nr. 78 Contact Onderweg

nr. 78

Contact Onderweg S t i c h t i n g

S a m e n

O n d e r w e g

H e e r l e n

o k t o b e r

2 0 1 4

In deze uitgave gedenken wij allen die ons zijn ontvallen in het afgelopen jaar, in het bijzonder oud-voorzitter van de Stichting Samen Onderweg Huub Meijer en pastor Jan Salden. Pastor Marie-José Voss komt aan het woord. Uit de kerkvergadering zijn de meest in het oog lopende zaken op een rij gezet. Er is een verslag van de sponsoractie voor Kikindia en in de serie over koren en muziekensembles vertelt Jan van der Hijden over zijn inspiratie. De scherpzinnige Suisse besluit het eerste deel. Het thema: ‘De zin van het leven is het leven zelf’ bleek niet eenvoudig. De vraag stellen is gemakkelijker dan hem beantwoorden. De zin van het leven is niet zomaar te verwoorden. Wat is het leven? Hebben wij een opdracht te vervullen? Wat de een zinvol vindt, vind een ander misschien zinloos. Als je een keuze maakt voor een bepaalde levensbeschouwing is die keuze dan van invloed op deze vraag? Of is, zoals Valère de Brabandere het verwoordt, de zin van het leven niets anders dan de zoektocht naar die zin? Dit alles komt aan bod in het themadeel van dit nummer.

INHOUD 3 De pastor aan het woord 4 Kerkvergadering op 18 mei 2014 5 In Memoriam Huub Meijer 7 In Memoriam Jan Salden 10 De Nijmeegse Vierdaagse – sponsoractie 12 Jan van der Hijden - Franciscaanse inspiratie 13 Verdraagzaamheid 14 Overpeinzingen van uw Suisse 15 Van hen moesten wij afscheid nemen 20 De zin van het leven is het leven zelf 22 De zin van het leven is het leven zelf 23 Zoekend naar de zin van het leven 27 De zin van het leven???? 28 Levenszin 29 Colofon

2

DE PASTOR AAN HET WOORD Marie-José Voss, pastor

De vakantieperiode is weer voorbij en momenteel genieten we van een heerlijke nazomer, voordat de lange, donkere wintermaanden weer beginnen. De vakantieperiode is een periode van een iets lager tempo. Tijd voor ontspanning en plezier. Tijd voor jezelf. Even weg van het dagelijks werk of andere taken. Geen files, scholen zijn dicht, veel mensen zoeken een plek elders om tot rust te komen.Bent u tot rust gekomen? Kan dat alleen in de vakantie? Alles gaat toch gewoon door? De vakantie was nog maar net begonnen of we werden opgeschrikt door de vliegtuigramp. Wat een verdriet weer bij zo veel families. De zomer was vol moeizame, politieke ontwikkelingen in Gaza en in Oekraïne, het ebola-virus in West Afrika. Zoveel leed, verdriet, vluchtelingenstromen, zinloosheid, je kunt er nauwelijks aan ontkomen en je staat met legen handen. Het thema van dit Contact Onderweg is: ‘De zin van het leven’. Na het voorafgaande en de beelden die elke avond via de televisie binnenkomen, doen mij stamelen en ik sta met een mond vol tanden. Eerder machteloosheid; wat heeft dit alles voor zin? Er is zo veel onrecht, onrechtvaardigheid, wapengekletter. Wat is daar de zin van? Al die slachtoffers. Heb er geen slapeloze nachten van, maar het houdt mij wel bezig. Is aan dit alles zin te ontlenen….........…? Het zijn grote wereldproblemen, maar laten we eens kijken naar de zin van ons eigen leven. Mensen zijn vaak op zoek naar zingevingsvragen, dat is van alle tijden. Zo’n 50 jaar geleden waren de kerken de plaatsen waar mensen antwoord kregen op deze vragen, maar dat is al lang geen vanzelfsprekendheid meer. Maar de vraag is wel van alle tijden en blijft fier overeind. Ons christelijk gedachtengoed is voor mij daarbij leidraad, noem het de tien geboden. Richtlijn op een waardig, zinvol bestaan. Al vaker gebruik ik de uitdrukking: ‘Verbeter de wereld en begin bij jezelf’. Vanuit je eigen kleine bestaan de wereld verbeteren. En dat geeft tevens zin aan mijn bestaan. Er

zijn voor die ander, nabij zijn, iets voor elkaar betekenen, je naaste liefhebben als jezelf, elkaar helpen, klaarstaan voor de ander; dat geeft energie, voldoening.Het leven gaat niet altijd over rozen; ieder mens heeft zijn eigen kruis te dragen, maar je mag weten dat er mensen om je heen staan die je troosten, je nabij zijn. Dood, ziekte, narigheid; deze horen onlosmakelijk bij het leven, ieder heeft daarin zijn/haar eigen ervaringen. Daarbij is God voor mij aanwezig in de mensen om mij heen. Daar gebeurt God, in mensen, door mensen. Gods liefde voor mensen, die mij, ons, troosten, steunen, er zijn. We gaan weer naar Allerzielen, een goed moment om stil te staan bij onze dierbare doden van het afgelopen jaar. Het is onze christelijke plicht om hun namen te blijven noemen, opdat ze niet vergeten worden. Ook actieve mensen van Samen Onderweg zijn ons ontvallen; Jan Salden, Huub Meijr, Leonie Schmitz en anderen; hun sterven heeft mij niet onberoerd gelaten. We maken op 2 november er een mooie, stemmige viering van opdat we hen niet vergeten. Het is geen vrolijke bijdrage geworden dit keer, maar wel een bijdrage van hoop. Laten we die hoop vast houden dat het anders kan en anders moet in deze wereld, met Gods hulp! Het leven is weerbarstig en elke dag moeten we weer zin geven aan ons eigen bestaan, maar ook aan dat van anderen, samen met anderen, samen onderweg, samen met elkaar. 3

Kerkvergadering op 18 mei 2014 Corry van Zandvoort

Zoals elk jaar werd de kerkvergadering in mei gehouden in de docentenkamer van het Bernardinuscollege. Lag het aan het weer, aan de andere activiteiten in de regio? Feit was, dat slechts 29 belangstellenden aanwezig waren tijdens de bijeenkomst. Bedroevend weinig, naar mijn persoonlijke mening. Ongetwijfeld heeft een aantal mensen een goede reden om niet deel te nemen aan deze bijeenkomst, maar toch…Het gaat immers over het reilen en zeilen en over het voortbestaan van onze gemeenschap. De heer Sprokkel, secretaris, presenteert het jaarverslag 2013. Behalve de jaarlijks terugkerende gebeurtenissen zijn de meest in het oog springende feiten: *Het afscheid van de voorzitter heer H.Meijer en de benoeming van de heer Paul Jansen als voorzitter van de Stichting Samen Onderweg. * Het afscheid van de penningmeester, de heer H. van Zandvoort en de benoeming van de heer Paul Wanders in deze functie. * Het afscheid van de heer P. van Zwieten, bestuurslid. * Het verschijnen van het boek ‘De Bernardinuskapel’ in samenwerking met het Bernardinuscollege in het kader van het 100-jarig jublileum van het college. * Het feest t.g.v. voornoemd jubleum en de feestelijke eucharistieviering in de kapel, waarin pater Piet Weijs voorging en broeder Lucas van Druten de overweging hield. * Het vernieuwde ‘Uitgangspunten en beleidsplan van de Stichting Samen Onderweg’. * Na enkele besprekingen is een gebruikersovereenkomst gesloten met het Bernardinuscollege (SVOPL) en voor de duur van vijf jaar .

- De gebruikersovereenkomst met de school ( SVOPL)heeft echter een gunstige uitwerking. - Er wordt bekeken waar nog op bezuinigd kan worden: schoonmaakkosten / versiering / donatie aan koren en solisten / abonnementen ?? In juli 2014 worden de bedragen van de stipendia aangepast. Voor het tweede deel van de bijeenkomst is de heer Math Gulpers uitgenodigd. Hij was werkzaam in diverse instellingen van de gezondheidszorg. De titel van zijn lezing: Wordt ouderenzorg in de toekomst een probleem? Eerst een stukje geschiedenis. Na de Tweede Wereldoorlog was er woningnood. Men bouwde bejaardencentra waar ouderen konden wonen, zodat andere woningen vrij kwamen voor de jongere gezinnen. De bejaarden werden goed verzorgd en hoefden niet meer actief te zijn. Eind jaren zestig kwamen daar verpleegklinieken bij. Alles was geregeld. De regie werd de mensen uit handen genomen en men dacht dat het goed was. De manier waarop de zorgverlening was gegroeid, bleek op den duur niet haalbaar. Mensen werden ouder en er kwamen dus

De penningmeester geeft vervolgens een toelichting bij het exploitatievoerzicht en de begroting voor 2014. - De financiële situatie is niet gunstig - De termijn van sponsoring door enkele grote sponsoren is verstreken. - Het aantal leden loopt terug. - De opbrengst van de collecte loopt terug. 4

steeds meer senioren. Inkrimping en bezuinigingen kwamen hoog in het vaandel te staan. Anderzijds kwam er ook een kanteling in het denken over verpleging en verzorging. De regie moest terug naar de hulpvrager. De eerste beweging in die richting was het PGB (Persoons Gebonden Budget). De AWBZ treedt nu terug. De WMO, die bij de Gemeente wordt ondergebracht, gaat o.a. over hulp in de huishouding. De hulp en taxivergoeding worden gereduceerd. De overheid wordt kritischer in het verschaffen van een hulppakket. De regie moet naar de klant zelf. Vroeger speelde de wijkverpleegkundige een belangrijke rol. De wijkverpleegkundige komt nu terug in de wijk maar wordt ondersteund door een multidisciplinair team. De verpleegkundige overlegt met huisarts,

familie en vrijwilligers. Het is belangrijk om de patiënt/cliënt de weg te wijzen waar hij/ moet zijn voor hulp. Problemen kunnen worden gemeld bij Meander, Sevagram of Cicero. Bij Samen Onderweg is het zaak de ontwikkelingen goed te volgen en onze missie in praktijk te brengen. De pastorale zorg is nog onderbelicht. Er volgt een levendige discussie. Mensen die zelf betrokken zijn geweest bij de zorg zijn kritisch en hebben nogal wat bedenkingen bij de huidige ontwikkelingen. Vooral het tempo waarin de veranderingen plaats vinden maakt mensen ongerust. Tot slot dankt de voorzitter de heer Gulpers voor zijn heldere uiteenzetting en sluit de vergadering.

IN MEMORIAM HUUB MEIJER Op 8 juni is oud-voorzitter van de Stichting Samen Onderweg Huub Meijer overleden. Hij was vrijwel vanaf het begin op diverse fronten actief bij Samen Onderweg. Tijdens de uitvaart heeft de heer Wil Sprokkel, secretaris van het bestuur, een In Memoriam uitgesproken dat volledig recht doet aan leven en werken van Huub. “Vele jaren mocht ik hier in onze Bernardinuskapel met Huub samenwerken in diverse functies. Huub was er altijd, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. We konden altijd een beroep op hem doen, altijd had hij een luisterend oor, een helpende hand, altijd maakte hij tijd vrij voor een belangrijk gesprek. Nu je er niet meer bent, Huub, voelen wij allen de leegte en het gemis. En dat doet pijn. Vanaf het begin van Samen Onderweg, meer dan 25 jaar geleden, was Huub een vast steunpunt voor de werkgroep Liturgie 5

en vieringen. Een rechterhand van wijlen Pater Max van der Schoot en daarvoor in de Pancratiuskerk van wijlen deken Jochems. Huub, je hebt je beste krachten gegeven, als altaar-assistent (acoliet) bij de zondagse vieringen, maar ook bij begrafenissen, huwelijksvieringen en bij de doopvieringen. Als bekwaam vakman voor alle technische werkzaamheden die er in en rondom vieringen gedaan moesten worden, zorgde je er tevens voor, dat alle liturgische benodigdheden gereed stonden en de paramenten gereed lagen. Niet alleen voor de Paaswakes, de Paasvieringen en de Kerstvieringen, maar ook voor de vieringen van elke zondag. En je deed al deze werkzaamheden met een enorme betrokkenheid. Daarnaast werkte je actief mee aan het samenstellen van de Woord- en Communievieringen en de bijzondere Woorden Gebedsvieringen op Goede Vrijdag. Voor jou was het heel belangrijk de blijde boodschap van het evangelie te vertalen in woorden van deze tijd. Tevens was je jarenlang lid van de lectorengroep. Dankbaar maakten wij gebruik van je ervaring, van je adviezen, van je ondersteuning en van je kennis van het goed overbrengen van de te lezen teksten. Meer dan 8 jaren ben je voorzitter geweest van de Stichting Samen Onderweg, voorzitter van onze geloofsgemeenschap. Voorzitter zijn van een inspirerende geloofsgemeenschap is iets bijzonders. Het wordt dan één geheel met jezelf. En daarbij heb je je ingespannen om de blijde boodschap van het evangelie hier in deze kapel, deze ordoïde plek, te laten klinken. In al die jaren heb je je met een duidelijke visie ingezet voor het behoud en voortbestaan van onze geloofsgemeenschap. De missie van onze stichting heb je zichtbaar en voelbaar gedurende je voorzitterschap handen en voeten gegeven en met verve uitgedragen binnen en buiten deze kapel en ook binnen Heerlen, ja zelfs daarbuiten. Als voorzitter van het stichtingsbestuur heb je vergaderingen en bijeenkomsten, goed voorbereid geleid. Initiatieven heb je geëntameerd, intern en extern veel gesprekken gevoerd. Bij dit alles heb je steeds ruimte gecreëerd voor inbreng van nieuwe

plannen en aangepaste verbeteringen. De ervaring, die je in je leven hebt opgedaan bij diverse overheids-, particuliere – en maatschappelijke organisaties, kwam je hierbij goed van pas en wij als Samen Onderweg hebben daar dankbaar gebruik van mogen maken. De pijlers van Samen Onderweg, liturgie en catechese, diaconie en gemeenschapsopbouw gaven jou inspiratie en energie om al die jaren door te gaan. Als voorzitter heb je ook in al die jaren bijzondere aandacht besteed aan alle leden van Samen Onderweg, de pastores en de gastvrouw, aan alle vrijwilligsters en vrijwilligers en natuurlijk ook aan je mede bestuursleden. Zij hadden een warme plek in je hart; voor hen had je belangstelling. Je hebt het vaak aangegeven: met allen en voor allen wilde je inhoud geven aan de functie van voorzitter. Het ging immers steeds om dierbare mensen. “In vertrouwen de weg gaan ” was het thema van de Woord- en Communieviering bij je afscheid als voorzitter van het Stichtingsbestuur op zondag 23 februari 2013. Daadwerkelijk hebben wij bij jou in al die jaren vertrouwen mogen bespeuren in het met elkaar samen onderweg zijn en gaan. Dank voor al je goede zorgen, Huub, dank voor je inzet, dank dat wij jou zo lang bij de Stichting Samen Onderweg in diverse functies mochten hebben. De ondersteuning voor Huub ’s werk door jou, Annie, hebben wij altijd zeer gewaardeerd. Vandaag en op dit bijzondere tijdstip voelen wij -naast een gevoel van droefheid om het afscheid- een gevoel van grote dankbaarheid. Moge God jou nu de eeuwige rust schenken. Moge dan de herinnering aan het vele goeds, dat Huub in zijn leven heeft verricht, ook hier in en rond deze Bernardinuskapel , jouw nabestaanden kracht en troost schenken in deze droevige en moeilijke dagen. Weest ervan overtuigd dat onze gebeden Huub en jullie allen altijd zullen blijven vergezellen. Beste Huub, namens allen van Samen Onderweg : Adieu !” Wil Sprokkel 6

IN MEMORIAM JAN SALDEN

Vrij naar het evangelie volgens Lucas

Op hem hadden ze heel hun leven gebouwd en hun hoop op hem gevestigd. Hij had hen een nieuwe kijk op het leven gegeven, en dat je altijd mag vertrouwen wat er ook gebeurt. Maar nu was alles voorbij. Zou dat er dan niet bij horen? vroeg de vreemdeling, zo’ n ervaringen van lijden en dood? En hij begon uitvoerig te vertellen uit de Schriften, uit het boek van het leven, het boek van God met de mensen, hoe daar het menselijk leven wordt beschreven met al die kanten die erbij horen. Zou een mens er uiteindelijk niet rijper en rijker van worden? Door al dat vertellen begon er al een klein

De Emmausgangers Kort na het Paasfeest waren twee vrienden van Jezus op weg van Jeruzalem naar Emmaus. Hun illusie was de bodem ingeslagen. Jezus’ dood had hen ontmoedigd. Somber, moedeloos en zonder zin liepen zij verder, door het leven gebukt. Toen kwam er plotseling een vreemdeling bij hen lopen. Die zei: wat treuren jullie toch? Is het zo erg? Is er dan geen hoop meer? En ze vertelden hem over de man, Jezus was zijn naam. 7

lichtje te stralen in het duister van hun hart. In het dorp aangekomen ging de vreemdeling met hen een huis binnen. Daar brak hij het brood met hen. En bij het breken van het brood herkenden zij hem, hun gestorven vriend, een weg naar het leven, een waarheid, Jezus van Nazareth.

met kerkbesturen en werkgroepen. Soms ook samen strijdend t.a.v. bisdommelijk beleid. Gedragen door een zelfde visie op pastoraat, kerk en samenleving, met oog voor de hedendaagse noden en vragen, met beroep op de eigen verantwoordelijkheid van de zg. leek, en taken overdragend aan vrijwilligers. We kwamen op verhaal met elkaar en hadden ook vaak ook erg veel plezier met elkaar, met humor als belangrijk wapen. En Jan had dat heel zeker. Altijd is er iets bij hem gebleven van het jongensachtige, de kwajongen die ik reeds had meegemaakt tijdens de seminarieopleiding op Rolduc en op het Groot Seminarie in het jaar dat Jan tot priester werd gewijd. Ik zou zo nog enkele mooie verhalen over kunnen vertellen. Een echte warme collega-vriend met wie ik ook de liefde voor vogels. Jan was en bleef ook altijd een ‘Steinder jong’. De laatste jaren was hij opnieuw weer bezig met zijn roots. Mede misschien door het besef van zijn eindigheid vanwege zijn ziekte, maar misschien ook kenmerkend bij het

Op verhaal komen rond Jan en de Emmaüsgangers Het verhaal van de Emmaüsgangers is altijd met Jan meegegaan op alle belangrijke momenten van zijn pastoraat….Samen onderweg, samen op verhaal komend, samen zoekend naar zin en betekenis, samen soms ook bij tegenslag, samen ook met die derde, die vreemdeling, die luistert, die zin en uitleg geeft en die zich uiteindelijk laat kennen als Jezus, de man van Nazareth, met name als zij samen aan tafel gaan en het brood met elkaar delen… Jan zelf vaak geweest als die derde man, die een tijd of soms al heel erg lang, mee optrok en zo vaak vanuit de ontmoeting en in verbondenheid voorging in het breken en delen… Op al die plekken waar hij als pastor werkzaam is geweest, maar ook daarbuiten vanuit vriendschaps- of familiecontacten, of omdat ze in hem iets herkenden wat ze vaak bij andere priesters misten…Ook na emeritaat was hij nog altijd druk bezig met vieringen, zoals heel lang bij de zusters in Simpelveld, of bij de zusters onder de Bogen in Maastricht, of in verpleeghuis Bergweide. En heel zeker ook op deze plek van Samen Onderweg…Nog steeds met dankbaarheid en plezier spreken over dialectmissen rond de Carnavalstijd…Maar ook bij dopen en in afscheidsvieringen… Hier komen wij op verhaal over hem, zoals de Emmaüsgangers ook op verhaal kwamen. Zelf denk ik met heel veel dankbaarheid en voldoening terug aan samenwerking met hem en enkele andere collega’s in KerkradeWest in de tijd dat ik pastoor was in de Kakert. We zochten bewust de samenwerking en ware collegialiteit op om niet te verdrinken in eenmanspastoraat. Wat hebben we veel met elkaar gedeeld, ook heel concreet in de voorbereiding en uitvoering van liturgie, maar ook op breder pastoraal terrein, samen 8

ouder worden en omdat hij ook meer eigen tijd had sinds zijn emeritaat. En ook meer tijd voor familiecontacten, samen fietsen en wandelen en op een bankje herinneringen ophalen, Hier ligt een fraai boekje van zijn hand “A de Hei, doa wo ich gebôre bin”, helemaal geschreven in Steinder dialect en voorzien van oude foto’s. Het leven van een mijnwerkersgezin, in heel eenvoudige omstandigheden, zeg maar gerust ook iets van armoede, waar offers werden gevraagd van ieder om de studie van Jan op Rolduc te kunnen bekostigen. Waar ieder toch de kans kreeg om te studeren. Die gewone afkomst waar hij tegelijk ook trots op was, bleef altijd doorwerken bij Jan, ook in het pastoraat: opkomen voor mensen aan zg. onderkant, onrecht niet verdragen, als mensen in knel komen vanwege onrechtvaardige structuren in maatschappij, en zeker ook in de kerk vanwege soms liefdeloze regels… Jan voelde die pijn, en had pijn aan de kerk, niet omwille van de kerk, maar juist omdat ze zich vanuit het evangelie, vanuit een God van liefde, barmhartigheid en gerechtigheid, moest bekommeren om mensen in zorgen en in de knel. En daarom konden juist deze mensen bij hem terecht en kwam hen tegemoet. Liet zich niet terugschrikken vanwege mogelijke reacties van ‘boven’, van de leiding, of vanuit kort menselijk opzicht… Ook niet toen hij – als pastoor in Swalmen ervoor koos om Irene en met haar de kinderen in huis te nemen. En met haar sindsdien en blijvend met hun een huishouding te vormen, meer nog samen met hen een thuis te creëren. En Irene ook te betrekken als gastvrouw voor de parochie….Op basis van gelijkwaardigheid en tegelijk met inachtneming van zijn pastorale competentie.. Zo creërden ze samen een hartelijke plek voor de parochie, ook en vooral in de jaren op Terwinselen. Maar voor Jan betekende dat ook mee de zorg voor het gezin, meegroeien in de ontwikkeling van de kinderen en daarna ook zeer betrokken bij de kleinkinderen van Irene. Voor hen was Jan hun opa die ook nog eens pastoor was. Eigenlijk toch een heel menselijke en ontroerende combinatie. En zoals hij ook in het pastoraat oog had voor elk mens naar zijn eigen aard, met vriendelijke en hartelijke

uitstraling, maakte hij zo nodig van zijn hart geen moordkuil vanuit echte zorg en bezorgdheid. Maar bovenal ging het echt om samen leven, bij hem op verhaal mogen komen. Samen zeker ook op belangrijke momenten of met grote en kleine feesten. Samen genieten ook – want Jan was een levensgenieter vooral van het gewone, maar ook van een goed glas wijn en een stukje kaas. Samen vooral met elkaar aan tafel, waarbij gedankt werd voor alle goede gaven en hij zelf ook actief kokkerelde. Of het nu de tafel thuis was, of de tafel in de eucharistie, het samen kunnen delen, het voelen van verbondenheid, waarin ook iets oplicht van God, van wat Jezus wilde bewerken als beeld van een goede aarde. Geen wonder dat het verhaal van de Emmaüsgangers daarmee eindigt. Op de afbeelding die wij hier vooraan hebben staan, zijn ze nog onderweg. Het doek is geschilderd door een zus van Irene in de tijd dat Jan bezig was met zijn eerste serie chemokuren. Geschilderd naar een schilderij uit de Abdijkerk van de Benedictijnen boven op de berg bij Kornelimunster. Jan en ook Irene kennen die plek goed. Dit doek hangt bij Jan en Irene in huis prominent boven de bank. In de laatste jaren van Jan, sinds hij geconfronteerd werd met ziek zijn en alles wat daarbij komt kijken, is het steeds meer een soort spiegel geworden voor hem, een beeld van hoop en troost. Wie hem de voorbije tijd bezocht en weer weg ging, en van buiten nog eens door het raam naar binnen keek, kon zien dat Jan dan nog eens met zijn vinger wees naar het schilderij. Om nog eens woordeloos iets te zeggen over het samen verder op weg gaan, met de wens om – zo lang het kon- nog met hem mee te gaan zoals die ene, van wie we alleen maar de contouren zien. Hij heeft zich herkend in die twee, die terug bij af waren en ontmoedigd door de dood van hun grote vriend en voorbeeld, de man van Nazaret, zich afvroegen hoe het verder moest en of het allemaal wel zin had gehad. Jan die altijd positief was en gedragen door zijn geloven van kindsbeenaf meegekregen en later vol overtuiging uitgedragen in zijn pastoraat en persoonlijk altijd goed 9

onderhouden onder andere ook door zijn lidmaatschap van de Fraterniteit van Charles de Foucauld, diezelfde Jan die moest meemaken dat genezing niet meer mogelijk was, ook hij werd teruggeworpen tot op de bodem van zijn bestaan. Hij probeerde het onder woorden te brengen in zijn laatste kerstwens; wij hoorden het ook terug in gedachten die hij een aantal maanden geleden op papier zette. Vragen over het einde, vragen over daarna, vragen over God.. maar toch ook: die God is toch liefde..Hij laat toch niet varen het werk van zijn handen. Maar tegelijk ook was Jan ook nog bezig met wie hij zou moeten achterlaten. Niet op de eerste plaats vanuit zichzelf denkend:’Irene, vind je het goed dat ik ga?’ In alle rust en sereniteit kwam uiteindelijk de laatste stap, met hulp van menslievende en professionele zorg en vergezeld van gebed en ritueel.

Gedeeld in kleine kring en met een laatste blik op het schilderij de overgave met vast in zijn hand het kleine rozenkransje, dat dag en nacht door zijn vingers gleed als een soort ritme van rust en houvast. Mag hij ons blijven vergezellen, als die intussen vertrouwd geworden derde, die ons de contouren blijft voorhouden van de mens en pastor die Jan is geweest, op de allereerste plaats voor hen die hem het meest nabij waren en die ook moeten leren leven met de lege plaats die hij achterlaat. De contouren ook van een pastoraat waar Jan altijd voor stond en ook nu nog in deze tijd waarin christen zijn en kerk steeds meer in de marge terecht komt, van waarde kan zijn voor mensen en voor diezelfde samenleving. Heerlen, 6 september 2014 Matth. Gubbels

DE NIJMEEGSE VIERDAAGSE SPONSORACTIE Lisanne Kragt

Zoals de meesten van jullie weten die dit stuk lezen, hebben mijn moeder (Monique Cottaar) en ik (Lisanne Kragt) de 4-daagse van Nijmegen gelopen… en met succes! We deden dit niet alleen omdat we dat zelf zo leuk vinden, maar ook voor het welbekende project Kikindia en ook dat eindigde in een groot succes.Maar voordat wij het sponsorbedrag bekend maken, geven we u eerst een korte beschrijving van hoe we de 4-daagse hebben beleefd en overleefd. De eerste dag, ook wel de dag van Elst genoemd, werd goed volbracht en de blaren kregen nog geen kans zich te ontwikkelen. De beruchte Dijk ( de laatste twee uur) werd goed voorbereid door mijn moeder. Deze liepen we, tegen alle verwachtingen in, dan ook zonder problemen. De tweede dag, oftewel de dag van Wijchen, begon het al wamer te worden. De temperatuur werd namelijk iedere dag een beetje hoger. De route was gelukkig niet al te zwaar dus ook deze dag hebben we zonder pijntje gelopen. 10

De derde dag met de Zevenheuvelenweg begon ons al wat zwaarder te vallen. De voeten werden toch wel moe en mijn moeder kreeg last van haar scheenbeen. Later bleek dat het scheenbeenvlies ontstoken was. Ondanks de pijntjes en de toch beginnende blaren bij mij hebben we ook deze dag goed afgesloten. Het einde was super..want MarieJosé kwam ons steunen en dat was geweldig van haar. Dankjewel. De laatste dag is al weer aangebroken en de temperatuur zou oplopen tot 30˚C! Niet onze lievelingstemperatuur, maar

gelukkig moesten, ik bedoel mochten, we nog één dag. Wegens de vliegtuigramp op donderdagavond was de sfeer ingetogen en het scheenbeen van mijn moeder begon op te breken. Gelukkig waren wij samen en ook Stijn (mijn grote broer) en Remy (vriend van Stijn) hebben mama geweldig gesteund! Het kruisje is binnen!!! En dan nu het sponsorbedrag waar jullie allemaal op gewcht hebben: € 1808,50! Een geweldig bedrag. En daar willen wij jullie van harte voor bedanken, ook namens Kikindia.

11

MUZIEK TIJDENS DE VIERINGEN Jan van der Hijden

In de serie over koren en ensembles die regelmatig een muzikale bijdrage leveren tijdens de vieringen komt deze keer Jan van der Hijden, componist, tekstschrijver en gitarist, aan het woord.

OGENBLIK VAN VREDE

Franciscaanse inspiratie

Hij heet eenieder welkom, en heeft hij dan geen huis, toch voelen al wie komen zich bij hem thuis.

Een arme maakt een danspas blootsvoets op de grond, hij preekt en alle vogels hangen aan zijn mond.

Door de jaren heen heb ik het geluk gehad te kunnen samenwerken met talentvolle musici bij de verklanking van mijn arrangementen en composities. Eerst als zanger in de vocale ensembles “Canticle” en “Pur Chant” met Annet Vincent, Ankie Janssen, Wilma Jellema, Janine Bindels, Annemie Brauers en Maarten Sonnenschein, nu als gitarist in instrumentale duo’s met Maarten Sonnenschein op panfluit en Annemie Brauers op gitaar. Inspiratiebron voor deze oud-Bernardijn en oud-leerling van Max van der Schoot was en is het leven van Franciscus van Assisi, de arme heilige, lopend op sandalen, die in de tijd van de kruistochten vriendschap wilde sluiten met de moslimwereld. De sobere Bernardinus-kapel ademt voor mij de geest van Franciscus. Zijn beroemde preek voor de vogels is uitgebeeld in steen aan een van de buitengevels van het Bernardinuscollege. Op dat kunstwerk schreef ik deze liedtekst:

Liefde is ongerijmd, liefde bespot de rede, liefde beslecht de strijd, ogenblik van vrede. Hij zingt de zon een loflied, de dag een huldeblijk, lopend op de aarde voelt hij zich rijk. Liefde is ongerijmd, liefde bespot de rede, liefde beslecht de strijd, ogenblik van vrede. Een arme gaat op missie naar het ochtendland, hen die Allah eren, reikt hij de hand. Liefde is ongerijmd, liefde bespot de rede, liefde beslecht de strijd, ogenblik van vrede.

12

Verdraagzaamheid Verdraagzaamheid, dat is een lieflijk woord, je kunt het door de bomen horen ruisen, het is het rode theelicht in de huizen, een eend die op haar nest zit, enzovoort. Verdraagzaamheid, dat is een goed gevoel, de buurman aan zijn trekken komen, je eigen sores in te weten tomen, enfin, je weet heel goed wat ik bedoel! Verdraagzaamheid is als een Surinamer zijn potje kookt met nogal vreemde geuren en jij het zonder zeuren laat gebeuren, al ruik je het ook in je eigen kamer. Verdraagzamheid is overpad verlenen aan mensen die jouw godsdienst niet belijden, terwijl je ondertussen, heel bescheiden, het onkruid wiedt tussen je eigen stenen. Verdraagzaamheid is leven laten leven, een vlieg die je alleen maar irriteert waar buiten jagen en geen doodklap geven, want dat is onverdraagzaam en verkeerd. Verdraagzaamheid schuilt vaak in kleinigheden, het gaat er om dat je die onderkent en weet dat jij je eigen meester bent bij het bepalen van je eigen zeden. Verdraagzaamheid is je verzetten tegen gevoelens in je die je niet vertrouwt. Zij laten zich niet met gewichten wegen, maar zijn, ook ongewogen, doorgaans fout. Verdraagzaamheid is zeggen: ga je gang, je doet maar wat je blijkbaar niet kunt laten! Maar morgen kom ik toch eens met je praten, want ik ben wel goeiig maar ik ben niet bang! Nico Scheepmaker

13

Mijmeringen van uw Suisse Uw Suisse

“Plaatsengeld”: ik heb het nooit begrepen.

Vanuit mijn positie achterin de Kapel, zoals u weet, overzie ik u allen. Niets ontgaat mij tijdens de eredienst, dat is nu eenmaal de taak van de suisse. Ik handhaaf de orde, roep querulanten tot de orde. Mijn hellebaard, degen, steek en sjerp scherpen zorgen voor uw rust bij en aandacht voor de eredienst.

Nog zie ik het “ plaatsengeldmannetje” van de naburige kerk voor mij. Klein van stuk, een jaren-vijftigvetkuifkapsel. Hij ging van bank naar bank met een vetleren beurs en rekende als een kippenkoopman af. Volgens mij kon je bij hem ook wisselen, immers het plaatsengeld was een vast bedrag van 10, later maar liefst 15 cents. Mijn kinderrijke ome Ben posteerde zich altijd op de hoek van de bank en rekende namens zijn hele gezin met het plaatsengeldmannetje af. Ik denk dat hij om die vetkuif te pesten altijd betaalde met papiergeld, liefst zo groot mogelijk. Het kwartier daarna werd gevuld door een zich suf tellende in zijn beurs graaiende vetkuif die uit alle hoeken en gaten centen, stuivers, dubbeltjes en kwartjes moest toveren om Ome Ben terug te betalen. Hoe meer hoe beter: ome Ben had weer voor een week wisselgeld voor de kassa van zijn grutterswinkel. Door de weeks was die plaatsengeldtollenaar overigens tapijtverkoper bij een warenhuis.

De eredienst: een wekelijkse kralenketting van gebeurtenissen. Naast de vanouds sacrale hoogtepunten tijdens de eredienst, zijn er momenten waarop ik mij iedere dienst weer verheug. Ik heb u al eens verteld over de stormloop van de vredewens. Een ander mooi moment ligt wat vroeger in de dienst. Als de lector van dienst heeft meegedeeld dat de dienst van het woord ten einde is en de tafeldienst aankondigt, nodigt zij of hij enkele van u uit om “ met de mandjes rond te gaan” . Er is dan even een moment van ijzige spanning in de kerk. Iedereen beseft dat als niemand op staat er een impasse ontstaat die de dienst volledig verlammen zal. Anderzijds is een ordinaire trekpartij aan twee mandjes door een man of tien ook geen gezicht. We herinneren ons natuurlijk nog de tijd dat het collectantschap een felbegeerde functie was, niet in het minst doordat er plaatsen in de kerk waren met een emaillen bordje “collectant” er op, de bank achter die met de bordjes “kerkbestuur” en “Burgemeester”. Mijn oudoom Harry was 42 jaar lang vol overgave collectant. Door de week liep hij er bij als Swiebertje, des zondags onderging hij zijn make-over: hij verscheen in een keurig pak met een snit van ver voor de oorlog en messcherpe vouwen in de pantalon, geschoren en met gecoiffeerde haren. Eigenlijk heeft hij het 47 jaar gedaan omdat hij begon met vijf jaar plaatsengeldincasso.

“Plaatsengeld”: eigenlijk een gotspe. In de kerk is er toch plaats voor iedereen, ongeacht de vraag of je voor je plaats kunt betalen? Er wordt toch geen belasting geheven op aanwezigheid bij een eredienst? Terug naar onze mandjes: iedere keer weer wordt de spanning hoorbaar gebroken als een enkeling zich verheft en richting mandjes gaat. Kennelijk bent u zelfregulerend, want het zijn er steeds precies genoeg. Nooit is het dringen, nooit blijven de mandjes onaangeroerd. Hulde aan al de mensen die de moed hebben zich te verheffen of uw offerande in ontvangst te nemen. Dank mijnerzijds voor dit steeds terugkerend mooie moment van de zondag.

14

VAN HEN MOESTEN WIJ AFSCHEID NEMEN van 1 november 2013 tot 5 oktober 2014

Mevrouw Marga Rochette – Bladder * 16 maart 1933 … 2 november 2013 Zij droeg haar langdurig lijden op bewonderenswaardige wijze. Gelukkig is aan dit lijden een einde gekomen en is zij zacht en kalm heengegaan. Mevrouw Hilde Schönen * 26 augustus 1929 … 21 november 2013 Ze was nog niet klaar; ze had nog zoveel plannen en zoveel mensen om van te houden. De laatste periode van haar leven was niet gemakkelijk, maar zij vocht zich er dapper doorheen. Tot het einde toe had zij de regie in handen. Mevrouw Mya van Loo – Kallen * 10 augustus 1918 … 7 januari 2014 Contact met mensen was voor haar belangrijk. Familiebanden hadden grote waarde voor haar. Zij was een sterke vrouw die in staat was om te vechten voor haar eigen zaak. Geleidelijk namen haar krachten af en toch nog onverwacht is zij heengegaan. Mevrouw Finy van Dick – Schings * 6 april 1919 … 26 januari 2014 Tot op hoge leeftijd heeft zij inhoud aan haar leven gegeven met vrijwilligerswerk. De kinderen en kleinkinderen konden steeds bij haar terecht. De afhankelijkheid die zij de laatste periode van haar leven moest ondergaan, viel haar zwaar. Na dit welbestede leven kan zij eindelijk rusten. De heer John Jacobs * 15 maart 1958 … 1 februari 2014 Hij was een rots in de branding voor zijn familie., zorgzaam en goed. Hij werd ziek en moest veel te vroeg afscheid nemen van ieder die hem lief was. Mevrouw José Scholtes – Augenbroe * 17 augustus 1935 … 7 februari 2014 Zij wilde nog zoveel doen, maar de kracht ontbrak. De ziekte had haar volkomen in haar macht en moeheid was je grootste vijand. Uiteindelijk verloor je het gevecht en moest je de strijd opgeven. 15

De heer Theo Wouters * 7 september 1924 … 4 februari 2014 Trouw kwam hij iedere zondag naar de kapel. Hij had er zijn vaste plek, op een van de stoelen achterin. Helaas bleef op een gegeven moment zijn plekje leeg en uiteindelijk moesten we van hem afscheid nemen. Hij ruste in vrede. De heer Johan Haarmann * 10 januari 1928 … 14 februari 2014 Hij leefde voor anderen. Zijn diep persoonlijk geloof uitte zich in daden; plichtsgetrouw stond hij steeds klaar voor familie, vrienden en collega’s. Hij moest afscheid nemen van alles wat hem dierbaar was. Zijn voorbeeld zal iedereen die hem gekend heeft blijven inspireren. Mevrouw Leonie Schmitz * 18 november 1929 … 17 februari 2014 Leonie kwam jarenlang naar de vieringen in de Bernardinuskapel. Zij was eveneens actief in de koffiegroep en vervulde haar rol als gastvrouw met verve en was oprecht betrokken bij Samen Onderweg.Zij heeft een actief en gelukkig leven gehad totdat de lichamelijke beperkingen zich aandienden. Dat viel haar bijzonder zwaar. De herinnering aan haar blijft. Mevrouw Leonie Klinkers – Gerards * 15 juli 1913 … 25 mei 2014 Mariaverering speeld een grote rol in het leven van haar. Vaak zocht zij troost bij O.L.Vrouw Sterre der Zee in Maastricht. Zingen was haar lust en haar leven, zelfs op hoge leeftijd. Ook na opname in het verpleeghuis zong ze met toonvaste stem: O, Sterre der Zee, geleid ons door het leven.” Zij bereikte de gezegende leeftijd van 101 jaar. De heer Huub Meijer * 25 april 1934 … 8 juni 2014 Vele jaren gaf Huub zijn beste krachten bij Samen Onderweg. Hij was actief op velerlei gebied en bekleedde ruim acht jaar de functie van voorzitter van de Stichting Samen Onderweg. Hij wist alles van paramenten en liturgische benodigdheden voor de verschillende vieringen en was de meester-vuurmaker. Alle mensen waren hem dierbaar. De herinnering aan alle goeds zal levend blijven. De heer Piet Wouters * 19 april 1932 … 25 juni 2014 Zacht is hij weggegleden; hij had genoeg geleden. Hij had een bijzondere verering voor Maria Sterre der Zee. Vaak heeft hij bij haar beeltenis in Maastricht samen met zijn vrouw een kaars opgestoken. Maria, U die hem steeds nabij was, geleidt hem nu naar het eeuwig leven.

16

Mevrouw Tiny Sterken * 23 juli 1929 … 12 juli 2014 Zij zat jaren achtereen, samen met haar zus, in de kapel om de vieringen bij te wonen. Door haar ziekte kon zij dat niet meer, maar haar aandacht bleef uitgaan naar hetgeen op zondag was gezegd. Op het prentje staat de tekst: “Een mens te zijn op aarde, is pijnlijk begenadigd zijn, is zoeken, nooit verzadigd zijn, is rusten in de aarde als alles is volbracht.” Mevrouw Nataliya Pylnyk * 2 januari 1975 … 8 juli 2014 Haar glimlach en haar humor bracht vreugde in het leven van iedereen om haar heen. Zij was een vrouw met bijzondere talenten, ambitieus en perfectionistisch. Zij won de harten van velen. Zij leefde het leven intens. Wreed werd zij uit het leven weggerukt door een auto-ongeluk. Mevrouw Truus Wroniak – Mulders * 19 november 1923 … 23 augustus 2014 Zij was het ankerpunt voor de leden van haar gezin en zij veroordeelde niet maar was steeds vol vertrouwen in hun kracht. Zij werd in toenemende mate afhankelijk en daar had ze het moeilijk mee. Toch genoot ze van het bezoek en liet dat ook merken. Het was voor haar naasten altijd weer thuiskomen. Pastor Jan Salden * 15 mei 1941 … 30 augustus Op 26 maart 1966 werd hij tot priester gewijd. Hij was werkzaam in Maastricht, Swalmen en Kerkrade. Na zijn pensionering deed hij zijn intrede bij Samen Onderweg. Hij stal onmiddellijk de harten van alle kapelgangers; hij voelde zich thuis in deze kapel. Zijn warmte en betrokkenheid werden node gemist toen hij ziek werd en niet meer in staat bleek om voor te gaan. Meer dan in zijn dood geloven wij in zijn leven. Hij leeft voort in de herinnering van ieder die hem heeft gekend. Mevrouw Miep Schrijen - Hermans * 3 januari 1924 … 3 september 2014 Bij Samen Onderweg was Miep een van de werkers van het eerste uur. In 1990 kwam zij de gelederen versterken. Zij werd bestuurslid en daarvoor was zij al actief als lector en als assistente bij begrafenissen. Miep was creatief en had oog en oor voor mensen en mooie dingen om haar heen. De boterhammen die zij smeerde voor daklozen waren legendarisch. Zij is vredig ingeslapen. Gerdi Heijmans – van Wahnem * 19 mei 1930 … 18 september 2014 Gerdi heeft het niet altijd gemakkelijk gehad, maar zij was een sterke vrouw. Gerdi was jarenlang een bekende verschijning in de Bernardinuskapel. Meestal zat zij al lang voor de viering begon te wachten. Ook in de koffie kamer was zij een graag geziene gast. Totdat ze wegens ziekte niet meer kon komen. Vooral de laatste maanden waren zwaar voor haar. Gelukkig is zij nu van haar lijden verlost. 17

Riet Hermans - Lonissen * 8 oktober 1929 … 19 september 2014 Sterven is afscheid nemen van de tijd, niet van het leven. Het is zichzelf blijven zoals men geworden is. Het is het ene mysterie verlaten om het andere in te gaan. Het is de hoop verwisselen voor de zekerheid dat God liefde is. Ineke de Wit – van Gurp * 4 april 1938 … 21 september 2014 Zij had oog en oor voor mensen om haar heen, kon zich bijzonder goed inleven in anderen. De vele vormen van vrijwilligerswerk getuigen daarvan. Zij was intelligent en vol humor en hield van kunst. Ze was een lieve oma en trots op haar kleinkinderen. Ofschoon haar lichaam de laatste tijd broos was geworden, kwam het afscheid toch plotseling. Zij zal voortleven in de herinnering van velen. De heer Helmuth Gehlen * 7 april 1940 … 27 september 2014 Het lopen was moeilijk voor hem, toch kwam hij elke zondag, ondersteund door zijn echtgenote, naar de Bernardinuskapel. Totdat het niet meer ging en hij ernstig ziek werd. Zijn nabestaanden bewaren hem in hun hart. Hij ruste in vrede.

18

19

De zin van het leven is het leven zelf Martin Fickers

Voor mensen die de volheid van het leven spontaan zinvol beleven is dit zo, voor de meerderheid helaas niet . Want de ziekte van deze tijd is deze van een verlammende leegte en zinloosheid met “Ersatzbevrediging” in de vorm van consumentisme, genotzucht en alleen zelfrealisatie. Deze zinloosheid verergert in crisissituaties zoals verlies van de partner, echtscheiding , werkeloosheid.

de wil tot zin zoeken en vinden ook de wil tot een laatste zin, een hoogste zinvinding. Zo komt hij tot het geloof in God, want alleen de gelovige kan in het vertrouwen in een hoogste zin uiteindelijk het lijden verwerken. Logotherapie opent de weg voor het slagen van het leven, een doel dat ieder mens voor ogen heeft. B. Volgens de Duitse filosoof Wilhem Schmid (ref. 2) kregen de mensen vanaf de moderne tijd geleidelijk aan, steeds meer en meer, de mogelijkheid om in zelfbeschikking een zinvol leven te leiden, dit is zelf een relatie tot het leven te vinden. Voorheen werd dit bepaald door de maatschappij(adel en kerk), door de natuur waarin zij leefden en door God aan wie er meestal niet werd getwijfeld. (ref.2,p.366-367). De aarde was een tranendal, het geluk was voor het hiernamaals. Volgens Schmid is een zinvol leven een leven in relatie, in samenhang. ”Ein sinnerfülltes Leben ist ein Leben in Beziehung (ref.2 p.11)”. Daarin onderscheidt hij 2 opties: ”eine bejahende Beziehung”, een instemmende relatie en “eine verneinende Beziehung”, een ontkennende relatie (ref.2 p.367-369). De instemmende relatie maakt liefde en vriendschap mogelijk, of tenminste een coöperatie met en in het leven waardoor de levensangst van de mens wordt verminderd. Een ontkennende relatie tot het leven is gekenmerkt door een ruziezoekende omgang in het leven, een afwijzende houding tegen het leven, tegen ervaringen en uitdagingen in het leven tot aan de zelfmoord toe. Schmid had opgemerkt dat vele mensen zin ervaren in de liefde en de grootste zinloosheid ondervinden als deze liefde ontbreekt. Is dit een aanwijzing waar zin te vinden is? Zin wordt altijd zichtbaar als er samenhang wordt erkend en ervaren. Waar zin te vinden is, komen energieën vrij (om het leven positief te organiseren) en omgekeerd(ref.2 p.380). Liefde is energie! Waarom dan alles afhankelijk maken van het lukken van een enkele liefde? We moeten beter spreken van vele liefdes, vele relaties. Dan kan worden genoemd de liefde

A . Deze toestand was het uitgangspunt van de 3de Weense school van psychotherapie, de logotherapie, de zingevingstherapie van Viktor Frankl gepubliceerd in 1946 (ref.1). Volgens hem bepaalt de wil tot zin het menselijk handelen, denken en voelen; dit geldt voor iedereen. Viktor Frankl (1905-1997) was een Joodse arts, hoogleraar psychiatrie in Wenen. Zijn ouders,zijn broer en zijn vrouw stierven in het KZ, hijzelf overleefde, o.a. het KZ Auschwitz. NB: De eerste Weense school was de psycho-analytische school van Siegmund Freud (de lustorientatie is bepalend), de 2de school was deze van Alfred Adler (de strijd voor de sociale geldingsdrang is bepalend om de oerbelevenis van het minderwaardigheidsgevoel te compenseren). De logotherapïe (dit is geen logopedie of de leer en de behandeling van spraakstoornissen) staat open voor religie, maar is niet gebonden aan religie. Het doel van de psychotherapie is psychische genezing (heil), het doel van de religie is het zieleheil. Er bestaan vloeiende overgangen tussen zieleheil door zielzorg en psychotherapie, zij kunnen elkaar bevruchten. De religie staat op een hoger plan. Het doel van de logotherapie is de ervaring van zinloosheid, dit is een existentiële frustratie, te overwinnen door de ervaring van zin. De logotherapie is toekomstgericht, niemand moet de gevangene van zijn verleden blijven. De 3 zindimensies van de logotherapie hebben betrekking op de mens als homo faber, als homo amans en als homo patiens; dit is op de mens die iets maakt of realiseert, op de mens die relaties aangaat (zo ontstaat een uitweg uit het individualisme) en op de mens die weet te groeien door het lijden door er een zin aan te geven. Frankl ziet in 20

tussen ouders en kinderen, grootouders en kleinkinderen, broers en zusters, vrienden,collega´s, zelfs vijanden. Niet alleen mensen kunnen worden bemind, maar ook dieren en planten, de natuur en de cultuur, het leven en de hele wereld en bovendien diegene die vele mensen God noemen. Ieder liefde opent nieuwe mogelijkheden die helaas maar ten dele kunnen worden gerealiseerd, dit laatste mag ons niet ontmoedigen er aan te beginnen(ref.2,p.11). In de relatie tot het leven is het van het grootste belang en tevens het moeilijkst, de polariteit van het leven(de vreugde, het worden en het ontstaan versus het leed en het vergaan) te leren accepteren (ref.2 p.372-378).

doen (eigen essay in Trouw,Letter &Geest,29 maart 2014). ”We zijn individueel tevreden, maar collectief ontevreden. De vaste onderdelen van zingeving aan het zinloze zijn filosofie, religie,kunst en sport. Deze activiteiten trainen de basisvaardigheden in het sociale verkeer. Filosofie is de moeder van de overlegcultuur. Religies regelen de omgangsvormen, ze sacraliseren alledaagse activiteiten. Rituelen zorgen ervoor dat je gepast de persoonlijke mijlpalen – geboorte, huwelijk, dood - kunt markeren. Sport oefent doorzetting en samenwerking op een vast speelveld, met welomschreven regels en doelen. Kunst is een oefenprogramma voor afwijkende zienswijzen. Het hele pakket voor zingeven is dus al eeuwen ter beschikking, maar collectief zingeven is uit, omdat deze civilisatietechnieken individueel worden toegepast: wij gaan naar de donder, maar ik word steeds beter. Het formuleren van gemeenschappelijke doelen, belangen en verantwoordelijkheden ontbreekt”. Aldus in dit uittreksel van zijn essay. Concluderend spreken de 3 genoemde auteurs elkaar niet tegen over de zingeving in het leven, zij vullen elkaar aan. Bij deze zingeving vormt een instemmende positieve relatie met mensen, dieren, natuur, cultuur en tenslotte met God het zwaartepunt. Juli 2014

C. “Als het leven geen zin heeft, dan maakt het maar zin”(Gummbah). Onder dat motto verkent Denker des Vaderlands René Gude alle terreinen van het leven (Interview in Trouw,Letter&Geest, 16 november 2013). Hoe doe je dat, zingeven of zinmaken? We maken “zin” maar in 4 verschillende sferen. De eerste is de privésfeer met familie en vrienden waar belangeloosheid centraal staat. Dan de werksfeer waarin via een contract de prestatie en de beloning zakelijk zijn geregeld. De derde is de maatschappelijke sfeer, waar je vrijwillig projecten kunt starten met mensen en voor mensen die je helemaal niet kent. En ten slotte is er nog de politieke sfeer, waarin je zo actief kunt worden als je wilt. Wij zijn doorgeschoten individualisten vindt René Gude. Hij wil eerherstel voor het collectief en dan samen aan zingeving

Referenties. 1-Udo Hahn. Sinn suchen,Sinn finden. Was ist Logotherapie?Vandenhoeck&Ruprecht, 1994 ISBN 3-525-01805-3 NE:GT. 2-Wilhelm Schmid. Dem Leben Sinn geben. Suhrkamp 2013. ISBN 978-3518-42373-8

21

De zin van het leven is het leven zelf Roberto Pennino

Ik moest het thema van deze editie van Contact Onderweg een paar keer lezen voordat ik er een beeld bij had. Je kunt er namelijk twee kanten mee uit, meen ik. 

je in zo’n geval aan mooie herinneringen? En dan is daar ook nog de toekomst.  Daarvan willen mensen zich in het algemeen zoveel mogelijk in positieve zin verzekeren. Zorgen voor je oude dag, zodat je niet afhankelijk wordt van derden en zodoende leuke dingen kunt blijven doen, bij voorkeur met je geliefden. En daar is niets mis mee. Maar dit ‘leven voor de toekomst’ moet misschien ook weer niet overdreven worden. Er kan altijd iets gebeuren waardoor ineens alles zinloos wordt, zoals het eindigen van een leven op een (te) jonge leeftijd. Zo maar, omdat je bijvoorbeeld daar was waar je juist op dat moment niet had moeten zijn.

Net als bij zovelen komt ook bij mij de vraag ‘wat is de zin van het leven?’ op de meest uiteenlopende momenten opborrelen. Bij sterfgevallen, natuurlijk. Maar ook bij mooie ervaringen. En juist die laatste gaan zo snel voorbij hetgeen ook innerlijke vragen oproept. Wat heeft het allemaal voor zin? Waar leef je voor? Moet je hier op aarde iets leren? Ben je op een missie?

Gemakshalve neem ik in het navolgende als Het overkwam mijn vriend David. Hij was uitgangspunt de klassieke onderverdeling even oud als ik. We leidden soortgelijke levens: we studeerden en werkten allebei in heden, verleden en toekomst.  Feit is dat je maar één keer echt, en daarmee bij de schouwburg in Utrecht. Na het werk bedoel ik: interactief, leeft, en dat is in het gingen we regelmatig een biertje drinken en heden. Je kunt terugdenken aan het verleden we hadden gemeenschappelijke interesses. maar er niets meer aan veranderen, terwijl En, niet onbelangrijk voor vriendschap, we je - anderzijds - ook allerlei voorbereidende konden smakelijk met en om elkaar lachen. handelingen kunt verrichten naar de toekomst toe, zonder dat je deze ooit volledig naar je hand Net als recentelijk de passagiers van het kunt zetten. Maar het hier en nu is waar je je ei toestel MH17 liep David op een goeie dag feitelijk in kwijt kunt. Of zou moeten kunnen.  met zijn bagage en vol verwachting door de En daar zit hem denk ik ook de crux: we zitten schuifdeuren van een vertrekhal bij Schiphol ‘vast’ in een lineaire voortgang van leven. om nooit meer terug te keren. In Davids geval Je kunt vanuit het heden nu eenmaal niet kwam plotsklaps aan alles een einde door de overstappen naar verleden of toekomst. En verschrikkelijke Tsunami van december 2004 dat voelt soms benauwend. die aan zoveel mensen het leven heeft gekost. Ik denk regelmatig aan hem. Hij is er niet Het verleden kan je mooie of minder meer, ik wel. Terwijl ik vijf jaar eerder ook aangename herinneringen hebben naar Thailand was geweest. Een zinloze opgeleverd. Maar wat kun je ermee? Als het vergelijking misschien, maar de Tsunami gaat om negatieve herinneringen kunnen had net zo goed in december 1999 kunnen deze je hinderen tijdens de rest van je leven. plaatsvinden, niet waar? En als ik aan David Anderzijds kunnen ze je misschien helpen om denk, wordt die gedachte U voelt al waar ik de dingen die je vroeger hebt meegemaakt naartoe wil. Naar het heden. En daar hoeven niet meer te laten gebeuren, voor zover je dat we in feite niet eens naartoe, want vrijwel in eigen hand hebt. En mooie herinneringen altijd opgesplitst in een gevoel en een vraag: hebben ook al twee kanten: je kunt ze op een ‘wat fijn dat ik hem gekend heb’ en ‘wat heeft prettige manier koesteren, maar ze kunnen het leven eigenlijk voor zin?’ En dat laatste ook pijnlijk contrasteren ten opzichte van een bedoel ik heel breed. Wat heeft het immers (veel) minder aangenaam heden. Wat heb voor zin dat een mens geboren wordt en zich 22

ontwikkelt, dat hij vrienden maakt en er van hem wordt gehouden, zoals hij op zijn beurt van anderen houdt? Wat heeft het allemaal voor zin? Het verleden kun je niet veranderen en de toekomst niet (wezenlijk) sturen, althans zo denk ik erover.daar zijn we al. Maar zijn we er ook werkelijk? Zijn we in wezen volledig ‘geaard’ in het heden? Ik moet bekennen dat ik de term ‘geaard zijn’ heb geleend van de Duitser Eckhart Tolle. Zijn boek ‘De kracht van het NU’ is eigenlijk één grote beschrijving van de wijzen waarop en vooral ook waarom een mens in het ‘nu’ zou moeten leven. Wat ik uit zijn theorie destilleer is dat het overgrote deel van de ballast die mensen hindert in hun dagelijkse leven, voortkomt uit enerzijds eerdere ervaringen en anderzijds uit hun verwachtingen van en angsten voor de toekomst. Tolle meent dat wanneer je je exclusief concentreert op het heden - in zijn optiek de enige echte realiteit - je bevrijd zult zijn van wat je geest je allemaal oplegt. Zodat je zonder al te veel belemmeringen kunt omgaan met - en dus ook kan genieten van - het heden. Hoe je dat consequent kunt doen is een ander verhaal dat zich centreert

rond allerlei vormen van meditatie, maar de essentie van Tolle’s visie spreekt mij wel aan.  Het was David die mij de avond voordat hij naar Thailand vertrok dit boek van Tolle aanraadde. Is het verleden toch nog ergens goed voor, zou je kunnen zeggen.  Bijna tien jaar na dato ben ik nog steeds druk doende uit te zoeken hoe ik mijn leven er naar kan inrichten: het zoveel als mogelijk daadwerkelijk leven in het ‘nu’. Als je er vanuit gaat dat het ‘nu’ alles is wat daadwerkelijk ‘is’, kun je in het verlengde daarvan alle ‘nu’momenten - van ieder uur, iedere minuut of seconde - naast elkaar leggen en zeggen: zij maken de zin van het leven. Het klinkt in theorie niet eens zo gecompliceerd, maar in het dagelijkse leven is de toepassing ervan niet altijd even gemakkelijk. Hoe dan ook, het streven naar het (nadrukkelijker) leven in het ‘nu’ geeft het leven ook weer wat meer zin. Waarvan akte.

ONS RESTEN GELOOF, HOOP EN LIEFDE, DEZE DRIE, MAAR DE GROOTSTE DAARVAN IS DE LIEFDE’ - ZOEKEND NAAR DE ZIN VAN HET LEVEN Ad Blijlevens CSsR

De heilige pastoor van Ars zei: “Als er niets meer was na dit leven, zou ik me erg beetgenomen voelen. Maar ik zou toch geen spijt hebben dat ik ik de liefde heb geloofd.”

‘Ik kom uit een gelovig nest; ik geloof ook in een God, die met mijn leven van doen heeft. Maar hoe ’t nu gaat als ik - wie weet wanneer – de grens vandit leven bereik en overga, wat dan? Ik ben dan de regie kwijt, heb mijn leven niet meer in de hand. Houdt leven dan op? Mijn leven?

En Martinus Nijhof schreef: “Ik denk wel dat wij eeuwig leven want eens gegeven blijft gegeven.” 23

Jan, Je zult verder leven… waar, hoe en wat, weet ik ook niet. Maar zeker in wat jij bent, wat jij hebt gedaan, in wat jij hebt geleefd. Je zult verder leven. In jouw liefde voor jouw dierbaren. In jouw liefde voor mensen. Jan, Je zult verder leven in jouw God… Wie…, wat…waar… hoe is God? In de Bijbel staat: ‘God maakte jou naar zijn beeld en gelijkenis!’ God laat niet iets van zichzelf verdwijnen in het niets… Jij keert terug in de liefde die God is…God is liefde… Dat geloof ik…

geworpen, streeft de mens er hartstochtelijk naar, zichzelf te worden en te zijn en daarvoor alles voor zich op te eisen: goed of slecht. Dit passievolle streven is echter uiteindelijk gedoemd tot mislukking. Want altijd ontsnapt er een zone aan onze vrijheid. Dit maakt ons bestaan on-zinnig. Vrijheid is dus zichzelf zijn, ongebonden zijn, onafhankelijk zijn en uiteindelijk los van alles en iedereen. Nogal wat christelijke, respectievelijk katholieke denkers gaan met deze opvatting ver mee. Ik kan met deze opvatting enigszins meegaan, als ik dit vrijheidsbegrip toepas op de onverloste mens (die in de Bijbel ‘vlees’ wordt genoemd in tegenstelling tot ‘geest’) , die getekend wordt door willekeurig bestaan. Wij mensen willen inderdaad onszelf zijn en steeds meer worden. Het woord ‘zelfstandigheid’, dat altijd wel een belangrijke rol heeft gespeeld bij het omschrijven van de menselijke persoon, duidt al hierop. Vrijheid is voor ons een ideaal, namelijk om onszelf te ontplooien. Ze is de voorwaarde voor volmenselijke rijpheid.

Wat hierna komt, kunnen wij niet wetenSlechts geloven, vertrouwen: dat ’t goed is dat ’t God is dat ’t leven is dat ’t liefde is dat ’t onvatbaar is dat ’t tijdloos is dat ’t ongelofelijk is dat ’t waar is dat ’t is God is “die er is” “die er is voor jou.”

Een vrije mens is niet meer onmondig, maar meester over zichzelf. Wij worden echter automatisch onszelf. Wij moeten onszelf meer realiseren. Wij worden niet eenzijdig of per se bepaald door ons milieu enz. al spelen die wel degelijk een belangrijke rol. Vrij handelen is: als je weet wàt je doet en waaròm je dit doet. Zo krijgt ons leven zin inzover wij persoonlijk ons leven op ons nemen. Menigeen beschouwt de vrijheid te zeer als een synoniem van ‘vrij zijn van’. Zo’n vrij zijn is een stukslaan van banden in een te ver doorgeslagen emancipatie of ontvoogding. Vrijheid betekent ook en niet op de laatste plaats een ‘vrij zijn voor’. Het gaat hier om een open staan en engagement. Om iets dat richting en betekenis geeft aan ons doen en laten.

Zoekend naar de verhouding tussen wijsheid en liefde, werd ik tijdens de uitvaart van Jan Salden getroffen door deze tekst, samengesteld door M.-J.Voss, die ze voorlas bij wijze van eerste lezing. Ik besloot met dit zoeken verder te gaan en via een weergave van een resultaat ervan bij te dragen aan deze aflevering van Contact Onderweg. Het is wel duidelijk, dat datgene wat volgt tevens een hommage is aan Jan Salden. Velen beschouwen de vrijheid als de hoogste en laatste waarde. Vrijheid betekent bij menigeen iets negatiefs: niet verplicht, niet gedwongen zijn. Als de mens vrij is, zo beweren mensen, bestaat God niet; als er een God zou bestaan, konden wij niet vrij zijn. God is voor hen en hinderpaal en belemmering, een rem op vooruitgang. Wij mensen zijn in het bestaan geworpen, zijn veroordeeld om vrij te zijn. Ongevraagd leven wij in deze wereld. Het bestaan zelf ontsnapt aan onze beslissing. Eenmaal in het bestaan

24

Wellicht mag ik uitgaan van het woord ‘vrijen’ en vanuit dit woord uit de volkstaal benaderen wat vrijheid kan betekenen. Het woord ‘vrijen’ betekent vrij zijn voor iemand of/ en voor anderen die iets te maken heeft/hebben met mijn persoon. Er kan dan veel op het spel staan, vaak een heel leven van een mens of/en van meerdere mensen.

van onze persoon en ons leven leggen in de overgave. Uiteraard verlies ik daarbij niet uit het oog, dat God en mensen geen concurrenten zijn. Integendeel. Liefde tot God en tot onze medemensen zijn idealiter één en zij bevruchten elkaar. In dit perpectief denk ik aan: “Wie zijn leven verliest, zal het vinden”. Wij worden vollediger mens en christen, als wij buiten onszelf treden. Deze voltooiing van wie wij ten diepste zijn, is een vrije en vrijmakende gave van God-Vader, door Jezus Messias, in de Kracht van Gods Geest. Hier ligt wat christelijk humanisme mag heten. Overigens zij beklemtoond, dat dit uiteraard dient samen te gaan met zelfrespect, fundament van zowel naastenliefde als van gezonde liefde voor de eigen persoon en van God die Liefde is.

In een tweede fase heb je zelfs geen schrik meer om verbintenissen aan te gaan. Integendeel, men is bang dat het contact wordt verbroken. (Zo rijmt in minneliedjes ‘amour’ op ‘toujours’). Mensen beloven elkaar zo lang mogelijk trouw (Zo heeft ‘houwen’ te maken met ‘trouwen’, en ‘echt’ met ‘hecht’). Men zoekt naar bestendigheid in persoonscategorieën.

Dit verder uit te diepen zou ons in deze bijdrage te ver voeren. Appel van God op ons en ons antwoord daarop worden uitgedrukt in een engagement, een verbintenis, in wat de Bijbel bijvoorbeeld ‘verbond’ noemt. Dit verbond maakt ons ipso facto steeds meer open voor de positieve waarden van onze wereld, vooral voor onze medemensen in wie wij niet mededingers of concurrenten of vijanden moeten zien – dit zeker in principieel opzicht – maar zelfs als dragers van Gods ‘beeld en gelijkenis’, onze ‘zusters’ en ‘broeders’ en zo voor God, de Oorsprong en Vader van allen en alles. (N.B. Ik neem overigens het feit ernstig dat we hier beeldtaal gebruiken.) Bij velen is de mens een geslotenheid voor God en medemensen. Men heeft dan van doen met een gedregradeerde of liever gedegenereerde liefde, die alles naar zich toe haalt en uiteindelijk de evenmens als een citroen uitperst.

Daarna gaan de wegen van de vrijheid iets vastlegggen. In de keuze of levenswil. Men steekt zijn ‘hart’ in die daad, die daardoor gestalte en leven, oriëntatie en levenskracht krijgt. Vrijheid is echter de vóórlaatste voorwaarde! Ze heeft te maken met overgave, en uiteindelijk is ze er voor de overgave aan iets, iemand. Ze is er voor het geloven, hopen en liefhebben van iemand of/en iets, en uiteindelijk voor de overgave die haar hoogtepunt vindt in de liefde. Daarin wordt ze vruchtbaar. De grootste verzoeking is zelfgenoegzaamheid. Het is een tragedie als de dynamiek van een mens doodloopt op hemzelf. Hij maakt zich hier ongeschikt voor wat wij christenen ‘ver-los-sing’ en ‘heil-iging’ noemen. God maakt het ons mogelijk om open te gaan voor onze medemensen en God. God geeft ons geloven, vertrouwen en liefhebben, en schenkt ons zo aan onszelf. De werking van wat wij genade noemen – en in de christelijke overlevering duidt dit woord heel specifieke inhoud aan, maar allerminst los van menselijke ondergrond – sluit onze vrijheid niet uit, maar schept deze juist.

Daartegenover staat het leven van Jezus Messias, die zich inzet en tot volle ontplooiing komt in de totale overgave, de liefde ‘tot het uiterste’ aan God en mensen. Hij die zei en verwezenlijkte: ‘Ik ben niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen’. In zijn leven wordt tevens flagrant duidelijk, tot welke diepte en pijn zo’n overgave kan leiden en niet behoedt voor reacties van haat en geweld, in welke vorm dan ook.

‘God is liefde’, zo belijden wij. Wij vinden onszelf (terug) als wij het zwaartepunt 25

apocalytische beelden van wat in de Schrift ‘het einde der tijden’ wordt genoemd. Des te meer redenen om zich daartegen te verzetten door levenshouding en met een inzet met de liefde als levenswortel. Dit vanzelfsprekend niet door feiten te minimaliseren of weg te praten, maar door te laten zien dat in onze wereld ook het goede zijn kansen moet krijgen en ook krijgt, mede door ons, door mij. Dit tevens als een soort anti-stof tegen moedeloosheid die in en om ons heen dreigt af te sluiten voor wat ‘daar buiten’ gebeurt. En last but not least: zoeken naar de zin van het leven sluit niet uit, dat je twijfels ondervindt in het zoeken naar de zin in je leven en omtrent de uiteindelijke afloop van ons leven. Ik moge hier terugverwijzen naar wat M.-J.Voss aanhaalde van Jan Salden: ‘Ik geloof(…) in een God die met mijn leven te doen heeft. Maar hoe het nu gaat als – wie weet wanneer – ik de grens van dit leven bereik en overga, wat dan?’ Met daarbij de teksten van de heilige pastoor van Ars en Martinus Nijhof. Zinvol leven is in zekere zin ook een begin van onvergankelijk leven dat ons is beloofd. Ik voel me geïnspireerd door datgene wat de grote geloofsverbreider Paulus schreef in zijn zogeheten eerste brief aan de christengemeente van Korinthe:

God eerbiedigt de vrijheid van ons mensen en ‘komt er niet tussen’. Hij laat niet alleen toe dat wij vrij zijn en ons daarin ontplooien. Hij schept en bevordert die vrijheid, opdat ons leven steeds meer zin-vol wordt. Dit veronderstelt dat wij weten wàt we doen en waarvóór we het doen. Uiteindelijk gaat het om steeds meer verwezenlijken van geloven en vertrouwen in de liefde/Liefde.

‘De liefde zal nooit vergaan. Profetieën zullen verdwijnen, klanktaal zal verstommen, kennis verloren gaan – want ons kennen schiet tekort en ons profeteren is beperkt. Wanneer het volmaakte komt, zal wat beperkt is verdwijnen. Toen ik nog een kind was, sprak ik als een kind, dacht ik als een kind, redeneerde ik als een kind. Nu ik volwassen ben, heb ik al het kinderlijke achter mij gelaten. Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn kennis nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.’(Kor. 13, 8vv.)

Ik besef dat er in je leven van alles kan gebeuren om er moedeloos van te worden. Bijvorbeeld op internationale niveaus. Om er slechts enkele te noemen: het neerhalen van de MH-17 in Oekraïne, de Palestijs-Israëlische oorlog in de Gazastrook, de slachtingen van IS, de moorden op journalisten, tot en met onthoofdingen. En dan spreken we nog niet over Boko Haram, over Syrië, over ebola, over.. teveel om op te noemen. Het lijken wel 26

De zin van het leven ?????? Wim Warmerdam

In 1935 werd ik geboren. Een groot gezin en we woonden in een klein katholiek dorp. Ons dorp was omringd met bollenvelden en lag heel mooi aan de rand van de duinen.

op de wereld bent,hopelijk ook de gave van verwondering. Je hele leven kunnen verwonderen over de natuur, de mensen, de dieren, de schepping zoals zij in al haar schoonheid kan zijn Alleen dit gegeven kan zin aan je leven geven. De diepste zin van het leven ligt in de LIEFDE. De diepste zin van mijn leven ligt in de relatie met mijn vrouw, de kinderen, kleinkinderen, familie, vrienden en met hen, die ik in mijn leven tegen kom en de wereld waarin ik mag leven. Toevallig ( gelukkig ) een mooi stukje van deze aarde. Als ik nu in een oorlogsgebied zou leven, waar al meer dan 20 jaar een burgeroorlog woedt, dan zou ik er waarschijnlijk heel anders over denken. Daarbij komt dat ik me verbonden voel met een geloofsgemeenschap, die via de boodschap van Jezus Christus, mij een richting aan geeft, waarbij het leven van nu zinvol is, maar ook perspectief biedt tot over de dood heen. DE LIEFDE BLIJFT ALTIJD BESTAAN, dus ook de liefde met haar of hem, die door de dood van ons gescheiden zijn. We worden opgenomen bij God zelf, waarvan Johannes zegt: God IS liefde. Abt Franz Pfanner, een trappist in Zuid Afrika trad uit het klooster en stichtte de Missionarissen van Mariannhill. Zijn slogan was: betere huizen, betere velden, betere harten. Als dat is gebeurd, dan zijn de mensen ook toe aan de echte vraag: wat is de zin van mijn leven?

Op de lagere school kregen we kathechismusles van de kapelaan. De eerste vraag, die hij ons stelde was: “waartoe zijn we op aarde”? Het antwoord was gegeven en we leerden uit ons hoofd: “We zijn op aarde om God te dienen en daardoor in de hemel te komen”. Punt uit!!! Later werd het:”We zijn op aarde om God te dienen en daardoor hier en in het hiernamaals gelukkig te zijn.” Zo eenvoudig blijkt het nu, bijna 75 jaar later , niet te zijn. Op allerlei manieren kom je vandaag vragen tegen over zingeving. Godsdiensten, ideologiën, maatschappijkritische opvattingen,spirituele verdieping, yoga,de stilte zoeken in kloosters,persoonlijke ontwikkeling enz…. enz… Mensen zijn op zoek in onze snelle, prestatiegerichte en snel veranderde maatschappij. Vaste zaken zijn niet meer vast. Denk maar aan een vaste baan, het “nemen “van kinderen,1 op de drie huwelijken loopt uit op een scheiding, een op de drie mensen krijgt te maken met kanker. Onzekerheid alom. Zo gaat het ook met de zingeving van het leven. Je bent dus niet zomaar op aarde om God te dienen en daardoor in de hemel te komen. Waarom zijn we dan wel op aarde? Ik denk, dat dit een zeer individuele vraag is. Van kind af aan proberen je ouders je normen en waarden bij te brengen, die zij zelf belangrijk vinden. Ze sturen je naar een school, waarvan ze denken, dat die het beste past bij hun opvattingen. Tijdens de puberteit en daarna begin je zelf beslissingen te nemen over de inrichting van je eigen leven. De (geloofs)opvoeding blijft daarin min of meer een grote rol spelen. De goede dingen blijf je het hele leven meenemen Bijvoorbeeld zaken als: liefde, rechtvaardigheid. Iets over hebben voor een ander,omdat je niet alleen 27

Levenszin Han Groen

“De zin van het leven is het leven zelf.” Natuurlijk is de zin van het leven het leven zelf: waarom zou er anders leven bestaan? Het antwoord op de vraag is daardoor een volmondig “ja”.

bestaan. De dood is niet het einde. Bij deze derde opvatting is zin van het leven niet alleen het leven zelf. Er is dienstbaarheid aan de verwachting dat er nog iets volgt. Nauw verwant, maar verdergaand is de vierde opvatting dat het leven een schakel is in een doorlopend “zijn”. Een tijdelijke hoedanigheid die is voorafgegaan door een andere en leidt tot een nieuwe. De zin van het leven is hierbij ondergeschikt aan een hoger doel. In onze kerk was het ooit eenvoudig en duidelijk: je leefde om ergens op een mooie plaats in de hemel te komen, desnoods door het opofferen van het leven vanwege het geloof. Wie van geloofswege op de brandstapel eindigde liep een grote kans heilige te worden. Die opvatting hebben we verlaten, maar is elders nog steeds actueel: jezelf in dienst van het geloof opblazen om martelaar te worden. Wie daarentegen van zijn leven een puinzooi maakte, wachtte de hel. We hadden voor de twijfelgevallen nog het vagevuur. Het zijn allemaal verschijningsvormen van de gedachte dat de zin van het leven in het hiernamaals ligt. De meeste van ons hebben deze figuren achter zich gelaten, niet uit ongeloof maar door volwassenwording in het geloof. We zijn steeds beter opgeleid, begrijpen steeds beter hoe de oneindig ingewikkelde schepping in elkaar steekt. Ons vermogen om te abstraheren is sterk toegenomen. Denken in (eenvoudig) beeldende vormen is verdrongen door theoretiseren, ooit het voorrecht van de gewichtige godsgeleerden en priesters. Maar, we maken het ons daardoor ook moeilijker. Er in geloven dat ons leven bij het sterven niet eindigt gaat nog wel. Maar wat er dan volgt? Niemand die daar een antwoord op geeft waarmee we genoegen nemen. Zonder dat we precies weten waar we uitkomen zijn we op hoop van zegen gelukkig wel samen onderweg.

Er is alleen een punt waaraan deze humanistisch getinte vraag voorbijgaat: wat is leven? Het antwoord zou kunnen zijn: het leven is niets anders dan het biologisch leven. Van de eerste celdeling tot de laatste. Van geboorte tot dood. In 21-eeuwse termen: van het begin tot het einde van consumeren. Het lijkt er op dat deze opvatting de gangbare aan het worden is. Genotszucht, materialisme, individualisme en egoïsme zijn ideale bouwstenen voor deze opvatting en de rechtvaardiging voor leven met de blik op zichzelf gericht. Je leeft maar een keer en moet er uithalen wat er in zit. Er wordt over deze opvatting over leven vaker een spiritueel sausje gegoten door het binnenhalen van wat wazige elementen uit andere religies of psychologie om eventuele twijfel over deze opvatting te maskeren. Die twijfelaars leiden naar de tweede opvatting over leven: er is wel iets meer dan alleen het biologisch leven, maar wat en hoe wordt in het midden gelaten. Geen mening daarover. De grondslag voor die opvatting is meestal dat het niet zo kan zijn dat er leven is zonder meer tussen de hemel en aarde is dan alleen een vliegtuig. Aan het leven ligt iets groters ten grondslag, maar vraag niet wat dat is, geen idee. Het zal wel ergens goed voor zijn en misschien is er hierna ook nog wel iets, maar het heeft geen zin om je daar druk over te maken, reden om je toch er maar op te richten het hier en nu zo comfortabel mogelijk te maken. Als dit leven eindigt, zien we wel wat nog volgt. De vraag naar de zin van het leven levert als antwoord op: geen mening. Een stap verder is de gedachte dat dit leven leidt naar een ander leven, een ander 28

Colofon Nr. 78 jaargang 24 - november 2014 Contact Onderweg is een uitgave van de gemeenschap en Stichting Samen Onderweg Redactie: Han Groen, Herman Vos, Wim Warmerdam en Corry van Zandvoort Vormgeving: Herman Vos Adres van de Stichting, tevens adres van de redactie van Contact Onderweg: Akerstraat 97 6417 BK Heerlen tel. 045 – 574 24 Internet: www.samenonderweg.nl e-mail: [email protected] Bankrekeningen: RABO: NL87 RABO 0119912023 ING:NL77 INGB 0005 7079 57 t.n.v. Stichting Samen Onderweg De pastor van de stichting, Marie-José Voss, is bereikbaar via telefoonnummer 045 – 574 24 46 of 043 – 3656358 (privé) Bijdragen (liefst als Word-bestand) of reacties kunnen aan bovengenoemd adres gestuurd worden of gedeponeerd in de brievenbus in de hal van de kapel. Via e-mail kan ook: [email protected]

29