. de geringe deelnemers werd vervoer te kostbaar Diverse leden gaan op eigen gelegenheid. Vanuit het bestuur is er besloten om dit niet onder de vlag van DPA te laten vallen Bourtangeweekend Info: Jan Kraster Veluwe weekend Info: Jan Visscher Market Garden Ede Info: Bert van de Scheur Blesse weekend Info: Bert van de Scheur
28mei t/m 1 juni
Waar kunt u nog meer naar toe: Operatie Cannonshot Wilp Paas bivak Schwanewede
17 t/m 21 april
4 t/m 9 juni
26 t/m 29 juni 5 t/m 7 sept. 18 t/m 21 sept. oktober
13 april 17 t/m 21 april
Wings en Wheels Hoogeveen 30eOldtimerdag Lelystad Historische weekend Den Helder 12eOldtimerdag Noordscheschut 7eOldtimerdag Diever Zomerbivak Schwanewede 20eOldtimerdagRuinerwold Herfst Zomer bivak Schwanewede KTR beurs Breda KRT beurs Schoorl Voor verder agenda hou de site in de gaten Ook kunt u veel info vinden op oldtimeragenda.com BLACKOUT Voorjaar 2014
29 maart
8
29 mei 15 juni 28 juni 5 juli 12 juli 8 t/m 17 aug. 18 aug. 2 t/m 5 okt. 12 okt. 15 nov.
k uc Tr T nd
sa s er
l rai
Wij hebben banden op voorraad met de volgende maten
1100 x 24 1300 x 24 1400 x 24
750 x 20 lijn / M&S 825 x 20 lijn / M&S
900 x 15 1000 x 15 1100 x 15
900 x 16 mil GG 900 x 20 1100 x 20 1200 x 20 1400 x 20
mil mil mil mil
31 x 10,5 x R 15
GG / lijn / M&S GG / lijn / M&S GG GG
235 x 85 x R 16 9,5 x 16,5
385 x 85 x R 20 Mich XML / XL
36 x 12,5 x 16,5 37 x 12,5 x R 16,5
1600 x R 20 Mich XL / XZL
Reo truck, tractor 5 ton 6 x 6 model M931A2
ALL-In Handelsmij. b.v. Mortelstraat 19 8211 AD Lelystad Netherlands tel +31 (0)320 221 577 | gsm +31 (0)6 207 79 600 | www.allinexport.com |
[email protected]
Erik Buitenweg
Notulen ledenvergadering 2014 Notulen van de 17e algemene ledenvergadering, gehouden op zaterdag 18 januari 2014 in het PMT te Havelte. Om 13.30 opent de voorzitter de vergadering en heet de 63 aanwezige leden van harte welkom op deze 17e algemene leden vergadering. De gastspreker Maurice Braat is wat verlaat en zijn presentatie zal wat later gehouden worden. 8 Leden hebben zich officieel afgemeld: Jan de Jong, Peter van de Knokke, Dave Kloosterman, Arie Hekman, Gerard van de Sangen, Edward Hoogsteder, Henk Tamminga, Ina en Henk Hofenk. 1.
Vervolgens gaat de voorzitter over tot behandeling van de agenda van deze 17e Algemene ledenvergadering.
2. Over de notulen van de 16e algemene leden vergadering gehouden in 2013 en afgedrukt in het mei van 2013 zijn geen vragen dan wel opmerkingen en worden derhalve vastgesteld en goedgekeurd. 3. De voorzitter gaat vervolgens over tot behandeling van agendapunt 3 en geeft het woord aan de secretaris. Deze leest het jaarverslag over het jaar 2011 voor met als ondersteuning de een perfecte Power Point presentatie gemaakt door Lou Spijker. Het opgemaakte jaarverslag zal in het voorjaarsnummer van het jaar 2014 worden afgedrukt. 4. De secretaris gaat vervolgens over tot behandeling van agendapunt 4 de stand van zaken binnen de vereniging. Het ledenaantal: 118 leden en 2 geïnteresseerden per 31-12-2014. Jaap Herder, Rowi Voetberg, Eugene Hutten, Dick Telman en het in 2013 lid geworden Jeanne van Moorsel hebben te kennen gegeven hun lidmaatschap te willen beëindigen per 31-12-2013. Helaas zijn er 2 leden in 2013 overleden, tw. Klaas Wesselink en Roel Rijkmans. 4 leden zijn door het secretariaat benaderd omdat zijn in 2013 niet op een evenement zijn verschenen, zij hebben aangegeven dat zijn door meer of minder dringende omstandigheden niet aanwezig konden zijn. Na overleg met het bestuur en toezegging van de heren om in 2014 op een evenement te zullen verschijnen, is besloten voor 2014 het lidmaatschap vanuit DPA-Holland nog niet te beëindigen. Het betroffen de leden Piet Oosterveld, Monti van der Wal en Sibbele Douma. Van Jan Huisintveld is nog geen reactie ontvangen. 4 nieuwe leden hebben we verwelkomd: Arjen de Jong, Joop Dekker, Jan Rijkmans en Esmee Schouten. Clubblad: Lou Spijker geeft aan dat Wim Broer er als redactielid mee gaat stoppen. Aty en Lou gaan weer het clubblad maken, zij vragen assistentie voor de digitale verwerking. Henk Bastiaannet bied zich aan voor de typeen grammatica screening van door leden aangeboden copy. Nieuwe website: Lou geeft een demo via een link, website komt in schaalbaar formaat en past daardoor beter op telefoon en tablet. Er komt een koppeling met Facebook, Youtube, Twitter. Verder wordt de rubriek clubvoertuigen verder uitgebouwd. Bert van de Scheur: van Marc Steenhuis is een email binnengekomen met de mededeling dat het DPA voertuigbordje op kleine voertuigen te groot is. Marc wil graag en kleiner bordje, het bestuur komt er op terug en zal dit terugkoppelen via de list. Bert van de Scheur: de door Roel Rijkmans geschonken aanhanger wordt materiaalwagen. Kaptogen zijn aangekocht en aangepast, een aggregaat wordt erin geplaatst en zal door de organisatie van een evenement worden gebruikt en weer terug genomen. 5. Munitie complex Nieuw Balinge; Wim Broer geeft net zoals vorig jaar kort en bondig de stand van zaken weer aangaande het Complex. Toezeggingen, gesprekken, diverse opzetten en mogelijkheden zijn de revue gepasseerd, waarbij de Heidemij ondersteuning zou gaan leveren. Hiervoor is geld in de vorm van subsidie mogelijk, echter de start kwam tegelijk met de crisis, resultaat: geen geld meer beschikbaar. Na 2 jaar weer terug bij af, 1 lichtpuntje, het munitiecomplex is inmiddels Rijksmonument. Tot 1,5 maand terug waren er geen mogelijkheden vanuit Natuurmonumenten. Huidige status: DPA kan de beschikking hebben over 3 gebouwen en zijn in te richten tbv exposities vanuit DPA en de leden van DPA. Komende 2 maanden wordt cruciaal vanwege te nemen acties. Standpunt is dat het voor DPA kostenloos moet zijn, er is volgens Bert door DPA geen geld in gestopt. DPA heeft de beschikking over de sleutel. Ed Stolwerk vraagt wie het eigendom heeft over de zaken vanuit het BLACKOUT Voorjaar 2014
10
Legermuseum, dat is volgens Wim DPA. Jan Kraster vraagt hoe om te gaan met de nutskosten. Henk Bastiaannet geeft aan met het MMAN te stoppen, omdat er toch niets gebeurt. Hans Waldeck vraagt of er een bedrijfsplan is. Wim geeft aan dat er een plan is, uitgangspunt is dat het DPA 0,- Euro kost. 6. Het volgende agendapunt is de planning van de komende evenementen waarbij de betreffende evenementen coördinatoren een toelichting geven. 29 maart Koffieklets Harskamp, 17 t/m 19 april Paasweekend Nieuw Balinge?, 2 t/m 5 mei Bevrijdingsweekend Wageningen, 28 t/m 1 juni Havelte weekend, 4 t/m 8 juni Normandie, 26 t/m 29 juni Bourtange weekend, 5 t/ m 7 september Veluwe weekend, 19 t/m 21 september Market Garden te Ede, Oktober De Blesse Weekend, een evenement in November is nog in te plannen. Evenementen worden op de site en in het clubblad middels aanmeldingsformulier onder de aandacht gebracht. Bert van de Scheur geeft aan dat Havelte een grotere opzet krijgt dan voorheen, andere verenigingen worden ook uitgenodigd. Hij licht toe dat DPA en daardoor ook de leden zich aan regels hebben te houden die door de KMar en terreinopzichter opgelegd zijn. Jan Kraster merkt op dat Ouren in 2014 niet doorgaat, Bert verklaart dit mede door MRB perikelen. Ed voegt er aan toe dat een mail naar de Belastingdienst moet met de aanmelding van de evenementen. Het bestuur is al met de MRB regeling en het huidige effect voor de voertuigbezitter bezig. Dan, wat later door een defecte turbo op de afsluitdijk, geeft ons lid Maurice Braat, werkzaam bij de onderzeebootdienst van de marine een interessante presentatie van zijn werk op de onderzeeboot. Hij nodigt belangstellenden uit, na het maken van een afspraak met hem, voor een rondleiding op de onderzeeër. 7. Financieel jaarverslag 2013 door de penningmeester is het volgende agendapunt waarbij de voorzitter het woord geeft aan Willemien Weits. Willemien geeft een goede onderbouwde uitleg over de financiën, t.w. de inkomsten en uitgaven, dit aan de hand van een schematisch overzicht. Er is een positief resultaat door de evenementen. De kosten voor het clubblad zijn hoog. Tevens wordt er een overzicht gegeven van het aantal verkochte en aangekochte clubartikelen en is de DPA inventarislijst besproken. 8. Verslag kascontrolecommissie. De voorzitter geeft het woord aan Hans Waldeck die samen met Jan Kraster de kas en de administratie hebben gecontroleerd. Opvallend zijn de kosten voor het clubblad, folders. Hans complimenteert Willemien en meldt dat aan Willemien als penningmester decharge wordt verleend over het jaar 2013. 9. Vervolgens gaat de voorzitter door met het behandelen van agendapunt 9, de kascontrolecommissie; het aanstellen van een 2e nieuwe man/vrouw. Hans Waldeck is aftredend, Jan Kraster wordt de 1e man. Voorzitter vraagt vervolgens wie er plaats wil gaan nemen. Jan Rijkmans meld zich aan en gaat met Jan Kraster dit jaar de kas en administratie bij de penningmeester controleren. 10. De voorzitter geeft het woord aan de penningmeester Willemien Weits die de begroting 2014 duidelijk en helder aan de aanwezige leden presenteert. In de begroting voor 2014 is meer rekening gehouden met aan te schaffen clubmaterialen, de eenmalige kosten voor de website en lagere kosten voor de Black Out. We teren iets in op de reserves. 11. Verkiezing nieuwe bestuursleden: Wim Broer is volgens het geldende rooster aftredend en hij heeft zich niet herkiesbaar gesteld. Rob van der Meer heeft zich als enige kandidaat gesteld. De aanwezige leden hebben geen bezwaar zodat Rob van der Meer zitting kan gaan nemen in het bestuur. Vervolgens wordt er afscheid genomen van Wim. 12. De rondvraag. -Egbert Tamminga: de ledenlijst is w.b.t. adres, telefoon en email gegevens verouderd. Lou geeft aan dat wie zijn gewijzigde gegevens niet naar het bestuur stuurt, deze list niet gewijzigd gaat worden. Lou zet de ledenlijst op de list, ieder kan zijn gegevens controleren en wijzigingen inzenden. -Fred Stolwerk: worden van de opgezegde leden de redenen gevraagd? Erik: wordt nagevraagd, maar wie op wil zeggen zegt op en zal er wel een goede reden voor hebben. 13. De + prijs. Deze trofee is een wisselprijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een lid van de vereniging die zich
11
Voorjaar 2014
BLACKOUT
positief onderscheid in woord en daad, passie, kundig en goed kan organiseren. Volgens de huidige trofeehouders Erko en Anita Dekker reiken zij de trofee uit aan Rob van de Meer, aangezien zij hem als lid positief herkennen in bovenstaande punten. 14. Het meest hilarische moment vervalt. Lou geeft de reden dat dit een negatieve belichting is binnen een clubevenement. Het bestuur stelt voor om voor de + prijs uit en door de leden hun eigen genomineerden te kiezen. Uit de kandidaten kiest het bestuur dan de prijswinnaar. 15. Sluiting; om 16.30 uur sluit de voorzitter de vergadering en bedankt de aanwezigen dat zij deze vergadering hebben bijgewoond en nodigt iedere aanwezige uit voor een hapje en een drankje. E. Buitenweg Secretaris
Gezellig napraten na de vergadering
Bloemen voor Wim voor zijn inzet BLACKOUT Voorjaar 2014
12
Erik Buitenweg
Jaarverslag DPA verenigingsjaar 2013 De feiten en cijfers over afgelopen jaar en de ledenaanwas in 2013. In 2013 zijn er 4 nieuwe leden ingeschreven wat het totale lidmaatschap op 125 leden bracht. er zijn geen leden hun lidmaatschap opgezegd omdat deze hun contributie niet betaald hebben. 5 leden hebben in 2013 het secretariaat aangegeven dat zijn hun lidmaatschap willen beeindigen per 31-12-2013. Tw Jaap Herder, Rowi Voetberg, Eugene Hutten, Dick Telman en het in 2013 lid geworden Jeanne van Moorsel. Helaas zijn er 2 leden in 2013 overleden, tw. Klaas Wesselink en Roel Rijkmans. 4 leden zijn door het secretariaat benaderd omdat zijn in 2013 niet op een evenement zijn verschenen, zij hebben aangegeven dat zijn door meer of minder dringende omstandigheden niet aanwezig konden zijn. Na overleg met het bestuur en toezegging van de heren om in 2014 op een evenement te zullen verschijnen, is besloten voor 2014 het lidmaatschap vanuit DPA-Holland nog niet te beeindigen. Het betroffen de leden Piet Oosterveld, Monti van der Wal en Sibbele Douma. Van Jan Huisintveld is nog geen reactie ontvangen. In 2013 hebben de volgende personen aangegeven lid te willen worden: Arjen de Jong, Joop Dekker , Jan Rijkmans en Esmee Schouten en zijn per 1-1-2014 op de ledenlijst geplaatst. Keuringen van hun voertuigen wordt zo snel als mogelijk uitgevoerd. De huidige stand, dus per 1-1-2014 bedraagt 118 leden en 2 geinteresseerden. Zoals gebruikelijk neem ik de gepasseerde evenementen nog even door aan de hand van de Power Point presentatie die door Lou Spijker in elkaar is gezet.
Ouren 28 februari 1 t/m 4 maart De start van het evenement begon als voorheen weer bij loods van Piet in Staphorst. Met 10 voertuigen opgeladen op de autotransporter van ATS, en 1 nakomer, vertrok het transport richting Ouren. Onder minder koude, maar wel natte omstandigheden dan voorgaande jaren hebben de voertuigen weer laten zien waarvoor ze gemaakt zijn, terreinrijden. Oud deed niet onder voor nieuw, bomen en diepe kuilen brachten zowel een Nekaf als een MB tot staan. Minder begaanbare paden werden zeker niet gemeden. De inwendige mens werd niet vergeten, middels een stamppotbuffet en bbq op de camping en hamburgers en beenham onderweg is hier goed aan voldaan.
Koffieklets TD museum Soesterberg 16 maart Het eerste evenement van 2013. De vrijwilligers van het TD museum Technische Dienst, hebben hun anders vrije zaterdag opgeofferd om de DPA Holland leden hun fraaie collectie te laten zien. Het museum bood met name technisch geïnteresseerde leden een goed beeld van de geschiedenis van het dienstvak Technische Dienst, met foto’s, opengewerkt geschut, motoren, voertuigen en deskundige toelichting van de vrijwilligers. De opkomst was boven verwachting, zodat dit de LT LKOL B.D. Van der Meer aanzette tot nog meer koffie zetten. Wie er niet was, heeft wat gemist, zeker op technisch vlak.
Paasweekend 31 t/m 1 April Schwanewede Voor de eerste keer dit jaar ging een kleine groep DPA ers onder organisatie van Oeds de Jong naar Schanewede, een mooi oefenterrein in Duitsland. Er was daar voldoende ruimte om de voertuigen uit te proberen. Onder winterse omstandigheden, met sneeuw in het begin, werd het een goed bezocht en gezellig weekend, getuige de foto’s op de site. Helaas bleek een rookgordijn op de terugweg geen strategische zet maar een kapotte turbo van de Reo van Jan.
Hunebedtreffen Havelte 8 t/m 12 mei 2013 DPA Holland’s grootste evenement. Weer een nog grotere opkomst dan vorig jaar met een grote variatie aan voertuigen, dat een wat andere terreinopzet dan voorgaande jaren vroeg. Er was weer voldoende te doen voor jong en oud. Hoogtepunten waren het trialrijden, spooktocht, de verduisteringsrit olv Ed en de onderdelen markt op zaterdag morgen. De keukenploeg had zijn best gedaan door op vrijdag voor wie zich had opgegeven, een bijna all-inclusive dag te koken. Op zaterdag waren door Dave kinderen van een zorgboerderij uitgenodigd en deze zijn tot groot plezier van hun door de leden rondgereden. Verder waren de bewoners van Havelterberg in BLACKOUT Voorjaar 2014
14
de directe omgeving van het terrein uitgenodigd om onder het genot van koffie en cake ons bivak te bekijken en met voertuigen mee te rijden, dit in het teken van goodwill. Zaterdag middag was in het terrein een rupsvoertuig gestrand, dat met medewerking van veel materieel en leden toch weer veilig op het bivak werd gebracht. Jammer dat het weer later in de week niet geheel meewerkte. Op zondag kwam het onvermijdelijke opbreken dat met medewerking van vele handen en een goede leiding snel werd uitgevoerd.
Van Peize tot Peest 31 mei, 1 en 2 juni Dit weekend werd gehouden op een knus terrein van de familie Kooistra. In een deel van de provincie Drenthe waar we als DPA Holland niet vaak komen, had de 6 koppige organisatie, Klaas, Roelie, Diederik, Marije, Heiko, Marina,Tonny en Greetje een leuk programma opgezet, met o.a. een toertocht door de omgeving. Deze leidde langs Veenhuizen met de gevangenis en oude dienstwoningen, naar een voormalig munitiecomplex met een uitleg over een voormalig Duits vliegveld, vervolgens naar de locatie van dat vliegveld. Er waren slecht enkele sporen nog zichtbaar in het landschap. Enkele DPA leden meenden dat de Duitsers destijds vermoedelijk over goede vliegvaardigheid beschikten, gezien de hoogspanningsmasten in de nabijheid van het vliegveld. Daarna werd op het bivakterrein van een smakelijke en royale BBQ genoten. “s Avonds was er nog gezelligheid bij de boogtent, onder het genot van diverse drankjes, waarbij Beerenburg een hoofdbestanddeel betrof.
Crisisweekend 21 t/m 23 juni In de omgeving Heino/Raalte heeft de organisatie (Rob vd Meer en Erko Dekker) een origineel evenement opgezet. De insteek was een crisis-evenement dat de leden niet of nauwelijks wat zou kosten en dat daardoor financiele ruimte ontstond om Warchild aan een leuk bedrag te helpen. Dit idee is door diverse sponsororen ruim beloond zodat zaterdag avond, na een korte rit in de omgeving, een goede BBQ en voldoende drank aan de leden beschikbaar was gesteld. Middels een door een ware veilingmeester geleide hilarische veiling van diverse door leden ingebrachte unieke en zeldzame topstukken, werd een hoog bedrag van ruim 1100 Euro opgehaald. Zondagmorgen was er voor ieder een ontbijt dat eveneens door de sponsoren beschikbaar was gesteld, zodat iedereen met een volle maag en tevreden gevoel na het opbreken huiswaarts kon gaan
Zomer Bivak Schwanewede 6 t/m 14 juliVoor de tweede keer dit jaar werd onder bezielende leiding van Oeds het oefenterrein in Schwanewede bezocht, en konden de voertuigen op het gevarieerde
15
Voorjaar 2014
BLACKOUT
terrein weer aan de tand worden gevoeld. Aangezien over het evenement geen kopij is aangeleverd, kan ik hierover niet veel vertellen.
Upminster 1 t/m 5 augustus Een vakantie van 8 DPA leden met familie die een rondreis zijn gaan maken door het Zuidoosten van Engeland, met een bezoek aan de War and Peace Revival in Folkestone, een camping op Mersea Island en als officieel DPA evenement, het Military en Flying Machines evenement in Upminster. Dit laatste evenement was op uitnodiging van de organisatie. Er was weer veel ouds militair materieel te zien en onder aangename weersomstandigheden spraken de deelnemers unaniem over een gezellige vakantie.
Waterweekend Marle 23 t/m 25 augustus 2013 De organisatie (Nelleke, Jan en Lou) had z’n best gedaan om er wat bijzonders van de maken. Met mmv leden van de Groene Soos en een goede opkomst zijn met 2 GMC DUCKS, een GPA en 2 speedboten een vaartocht gemaakt vanaf de jachthaven Hattem, via de IJssel en door de sluizen in het Zwolle IJsselkanaal naar de Zwolse stadsgrachten en weer terug. Een unieke belevenis! Deze vaartocht liet Zwolle vanuit een heel ander perspectief zien en het weer zat dit weekend ook mee. Op zaterdagavond werd afgesloten met een smakelijke BBQ . Ik denk, nee ik weet zeker dat ieder die niet geweest is, wat moois gemist heeft.
Appelscha 20 t/m 22 septemberEen weekend temidden van diverse klassiekers en oldtimers op de golfbaan van de golfclub Appelscha, onder leiding van Piet Dekker. Een deel van het veld was gereserveerd voor DPA-Holland en maakte dat er legergroen kamp ontstond. Met voldoende publieke belangstelling en lekker eten op zaterdag werd dit weer een leuk evenement voor wie van static shows houdt.
Bunkerdag Olst 18-20 Oktober Ditmaal is het Bunkerweekend van een andere opzet geweest dan voorgaande jaren, daarom heette het geen IJsselinie weekend. Nieuw was dat er leden van andere verenigingen gevraagd zijn om te komen, en die kwamen! Topper was volgens mij Daan Bakker en zijn vriendin die met een YT 514 dik 3 uur hebben gedaan vanuit het zuiden van Zeeland. Er werd niet gereden zoals anders, wat wel tot teleurstelling van de bezoekers heeft geleid. Zaterdag avond was er een goed te rijden bolletje pijltje rit in de omgeving, waaraan ook door leden van andere BLACKOUT Voorjaar 2014
16
verenigingen deelgenomen is. ’s Zondags kon iedereen weer na het opbreken huiswaarts.
Familie Wesselink
In memoriam Klaas Wesselink Graag zouden wij als familie het clubblad van de DPA willen gebruiken om iedereen te bedanken die op wat voor manier met ons heeft meegeleefd na het plotseling overlijden van Klaas Wesselink. Fijn dat er ook nog leden waren die aan ons gedacht hebben door middel van een kaartje om ons goede feestdagen en een goed 2014 te wensen. Onze man, vader en opa was een heel positief lid van de club, zag er altijd weer naar uit als er een evenement ergens in de buurt was en kwam altijd vrolijk weer terug en zei: 't was weer heel gezellig, 'k heb die nog gesproken en die was er ook nog'. Voor ons staat de tijd even stil maar toch willen we jullie als club een goed 2014 toe wensen. Fam. Wesselink.
17
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Roelie Kooistra
Home is where the heart boat is Home is where the heart boat is: een bezoekje aan De Bruinvis Het is alweer heel wat maandjes geleden dat wij in een 8- mans formatie het DPA-evenement “Van Peize tot Peest” organiseerden, maar tot een officiële afsluiting was het nog niet gekomen. Maar rond de jaarwisseling stond op 1 maart dan toch een eetafspraak in de agenda genoteerd. Dan, op 18 januari in de PMT in Havelte, houdt Maurice Braat een praatje over De Bruinvis. Dit is de onderzeeboot waar hij al jaren op vaart en hij houdt hier een vlotte en boeiende presentatie over. Hij sluit af met de opmerking dat een rondleiding op De Bruinvis mogelijk is. Eén plus één is nog altijd twee: na de nodige telefoontjes en mailtjes over en weer is ons etentje uitgegroeid tot een heus dagje uit naar Den Helder.
Om 10.30 hebben we met Maurice afgesproken op de parkeerplaats bij de McDonalds in Den Helder. Onze drie auto’s staan op een rijtje met de raampjes open zodat we gezellig met z’n allen kunnen kletsen als Maurice aan komt fietsen. We kunnen hem niet mislopen, want hij draagt een fleecejas met emblemen van de flipper en De Bruinvis. Na een korte kennismaking met de P2P-ploeg, rijden we gezamenlijk naar de marinebasis. Van tevoren hebben we onze persoonsgegevens en kentekens doorgemaild en zonder problemen komen we de poort door. Even later lopen we onder de flipper door het gebouw van de onderzeedienst binnen. We gaan eerst even de inwendige mens versterken zodat we straks goed van start gaan. In de hal staat een maquette van de voorloper van De Bruinvis – die krijgen we later in het Marinemuseum nog te zien- en een foto van de manschappen. Eentje is niet langer in dienst, bij de uitvergroting was ineens een middelvinger te zien. Buiten begint de rondleiding bij een torpedo en lopen we langs het monument ter nagedachtenis aan de gevallen manschappen in WO2. Op de achterkant staat een opmerkelijke leus: “Omdat het moest”. Dit kunnen we even laten bezinken terwijl we doorlopen naar de kade waar De Bruinvis aan ligt. Hier zijn we dan voor gekomen en worden absoluut niet teleurgesteld: wat indrukwekkend! Aan de toren hangt een schildje met het embleem van De Bruinvis en de leus:”Klein, maar dapper”. Naambordjes hangen aan de zijkant en op de toren wappert een rood/wit gestreepte vlag. Over het dek loopt een rails die gebruikt wordt om de manschappen met een lijn te zekeren zodat ze niet overboord slaan. Maar elk voordeel heeft zijn nadeel en Maurice vertelt hier een BLACKOUT Voorjaar 2014
grappige anekdote over. Hij zat een keer aangelijnd en het zeewater sloeg over de boot. Zijn maten vroegen: “Gaat het Maurice?” en Maurice antwoordde: “Ja hoor blubblubberdeblub”. Want gaat de boot onder, dan ga jezelf aan je lijntje mee onder! Voorop het dek zijn twee rechthoekige torpedoluiken en één rond luik. Achterop het dek zijn nog eens twee luiken. Door het achterste luik lopen dikke kabels naar binnen en voorzien de boot van stroom. Dan komen we via de loopplank op het dek waar geen reling is. Achter de boot ligt een breed ding in het water waarvan de uiteinden omhoog steken. Als de boot gaat varen, kan dit er wel een paar honderd meter achteraan hangen en vangt signalen op. Achter De Bruinvis ligt De Walrus “tand om tand” en de naamgever van deze onderzeeërklasse. Deze onderzeeërs zijn ontworpen in de jaren ’70, gebouwd in de jaren ’80 en in gebruik genomen in de jaren ’90. De boten worden nu gemoderniseerd, waardoor ze nog tot 2025 mee
18
zijn beeldschermen. In het midden staan twee periscopen. Hier is ook de werkplek van Maurice te vinden: de sonar. Hij vertelt dat ieder vaartuig zijn eigen specifieke geluid heeft en door dit in kaart te brengen, kunnen ze makkelijk geïdentificeerd worden. Deze gegevens staan in de computer opgeslagen. De computers staan overigens op veren om beschadiging te voorkomen. Liefhebbers mogen de toren op. Aangezien het boven vrij krap is, gaan we in twee groepen. Ondertussen beWat al snel opvalt, is dat overal brandblussers hangen. kijken de achterblijvers door de periscoop de marinehaven of spelen ze roerganger of lanceren ze torpedo’s. We hebben ze niet geteld, maar het zijn er véél. Ook Het is nogal een klim om in de toren te komen. Het is zijn er blusdekens aan boord en nog andere brandbesmal, de trap staat loodrecht omhoog, de sporten zijn strijdingsmiddelen. Ook hangen overal felrode tasjes smal, en halverwege moet je een onhandige overstap met daarin maskers die met een slang gekoppeld wormaken naar de volgende trap. Het duurt dus even den aan een zuurstofleiding. voordat je die paar meter overbrugd hebt. En dan is In de lampen aan het plafond zien we naast twee helhet voor ons eigenlijk appeltje eitje, de boot ligt imdere buisjes ook een rood buisje. Maurice legt uit dat mers rustig in het water. Boven in de toren heb je een het rode licht aan gaat wanneer het buiten donker is. prachtig uitzicht. Je staat nu naast alle masten die uit Zo blijft het dag/nacht ritme in stand en als je bij de toren omhoog steken, zoals de periscoop en de noodgevallen naar buiten moet, is je nachtzicht niet radar. aangetast. Als de boot boven water vaart, kan de bemanning hier Ook is het helemaal niet stil op de boot, we horen op de uitkijk staan. Onder water wordt deze plek wel steeds de ventilatie en dat maakt het soms lastig om alles goed te horen. Nu ruiken we niets onaangenaams, gebruikt door de Special Forces, zij wachten hier dan in duikpak tot ze hun kunstje kunnen doen en hebben maar als de boot een week onder water is, schijnt dat dan geen last van de stroming die behoorlijk sterk is als anders te zijn. Er kan maar 1 à 2 keer p/w gedoucht worden en als je met z’n allen in zo’n kleine afgesloten de boot vaart. Verrassend is om te horen dat de toren –op de “koker” ruimte zit, holt de luchtkwaliteit achteruit. met trappen na- helemaal niet dicht is maar onder Aan boord werken zo’n 50 man (vrouwen aan boord water óók met water gevuld is. Om ervoor te zorgen zijn niet toegestaan) en met opstappers kan dit oplodat de boot geen slagzij maakt als deze boven water pen tot 62. M.u.v. de commandant die 12-uurs diensten draait, wordt er gewerkt in 6-uurs diensten, d.w.z. komt, zitten er naast de luiken openingen waardoor het water uit de toren -bij de duikboot langs- weg kan 6 uur op en 6 uur af. Er wordt dus 12 uur per dag gewerkt. Als je net aan boord komt, moet je eerst je flip- stromen. Zou dit niet zo zijn, dan zou de toren boven per halen. Je kunt dan de hele boot uittekenen en weet water één grote waterkolom zijn. Vooral wanneer de boot heel snel boven komt (uit het water omhoog je hoe alles werkt. Studeren doe je in je eigen tijd, dus springt), vormt dit een risico. Het water heeft dan te dat is behoorlijk pittig. weinig tijd om weg te stromen. In de radiokamer mogen we een kijkje nemen, maar geen foto’s maken. In het halletje hangt een grote groe- Maurice noemt dit de kreukelzone van de boot. De hele toren kan verdwijnen, zonder dat de boot hier iets ne plastic zak met bijschrift: “Alleen ongeclassificeerd oud papier. Confidentieel afval in de blauwe zak in de van te lijden heeft. Twee luiken in de koker zorgen ervoor dat er geen water de boot in kan stromen. Als de radio”. G. beweert dat oud wc- papier er dan ook wel boot onder water gaat, wordt altijd gecontroleerd of er in kan, maar volgens mij hangt het af van de boodgeen lekkage bij het luik is. Pas dan gaat de boot naar schap die men er op achterlaat… Aan de wand hangt een Man Overboord Kist; we lezen grotere diepte. Maar voordat de boot onder water gaat, moet de toren gestript worden. op de aftekenlijst dat er naast allerlei materieel ook 2 Bij het luik zien we een dik stuk steen aan een ijzeren Keesjes inzitten. Dat zijn dan wel heel compacte jonbeugel hangen. Maar het blijkt een stuk metaal te zijn gens. Dan belanden we in het hart van de boot: de comman- dat ervoor zorgt dat de losse deeltjes die in het water docentrale. Hier wordt de boot bestuurd door de roer- zweven zich hieraan hechten en niet aan de kwetsbare bewegende delen van de boot en dit dan aantasten. ganger, kunnen de torpedo’s gelanceerd worden en compartimentluiken gesloten worden. Op lichtgroene Via de commandocentrale dalen we af naar een lager dek waar we terechtkomen bij de torpedo’s. We zitten panelen barst het van de knopjes en lampjes en overal kunnen. En dan gaan we de boot in, één voor één dalen we via een loodrechte ijzeren trap af en komen naast de ruimte van de onderzeebootcommandant terecht. Hij is de enige aan boord met een eigen slaapkamer en zithoek, maar riant is het niet en zeker niet luxueus. Het is onze eerste kennismaking met het leven aan boord, dus we weten nog niet beter, maar de komende uurtjes leren we snel bij.
19
Voorjaar 2014
BLACKOUT
dan in de BBK (BoegBuisKamer) voorin de boot. Dit is echt een multifunctionele ruimte. Naast de opslag van en de geladen torpedo’s is dit een sportruimte en een slaapplek voor de opstappers. De bemanning heeft vaste slaapplekken en voor de opstappers zijn onder de torpedo’s, naast de laadvloer (lijkt op een 6 meter lange loopband), bedjes die uitgeklapt kunnen worden en dan 60 cm breed zijn. Boven onze hoofden zien we de opening waardoor de torpedo’s naar binnen komen met een hoek van 45°. Eerst wordt het tussenvloertje weggehaald, dan gaat de laadvloer aan de voorkant omhoog zodat deze onder het gat hangt en dan kan de torpedo achterwaarts naar binnen. Het vloertje zakt en de torpedo wordt op een karretje met wieltjes eronder op z’n plaats geschoven. Deze jongens zijn wel 6 meter lang en zijn draadgestuurd, d.w.z. dat ze na lancering d.m.v. een draad aan de boot verbonden blijven zodat ze bijgestuurd kunnen worden en de geadresseerde altijd de blije boodschap ontvangt. De torpedo raakt een schip niet, maar gaat er midden onder liggen zodat de drukgolf het schip in tweeën breekt, waarna deze binnen een paar minuten zinkt. We nemen afscheid van de torpedo’s en stappen weer door het compartimentluik de gang naar voren in en dan blijkt dat er wel degelijk een vrouwenkamer aan boord is –alleen zijn dit ingelijste exemplaren. Hartverwarmend is dat Lieke alle jongens van De Bruinvis veel liefs toewenst. Grappig zijn de tegeltjeswijsheden die hier ook hangen: “Laat hier uw hoop maar varen”. In het slaapvertrek begrijp ik dat Ikea haar hele woonconcept gewoon van de onderzeeboot gejat heeft. Alle ruimtebesparende- en handige opbergideeën zijn hier uitgevonden. Smal gangpad, 4 bedden boven elkaar aan elke kant. Draai nu om en je ziet hetzelfde. Idem één 5-persoonskast verder. Tussen de 4 bedden is zo weinig ruimte dat je alleen kunt liggen en waarschijnlijk moet je eerst een cursus volgen hoe je überhaupt in bed komt. Want dat is zo onderhand wel duidelijk geworden: een onderzeeër is apekooi voor gevorderden! Dan laat Maurice zien waar zijn plekje aan boord is. Het is een slaap- en zitruimte voor 8 man. Aan boord is een 2 meterplusman en die slaapt hier ook, maar dan in het bovenste bedje waar speciaal voor hem een gat aan het voeteneinde van zijn bed is gemaakt, zodat hij uitgestrekt op bed kan liggen en met z’n voeten uitsteekt boven de zitruimte. In de kombuis staan de pannen in een rek op de kookplaat zodat ze er niet afglijden. Aan boord zijn een vriezer en koeling van zo’n 2×2 meter aanwezig. Voor vertrek zitten deze tjokvol. Iedere dag wordt het brood vers gebakken, een 3-gangen menu geserveerd en een snack gemaakt voor de late dienst. Bij iedere dag van de week hoort een vast menu. Kijk op je bord en je BLACKOUT Voorjaar 2014
weet welke dag het is. Samen met het heldere/rode licht is dit ook een manier om bij de tijd te blijven. We werpen een blik in de douche en de toiletten voordat we –door alweer een compartimentluik- naar de machinekamer gaan. Over smalle looproosters en tussen uitstekende hendels, schakelaars en weet ik niet allemaal, worstel ik me hier door heen. Ik blijf overal haken en ben bang dat de hele boot opnieuw afgesteld moet worden voordat ze weer kan varen. De machinekamer bestaat uit een aantal lagen en dit is apekooi voor vergevorderden! Gelukkig voor de bemanning: alleen de eerste paar vaardagen wordt hier gewerkt, want als de boel eenmaal goed aan de loop is, is dit niet meer nodig. De temperatuur kan hier behoorlijk oplopen. Zeker als de boot in warm water vaart, want dan koelt het zeewater de boot niet meer. Via een tussenruimte waar de kasten staan die verbonden zijn met de batterijen die elders in de boot onder de vloer staan, komen we in het achterste gedeelte van de boot. Hier zijn we volledig onder water! Zichtbaar zijn de twee buizen waar de aandrijfstangen van de schroeven doorheen lopen. De rondleiding op De Bruinvis zit er nu op en we staan onder het achterste luik om naar dek te gaan. Een sticker die aangeeft waar de nooduitgang zit, is een kwartslag gedraaid en wijst recht omhoog. Hieronder hangt een draaitelefoon en twee ronde alarmbellen.
20
Dan klimmen we omhoog en staan we weer in de buitenlucht. Tijd voor een groepsfoto voor op het dek. Om hier te komen moeten we langs de zijkant van de toren. Gelukkig zit om de toren een leuning, en dat voorkomt dat we met een nat pak op de foto moeten. In het gebouw van de onderzeedienst eten we even een broodje en dan reizen we door naar het Marinemuseum. Hier is De Tonijn -een voorloper van Walrusklasse- te bewonderen. Maurice heeft ook nog op een boot uit deze klasse gevaren en de broer van Tonny heeft zelfs op dit exemplaar gevaren. Met een gewone trap dalen we door het torpedoluik af de boot in. Hoezo is De Bruinvis Spartaans? Hier is zelfs geen eigen vaste slaapplek. Na het slapen worden de 4 bedden omhoog geduwd en is het ineens een eetplek. Kruimels en ander afval valt door de roosters in goten en blijft daar liggen. En dat gaat stinken! Dan nemen we nog een kijkje in Brughuis De Ruyter. Op de plaats van de voorste ramen zitten nu beeldschermen die je de indruk geven dat je op zee vaart.
Sommigen krijgen hier meteen een wee gevoel van in de buik. Indrukwekkend is de grote radar. Ongemerkt is ineens het einde van de middag in zicht. Maurice wordt opgehaald voor zijn Mannenavond met bier & bbq en wij vertrekken vlak daarna richting Groningen voor ons etentje. Dankzij Maurice & De Bruinvis kunnen wij terugkijken op een topdag! Het gaat voor ons niet makkelijk worden om voor een volgende keer een uitje te verzinnen die deze dag kan evenaren! NB: Tijdens de rondleiding heeft Maurice ons ontzettend veel verteld en uitgelegd. Mijn stukje is hier een ingekorte en beperkte weergave van en is desondanks toch nog een heel verhaal geworden.
21
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Herman Snijder
Uit de oude doos van de KL Beste DPA-leden, Ik ben Herman Snijder, de oudste broer van Jan en Alfred Snijder die jullie waarschijnlijk wel kennen als DPA-lid. Ik heb van 01-01-1981 t/m 26-02-1982 als dienstplichtig soldaat gediend bij de genie in Wezep. Omdat ik daar vrachtwagenchauffeur was heeft Alfred mij gevraagd of ik nog foto’s van deze periode heb en of ik een stukje wil schrijven voor DPA. De foto’s heb ik opgezocht en hieronder volgen enige van mijn belevenissen met de onverwoestbare DAF YK 616 met aanhanger. Begin januari 1981 moest ik mij melden bij de Generaal Majoor Kromhoutkazerne in Tilburg. Deze kazerne was voornamelijk een rijschool voor alle soorten militaire voertuigen, behalve tanks e.d. Ik werd daar ingedeeld bij de rijopleiding voor 616-chauffeur. De eerste periode reden we alleen met de voorwagen om te wennen. Ook kregen we instructie over het technische gedeelte van het voertuig. We reden veel in de stad en in het buitengebied van Tilburg. De bijzondere verrichtingen deden we meestal op het kazerneterrein. Later kregen we er ook een lange 4-wielige aanhanger bij, deze moesten we soms op de kop van het voertuig nemen en dan moesten we de aanhanger (achterwaarts) over het kazerneterrein manoeuvreren, incl. bochten, bruggen e.d. Doordat de motor dan weinig toeren maakte werkte de stuurbekrachtiging niet optimaal. Het sturen ging dan erg zwaar, ik weet nog dat ik een keer de dag tevoren een stereo-prik had gehad en pijnlijke bovenarmen had. De instructeur zei: “Niet zei-
ken, gewoon doorsturen!” Zo ging dat toen in het leger….. Bij het rijden met aanhanger door Tilburg moest je altijd goed opletten, door de lengte van de combinatie (ca. 19.00 m1) zat je zo ergens tegenaan. Iemand van ons peloton heeft met de aanhanger een stuk uit een gevel van een hoekwoning gereden. Waren de heren niet blij mee…. Eind februari 1981 werd ik na het behalen van het militair rijbewijs overgeplaatst naar de parate troepen, de 105 Ponton Plaatbrug Compagnie op de Prinses Margriet kazerne in Wezep. Eerst zat ik op een 616 met aanhanger met daarop opritten, lieren en alle verdere benodigdheden voor het bouwen van een pontonplaatbrug. Ondanks dat op de “opritten-bak” een HIAB-kraan zat was dit zwaar werk, veel onderdelen moesten met de hand geplaatst worden (in samenwerking met het 11e Genie-bataljon). Later kreeg ik een “nieuwe” 616 uit 1967, deze was een keer gecrasht en helemaal gerenoveerd. Hier had ikdus mooi weinig onderhoud
23
Voorjaar 2014
BLACKOUT
aan. Op de voorwagen lagen 2 pontons en op de aanhanger 4 pontons. Deze moesten we kippen (lanceren) of ze werden met een telescoopkraan van 102 Bouwmachine Compagnie gelost in het water. Mooi licht werk voor de chauffeur dus. Overdag waren we meestal , naast het gebruikelijke soldatenwerk, bezig met het onderhoud van de voertuigen. Ook zijn we vaak op oefening geweest, o.a. naar de bruggenschool in Hedel en 2x naar Duitsland, oefening X-13 en X-14. Deze X-oefeningen waren in Syke (dicht bij Bremen). We moesten dan van pontons een paar vlotten bouwen die met een paar boten (ook van onze cie) troepen over de rivier de Weser naar de overkant brachten. Schitterend mooi werk was dat, we reden vaak ’s nachts. Je moest dan echt tegen de slaap vechten, best wel gevaarlijk eigenlijk. Overdag moesten we de hele combinatie afdekken met camouflagenetten, ca. 18 stuks. Wat een klus! We sliepen dan in de cabine achter de voorstoelen op een schuimrubber matras (mocht eigenlijk niet). Ook zijn we in 1981 bij de 4-daagse van Nijmegen geweest, we hebben toen een pontonbrug over de Maas bij Cuyk gelegd. Als je echt lange ritten had dan was je blij dat je over was. De oren piepten je aan het hoofd van het lawaai van de motor. Dit was volgens mij een 6-cilinder Continental lijnmotor op benzine, 230 PK, verbruik ca.
BLACKOUT Voorjaar 2014
1:1! Mijn 1e 616 gebruikte bij een colonnerit motorolie 1:15! Dit motorblok is volgens mij later gereviseerd. We hebben ook een paar keer in het terrein gereden, hierbij werd de voorwielaandrijving ook ingeschakeld. Dan was de 616 echt beresterk en polderde overal doorheen.Ook de lier aan de voorkant van de 616 was erg sterk, deze werd ook gebruikt bij het lanceren van de pontons. Een favoriete bezigheid was om tijdens het colonne rijden de choke uit te trekken. Met een dikke zwarte pluim rook werd menig fietser onaangenaam verrast Al met al heb ik samen met de 616 een prachtige diensttijd gehad. Ik vond het geweldig om op zo’n vette bak met aanhanger te rijden. Dat zou ik best nog wel een keer willen doen… Als het goed is heeft Alfred ook foto’s bij dit artikeltje geplaatst. We hadden een dienstmaat die hobby-fotograaf was en bij wie je foto’s kon bijbestellen. Dat was wel handig. Ook mijn militair paspoort en rijbewijs heb ik weer opgezocht. Ik hoop dat jullie dit artikel met plezier hebben gelezen. Als jullie nog vragen hebben dan wil ik die natuurlijk altijd beantwoorden. Met vriendelijke groeten, Herman Snijder, ex- dpl soldaat, reg.nr. 581112072.
24
25
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Siemon Hospers
WW2 voertuigen voor film Op een gegeven moment kwam er een oproep van de DPA om WW2 voertuigen te leveren voor een film opname. Aangezien deze bij de DPA niet heel dik gezaaid zijn besloot ik mij maar op te geven met de mededeling dat als er iemand anders graag wilde ik deze graag liet voorgaan. Dan hoor je zo links en recht van mensen die zich hebben opgegeven en ik denk van laat mij maar gaan. Tot mijn verbazing is iedereen afgezegd behalve ik. Ik moest mij melden om 10 uur ergens in Friesland ( plaatsnaam vergeten). Later kwam er bericht dat ik mij om 8 uur moest melden. Mailtje terug gestuurd dat acht uur wel vroeg was en dat ik om 10 uur kwam. Dit was geen probleem. Voor de zekerheid nog gevraagd naar parkeer gelegenheid want de bus met kar heeft toch een bepaalde lengte. Ook geen probleem, er was ruimte zat. Daar aan gekomen het hele boeren erf vol met machines en auto’s. Waar laat ik mijn bus. Op zoek naar mijn contact persoon, niet te vinden. Op een gegeven moment iemand anders liep met mij mee en zij dat ik de bus maar in de berm moest parkeren. Ik zei dat word hem niet want dan kom ik niet weer weg. Hier snapte hij niks van, stadse mensen. Na dreigement van ik moet ergens staan en niet in de berm anders vertrek ik nu weer konden er toch wat auto’s verzet worden. Weasel afgeladen en naar het weiland toe waar al meerder landrovers stonden , hoezo WW2. De NNLV was ook uitgenodigd. Blijkt achteraf ook nog dat de KTR ook een aanvraag had.
Gevraagd hoe laat beginnen jullie met filmen, antwoord niet eerder dan 11 uur. Vraag: waarom moesten wij hier dan om 8 uur zijn. Antwoord: weet ik niet. Wat je ook vroeg, niemand wist daar wat. De andere voertuigeigenaren waren er wel om 8 uur en deze hebben meer dan 3 uur staan kleumen. Om 11 uur nog niet veel actie en ik denk van ik zet maar een beetje druk op de ketel van ik moet om 2 uur weer weg , heb nog een andere afspraak. De koffie was toen blijkbaar op want er kwam enig beweging in. Na +/- 10 keer met pauzes heen en weer gereden te hebben waren we klaar. Er is een toezegging gedaan dat zij ook een promotie filmpje voor de DPA zouden maken. Het zal mij benieuwen of ze dit nakomen.
BLACKOUT Voorjaar 2014
26
27
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Erik Buitenweg
Restauratie benzinetank Restauratie van een benzinetank van een YA 318 (natuurlijk ook bruikbaar voor andere tanks!) Een aantal van de DPA leden zullen weten dat ik al een tijdje bezig ben om een YA 318 te vergaren. Dat gaat helaas niet zo snel. Toch heb ik wat specifieke YA 318 onderdelen bij elkaar kunnen sprokkelen. Een ervan is de benzine tank. Nu zult u denken dat een restauratie van een benzine tank wat omslachtig is. Gemakkelijker is om de tank bij het oud ijzer te zetten, even bellen met een handelaar of clublid die nog wat heeft liggen, verfje erover en klaar. Dat kan inderdaad met de tanks van de bekende types, van de YA 328, YA 126 etc. al wordt de spoeling wat dunner. Nu kan ik met enige zekerheid wel schrijven dat bij de handelaren of de clubleden geen YA 318 tanks op zolder hebben liggen. Daarbij komt nog dat op de bij mij nog bekende en bestaande YA 318’s geen benzinetanks van het originele type aanwezig zijn. Wat is dan zo bijzonder aan die tank? De YA 318 heeft, in tegenstelling tot de YA 328, maar 1 tank. Deze heeft een inhoud van 165 liter en heeft 1 vulpijp aan de rechterzijde. De tank bestaat uit gegalvaniseerd plaatstaal met 2 slinger/verstevigingschotten. Zoals elke andere DAF tank uit die tijd zijn de beide tankbodems uit geperst plaatstaal gemaakt en in de tank aangebracht door de plaatranden van de tank om te felzen en met tin na te solderen. De gehele buitenzijde van de tank is vertind. Aan de onderzijde is een aftapstop en aan de bovenzijde een fitting voor een aanzuigbuis en een bevestigingsmogelijkheid voor een standaard tankvlotter.
dig geroest kon zijn. De buitenzijde vertoonde plaatselijk wat putroest en waarom zou dat er binnenin anders zijn? De tank heb ik daarna daarna maar eens goed met water en koudreiniger uitgespoeld. Ondertussen had de tank 2 verhuizingen meegemaakt en besloot ik maar eens met de restauratie ervan te beginnen. De NEKAF was al klaar en op de bank zitten is niets voor mij. Als de zon een keer op de garage had gestaan, wat het er warm geworden. De tank had dan een gasterige geur verspreid die het werken in de garage met dichte deuren bijna onmogelijk maakte. Tijd om actie te ondernemen. De tank had mogelijk tijdens de sloop van de YA 318 wat schade opgelopen. Er was iets op de vulpijp gevallen waardoor deze en de zijkant van de tank geknikt was. Even rechtbuigen was er niet bij; de vulpijp was van 2 mm staalplaat op de 2 mm tank geklonken en met tin dicht gesoldeerd. Maar hoe kom je er bij om dit recht te buigen? De enige optie is het tankfront verwijderen. Met de haakse slijper de kopse zijde van de felsrand weggeslepen, dit is maar 2 mm dik. Dan verwarmen met een soldeerbrander en het front was er gemakkelijk uit te wippen.
Het lijdend voorwerp was alles behalve in een fabrieksnieuwe staat. De tank had ik destijds overgenomen van Jan S. nadat hij een onherkenbare YA 318 had gesloopt. Deze YA 318 was waarschijnlijk in het begin van de jaren ’70 voorzien van een dieselmotor. Vermoedelijk heeft deze DAF al een dikke 30 jaar buiten gestaan en bij de diesel was ook water in de tank gekomen. Dit heb ik maar eens afgetapt, het resultaat was ca. 40 liter roestbruin, naar enorm stinkend water. Het vermoeden rees bij mij wel dat de tank wel eens inwenBLACKOUT Voorjaar 2014
28
Inmiddels had de vettige aanslag ook besloten dat het wel wilde branden….Duidelijk was te zien dat plaatselijk enkele ernstige roestaantastingen aanwezig waren. Verder zat de vettige aanslag eigenlijk overal in het binnenste van de tank, maar door de aanwezigheid van 2 gepuntlaste slingerschotten was een goede inspectie van het overig deel van de tank niet goed mogelijk. Na het afslijpen van de koperen klinknagels en het verwarmen van het aansluitvlak liet de vulpijp los van de tank.
Toen de bruine aanslag is eerst maar eens met gootsteenontstopper behandeld en heet water. Er kwam al wat bruine massa mee, maar nog niet voldoende. Daarna de tank schoongespoeld, achter in de auto geladen en naar een wasplaats gereden. Niet echt een handzaam formaat, rechtopstaand meet deze tank 1,60 m. Op de wasplaats met een hogedrukreiniger en koudreiniger goed uitgespoeld. Ook dit heeft weer wat geholpen maar nog niet voldoende. Inmiddels was ook te zien dat er kleine harde roestblazen in de tank zaten.
Vreemd, toch gegalvaniseerd staal en wel roest? Dit eens nagezocht en hiervoor een logische verklaring gevonden. Zink ontleent zijn beschermende werking aan het vormen van een oxidelaag, onder invloed van zuurstof uit de lucht. Maar in de tank, met al het water en
vettige aanslag, was het zuurstof door bacteriën opgebruikt en was dus de oxide laag verdwenen. Zuiver zink als onderdeel van het gegalvaniseerd staal heeft zelfs de vervelende eigenschap dat als er geen oxide laag ontstaat, roestvorming van staal zelf versneld wordt. De plaatselijk zeer sterke roestvorming heb ik daarom eruit geslepen en na het verwijderen van het zink en tin, een nieuw plaatje ingelast. Vervolgens heb ik de vulpijp en de tankwand weer goed gericht en uitgedeukt. De aansluitvlakken zijn ontdaan van het oude tin en weer dun voorzien van zilvertin, dat sterker is en een wat hoger smeltpunt heeft dan “gewoon” soldeertin. Het nadeel is de wat hogere prijs, het smeltpuntverhogende zilver is de oorzaak hiervan. Dit tin is goed te solderen met rode soldeerpasta voor staal, wel is van belang goed met water na te borstelen.
Een probleem was het vinden van de 6 mm koperen klinknagels voor de flens van vulpijp. Klinknagels vinden is sowieso al lastig, laat staan deze. Een modelbouwzaak in Zierikzee heeft ze, platverzonken. De bolkop aan de buitenzijde kan met een dopper erop geklonken worden, dus dat is geen probleem. Vooraf deze nagels even uitgloeien, dan worden ze zachter, dat werk prettiger en daarna met een ophaler de platen op elkaar slaan. Houd voor de kop 1,5 x steeldikte aan. Voor de nagels onder de vulpijp waar geen dopper te plaatsen is, heb ik 6 mm stalen bolkopnagels gebruikt en deze met een proplas aan de binnenzijde vastgelast. Daarna het tin warm gemaakt en met aanvoer van tin de aansluiting tussen vulpijp en tank dicht laten vloeien. Zorg ervoor dat de klinknagels wel schoon geschuurd zijn en het tin met de brander niet te heet wordt gestookt, anders verbrand het. Wel goed ventileren. In de tank ontbrak de ontluchtingsbuis. Deze buis ontlucht de tank bij het vullen vanaf het eerste compartiment naar de vulpijp. De resten tin waaraan de buis gesoldeerd is geweest, waren nog zichtbaar. In de tank is opnieuw een ontluchtingsbuis van 9 mm koperbuis
29
Voorjaar 2014
BLACKOUT
gesoldeerd, echter is alleen het soldeerpunt aan de bovenzijde van de tank gebruikt . Staal en koper zetten ongelijk uit zodat anders de soldeerverbindingen los kunnen raken. In de vulpijp wordt de ontluchtingsbuis beschermd door de filterkorf. Vervolgens is voor het tankfront de handeling van het vertinnen herhaald, aangeroeste plaatsen zijn met een lamellenslijpschijf ontroest. Oorspronkelijk was het slecht vertind, in de naden en hoeken was nauwelijks tin te zien, de aanslagrand waartegen het tankfront lag had in het geheel geen tinsporen. Aangezien het tankfront nu niet meer met een felsnaad op de plaats kan worden gehouden, zijn eerst de plaatranden afgeschuind en met MIG in korte streep lassen vast gelast. Hierdoor is het nog mogelijk dat er tin in de naad kan worden toegevoegd. Vervolgens zijn er per vlak 2 koperen klinknagels van ca. 4 mm aangebracht in de opstaande rand van het tankfront en de tank. Vervolgens is het geheel met zilvertin gedicht. Gebruik voldoende S 39 en ventileer de ruimte goed. De overgebleven plaatstrip van de voormalige felsrand is er weer in gesoldeerd. Deze strip heeft nu alleen een cosmetische functie en is met plamuurtin verder afgewerkt zodat het lijkt alsof het tankfront gefelsd is. Uiterlijk is er eigenlijk geen verschil zichtbaar met de andere zijde, alleen is de behandelde zijde ongeveer 2 mm korter (plaatdikte). Een probleem blijft de roest in de tank. Als de tank weer in gebruik wordt genomen, zal deze onder invloed van condens en ontbreken van zuurstof weer verder roesten. Dit probleem moet dus gestopt worden. Maar hoe is een 165 liter tank goed te ontroesten? Het internet is een goede bron voor info dus heb ik daar maar eens gezocht. Verschillende middelen worden daar aangedragen, zwakke organische zuren zoals azijn, citroenzuur, oxaalzuur etc. maar ook zoutzuur! Dit laatste is geen optie, het gezonde staal zal worden weggevreten. Scheelt weer, die chemische opleiding. Wisselende resultaten worden genoemd, al geeft azijn een goed resultaat volgens diverse fora. Misschien is dat toepasbaar bij een motorfietstank van 10-15 liter, 80 liter schoonmaakazijn ophalen en dan verdunnen gaat wel wat ver. Of enkele door de handel aangeprijsde vloeistofjes die het enige effect hebben dat de portemonnee leeg raakt. Wel wordt de toepassing van electrolytisch ontroesten genoemd bij het ontroesten van bodemvondsten en …kleine brandstoftanks. Het resultaat is volgens de gebruikers erg goed. De aanwezige foto’s na de behandeling hebben mij overtuigd. Hoe werkt het: voor de geleiding wordt de tank volledig gevuld met een soda oplossing, 3 scheppen soda in een liter water. Voor de YA 318 tank zouden 4-5 zakjes soda nodig zijn. Dan de tank als min pool koppelen BLACKOUT Voorjaar 2014
aan een acculader van 6-12 volt. Als plus pool worden geisoleerd van de tank stalen strips of pennen gehangen, er mag geen kortsluiting gemaakt worden. Ik heb gebruikt gemaakt van een pertinax plaatje en een filmrol dekseltje als isolator. Voor de + polen mag gewoon betonijzer gebruikt worden, als het maar goedkoop is want deze + polen worden enigszins aangevreten. Probeer deze + polen wel blank te maken en te houden, dit bevorderd de werking. Vervolgens gaat de stekker in het stopcontact en bij ca. 4 Ampere gaat het bruisen. Slaat de meter ineens uit, is er kortsluiting of is de concentratie soda te hoog dus te veel geleiding door de vloeistof. Afhankelijk van de roestvorming in de tank zal na 1 a 2 uur al een bruine ijzerafzetting op de + polen zichtbaar zijn. Dan, na ca. 4 uur de + polen schoon en blank maken en weer opnieuw inschakelen. Herhaal dit regelmatig. Verwissel in geen geval de + en – pool, het effect laat zich raden!!! Bij een roestige tank zal ca. 2-3 dagen borrelen nodig zijn. Indien het proces uitgewerkt (dus er geen vrij komend roest meer is) is, zal er geen ijzerafzetting meer op de + electroden plaatsvinden. Gebruik altijd waterdichte handschoenen en een bril tegen het spatten bij dit sodawater. Waarschuwing: het geproduceerde gas is waterstof en zuurstof, en is bij elkaar zeer explosief. Werk alleen in een goed geventileerde ruimte. Gebruik in geen geval caustic soda (NaOH), dit is veel te agressief voor de huid. Gebruik nooit keukenzout, dit veroorzaakt giftig chloorgas. Nadat er voldoende ontroest is, werd de tank goed schoon gespoeld. Duidelijk was te zien dat in het bruine spoelwater veel roestbrokjes mee uitgespoeld werden en dat was niet van het betonijzer! De ontroest behandeling had dus effect. Op een foto, genomen in de tankvlotteropening, was er sprake van een enigszins grijs oppervlak, met kleine bruine vlekken. Met het vullen en spoelen was meteen te testen of de tankbodem en het soldeerwerk goed was uitgevoerd, en ja, de
30
tank is dicht. Om opnieuw roesten te voorkomen en eventuele kleine openingen te dichten zal de tank inwendig gecoat moeten worden. Hiervoor zijn diverse producten in de handel. Van belang is dat het niet in benzine oplost, ook niet in benzine met ethanol toevoegingen, die in de laatste jaren op de markt zijn gekomen. Ik heb goede ervaring met PU coating. Deze heb ik gebruikt voor de restauratie van een benzinetank van een Renault uit 1934, nu 20 jaar geleden. De tank lekt niet terwijl deze t.b.v. de restauratie doormidden is gezaagd en weer gesoldeerd. De PU coating is na al die jaren nog steeds niet opgelost. De PU coating heb ik gevonden op de site van KBS coatings (kbs-coatings.eu). Deze Amerikaanse firma levert diverse lakken, coatings en ontroestmiddelen voor de autorestauratie. Voor de tank waren 2 bussen Gold Standard Coating van 945 ml benodigd. De coating hard uit onder invloed van vocht uit de lucht en kan volgens de site zelfs openingen van 2 mm dichten. Een duidelijke gebruiksaanwijzing in het Nederlands wordt per e-mail meegestuurd. Omdat in de tank nog plaatselijk enkele bruine vlekken zichtbaar zijn, heb ik deze behandeld met 1 liter Rust Blast, een middel op basis van fosforzuur dat na behandeling de roest heeft omgezet en een zinkfosfaat laagje achterlaat. KBS Coatings adviseert voor de hechting van de PU coating in (gegalvaniseerde) stalentanks zonder meer een etsende behandeling met Rust Blast, ook als er schijnbaar geen roest aanwezig is. Na de behandeling met Rust Blast (de tank goed heen en weer bewegen ) deze vloeistof aftappen, heel goed uitspoelen en laten drogen. Voor de behandeling met de coating moet de tank absoluut droog zijn, anders hecht deze niet. De tank heb ik op de zeldzame zonnige dagen van de zomer van 2011 buiten laten drogen en nagedroogd met een oude haarfohn. Nadat ik er van verzekerd was dat de tank 100% droog is, heb ik de coating goed geroerd zodat de metaalkleur gelijk in de vloeistof verdeeld is. Openingen in de tank moeten worden afgedicht, dit heb ik deels gedaan met duct tape, plaatse van de tankvlotterring een defect tankvlotterelement geschroefd en WD 40 op niet te behandelen schroefdraden aangebracht. Hieraan hecht de coating dan niet. In de tank heb ik de blikken leeg gegoten, met gebruik makend van een afgesneden frisdrankfles als trechter. Met hulp heb ik de tank meerdere keren bewogen zodat de coating zo goed mogelijk overal kan komen, ook aan de achterzijde van de verstevigingsschotten. Hiertoe werd de tank met hulp op een zijkant op de grond geplaatst, de coating lekt dan hoorbaar naar beneden. Dan de tank ineens omdraaien zodat de vloeistof op een schot terecht komt. Deze bewegingen zijn veelvuldig herhaald, ook voor de andere
vlakken. Daarom is het van belang dat er voldoende coating in de tank wordt gegoten. Nadat ik overtuigd was dat de coating overal is gekomen, door controle met een spiegeltje en sterke lamp, is de coating afgegoten in de blikken waarin deze is aangeleverd. De uitharding begint dan net als in de tank en hergebruik van de coating van de resten is daardoor dan niet mogelijk. Deze kunnen dan na uitharding bij het huishoudelijk afval. Direct zijn de pluggen en afdichtingen van de tank verwijderd en de schroefdraden zijn schoon. Na dagenlange uitharding blijkt de coating sterk maar toch enigszins flexibel. Het oude van binnen volledig verroestte tankvlotter element had voldoende coating op zich gekregen om zich nooit meer kunnen bewegen! Daarna is de tank aan de buitenzijde voorzien van een dunne laag Owatrol en groene metaalprimer van Aldi. Deze is zeer sterk, goed te verwerken met kwast en roller en krasvast. De tank staat, goed ingepakt, te wachten op zijn nieuwe toepassing. Een andere keer zal de restauratie van een 4 spaaks veiligheidsstuurwiel worden besproken.
31
Voorjaar 2014
BLACKOUT
Ed Beekman
DAF als leverancier van militaire voertuigen tot 1940 (bewerkt door Hans Waldeck) Deel 1 De Trado trekkers In het verhaal van de voertuigen van het Nederlandse leger tot 1940 konden we lezen dat het leger al sinds het midden van de twintiger jaren op zoek was naar trekkers voor het geschut om de paarden te vervangen. Er was begonnen met de invoering van Fordsonlandbouwtractoren voor dat doeleinde. Deze bleken om diverse oorzaken niet goed te voldoen. In 1928 was een vijftal zeswiel Morris Commercial trucks aangeschaft maar die waren duur, ze kosten 8.000 gulden per stuk. Concurrerende merken waren nog duurder in aanschaf.De gedachten gingen uit naar een mogelijkheid om betaalbare vierwiel burgertrucks om te bouwen naar zes wiel trucks. Bij voorkeur van populaire merken zodat in tijd van oorlog zulke trucks gevorderd konden worden en in korte tijd omgebouwd tot bruikbare militaire voertuigen Een goedkopere oplossing diende zich aan door een Ford AA, model 1928 uit te rusten met een constructie die ontworpen was door Ir. Seyffard, luitenant bij de Genie. Hierbij werden de achterwielen vervangen werd door een set schommelarmen met elk twee wielen, waarbij deachterstewielen werden aangedreven door de voorste door middel van kettingen. Zo werd van een 4 x 2 truck een 6 x 4 gemaakt. De constructie werd bij het Schiedammer bedrijf SYS (het latere NETAM) gemaakt. Zo uitgerust voldeed het voertuig tijdens de beproeving in eerste instantie goed maar de Ford raakte steeds over verhit en de levensduur van de constructie liet erg te wensen over. General Motors in Antwerpen bood aan om een demonstratie te geven met een Chevrolet T25 standaard truck uitgerust met een ombouwset afgeleid van de zeswiel GMC T-90. De standaard onderdelen konden de krachten van extra reductie niet aan. Een andere luitenant bij de Genie, Ir. Pieter van der Trappen bestudeerde de constructie van Seyffarden stelde verbeteringen voor. De Chef van de Generale Staf, Generaal Ridder van Rappard schreefop 8 januari 1934 een brief waarin hij zijn bezorgdheid uitte over de Fordson tractoren die niet voldeden en het feit dat het ombouwen van betaalbare trucks nog geen succes was. Inmiddels hadden de collega´s Seyffard en van der Trappen samen een verbeterd ontwerp gemaakt die ze Seytra noemde. Stork-Hijsch in Haarlem was bereid een prototype te maken en in een Ford truck te bouwen. De kosten werden geraamd op 1.800 gulden als het leger de truck beschikbaar zou stellen. Ridder van Rappard vond het ontwerp er goed uitzien en hij stelde BLACKOUT Voorjaar 2014
de`` Commissie Autotrekkracht´´ van het Leger voor het ontwerp te laten uitvoeren en het te beproeven. Inmiddels was van der Trappen, die automobieltechniek doceerde aan de Militaire Academie in Breda, met Hub van Doorne van DAF in contact gekomen. Hij kon blijkbaar meteen goed met van Doorne overweg en samen bekeken ze het ontwerp nog eens, van Doorne stelde nog wat verbeteringen voor.Daarna hadden van der Trappen en Hub van Doorne er nog een vergadering over waar ook iemand van General Motors uit Antwerpenbij was. General Motors was bereid een truck beschikbaar te stellen voor ombouw met een prototype Trado set. Op 27 augustus 1934 stuurde Hub van Doorne een offerte naar de Minister van Defensie waar in stond dat hij de ombouw set aanbood voor 1.400 gulden indien geplaatst op een Chevrolet. Als de set op een Ford geplaatst zou worden kwam er 250 gulden bij voor de ombouw van de achterbrug omdat daar de splitas vervangen zou moeten worden. Later bleek het echter niet nodig om de splitas tevervangen . Nog voor dat er toestemming was begon men bij DAF met het maken van de set voor de, door General Motors beschikbaar gestelde Chevrolet met 131´´ chassis. De set bestond uit twee balanceurs, met in het midden een oppikpunt met aandrijving naar de voor en achterzijde waar aan iedere kant een wielstel zat, door middel van haakse tandwielen. Het tandwielstelsel werd opgebouwd uit standaard Chevrolet onderdelen.De oppikpunten kwamen op de plaats van de bestaande wielen. Zo werd de 4 x 2 truck een 6 x 4 truck. De set werd Trado genoemd, een samentrekking van Trappen en Doorne. De Minister schreef een brief aan de Inspec-
32
teur der Artillerie dat hij de offerte had ontvangen en dat een proefneming gewettigd was. Het valt op dat Luitenant Seyffard er niet meer bij betrokken was maar waarom is niet duidelijk.
In 1932 was de afsluitdijk gereed gekomen en de militaire leiding realiseerde zich dat voor deze dijk extra verdediging tegen luchtaanvallen nodig was. Dit luchtafweer systeem moest mobiel zijn, dus waren er trekkers nodig voor het geschut en de mobiele zoeklichten. De Fordfabriek had aan de Commissie Luchtverdediging Zuiderzeewerken een Fordson met dubbele achteras (Ford AAA) ter beschikking gesteld voor beproeving. De Fordson was een product uit de Engelse Fordfabriek en de modificatie naar dubbele aangedreven achterassen was van de firma County Commercial Cars Ltd. Bij de beproeving kwam de Fordsoner niet zo goed vanaf, zo was de motor snel over verhit maar bij gebrek aan beter werd gedacht om toch een aantal te bestellen. Op 30 november 1934 werd door de Commissie voor Autotrekkracht een schrijven uitgestuurd (Commissie voor Autotrekkracht No 26) waarin een demonstratie werd aangekondigd met de Chevrolet, uitgerust met het TRADO systeem. Het schrijven was gericht aan de leden van de Commissie voor Autotrekkracht en aan de leden van de Commissie Luchtverdediging Zuiderzee werken.
een rol aan de voorzijde van het chassis en een extra benzinetank. De voertuigen waren ten behoeve van het Regiment Motor Artillerie. De opdracht was getekend door de Secretaris-Generaal van het ministerie, de heer C.P. van Ginkel. De Commissie Luchtverdediging Zuiderzeewerken wilde 6 Chevrolet-trado´s, 4 Fordsonzeswielers en 2 Ford-Trado´saanschaffen. In de boven genoemde aanschrijving werd de bestelling voor de Fordsonzeswielers, gezien de ervaring opgedaan met het voertuig, ongewenst geacht. Daarom werd voorhet Korps Luchtafweer op 23 mei 1935 (per aanschrijving Litt. M85), 6 Chevrolet-Trado´s en 6 Ford-Trado´s besteld. Gesteld werd dat de carrosserieën voor beide uitvoeringen zoveel mogelijk gelijk moest zijn. Wel werd bepaald dat de wagens voor de RMA de volledige bediening van batterij 10 veld moest meevoeren, zijnde 10 man en gereedschappen. Bij de uitvoering voor het Korps Luchtafweer moesten 40 schoten in kisten van 10 schoten mee vervoerd worden. Tijdens de bouwwerden verschillende verbeteringen in de hulporganen aangebracht. Het ging onder anderen om de zelfuitschakelende lier, gecombineerd met een automatisch gezekerde trekhaak volgens de aanschrijving van 2 december 1935 (IVe Afd.B.No 73). Volgens de aanschrijving van 24 Januari 1936 (IVe Afd. B. No 75) werden de trekkers verder nog voorzien van grondankers dubbele achterwielen en rupsbanden voor dubbele wielen. Verder werd nog gezegd dat de trekkers voorshands niet met steunrollen of steunwielen werden uitgerust. Er stond ook een zin in het verslag dat het noodzakelijk was om af te zien van de korte truck met 131´´ wielbasis en over te gaan op de lange truck met 157´´ wielbasis. In het langere chassis was ruimte om aan weerszijde trommels aan te brengen voor het opbergen van de rupsbanden. De in het verslag genoemde zelfuitschakelende lier, gecombineerd met een automatisch gezekerde trekhaak had Hub van Doorne inmiddels ontworpen. Hiermee kon een kabel uit gedraaid worden waarmee een in de modder staand kanon naar de truck gehaald kon worden, terwijl de truck op vaste grond stond. Dit kon één man doen,
De demonstratie had zo een succes dat voor uitgebreide beproeving op 15 mei 1935 de Minister van Defensie (per aanschrijving Geheim Litt. V 80) opdracht gaf tot aanschaf van 5 Chevrolet- Trado en 5 Ford-Trado trekkers, voorzien van Lier,overdekte cabine en carrosserie met zitbanken, een stel rupsbanden, een trekhaak,
33
Voorjaar 2014
BLACKOUT
omdat de trekhaak automatisch uitschakelde en vergrendeld werd als de haak geheel binnen gehaald was. Naar aanleiding van de ervaringen met het prototype van de Trado op de Chevrolet werden er ook diverse verbeteringen van de Tradozelf doorgevoerd. De nieuwe Trado voor de 22 bestelde wagens werden aangeduid met Trado II en het prototype met Trado I.De eerste Trado II werd als een prototype voor de serie uitvoering gebouwd voorlopig zonder carrosserie met twee grote ronde trommels waar de rupsbanden in opgeborgen werden. In deze vorm werden er veel foto´s van gemaakt die in allerlei folders en advertenties gebruikt werden. Nadat de carrosserie werd aangebracht zaten de rups banden keurig opgeborgen in een kast die in de achterspatborden was opgenomen. De Commissie Luchtverdediging Zuiderzeewerken wilde ook een aantal zoeklichten op een chassis met Trado en er zijn door DAF ook tekeningen van gemaakt.De commissie kwam echter tot de conclusie dat zoeklichten beter op aanhangers geplaatst konden worden, waarbij de trekker dan andere taken kon uitvoeren als het zoeklicht stond opgesteld. De eerste trekkers kwamen in april 1936 bij de korpsen aan en moesten eerst ingereden worden. De ervaringen opgedaan met de proefserie van deze voertuigen bij het RMA en het K.Lu.A werden vastgelegd in het ``Verslag nopens de beproeving van Tradotrekkers op uitgebreide schaal bij de motorartillerie van 20-08-1937´´. Hierbij kwamen een aantal zaken naar BLACKOUT Voorjaar 2014
voren; bij de Chevrolet´s was de koeling onvoldoende en er trad bij een aantal Chevy´s shimmy op, bij een aantal Ford´s braken aandrijfassen. Deze technische problemen werden verholpen, opvallend was dat de Ford V8 geen koel problemen had in tegenstelling tot zijn viercilinder voorganger. De Trado constructie had gedurendede beproeving geen problemen opgeleverd. Het was wel een probleem dat zowel de Chevrolet´s als de Ford´s moeilijk te besturen waren. De gebruikte bandenmaat was 7.50 x 20 voor de 2 voorwielen en 6.00 x 20 voor de 8 achterwielen. De K.Lu.A had al geklaagd over de grote breedte van de voertuigen, veroorzaakt door de combinatie Trado met dubbele wielen, dit was ook oorzaak van de besturingsproblemen. Het brede achterstel lag zo vast op de weg dat het voertuig steeds rechtuit wilde, mede omdat de grip van de voorwielen te weinig was. Door DAF werd toen een trekker uitgerust met enkele wielen op het Trado stel. Dit voertuig kreeg lage druk banden van de maat 9.00 x 16, die ook op de voorwielen gezet werden. De proeven met deze wagen waren zeer bevredigend. De besturing verbeterde aanzienlijk en de terreinwaardigheid, die weliswaar iets minder was dan met dubbele wielen, werd als voldoende beschouwd. Een ander nadeel was dat rupsbandenalleen om dubbele wielen gelegd konden worden. Hub van Doorne kwam echter met een ontwerp voor terreinklauwen die om de lage druk terreinbanden met grof profiel bevestigd konden worden. Deze terreinklauwen waren in het terrein iets minder dan rupsbanden maar de rupsbanden gaven nogal wat problemen, ze beschadigde de banden en konden over de banden gaan schuiven in zwaar terrein. Al met al gaf men de voorkeur aan de nieuwe uitvoering.De trekkers voor de K.Lu.A die nog geleverd moesten worden werden met enkele achterwielen uitgerust. DAF maakte van de gelegenheid gebruik om nog wat verbeteringen aan te brengen in de Trado constructie. De kroonwielen, tandwielen en aandrijfassen in de Trado I en II waren standaard Chevrolet en Ford onderdelen maardie bleken na verloop van tijd te zwak. In de nieuwe versie werden chroom-nikkelstalenkroonwielen en tandwielen gebruikt,ze noemde deze uitvoering Trado III. In eerste instantie was het de bedoeling om een klein aantal trucks met Trado aan te schaffen en een serie Trado-sets op de plank te leggen. Als er Oorlogsdreiging zou zijn zouden deze set´s op gevorderde burgertrucks gemonteerd worden. Bij nader inzien zag men wel in dat het in de praktijk niet ging werken. Een serie trekkers werd uitgevoerd met een versmald chassis ter plaatse van de achterbrug. Ook de achteras werd versmald waardoor de Trado III units meer naar binnen lagen,hierdoor kwamen de voor en achterwielen in lijn te liggen. Deze uitvoering was op basis van
34
Voor de Genie werd een zware takelwagenmet Tradoop Fordchassisaangeschaft. De Trado van de takelwagen werd uitgerust met een zwaar dwars verenpakket om de zijdelingse belasting op te vangen. Deze uitvoering van de Trado werd ook toegepast op een aantal trekkers voor opleggers die aan de olie-industrie werden geleverd.
de Ford model 50 van 1936, ze waren bestemt voor het Korps Rijdende Artillerie. Hiervan zijn niet meer dan 8 stuks gebouwd. Door dat het chassis verbouwd moest worden waren deze voertuigen een stuk duurder,welwerden er voor de Luchtvaart afdeling nog enkele radiowagens op versmald Fordchassis geleverd. Ook aan civiele klanten werden op deze basis een aantal voertuigen geleverd.
Het Trado principe werd ook geëxporteerd, al in 1935 werd een licentie overeenkomst gesloten met de firma Pohlig uit Keulen en in 1938 werd een licentie overeenkomst met Delahaye gesloten. Zowel Roemenie als Bulgarije toonde interesse maar er volgde geen bestelling.Tijdens de Burgeroorlog in Spanje kreeg het leger van Franco de beschikking over enkele Chevrolet´s uitgerust met Trado, deze zijn waarschijnlijk via Pohlig geleverd. DAF werkte ook aan een Trado IV, dit was een lichtere uitvoering van de Trado die op een versmald 112 inch chassis van Ford werd gebouwd. Dit voertuig was bedoeld als trekker voor het nieuwe 4,7 cm Böhlerantitankkanon wat het leger in bestelling had. Van 22 november t/m 2 december 1937 werd de Ford DAF Trado IV bij het Regiment Motor Artillerie beproefd en men was tevreden met de prestaties. Op 14 december werd er een demonstratie gegeven met de Trado IV voor de minister van Defensie en de commandanten
35
Voorjaar 2014
BLACKOUT
van de diverse regimenten. Het voertuig had een eigengewicht van 1535kg en had een V8 motor van 2225cc en 60pk. De versnellingbak had 3 versnelling met hoge en lage gearing. Omdat de ombouw ingrijpender was dan bij de eerder bestelde types viel de prijs nogal hoog uit.
Inmiddels had het leger twee vierwiel Ford trucks met voorwielaandrijving van MarmonHerringtonter beproeving aangeschaft. Ook werden er 35 vierwiel aangedreven GMC ACK-353 besteld waarvan er 28 bedoeld waren als artillerie trekker. Dit bracht Hub van Doorne ertoe om zelf ook met voorwielaandrijving aan de gang te gaan. Maar dat komt in deel 2 van het artikel aan bod. Het bleef bij één Trado IV in militaire uitvoering die DAF gebruikte bij de ontwikkeling van een beter onderstel voor het Böhler geschut. Er zijn wel een onbekend aantal in burgeruitvoering voor gebruik op olievelden in Iran en in Nederlands-Indië geleverd. DAF heeft de Trado IV later nog aangeboden toen het Leger op zoek ging naar lichte verkenning auto´s. Ook heeft DAF enkele ontwerpen gemaakt voor gepantserde commando wagens op basis van de Trado IV, deze ontwerpen werden echter allemaal achterhaald door de Duitse inval. In opdracht van de Artillerie Inrichting is er bij DAF nog aan een Trado V gewerkt maar het is niet duidelijk wat dat precies zou worden. Het totaal aantal met Trado uitgeruste voertuigen in het leger in mei 1940 bedroeg ongeveer 230 stuks. BLACKOUT Voorjaar 2014
De laatste vooroorlogse toepassing van de Trado vond plaats in de DAF M39 pantserwagen. In Conam bulletin jaargang 21 nummer 1 wordt de DAF M39 uitvoerig beschreven. De gebroeders van Doorne noemde hun bedrijf Doorne´s Aanhangwagen Fabriek (DAF dus) maar ze droomde echter al dat het bedrijf ooit Doorne´s Automobiel Fabriek zou heten. De DAF PT3 (later kreeg hij de militaire aanduiding M39) was eigenlijk het begin van de verwezenlijking van deze droom want het was de eerste complete automobiel die ze bouwde, alleen de motor kwam nog van Ford (Mercury). Het was weliswaar geen luxe limousine maar het was wel een modern voertuig met zelfdragende (pantser) carrosserie, onafhankelijke voorwiel ophanging en de motor boven de achterwielen.In april 1938 was het prototype van de PT3 klaar. Dit voertuig was nog niet van pantserplaat maar van plaatstaal vervaardigd. De koepel was gelijk aan die van de Landsverk pantserwagens en werd ook door Landsverk toegeleverd. Op 9 mei 1939 werden er 12 DAF M39 pantserwagens besteld, hiervan waren er op 10 mei 1940 acht bij het Depot Cavalerie in Den Haag aanwezig, waarvan er twee nog geen kanon hadden. Bij DAF waren er vier die daar voor reparatie van scheurvorming waren.
Het prototype vanplaatstaal was door DAF zonder betaling aan het leger overgedaan maar op 10 mei 1940 stond het voertuig nog bij DAF. Hij zou nu dienen als prototype voor de DAF M40 waarvan er dertien besteld werden voor aflevering in eind 1940. De M40 was een verbeterde M39 met aandrijving op alle wielen en een door DAF gemaakte toren. Het M39 prototype was na de oorlog nog bij DAF aanwezig. Na de oorlog was er nog belangstelling om de M40 (eventueel met verbeteringen) in productie te nemen voorhet Nederlandse en Belgische leger als verkenningsvoertuig voor de cavalerie. De levering van grote aantallen Amerikaanse M24 Chaffee tanks maakte de DAF pantserwagens echter overbodig. In mei 1940 waren er bij DAF nog 80 Tradotrekkers (6 X 6) in aanbouw, deze moesten voor de Duitsers afgebouwd worden. DAF kreeg ook opdracht om Opel
36
Blitz trucks om te bouwen tot halftracks(Opel Maultier) gebaseerd op hetTradoprincipe. Na de oorlog werd het Nederlandse leger in eerste instantie uitgerust met materieel uit de dumpvoorraden. DAF wilde graag weer aan het leger leveren maar had tijd nodig om het een en ander te ontwikkelen, door de dumpvoorraden kreeg het bedrijf die tijd. Bij de eerste naoorlogse ideeën speelde het Trado principe nog een rol en een Canadese Ford F60L werd voor proef met een Trado stel uitgerust, ook een frontstuur Chevrolet werd met een Trado set uitgerust.
Bronnen: Diverse rapporten, tests en verslagen van de commissie voor Autotrekkracht, bestellingen van het departement van Defensie. Deze documenten zijn uit de collectie van Wim den Dunnen. Boekje` De technische loopbaan van H.J. van Doorne´, geschreven naar aanleiding van het verlenen van het Eredoctoraat in de Technische Wetenschap aan Hub van Doorne door de Technische Hogeschool te Delft. DAF Aanhangwagenfabriek, Frans Schmiermann, Aprilis 2006 DAF pantserwagens voor het regiment Huzaren Drs J. A. Bom Diverse DAF brochures uit de collecties van Wim den Dunnen en Teun Zijlstra 2 artikelen uit Ons Leger 1937 en 1938. Diverse discussies met Conam deskundigen Wim den Dunnen en Teun Zijlstra.
Het eerste ontwerp voor een geheel door DAF te bouwen militaire truck was op 5 december 1949 gereed en was een 3 tons truck met voorwielaandrijving, onafhankelijke voorwielophanging en een Trado achterwielstel. Dit was de DAF YA306. DAF ontving een order voor 51 chassis. Inmiddels was er een nieuw ontwerp gemaakt, de YA318 en dat werd in productie genomen in plaats van de YA306. De YA318 kreeg een H-aandrijving en de Trado was verleden tijd geworden.Er isdoor DAFnog wel een civiel 4 ton truckchassis van een Trado set voorzien.Deze wagen met een cabine model 1952 wordt vaak hetprototype van de YA306 genoemd maar het is een heel ander voertuig dan die op de tekeningen van de YA306.
37
Mailinglist Wist u dat: DPA-Holland ook een mailinglist heeft? NEE, stuur een mail naar de webmas ter. U wordt dan aan gesloten op de list en krijgt het actuele nieuws snel in uw mailbox.
[email protected]
Voorjaar 2014
BLACKOUT
7 0 j a a r v r i j
L a n d e l i j ke v e n e m e n t
1 1t / m1 4m e i 2 0 1 5 L a n d g o e d“ d eH a e r e ”O l s t
r e e n a c t me n t d e f e n s i e l a n d e l i j k el e g e r v o e r t u i g e nc l u b s s c o u t i n g t a n k s
Indien onbestelbaar: Boxborgerweg 107, 7431 PM Dieperveen
